“Σου γράφω από τον Άη Στράτη” / Οι στίχοι του Γιάννη Ρίτσου είναι η καλύτερη απάντηση στον πρωθυπουργό
Έχουν μνήμη η γη, ο τόπος, η θάλασσα. Τόση που αν λιγάκι σκάψεις, ίσως λίγο περισσότερο από το συνηθισμένο, μπορεί να ακούσεις κάτι από τα ουρλιαχτά των λύκων που τα ‘κρυβε το χώμα όταν ούρλιαζαν οι άνθρωποι. Ένα ποίημα του Γιάννη Ρίτσου είναι η καλύτερη απάντηση στον Κυριάκο Μητσοτάκη που ντροπιαστικά έκανε λόγο ένα «τοπόσημο διχασμού»
Ανάμεσα στους εξόριστους του Άη Στράτη ήταν ο Γιάννης Ρίτσος, ο Μάνος Κατράκης, ο Μενέλαος Λουντέμης, ο Τάσος Λειβαδίτης και πολλοί άλλοι. Ένα νησί «ριγμένο στο πέλαγο», δεκάδες μίλια από τις πλησιέστερες κατοικημένες περιοχές, που θεωρήθηκε σαν ιδανικός τόπος απομόνωσης των πολιτικά «επικίνδυνων» κομμουνιστών και άλλων δημοκρατικών αγωνιστών της ΕΑΜικής Αντίστασης.
Το ποίημα του Γιάννη Ρίτσου:
“Αγαπημένε μου Ζολιό, σου γράφω από τον Άη Στράτη,
Βρισκόμαστε εδώ πέρα, κάπου τρεις χιλιάδες
άνθρωποι απλοί, δουλευτάδες, γραμματιζούμενοι
με μια τρύπια κουβέρτα στον ώμο μας
μ’ ένα κρεμμύδι, πέντε ελιές κ’ ένα ξεροκάματο φως στο ταγάρι μας
άνθρωποι απλοί σαν τα δέντρα μπροστά στον ήλιο
άνθρωποι που δεν έχουμε άλλο κρίμα στο λαιμό μας
εξόν μονάχα που αγαπάμε όπως και συ
τη λευτεριά και την ειρήνη.”
Με τον παρακάτω τρόπο περιγράφει το νησί στις πρώτες γραμμές του βιβλίου του ΑΗ ΣΤΡΑΤΗΣ, η μάχη της πείνας των πολιτικών εξορίστων στα 1941 (πρώτη έκδοση ΚΕ του ΚΚΕ, 1947), ο κομμουνιστής δάσκαλος και λογοτέχνης Κώστας Πουρναράς (Μπόσης), εξόριστος στον Αη Στράτη από την περίοδο της μεταξικής δικτατορίας μέχρι την απόδραση τον Ιούνη του 1943.
«Ένα κομμάτι γης μικρούλικο, ριγμένο στη μέση της θάλασσας, το νησί, 18 μίλια ο γύρος του. Απ’ το χωριό στην Αλωνίκη, δύση-ανατολή, μια ώρα δρόμος- κι απ’ τ’ αυλάκια στου Φράγκου, απ’ το βοριά ως το νοτιά, δυόμιση με τρεις ώρες. Ακρογιαλιά δαντελωτή, όμορφοι κάβοι, όμορφοι κόρφοι κι αμμουδιές που μαγεύουν, υψωματάκια, πλαγιές στρωτές και που και που απότομες, λαγκαδιές στέρφες και κάπου-κάπου κοιλαδίτσες. Σκεπασμένο με αστιβιές, αγκάθια χαμηλά, βελανιδιές σε μερικά μέρη· καρποκλάρια γύρω στο χωριό αρκετά. Πράσινο σχεδόν όλο το χειμώνα. Λίγο, πάρα πολύ λίγο το χώμα, μα καρπερό. Αστραφτερός, χαρούμενος, καθαρός, βαθυγάλανος ο ουρανός τα εννιά δέκατα του χρόνου. Και πολύτιμο στολίδι η θάλασσα. Απέραντη, υπέροχη και στα μπουρίνια της και στις κάλμες της. Απ’ το μέρος της δύσης, στη βορεινή άκρη του νησιού χτισμένο το χωριό. Στριμωγμένα τα σπίτια σαν το κοπάδι στο μαντρί, στενοσόκακα απεριποίητα, ακάθαρτα. Βρίσκεις σπίτια και με τρία πατώματα. Τα πόδια του βρέχονται στη θάλασσα κι οι πλάτες του ξαπλώνουν στην πλαγιά ως τη ράχη με τους ανεμόμυλους. Δεκατέσσερις στη σειρά. (…) Στο βοριά ξεχωρίζει καθαρά, σ’ απόσταση 22 μιλίων, η Λήμνος. Πιο βαθιά-δεξιά, σε καθαρό αγέρα η Τένεδος, και αριστερά η Σαμοθράκη. Βορειοδυτικά καμαρώνει αγέρωχο τ’ Άγιο Όρος, ασπροντυμένο το χειμώνα και σκούρο τον άλλο καιρό. Χαμηλότερα φαίνονται πότε-πότε οι μύτες της Χαλκιδικής. Στη δύση με νοτιά δυο ξερονήσια. Στο νοτιά κάποτε πρόβαινε μέσα απ’ τις καταχνιές η Σκύρα, κι απ’ την ανατολή μας χαιρετούσε ανάρια η Μυτιλήνη. Όμορφο νησί. Μα… όμορφος μπορεί να ήτανε κι ο Καύκασος. Αλλά για τον Προμηθέα ήτανε ο τόπος του μαρτυρίου. Και για μας το νησί ήτανε ο τόπος της εξορίας, τόπος-κόλαση (…)».
