“Οι Θέσεις του ΚΚΕ κατά τον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο” γράφει ο Στέργιος Αποστόλου

ΟΙ ΘΕΣΕΙΣ ΤΟΥ Κ.Κ.Ε ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΟΪΤΑΛΙΚΟ ΠΟΛΕΜΟ

Εθνικοκοαπελευθερωτικός ο πόλεμος, κατά τη διάρκεια των μαχών εντός του ελληνικού εδάφους. Ιμπεριαλιστικός, μετά την  μεταφορά του στο έδαφος της Αλβανίας

(Περίοδος 28/10/1940 με β΄ δεκαήμερο Νοεμβρίου 1940)  https://www.sansimera.gr › biographies)

Στέργιος Αποστόλου*

Εμφανίζουν εξαιρετικό ενδιαφέρον οι θέσεις τις οποίες διατύπωσε το Κ.Κ.Ε κατά την περίοδο του Ελληνοϊταλικού πολέμου 1940-1941 και ειδικότερα, από την έναρξή του την 28η Οκτωβρίου 1940 μέχρι το δεύτερο δεκαήμερο του Νοεμβρίου του ιδίου έτους, κατά το οποίο μεταφέρθηκαν οι συγκρούσεις στο έδαφος της Αλβανίας. Όμως, πριν προβώ στην λεπτομερή ανάπτυξή τους, θεωρώ σκόπιμο να μεταφέρω αποσπασματικά δημοσίευμα για τον ελληνικό στρατό και τα πολεμικά γεγονότα τα οποία έλαβαν χώρα κατά το ανωτέρω χρονικό διάστημα:

« … Η 28η Οκτωβρίου 1940 βρήκε την 8η Μεραρχία πεζικού και την 3^η Ταξιαρχία πεζικού στην ζώνη Ελαία-Καλαμάς, καλύπτοντας την περιοχή της Ηπείρου (από το Ιόνιο πέλαγος ως τον Σμόλικα), την 9η Μεραρχία πεζικού και την 4η Ταξιαρχία πεζικού από τον Σμόλικα ως τη λίμνη Μεγάλη Πρέσπα. Επιπρόσθετα, πέντε τάγματα πεζικού και μικρές μονάδες πυροβολικού υπερασπίζονταν την περιοχή από τη λίμνη Μεγάλη Πρέσπα ως την οροσειρά του Γράμμου. Τέλος, το απόσπασμα Πίνδου υπό τον συνταγματάρχη Κωνσταντίνο Δαβάκη (που είχε ανακληθεί στην υπηρεσία το 1939), με συνολική δύναμη δύο ταγμάτων πεζικού και μιας ορειβατικής πυροβολαρχίας κάλυπταν την περιοχή μεταξύ Γράμμου και Σμόλικα. Οι διαταγές του Γενικού Επιτελείου ήταν σαφείς: οι ελληνικές παραμεθόριες δυνάμεις έπρεπε να περιοριστούν σε ρόλο επιβραδυντικό και να συμπτυχθούν εντός των ελληνικών εδαφών.

Πιο συγκεκριμένα, η ιταλική εισβολή εκδηλώθηκε σε δύο τομείς: τον τομέα Ηπείρου, με στόχο την διάσπαση των ελληνικών θέσεων και την κατεύθυνση μέσω της κοιλάδας του Δρίνου προς Ιωάννινα και τον τομέα Θεσπρωτίας προς Φιλιάτες. Όμως όλα τα επιτελικά σχέδια επί χάρτου παραμένουν θεωρίες που μένει να αποδειχθούν στην πράξη. Ευτυχώς για την Ελλάδα, εισήλθαν ορισμένοι παράγοντες που ανέτρεψαν τους σχεδιασμούς τόσο της ιταλικής όσο και της ελληνικής πλευράς.

Κατ’ αρχήν, ο διοικητής της 8ης Μεραρχίας, υποστράτηγος Χαράλαμπος Κατσιμήτρος αγνόησε το ηττοπαθές σχέδιο του Γενικού Επιτελείου. Διέταξε την παραμονή των δυνάμεων του εντός της προωθημένης αμυντικής γραμμής, χωρίς την εγκατάλειψη έστω μίας σπιθαμής εδάφους. Η τακτική της ενεργητικής άμυνας και η ηρωική αντίσταση του αποσπάσματος Πίνδου και του Δαβάκη ανέκοψαν την ιταλική επέλαση των Αλπινιστών της Μεραρχίας Julia και έδωσαν πολύτιμο χρόνο στις επιστρατευμένες μονάδες. Συνάμα, ο άμαχος πληθυσμός της Ηπείρου ρίχτηκε στον αγώνα εφοδιάζοντας τις μαχόμενες μονάδες, ουσιαστικά καλύπτοντας τις ελλείψεις σε μηχανοκίνητα μέσα και την κακή κατάσταση του οδικού δικτύου. Οι καιρικές συνθήκες εκείνων των ημερών στάθηκαν ένας ακόμη σύμμαχος των Ελλήνων μαχητών. Το υψηλό φρόνημα του ελληνικού λαού, ο ενθουσιασμός και η αυταπάρνηση των  επιστρατευόμενων  και  η φρεναπάτη του Έλληνα στρατιώτη που πολεμούσε ενάντια στην ίδια την ιδέα του θανάτου, όπως σημειώνει τόσο υπέροχα ο Άγγελος Τερζάκης, έγειραν την πλάστιγγα της τιτάνιας μάχης υπέρ των Ελλήνων.

