——
Γιάννης Κιμπουρόπουλος, Μαρία Ψαρά, Πάνος Κοσμάς
–
Πρόσφατη έρευνα της ερευνητικής υπηρεσίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου EPRS καταγράφει το πρόβλημα και παρουσιάζει τις δέκα σημαντικότερες αποφάσεις του ΔΕΕ, που αναγνωρίζουν ότι οι ρήτρες ελβετικού φράγκου μπορεί να θεωρηθούν καταχρηστικοί όροι των δανειακών συμβάσεων και ότι οι τράπεζες παραβιάζουν τις υποχρεώσεις σαφούς ενημέρωσης των δανειοληπτών τόσο με βάση την παλαιότερη οδηγία για την προστασία του καταναλωτή όσο και με βάση τη νεότερη 93/13 για τις δανειακές συμβάσεις. Η Ελλάδα είναι ανάμεσα στις 7 χώρες της Ε.Ε. (Ελλάδα, Κροατία, Ουγγαρία, Αυστρία, Πολωνία, Ρουμανία, Σλοβενία) με την ευρύτερη χρήση των δανείων αυτών. Η έρευνα διαπιστώνει:
«Για ορισμένο χρονικό διάστημα, σε ορισμένα κράτη-μέλη αυτά τα δάνεια έγιναν ο πιο δημοφιλής τύπος δανείου που χορηγήθηκε στους καταναλωτές. Προσδένοντας δάνεια σε σταθερό ξένο νόμισμα, οι τράπεζες θα μπορούσαν να δανείσουν περισσότερα χρήματα στον ίδιο καταναλωτή λόγω των χαμηλότερων επιτοκίων από εκείνα του ίδιου τύπου δανείου που εκφράζονται σε εθνικό νόμισμα. Ωστόσο, όταν, ως αποτέλεσμα της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, η ισοτιμία μεταξύ του ελβετικού φράγκου και των εθνικών νομισμάτων (ευρώ, ζλότι, φιορίνι, κούνα κ.λπ.) εκτοξεύτηκε στα ύψη, οι καταναλωτές βρέθηκαν παγιδευμένοι.
Συχνά, έπρεπε να αποπληρώσουν έως και το διπλάσιο της αξίας του δανείου που είχαν λάβει και δεν μπορούσαν να ξεφύγουν από τη δυσμενή σύμβαση πουλώντας απλώς το ακίνητο που είχαν αγοράσει, καθώς αυτό θα κάλυπτε μόνο ένα κλάσμα του χρέους τους. Ενώ ορισμένα κράτη-μέλη εφάρμοσαν μηχανισμούς με στόχο την προστασία των καταναλωτών και τον έλεγχο της κατάστασης, η νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου (ΔΕΚ), που βασίζεται στη δυναμική ερμηνεία της οδηγίας για τις καταχρηστικές ρήτρες (93/13), έχει αποδειχθεί σημαντικός παράγοντας για την εξασφάλιση αποτελεσματικής προστασίας των καταναλωτών».
Σε γενικές γραμμές, οι αποφάσεις του ΔΕΕ δεν είναι εντελώς ενιαίες και δίνουν αποκλίνουσες ερμηνείες στην οδηγία για τις καταχρηστικές ρήτρες – προδικαστικά ερωτήματα εθνικών δικαστηρίων. Σε μια περίπτωση απεφάνθη ότι το δικαστήριο δεν μπορεί να αλλάξει τους όρους της δανειακής σύμβασης, σε άλλη ότι αν η τράπεζα είχε γνώση του συναλλαγματικού κινδύνου και την απέκρυψε, θα μπορούσε να θεωρηθεί αθέμιτη πρακτική, σε τρίτη ότι το κράτος μπορούσε να νομοθετήσει. Σε όλες πάντως αναφέρεται ότι οι τράπεζες όφειλαν να προειδοποιήσουν τους πελάτες για τους κινδύνους σε απλή και κατανοητή γλώσσα.
Όπως προκύπτει από την έρευνα, από το 2011 και μετά η Πολωνία, η Κροατία, η Ουγγαρία, τελευταία η Γαλλία, και άλλες χώρες έχουν πάρει μέτρα προστασίας των δανειοληπτών νομοθετώντας.
