“Γιατί γυναίκα σημαίνει αγωνίστρια” / γράφει η Δέσποινα Παπαγιαννούλη

«Χόρεψε πάνω στο φτερό του καρχαρία.
Παίξε στον άνεμο τη γλώσσα σου και πέρνα…»

Δέσποινα Παπαγιαννούλη

Μ’ αυτούς τους εμβληματικούς στίχους ξεκινάει το ποίημά του «Γυναίκα», ο ποιητής της θάλασσας, ο μεγάλος Νίκος Καββαδίας. Πρόκειται για προτροπές του ποιητή που εκφράζουν την απίθανη δύναμη της γυναίκας να κατορθώσει το ακατόρθωτο, να  χορέψει πάνω στο φτερό του καρχαρία, να παίξει στον άνεμο τη γλώσσα της περιγελώντας τον ίδιο το θάνατο. Αυτή είναι η κοσμογονική δύναμη που δίνει ο ποιητής στη γυναίκα, αφού είναι ταγμένη να γεννάει το ίδιο το θαύμα της ζωής.

Κάνοντας μια μικρή αναφορά στο ιστορικό παρελθόν των γυναικών, επισημαίνει κανείς ότι η γυναίκα, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, παλεύει να σταθεί ισότιμα δίπλα στον άντρα. Από τη Σαπφώ και την τολμηρή Αγγλίδα της γραφής Μαίρη Σέλλεϊ αλλά και την εκπρόσωπο των «Μοντέρνων Καιρών» και συγγραφέα «Του Δεύτερου Φύλλου», τη Γαλλίδα  Σιμόν ντε Μπωβουάρ, ως την Αμερικανίδα Χάριετ Μπίτσερ Στόου, συγγραφέα της καλύβας του Μπαρμπα-Θωμά» και τη Γερμανίδα Ρόζα Λούξεμπουργκ, εξέχουσα εκπρόσωπο της δημοκρατικής σοσιαλιστικής σκέψης που κυνηγήθηκε μέχρι θανάτου στην πατρίδα της,  οι αγώνες των γυναικών έχουν διάρκεια και επιμονή.

Στη χώρα μας, στις 8 Μαρτίου του 1887, κυκλοφορεί το περιοδικό «Η εφημερίς των Κυριών» και σηματοδοτεί το ξεκίνημα του φεμινιστικού κινήματος στην Ελλάδα. Εκεί, αρθρογραφεί η εξαιρετική Ελένη Ουράνη, σύζυγος του ποιητή Κώστα Ουράνη με το ψευδώνυμο Άλκης Θρύλος. Ψυχή της «Εφημερίδος των Κυριών» η Καλλιρρόη Παρρέν.

Πίσω από το φεμινιστικό περιοδικό βρίσκονται, δυναμικά, γυναίκες που αρνούνται να αποτελούν μόνο «αντικείμενο επίδειξης» του πλούτου του συζύγου και θέλουν να γίνουν ορατές στο δημόσιο βίο με τις ιδέες και το λόγο τους αλλά και τη δική τους αλληλεγγύη στην πράξη, απέναντι στις γυναίκες των λαϊκών στρωμάτων.

Τον Απρίλη του 1944 η Κυβέρνηση του Βουνού δίνει το δικαίωμα και σε γυναίκες να αναδείξουν τα μέλη του «Εθνικού Συμβουλίου» (της Βουλής). Εκλέχτηκαν, τότε, 5 γυναίκες εθνοσύμβουλοι, σε σύνολο 207 εθνοσυμβούλων. Είναι οι πρώτες γυναίκες που μπήκαν στην πολιτική.

Γυναίκες ανά τους αιώνες, της ποίησης και της τέχνης,  των ριζοσπαστικών αγώνων για τα αυτονόητα, γυναίκες κόρες, γυναίκες νοικοκυρές και σύζυγοι,  νεαρές γυναίκες και φοιτήτριες γίνονται οι «Κατίνες» της δεκαετίας του ’90 και διαδηλώνουν φωνάζοντας τολμηρά συνθήματα, όπως το «Δεν είμαι του πατρός μου, δεν είμαι του ανδρός μου, θέλω να είμαι ο εαυτός μου».

Οι γυναίκες θέλουν να είναι ο εαυτός τους για να μεγαλώσουν παιδιά που θα είναι ο εαυτός τους, που θα είναι ελεύθερα και θα έχουν προσωπικότητα. Τις εμπνέει η σπουδαία, φεμινίστρια καθηγήτρια του ΑΠΘ, Ζώγια Χρονάκη που υπήρξε μπροστάρισσα σε μια ομάδα γυναικών και άφησε έντονα το αποτύπωμά της, στα φλέγοντα θέματα των έμφυλων ανισοτήτων.

Σήμερα, γνωρίζουμε καλά ότι τα αιτήματα για την ισότητα παραμένουν επίκαιρα όσο το παραγωγικό μοντέλο εστιάζει στα κέρδη των λίγων από την εκμετάλλευση των πολλών, όσο οι κυβερνήσεις επιμένουν ιδεοληπτικά να επιλέγουν να εφαρμόζουν νεοφιλελεύθερες πολιτικές, βάζοντας τα δικαιώματα και τις ζωές των ανθρώπων σε δεύτερη μοίρα. Σ’ αυτή την αέναη αλυσίδα εκμετάλλευσης οι γυναίκες παραμένουν ο αδύναμος κρίκος, οι φτωχότερες και οι πιο υπερ-εκμεταλλευόμενες.