Ωστόσο, και οι Ιταλοί ήταν εξαίρετοι πολεμιστές. Η ήττα τους δεν οφειλόταν σε μειωμένη μαχητική αξία, αλλά  στο κακό και υπερφίαλο επιτελικό σχέδιο, στην ανίκανη στρατιωτική και πολιτική ηγεσία τους, στην έλλειψη ισχυρού ηθικού κινήτρου και στο γεγονός ότι βρήκαν απέναντί τους έναν αποφασισμένο λαό, διατεθειμένο να υπερασπιστεί πάση θυσία την ελευθερία και την τιμή του. Οι συγκρούσεις ήταν σφοδρές στα διάστημα μεταξύ 28ης Οκτωβρίου και 1ης Νοεμβρίου.

Λίγο ακόμη και θα λύγιζαν οι ηρωικοί μαχητές του Δαβάκη, ο οποίος αποσυρόταν από την πρώτη γραμμή βαριά τραυματισμένος. Τότε, μέσα από τη χιονοθύελλα σαν από μηχανής θεός, ξεπρόβαλαν οι επιστρατευμένοι στρατιώτες της 1ης Μεραρχίας, οι οποίοι διάνυσαν υπό αντίξοες συνθήκες δεκάδες χιλιόμετρα με τα πόδια μέσα σε τρεις μέρες.

Η είσοδος τους στην μάχη προκάλεσε την απώθηση των Ιταλών εντός αλβανικού εδάφους. Εν τω μεταξύ, η μεραρχία Ιππικού ανέκοπτε την ιταλική προέλαση προς Μέτσοβο. Η νίκη του αποσπάσματος Δαβάκη είχε αποφασιστική σημασία στην έκβαση του πολέμου. Η επιτυχία του Δαβάκη συνίσταται «στην άμεση διάγνωση ενός τακτικού λάθους που έκανε ο Ιταλός μέραρχος να προχωρήσει γοργά προς τη Σαμαρίνα χωρίς να καλύψει το πλευρό της φάλαγγάς του».

Ο Δαβάκης το είδε αμέσως και από τη δεύτερη μέρα του σκληρού αγώνα ήταν σίγουρος ότι χάρη σ’ αυτό το λάθος «θα μάντρωνε τους Ιταλούς» … Κατά το πρώτο δεκαήμερο Νοεμβρίου, οι ιταλικές δυνάμεις εισβολής εγκατέλειψαν το ελληνικό έδαφος. Στη Βορειοδυτική Μακεδονία ο ελληνικός στρατός κατέλαβε θέσεις στην αλβανική μεθόριο, προετοιμάζοντας την ελληνική αντεπίθεση. Η συνέχεια είναι λίγο πολύ γνωστή: Οι Έλληνες εξαπέλυσαν επίθεση την 14η Νοεμβρίου στην γραμμή Μόροβα-Ιβάν … »

Γιάννης Χρονόπουλος «Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΣΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΟΪΤΑΛΙΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ» (ISTORICAL QUEST, ημερομηνία δημοσίευσης 27 Οκτωβρίου 2011)

Επανέρχομαι στο θέμα της στάσης του Κ.Κ.Ε κατά τις ελληνοϊταλικές συγκρούσεις εντός του ελληνικού εδάφους και στον Νίκο Ζαχαριάδη, γενικό γραμματέα του, ο οποίος, από τις φυλακές Κερκύρας που κρατούνταν, είχε μεταφερθεί στα κρατητήρια της Γενικής Ασφάλειας Αθηνών. Μετά την απρόκλητη επίθεση της φασιστικής Ιταλίας την 28^η Οκτωβρίου 1940 κατά της Ελλάδας, απηύθυνε την 31η Οκτωβρίου του ιδίου μηνός ανοιχτό γράμμα προς τον ελληνικό λαό το πλήρες κείμενο του οποίου έχει ως ακολούθως:

«Ανοιχτό γράμμα του Γενικού Γραμματέα του ΚΚΕ

Προς το λαό της Ελλάδας

 Ο φασισμός του Μουσολίνι χτύπησε την Ελλάδα πισώπλατα, δολοφονικά και ξετσίπωτα με σκοπό να την υποδουλώσει και εξανδραποδίσει. Σήμερα όλοι οι Έλληνες παλεύουμε  για τη λευτεριά, την τιμή, την εθνική μας ανεξαρτησία. Η πάλη θα είναι πολύ δύσκολη και πολύ σκληρή. Μα ένα έθνος που θέλει να ζήσει πρέπει να παλεύει, αψηφώντας τους κινδύνους και τις θυσίες. Ο λαός της Ελλάδας διεξάγει σήμερα ένα πόλεμο εθνικοαπελευθερωτικό, ενάντια στο φασισμό του Μουσολίνι. Δίπλα στο κύριο μέτωπο και Ο ΚΑΘΕ ΒΡΑΧΟΣ, Η ΚΑΘΕ ΡΕΜΑΤΙΑ, ΤΟ ΚΑΘΕ ΧΩΡΙΟ, ΚΑΛΥΒΑ ΜΕ ΚΑΛΥΒΑ, Η ΚΑΘΕ ΠΟΛΗ, ΣΠΙΤΙ ΜΕ ΣΠΙΤΙ, ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΦΡΟΥΡΙΟ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΥ ΑΓΩΝΑ.

Κάθε πράκτορας του φασισμού πρέπει να εξοντωθεί αλύπητα. Στον πόλεμο αυτό που τον διευθύνει η κυβέρνηση Μεταξά, όλοι μας πρέπει να δώσουμε όλες μας τις δυνάμεις χωρίς επιφύλαξη. Έπαθλο για τον εργαζόμενο λαό και επιστέγασμα για τον σημερινό του αγώνα, πρέπει να είναι και θα είναι, μια καινούργια Ελλάδα της δουλειάς, της λευτεριάς λυτρωμένη από κάθε ξενική ιμπεριαλιστική εξάρτηση, μ’ ένα πραγματικό παλλαϊκό πολιτισμό. Όλοι στον αγώνα, ο καθένας στη θέση του και η νίκη θα’ναι νίκη της Ελλάδας και του λαού της. Οι εργαζόμενοι όλου του κόσμου στέκουν στο πλευρό μας. Αθήνα 31 του Οκτώβρη 1940.

Νίκος Ζαχαριάδης, Γραμματέας της Κεντρικής Επιτροπής του Κ.Κ.Ε»

(ΤΟ ΚΚΕ. Επίσημα κείμενα, τόμ. 5^ος, σελ. 9-10. Αθήνα 1981)

Η δημοσίευση του γράμματος αυτού, για ένα διάστημα, είχε ευεργετικές συνέπειες για το χειμαζόμενο κομμουνιστικό κίνημα αυτής της περιόδου, γιατί οι Έλληνες κομμουνιστές, κρατούμενοι και μη, απέκτησαν την δυνατότητα με βάση τις οδηγίες του να προσανατολίζονται ανάλογα κατά τη διάρκεια των συνεχιζόμενων εχθροπραξιών εντός του ελληνικού εδάφους, μέσα στα πλαίσια μιας  επίσημης πλέον κομματικής γραμμής, ύστερα από τον κυκεώνα της πολυδιάσπασης η οποία είχε επέλθει από τις απηνείς διώξεις κατά του Κ.Κ.Ε της δικτατορίας της 4^ης Αυγούστου. Πέραν τούτου, έπληττε καίρια όλο το μέχρι τότε οικοδόμημα της προπαγάνδας του Μανιαδάκη, η οποία δεν έπαυε ανά πάσα στιγμή να διακηρύττει ότι οι Έλληνες κομμουνιστές στερούνταν παντελώς πατριωτικών αισθημάτων και ότι σε περίπτωση πολέμου δεν θα συντάσσονταν μαζί με όλο τον ελληνικό λαό στην προσπάθεια απόκρουσης της οποιασδήποτε ξενικής εισβολής.

Σημειώνω ότι η υποδεικνυόμενη γραμμή πλεύσης για τους Έλληνες κομμουνιστές, σχετικά με τη στάση την οποία έπρεπε να τηρήσουν αυτοί στο ζήτημα του πολέμου μεταξύ της Ελλάδας και της Ιταλίας, η οποία περιλαμβάνεται στο κείμενο του πρώτου ανοιχτού γράμματος του Νίκου Ζαχαριάδη, δεν αποτελεί μόνο αποκλειστική επιλογή του τελευταίου με βάση τις συγκεκριμένες συνθήκες που διαμορφώθηκαν τότε, αλλά ότι οφείλεται, επίσης, και σε προηγηθείσες γενικότερες υποδείξεις προς το Κ.Κ.Ε της Εκτελεστικής Επιτροπής της Κομμουνιστικής Διεθνούς. Ειδικότερα:

«H επιθυμία απλώς της ηγεσίας στη Μόσχα ήταν τα μικρά κράτη της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, συνεπώς και η Ελλάδα,  να μείνουν ουδέτερα και κυρίως να μπορέσουν να υπερασπίσουν την εθνική τους ανεξαρτησία από τις φιλοδοξίες των Δυνάμεων, που χαρακτηρίζονταν ιμπεριαλιστικές. Μία σχετική υπόδειξη της Εκτελεστικής Επιτροπής της Κομιντέρν είχε δοθεί στο ΚΚΕ ήδη πριν την έκρηξη του πολέμου, τον Ιούλιο του 1939. Στους Έλληνες κομμουνιστές δόθηκε ξεκάθαρα η σύσταση ότι, εάν επρόκειτο για την υπεράσπιση της εθνικής ανεξαρτησίας, να μην αποκλείσουν ούτε και αυτή τη συνεργασία με τη δικτατορία του Μεταξά»

 (Matthias Esche : Η πολιτική της ΕΣΣΔ για την Ελλάδα κατά τον Β΄ παγκόσμιο πόλεμο. Εισήγησή του στο Α΄ Διεθνές Συνέδριο Σύγχρονης Ιστορίας με θέμα:  ΕΛΛΑΔΑ 1936-1944 (ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ-ΚΑΤΟΧΗ-ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ), σελ. 553-554. Έκδοση  Μορφωτικού Ιδρύματος ΑΤΕ. Αθήνα 1990)

Η δικτατορική κυβέρνηση της 4^ης Αυγούστου αντιμετώπισε, κατ’ αρχήν, θετικά την απόφαση του Κ.Κ.Ε μόνο ως προς το σκέλος εκείνο το οποίο αναφέρονταν στην καταδίκη της Ιταλικής φασιστικής εισβολής στο ελληνικό έδαφος. Κατά τα λοιπά, η αθρόα υποβολή αιτήσεων των φυλακισμένων και εξόριστων Ελλήνων κομμουνιστών προς την κυβέρνηση  να αποσταλούν στην πρώτη γραμμή του μετώπου για να πολεμήσουν τους εισβολείς δεν ήταν δυνατόν να γίνει δεκτή από αυτήν, για λόγους προφανείς, εκ των οποίων ο σπουδαιότερος ήταν να αποτραπεί με κάθε  τρόπο η περίπτωση να περιέλθουν στα χέρια των κομμουνιστών όπλα. Ως χαρακτηριστικό παράδειγμα, αναφέρω την περίπτωση των εξόριστων κομμουνιστών στα νησιά Κίμωλο, Φολέγανδρο, Γαύδο, Πύλο, Αίγινα και σε άλλους τόπους εξορίας, οι οποίοι εκδήλωσαν την αντίθεσή τους στη φασιστική επιδρομή και υπέβαλαν αιτήσεις την ίδια ακριβώς ημέρα που εκδηλώθηκε αυτή προς την κυβέρνηση Μεταξά, με τις οποίες ζητούσαν να αποσταλούν στο μέτωπο για να πολεμήσουν στην πρώτη γραμμή. Όπως ήταν αναμενόμενο, αντιμετώπισαν την κατηγορηματική άρνησή της.

(ΤΟ ΚΚΕ. Επίσημα κείμενα, τόμος 5^ος, σελ. 9-10, 453. Αθήνα 1981)

Επίσης, την 6^η Νοεμβρίου 1940 οι κρατούμενοι κομμουνιστές στις φυλακές Ακροναυπλίας, με αφορμή το προαναφερθέν ανοιχτό γράμμα του Νίκου Ζαχαριάδη, απευθύνουν και αυτοί με τη σειρά τους προς τον υφυπουργό Δημόσιας Ασφάλειας δικό τους ανοιχτό γράμμα, το κείμενο του οποίου παραθέτω αυτούσιο:

 «Προς τον κ. υφυπουργόν Δημοσίας Ασφαλείας, Αθήνας.

  Οι Ιταλοί φασίστες επιδρομείς χωρίς προσχήματα, ξετσίπωτα και δολοφονικά εξαπόλυσαν τον πόλεμο και τις ορδές τους για να εξαφανίσουν την ανεξαρτησία της χώρας μας και να υποδουλώσουν τον ελληνικό λαό με τη φωτιά και το σίδερο. Σύσσωμος όμως ξεσηκώνεται ο ελληνικός λαός για να υπερασπίσει την ανεξαρτησία του και την ύπαρξή του και με την απόφαση να ζήσει ελεύθερος ή να πεθάνει. Ο πόλεμος αυτός υπέρ της ακεραιότητας και της ανεξαρτησίας της χώρας μας, που τον διευθύνει σήμερα η κυβέρνηση Μεταξά, είναι πόλεμος εθνικοαπελευθερωτικός και συγκεντρώνει τις συμπάθειες των εργαζόμενων όλου του κόσμου. Σήμερα, για τον καθένα που πονάει τον τόπο του, ένα είναι το καθήκον. Να δώσει όλες του τις δυνάμεις, να πολεμήσει με τα νύχια και με τα δόντια για τη συντριβή του φασίστα επιδρομέα, για τη νίκη του ελληνικού λαού.