Στη χώρα μας ο Αρειος Πάγος με την 948/2021 απόφασή του απέρριψε τη συλλογική αγωγή δανειοληπτών εναντίον συγκεκριμένης τράπεζας που είχε μεγάλο όγκο δανείων σε ελβετικό φράγκο. Αυτό όμως δεν ήταν το χειρότερο: το ανώτατο δικαστήριο απέρριψε το αίτημα να σταλούν νέα προδικαστικά ερωτήματα στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, απόφαση που έχει τη σημαντική συνέπεια ότι κλείνει τον δρόμο που σε πολλές άλλες χώρες οδήγησε σε νομοθετικές ρυθμίσεις των κυβερνήσεων υπέρ των δανειοληπτών. Τώρα, ο δρόμος που απομένει είναι η απευθείας προσφυγή στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Ετσι στη χώρα μας καμία δημόσια αρχή δεν ασχολήθηκε ούτε ασχολείται με ένα οξύ πρόβλημα που αφορά 200.000 ανθρώπους…
Δυο μαρτυρίες δανειοληπτών
1. «200.000 πολίτες παγιδευμένοι, στα όρια της αντοχής τους»
Το 2008 κάποια τράπεζα επικοινώνησε μαζί μου τηλεφωνικά και κατόπιν επιμονής μηνών με έπεισε να μεταφέρω το στεγαστικό μου δάνειο, το οποίο είχα πάρει το 2004, από την τότε Εμπορική και το οποίο πλήρωνα κανονικά.
Το δάνειό μου το 2008 ήταν αρκετά κάτω από την αξία του σπιτιού. Τώρα, το ποσό που οφείλω έχει διπλασιαστεί, ενώ η αξία του κτιρίου έχει πέσει γύρω στο ένα τρίτο της αρχικής.
Η Τράπεζα έβαλε όχι μόνο εμένα αλλά και 70.000 χιλιάδες ακόμα οικογένειες σε ένα προϊόν βάσει του οποίου αν και πληρώνουμε γερή δόση υπάρχει κίνδυνος όχι μόνο να μην ξεχρεώσουμε ποτέ σε όλη μας τη ζωή, αλλά και να το φορτώσουμε ακόμα και στα εγγόνια μας, αφού το κεφάλαιο που χρωστάμε, άσχετα αν πληρώνουμε, συνεχίζει να πολλαπλασιάζεται! Ενώ εμείς είχαμε την πληροφορία ότι παίρνουμε ένα στεγαστικό δάνειο με χαμηλή δόση, χωρίς καμία άλλη ενημέρωση.
70.000 οικογένειες, μαζί με τους εγγυητές, κυρίως τα παιδιά τους, πάνω από 200.000 άτομα, παγιδευμένοι, στα όρια της αντοχής τους. Αν είχαν ενημερωθεί σωστά για το τι ακριβώς ήταν το στεγαστικό δάνειο σε ελβετικό φράγκο, στο οποίο υποθήκευαν το σπίτι τους, δεν θα το έπαιρναν ποτέ.
Στην Ελλάδα φαίνεται ότι οι πολιτικοί αδιαφορούν. Τα δικαστήρια αποφασίζουν υπέρ των τραπεζών με κλειστά μάτια. Γιατί; Το μόνο φταίξιμο των ανθρώπων αυτών ήταν ότι εμπιστεύτηκαν τις τράπεζες. Δεν πρέπει να διορθώσουν αυτή την αδικία; Δεν ενδιαφέρονται καθόλου για την ευημερία των πολιτών αυτού του τόπου; Δεν μπορούμε να πιστέψουμε κάτι τέτοιο.
Μπορούμε να καταλάβουμε ότι τότε, ίσως λόγω της επερχόμενης οικονομικής κατάρρευσης, οι Τράπεζες διαχειρίστηκαν λάθος αυτό το ζήτημα. Τώρα όμως, μετά την ανακεφαλαίωση και τη γενικότερη βελτίωση των οικονομικών, σίγουρα μπορούν και πρέπει να το διορθώσουν γιατί έχει επηρεάσει πολύ αρνητικά τις ζωές πολλών χιλιάδων ανθρώπων, δημιουργώντας μια κατάσταση που αγγίζει τα όρια ανθρωπιστικής κρίσης.