Η σωρός από τις καταγγελίες για σεξουαλική κακοποίηση και βιασμούς που έρχονται στο φως και το κίνημα “MeToo” σημαδεύει και την φετινή επέτειο της Ημέρας της Γυναίκας. Ταυτόχρονα, παρατηρείται μία συνεχώς αυξανόμενη προώθηση της πατριαρχικής και άκρως σεξιστικής κουλτούρας από τα ΜΜΕ, που άκριτα αναπαράγουν τις ιδεοληψίες της κυρίαρχης πολιτικής τάξης.

Οι γυναίκες σήμερα είναι αυτές που πληρώνουν το μεγάλο τίμημα του πολέμου στην Ουκρανία. Είναι αυτές που άφησαν πίσω τους άνδρες και σπιτικό και πασχίζουν, στην προσφυγιά, να σώσουν τα παιδιά τους.

Οι γυναίκες είναι αυτές που ακόμη παλεύουν

– να καταργήσουν την επισφάλεια στους χώρους εργασίας, που διευκολύνει τις κακοποιητικές συμπεριφορές,

– να εξασφαλίσουν μαζικές και μόνιμες προσλήψεις στην υγεία, την παιδεία, την πρόνοια, τους δήμους και σε όλους εκείνους τους κρίσιμους τομείς που αναδείχθηκαν μέσα στην πανδημία,

– να διεκδικήσουν δομές που να είναι στήριγμα μιας συλλογικής απάντησης για κάθε περιστατικό παρενόχλησης, ώστε να μην στοχοποιούνται τα θύματα αλλά να βρίσκουν δικαίωση χωρίς να χρειάζεται να περάσουν χρόνια,

–  να στηρίξουν τις γυναίκες-θύματα έμφυλης βίας, με ψυχολογική, νομική, πρακτική βοήθεια αλλά και τις γυναίκες-θύματα κακοποίησης και τράφικιγκ,

-να καταρρίψουν τα στερεότυπα που εγκλωβίζουν τους ανθρώπους, κάθε φύλου, σε ιδεολογίες και συμπεριφορές που τελικά στρέφονται ενάντια τους,

–  να εξαλείψουν τις διακρίσεις και τον αποκλεισμό σε υγιείς αλλά και σε ανάπηρες γυναίκες αλλά και γυναίκες στην προσφυγιά  που τα βιώνουν στο πολλαπλάσιο.

Η κατάρριψη των παραπάνω στερεοτύπων προϋποθέτει πληθώρα θεσμικών και νομικών αλλαγών αλλά και βαθιές τομές στο εκπαιδευτικό σύστημα. Προϋποθέτει ένταξη συμπεριληπτικής σεξουαλικής εκπαίδευσης σε όλη τη διάρκεια της σχολικής ζωής, σχολικά εγχειρίδια με συμπεριληπτική γλώσσα, ανάλογη εικονογράφηση και αναμόρφωση των αναλυτικών προγραμμάτων. Προϋποθέτει την επανασύσταση της Γραμματείας Ισότητας των Φύλων ως αυτοτελή, διακριτή και ορατή κρατική δομή.

Η αυριανή μέρα σηματοδοτεί μια πιο δυναμική διεκδίκηση της γυναικείας παρουσίας στο χώρο της δημόσιας ζωής, της εργασίας, της πολιτικής. Μια πιο δυναμική παρουσία των γυναικών, σε όλους τους χώρους λήψης αποφάσεων αλλά και σε δράσεις που θα τις χαρακτηρίζει ο κινηματικός χαρακτήρας και η μαζικότητα.

Ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ και ο Πρόεδρός του Αλέξης Τσίπρας, με την ριζοσπαστική αλλά και απόλυτα ρεαλιστική πρόταση του 50/50, που κατατέθηκε προς ψήφιση στο Συνέδριο αυτό τον Απρίλιο, αναγνωρίζει έμπρακτα αυτή την ανάγκη ζωτικής σημασίας για την κοινωνία, καταργώντας τις έμφυλες ανισότητες και διεκδικώντας το αναφαίρετο δικαίωμα στην ισότητα.

Σήμερα, περισσότερο από ποτέ επανέρχεται δυνατά η παρουσία της Ρόζας Λούξεμπουργκ, μέσα από τους στίχους του αγαπημένου Μάνου Ελευθερίου:

«Μπλουζάκι Χίπικο και παντελόνι τζιν
και στην καρδιά ζωγραφισμένος ο Γκεβάρα.
Στα πορνοστάσια με ουίσκι και με τζιν
παίζουν αλέγκρο την καρδιά μου σε κιθάρα.
Άϊ, Ρόζα Λούξεμπουργκ, τι σούχω φυλαγμένα…»

Γιατί, η ισότητα μπορεί να είναι δικαίωμα αλλά δεν είναι, ακόμη, γεγονός.

*Δέσποινα Παπαγιαννούλη (μέλος της Ν.Ε ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ Ημαθίας)