Έχοντας και την εξουσιοδότηση όλων των κομμουνιστών της Ακροναυπλίας διακηρύττουμε: Υιοθετούμε πλήρως το ανοιχτό γράμμα του Γενικού Γραμματέα του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας Νίκου Ζαχαριάδη, που δημοσιεύτηκε στον τύπο με ημερομηνία 31 Οκτώβρη και που καλεί τον ελληνικό λαό στην πάλη για την ανεξαρτησία του. Τονίζουμε και πάλι, όπως και με το υπόμνημά μας από τις 29 του Οκτώβρη διακηρύξαμε, ότι είμαστε έτοιμοι να πάρουμε τις θέσεις μας στην πρώτη γραμμή του πυρός, να δώσουμε όλες μας τις δυνάμεις, χωρίς καμιά επιφύλαξη , στον υπέρ της ανεξαρτησίας της χώρας αγώνα που διευθύνει σήμερα η κυβέρνηση Μεταξά, να πολεμήσουμε μέχρι τη νίκη που πρέπει να εξασφαλίσει στον ελληνικό λαό μια Ελλάδα ελεύθερη από κάθε ξενική εξάρτηση, από κάθε εκμετάλλευση και καταπίεση.

Nαύπλιο 6/11/1940

Ι. ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ. Στέλεχος του Κ.Κ.Ε και πρώην βουλευτής.

Κ. ΘΕΟΣ. Στέλεχος του Κ.Κ.Ε, πρώην βουλευτής, Γενικός Γραμματέας της Ενωτικής Γενικής Συνομοσπονδίας Εργατών Ελλάδaς»

 Πρέπει να σημειωθεί ότι την 29^η Οκτωβρίου 1940 είχε προηγηθεί υποβολή  παρόμοιου υπομνήματος προς την κυβέρνηση Μεταξά από τους ίδιους κρατούμενους, με το οποίο καταδίκαζαν την επιδρομή των ιταλικών στρατευμάτων στο ελληνικό έδαφος και ζητούσαν να σταλούν όλοι οι κρατούμενοι κομμουνιστές στο μέτωπο για να πολεμήσουν τους εισβολείς. Και στην περίπτωση αυτή υπέβαλαν εκ νέου την 13^η Νοεμβρίου 1940 προς την κυβέρνηση και τρίτο υπόμνημα στο οποίο επαναλαμβάνονταν το αίτημα για την αποστολή τους στο μέτωπο, χωρίς, βεβαίως, να ικανοποιηθεί και πάλι αυτό.  (ΤΟ ΚΚΕ.  Επίσημα κείμενα, τόμος 5^ος, σελ. 271-272, 453. Αθήνα 1981)

Την 26^η Νοεμβρίου 1940, ακολουθεί δεύτερο γράμμα του Γενικού Γραμματέα του Κ.Κ.Ε Νίκου Ζαχαριάδη, το οποίο απευθύνονταν προς την «Προσωρινή Διοίκηση του Κ.Κ.Ε», που ήταν όργανο των υπηρεσιών της Ασφάλειας. Η εν λόγω «Προσωρινή Διοίκηση» ήταν δημιούργημα του ίδιου του υπουργού Δημόσιας Ασφάλειας της κυβέρνησης της 4^ης Αυγούστου Κωνσταντίνου Μανιαδάκη, πράγμα που δεν το γνώριζε μέχρι εκείνη  τη στιγμή ο πρώτος. Το κείμενο του γράμματος αυτού διαφοροποιείται κατά κάποιο τρόπο από το πρώτο και δεν εκφράζει τη γραμμή του. Πάντως, δεν πρέπει να έχεται αλήθειας η διατυπωθείσα από ορισμένους άποψη ότι το γράμμα αυτό είναι προϊόν χάλκευσης των κύκλων της Ασφάλειας, με σκοπό την περαιτέρω αύξηση της σύγχυσης η οποία επικρατούσε στις γραμμές των Ελλήνων κομμουνιστών.

Η παραδοχή της αντίθετης άποψης, ότι δηλαδή το γράμμα αυτό είναι γνήσιο, έχω τη γνώμη ότι εκφράζει την πραγματικότητα. Τούτο προκύπτει από το γεγονός ότι κατά τον χρόνο σύνταξής του ο ελληνικός στρατός είχε ήδη αποκρούσει επιτυχώς τους εισβολείς και περνώντας στην αντεπίθεση σε όλους τους τομείς του μετώπου, απώθησε εντός του δευτέρου δεκαημέρου του Νοεμβρίου το σύνολο των  ιταλικών στρατευμάτων από το ελληνικό έδαφος και μετέφερε τον πόλεμο στο έδαφος της Αλβανίας.