Ροζάκη Κατερίνα
2. «Αντί για στεγαστικό δάνειο, μας έδωσαν ένα επικίνδυνο επενδυτικό προϊόν»
Είμαι δανειολήπτης σε ελβετικό φράγκο από το 2008, σε μία από τις συστημικές τράπεζες. Το αρχικό ποσό του δανείου ήταν 555.000 CHF, που με βάση την τότε ισοτιμία αντιστοιχούσε σε 355.000 ευρώ για αγορά ενός διαμερίσματος 120 τ.μ. Εννοείται ότι δεν μας έγινε καμία ενημέρωση για τον κίνδυνο συναλλαγματικού ρίσκου εκ μέρους της τράπεζας και κατά συνέπεια η παραπλάνηση ήταν πλήρης για το συγκεκριμένο προϊόν, που τελικά λόγω της τρέχουσας ισοτιμίας κατέληξε να γίνει επενδυτικό προϊόν και όχι στεγαστικό δάνειο. Να σημειώσω ότι για ένα ποσό της τάξεως των 25.000 ευρώ, η τράπεζα παρακράτησε collateral 50.000 ευρώ, που ακόμη και σήμερα δεν μπορώ να αποταμιεύσω. Η δόση του δανείου κυμάνθηκε από 1.300 στην καλύτερη περίπτωση ώς πάνω από 2.000 ευρώ στη χειρότερη, στην περίοδο που η ισοτιμία είχε αρχίσει να μεταβάλλεται δραματικά εις βάρος του ευρώ.
Η τράπεζα σε αλλεπάλληλες προτάσεις ρύθμισης δεν έδειξε καμία διάθεση συνεργασίας, μάλλον το αντίθετο, απαιτούσε υποθήκη νέων περιουσιακών στοιχείων για να προβούμε σε ρύθμιση με ταυτόχρονη παρακράτηση του collateral. Η εντεταλμένη από την τράπεζα εισπρακτική εταιρεία ενοχλεί συνεχώς είτε εμένα στο κινητό είτε το σταθερό του σπιτιού προκαλώντας τον εκνευρισμό όλων μας, και όλα αυτά για ένα λογιστικό λάθος στο ασφαλιστήριο του σπιτιού της τάξεως 400 ευρώ! Η συμπεριφορά συνεχίζει να είναι προσβλητική, ακόμη και όταν τους πληροφόρησα ότι είμαι άνεργος και μάλιστα τον Ιανουάριο 2021 χειρουργήθηκα με καοήθη όγκο στα νεφρά.
Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, το δάνειο ενημερώνεται ανελλιπώς βάσει των ρυθμίσεων με τον δυσβάστακτο όρο της αναγνώρισης του τρέχοντος χρέους, που είναι της τάξεως των 400.000, αν και μέχρι τώρα έχω πληρώσει πάνω από 200.000. Είμαστε σε απόγνωση και δεν ξέρω πια τι να κάνουμε με την υπόθεση αυτή, γνωρίζοντας και την απόφαση του Αρείου Πάγου!
Χ. Π.
Ο νέος «γρίφος»: από το LIBOR στο SARON
Και ενώ η «οδύσσεια» των δανειοληπτών συνεχίζεται, ένα νέο ζήτημα ανέκυψε: στις 5 Μαρτίου του 2021 οι αρμόδιες βρετανικές αρχές ανακοίνωσαν την παύση όλων των εκδόσεων του CHF LIBOR, του επιτοκιακού δείκτη αναφοράς των δανείων σε ελβετικό φράγκο, στο τέλος του 2021. Η Κομισιόν επιλήφθηκε του ζητήματος και όρισε «υποκατάστατο» του CHF LIBOR, τον άγνωστο έως σήμερα SARON, έναν δείκτη που βασίζεται πάνω στο ελβετικό φράγκο.
Ο σχετικός κανονισμός εξηγεί γιατί η μη ύπαρξη «υποκατάστατου» του υπό κατάργηση LIBOR θα είχε σοβαρές συνέπειες: θα προκαλούσε ανασφάλεια δικαίου, δικαστικές διαμάχες, αδυναμία εκπλήρωσης σε ευρεία κατηγορία συμβάσεων (λογαριασμούς ταμιευτηρίου, ενυπόθηκα και λοιπά δάνεια, συμπεριλαμβανομένων των συμβάσεων καταναλωτικής πίστης και των δανείων σε μικρές επιχειρήσεις), ακόμη και χρηματοπιστωτική αστάθεια στην Ε.Ε.! Και ενώ ήταν ανοιχτά τέτοια σημαντικά ζητήματα σχετιζόμενα με τα δάνεια σε ελβετικό φράγκο, καμία ελληνική δημόσια αρχή δεν ασχολήθηκε και –για ακόμη μία φορά– οι συστημικές τράπεζες… απαξίωσαν να ενημερώσουν τους δανειολήπτες τους!
Οι ευρωπαϊκές και ελβετικές νομισματικές αρχές τα βρήκαν σκούρα προσπαθώντας να χτίσουν τον νέο δείκτη SARON, ώστε να μη διαταραχθεί το status των υπαρχουσών συμβάσεων σε CHF LIBOR. Ελπίζουν ότι τα έχουν καταφέρει και ότι η μετάβαση στον νέο δείκτη από 1/1/2022 δεν θα φέρει αναταράξεις.
Οι πολύπαθοι Ελληνες δανειολήπτες, με τη σειρά τους, ελπίζουν να μη διαψευστούν οι… ελπίδες των νομισματικών αρχών, εν αναμονή της… συμπεριφοράς του SARON στις αγορές.
Η Κομισιόν απαντά στην «Εφ. Συν.» για τη μετάβαση στο νέο επιτόκιο βάσης
Θέσαμε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή το ερώτημα για το πώς έχει προετοιμαστεί για την κατάργηση του επιτοκίου αναφοράς Libor, συνδεδεμένου με σκάνδαλα χειραγώγησης, αλλά και «συνιστώσας» της αμαρτωλής ιστορίας των δανείων σε ελβετικό φράγκο. Η απάντησή της συνοψίζεται ως εξής:
«Τα επιτόκια αναφοράς, όπως το libor, είναι επιτόκια προσβάσιμα στο κοινό. Αποτελούν τη βάση για μια σειρά από χρηματοοικονομικές συμβάσεις, όπως στεγαστικά δάνεια, τραπεζικές υπεραναλήψεις και άλλες πιο περίπλοκες χρηματοοικονομικές συναλλαγές. Διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο στο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Δυο επιτόκια αναφοράς –τα CHF LIBOR και EONIA– θα πάψουν να ισχύουν στο τέλος του 2021. Δεδομένου ότι θα υπάρχουν ακόμη εκκρεμείς συμβάσεις που αναφέρονται στο CHF LIBOR, η Επιτροπή έχει λάβει μέτρα για να διασφαλίσει τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα, καθώς και να παρέχει βεβαιότητα για τους πολίτες και τις επιχειρήσεις. Εχει ορίσει ως επιτόκια αντικατάστασης του λονδρέζικου διατραπεζικού επιτοκίου ελβετικού φράγκου Λονδίνου (CHF LIBOR) από 1/1/2022 το νέο επιτόκιο αναφοράς σε ελβετικό φράγκο SARON.
Η αντικατάσταση θα είναι αυτόματη και οι δανειακές συμβάσεις μπορούν να συνεχιστούν χωρίς την ανάγκη παρέμβασης από τα συμβαλλόμενα μέρη. Ωστόσο, τα μέρη –τράπεζες και δανειολήπτες– μπορούν ακόμα να επιλέξουν επαναδιαπραγμάτευση των δανειακών συμβάσεων. Εφόσον το επιλέξουν δεν ισχύει η νόμιμη, αυτόματη αντικατάσταση του libor από το Saron. Η Επιτροπή ενθαρρύνει τις εθνικές αρχές να συνεργαστούν με τους καταναλωτές, τους επενδυτές και τις επιχειρήσεις για να εξηγήσουν περαιτέρω τις επιπτώσεις της αντικατάστασης». Το γεγονός ότι για όσα υποδεικνύει η Επιτροπή ούτε η κυβέρνηση ούτε οι τράπεζες έχουν πει λέξη στους 70.000 δανειολήπτες για την επικείμενη αλλαγή μόνο ανησυχία μπορεί να τους εμπνέει. Και απόλυτα δικαιολογημένα.