Το γεγονός αυτό, μετέβαλε άρδην τις μέχρι τότε κρατούσες συνθήκες και αντιλήψεις για τη φύση του πολέμου αυτού ως εθνικοαπελευθερωτικού και οδήγησε το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας στην υιοθέτηση της άποψης ότι η συνέχιση περαιτέρω των εχθροπραξιών εντός του αλβανικού εδάφους στερούσε απ’ αυτές τον  χαρακτήρα του αναγκαίου εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα και καταλόγιζε  σ’ αυτές εφεξής κατακτητικές προθέσεις, υπαγορευόμενες από τις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, που είχαν δημιουργήσει και συντηρούσαν το καθεστώς της 4^ης Αυγούστου.

Επομένως, κατά το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας, η μόνη διέξοδος για την απεμπλοκή της Ελλάδας από τον πόλεμο αυτόν ήταν μία συμφωνία για έντιμη ειρήνη και ουδετερότητα, χωρίς καμία απολύτως εδαφική, οικονομική και πολιτική ζημία εις βάρος της.

Επίσης, κάτι άλλο το οποίο θεωρείται αξιοπρόσεκτο στο κείμενο αυτού του γράμματος είναι η απαίτηση για την άμεση αποχώρηση από το έδαφος της Ελλάδας και τον θαλάσσιο χώρο της όλων των αγγλικών στρατευμάτων, καθώς και η αναφορά,  για πρώτη φορά, στο όνομα της ΕΣΣΔ, την οποία το Κ.Κ.Ε  θεωρούσε ότι ήταν η μόνη κατάλληλη δύναμη για να αναλάβει διαμεσολαβητικό ρόλο προς σύναψη ελληνοϊταλικής ειρήνης.

Εκείνο όμως το οποίο απουσιάζει παντελώς τόσο από το κείμενο του πρώτου ανοιχτού γράμματος του Νίκου Ζαχαριάδη, όσο και του δεύτερου, είναι η οποιαδήποτε επιθετική αναφορά στην κυβέρνηση Μεταξά και στο δικτατορικό καθεστώς της 4^ης Αυγούστου. Εξ όλων των ενδείξεων συμπεραίνεται ότι επρόκειτο, μάλλον, για μια βραχύχρονη περίοδο χάριτος ή ανοχής από μέρους του Κ.Κ.Ε, υπαγορευόμενης από τις συγκεκριμένες συνθήκες, πράγμα το οποίο βεβαίως δεν θα συμβεί και με το τρίτο ανοιχτό γράμμα του ιδίου το οποίο απηύθυνε την 15^η Ιανουαρίου 1941 προς την Φοιτητική Κομουνιστική Οργάνωση του Κ.Κ.Ε και την Ο.Κ.Ν.Ε.

Η ύπαρξη του δεύτερου ανοιχτού γράμματος του Νίκου Ζαχαριάδη, καθώς και του τρίτου για το οποίο θα γίνει λόγος παρακάτω, έγινε γνωστή μόνον όταν δημοσιεύτηκαν για πρώτη φορά αυτά στον αστικό τύπο την 9^η Μαρτίου 1947, δηλαδή, κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου πολέμου. Ως εκ τούτου, ουδεμία επίδραση είχαν αμφότερα στο κομμουνιστικό κίνημα της συγκεκριμένης περιόδου και είναι ανεξήγητοι, βεβαίως, οι λόγοι για τους οποίους δεν έγινε γνωστό το περιεχόμενό τους τότε. Το πλήρες κείμενο του δεύτερου ανοιχτού γράμματος του Γενικού Γραμματέα του Κ.Κ.Ε έχει ως ακολούθως:

“Ολόκληρος ο ελληνικός λαός ξεσηκώθηκε σαν ένας άνθρωπος και χάλασε τα σχέδια του φασισμού. Με το αίμα του ο λαός εξασφάλισε τη λευτεριά και την ανεξαρτησία του. Έξω από αυτά η Ελλάδα δεν έχει καμιά θέση στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο ανάμεσα στην Αγγλία και την Ιταλία-Γερμανία. Αφού ο λαός μας υπερασπίσει αποτελεσματικά την ανεξαρτησία και την εθνική λευτεριά του, σήμερα ένα μονάχα πράγμα θέλει: Ειρήνη και ουδετερότητα με τούτους τους όρους: 1) Να ξανάρθουν τα πράγματα όπως ήταν στις 28 του Οχτώβρη 1940, δίχως καμιά εδαφική-οικονομική- πολιτική ζημιά σε βάρος της Ελλάδας, 2) Οι πολεμικές δυνάμεις της Αγγλίας να φύγουν όλες από τα χώματα και τα νερά της Ελλάδας. Με βάση τους δύο αυτούς όρους να ζητήσουμε αμέσως από την κυβέρνηση της ΕΣΣΔ να μεσολαβήσει για να γίνει ελληνοϊταλική ειρήνη. Αυτό είναι σήμερα το μοναδικό εθνικολαϊκό συμφέρον. Και η πράξη έχει αποδείξει ότι μόνον η ΕΣΣΔ σήμερα έσωσε την ειρήνη και ουδετερότητα της Γιουγκοσλαβίας – Βουλγαρίας – Τουρκίας.

26 Νοέμβρη 1940

 Ν. ΖΑΧΑΡΙΑΔΗΣ

             Υ.Γ. Είμαστε υποχρεωμένοι να ζητήσουμε ειρήνη έντιμη και δίχως κυρώσεις και για να ξεκαθαρίσουμε άλλη μια φορά τόσο τον εθνικο-αμυντικο-απελευθερωτικό χαρακτήρα του πολέμου που κάνουμε, όσο και ότι είμαστε ξένοι προς τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο που κάνουν οι πλουτοκρατικές μεγάλες δυνάμεις. Αν σήμερα δεν δουλέψουμε για μια έντιμη ειρήνη ο πόλεμος θα χάσει για μας τον εθνικό αμυντικό χαρακτήρα του, θα γίνει κατακτητικός και τότε θα έχει αντίθετο το λαό (ΤΟ ΚΚΕ. Επίσημα κείμενα, τόμος 5^ος, σελ. 273. Αθήνα 1981)

Παράλληλα με την “Προσωρινή Διοίκηση του ΚΚΕ” η οποία, όπως προαναφέρθηκε, ελέγχονταν απόλυτα από τις υπηρεσίες της Ασφάλειας, υπήρχε και η “Παλιά Κεντρική Επιτροπή”. Όπως είναι γνωστό, μετά την εξάρθρωση των οργανώσεων του Κ.Κ.Ε και τη σύλληψη των περισσοτέρων μελών της Κεντρικής Επιτροπής του τον Νοέμβριο του 1939, μια μικρή ομάδα στελεχών του κόμματος, από τα οποία δύο είχαν εκλεγεί από το 6^ο Συνέδριό του, με δική της πρωτοβουλία, προέβη στη συγκρότηση άλλης Κεντρικής Επιτροπής η οποία είναι γνωστή περισσότερο σαν “Παλιά Κεντρική Επιτροπή”. Έχει διατυπωθεί η άποψη ότι η εν λόγω Κεντρική Επιτροπή ακολούθησε λανθασμένη γραμμή στο ζήτημα του πολέμου, την οποία όμως, κατά την ίδια άποψη, δεν ακολούθησε η βασική μάζα των μελών του Κ.Κ.Ε.  Σε μανιφέστο που απηύθυνε την 7^η Δεκεμβρίου 1940  προς τον ελληνικό λαό και τις ένοπλες δυνάμεις της χώρας, μεταξύ των άλλων περιλαμβάνονταν και τα κατωτέρω:

 «Σύντροφοι, αδέρφια,

 Τεσσεράμισυ τώρα χρόνια η ματωβαμένη τυχοδιωκτική σπείρα Μεταξά – Γλύξμπουργκ κρατιέται στην εξουσία με τα πιο απαίσια εγκλήματα, κάνοντας το μαντρόσκυλο στους ντόπιους πλουτοκράτες και το πιστό τσανάκι στους ξένους ιμπεριαλιστές … Η διαταγή των Εγγλέζων πλουτοκρατών εχτελείται πιστά απ’ τις 28 του Οχτώβρη. Μέχρι τη μέρα εκείνη η Σοβιετική Ένωση κάμποσες φορές γλύτωσε το λαό μας από τα υποδουλωτικά σχέδια του Μουσολίνι, απ’ τις ραδιουργίες των Εγγλέζων πλουτοκρατών κι’ απ’ τις προδοσίες της βασιλομεταξικής σπείρας. Μα η Σοβιετική Ένωση έδωσε με το γερμανοσοβιετικό σύμφωνο σ’ όλα τα κράτη κι’ ιδιαίτερα στα βαλκανικά, τη δυνατότητα να γλυτώσουν κι’ οριστικά απ’ τον πόλεμο, αρκεί να δέχονταν ανεξάρτητα από το εσωτερικό τους καθεστώς, να συνεργαστούνε μαζί της. Τις σωτήριες όμως για το λαό και την πατρίδα μας προτάσεις της τις απόκρουσε με λύσσα η τυχοδιωκτική βασιλομεταξική δικτατορική κυβέρνηση που προτίμησε να πουληθεί στους εμπόλεμους Εγγλέζους πλουτοκράτες για να μας μπλέξει στον πόλεμο…

Λαέ της Ελλάδας, ηρωϊκοί πολεμιστές. Τη λατρεία σας προς τη λευτεριά και την πατρίδα, την ηρωϊκή σας ιστορία και τη λεβέντικη παληκαριά, το άγριο μίσος σας κατά του φασισμού, η εγκληματική σπείρα Μεταξά – Βασιλιά – Μανιαδάκη, η Ιντέλιτζενς Σέρβις, τα εκμεταλλεύτηκαν αισχρά να σας ρίξουν σε τούτο τον καταραμένο πόλεμο που δεν έχει την παραμικρή σχέση με τα ευγενικά αισθήματά σας.  Με ραδιουργίες, απάτες, πλαστογραφώντας το τιμημένο όνομα του ΚΚΕ και τις υπογραφές των φυλακισμένων ηρωϊκών ηγετών του σ.σ. Ζαχαριάδη, Νεφελούδη, Παρτσαλίδη, Σιάντου, πλαστογραφώντας το όργανό του το “ Ριζοσπάστη ”, σας τραβάνε να χύνετε, δίχως να το καταλαβαίνετε, άδικα το αίμα σας, ενώ ταυτόχρονα σκοτώνονται οι γονιοί και τα παιδιά σας στα μετόπισθεν κι’ η πατρίδα σας ρημάζει απ’ τη μια άκρη ως την άλλη…

Πρέπει γι’ αυτό πρώτα – πρώτα ν’ ανατρέψουμε τη βασιλομεταξική σπείρα που μας έμπλεξε στον πόλεμο. Πρέπει ακόμα να προτείνουμε ειρήνη δίχως προσαρτήσεις κι’ αποζημιώσεις και ν’ ασφαλίσουμε την ουδετερότητά μας απέναντι στο συνεχιζόμενο πόλεμο των ιμπεριαλιστών, προσανατολιζόμενοι προς τη Σοβιετική Ένωση … Kαλούμε τους πολεμιστές μας ν’ αρνηθούν να πολεμήσουν πέρ’ απ’ τα σύνορα της πατρίδας μας. Τι ζητάμε στην Αλβανία; Πού μας πάνε; Ο λαός μας δε θέλει δεύτερο Σαγγάριο! Παίρνοντας αυτή την απόφαση, οι πολεμιστές μας να υποβάλουν στους αντιπάλους απέναντί τους προτάσεις ειρήνης δίχως προσαρτήσεις και αποζημιώσεις. Να παρουσιαστούν ομαδικά κι΄ένοπλα στους ανωτέρους τους ζητώντας συμμετοχή στις προσπάθειές τους. Να στείλουν τελεσίγραφο στην πουλημένη ιμπεριαλιστική κυβέρνηση ζητώντας την ειρήνη και θυμίζοντάς της πως τους κάλεσε στα όπλα μονάχα για να διώξουν απ’ τα ελληνικά εδάφη τον Ιταλό καταχτητή … Καλούμε ολόκληρο τον εργαζόμενο ελληνικό λαό να σχηματίσει αδελφωμένος με το στρατό το Μέτωπο εθνικής σωτηρίας – ειρήνης , ν’ απαιτήσει άμεση Γενική πολιτική αμνηστεία! … Να αναδείξει Κυβέρνηση εθνικής σωτηρίας – ειρήνης που θα συγκαλέσει συνταχτική εθνοσυνέλευση! …

Ζήτω το ηρωϊκό Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας.

Ζήτω το Μέτωπο εθνικής σωτηρίας και ειρήνης.

Κάτω η πουλημένη ιμπεριαλιστική βασιλομεταξική σπείρα που έφερε τον πόλεμο στη χώρα μας.

7 Δεκέμβρη 1940

Η Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ”

(ΤΟ ΚΚΕ. Επίσημα κείμενα, τόμος 5^ος, σελ. 11-16. Αθήνα 1981 )

Σε αντίθεση με τα δύο πρώτα ανοιχτά γράμματα του Γενικού Γραμματέα του Κ.Κ.Ε Νίκου Ζαχαριάδη, όπως παρατηρούμε, από το κείμενο του μανιφέστου της Παλιάς Κεντρικής Επιτροπής δεν απουσιάζει η έντονη επιθετική αναφορά στη δυάδα των πρωταιτίων της κήρυξης της δικτατορίας της 4^ης Αυγούστου Ιωάννη Μεταξά και βασιλέα Γεωργίου B΄, η οποία γίνεται με τη χρήση των επιθέτων βασιλομεταξική, ιμπεριαλιστική, ματωβαμένη, πουλημένη κ.α., από τα οποία  προσδιορίζεται το ουσιαστικό  σπείρα, δηλαδή το σύνολο των ηγετικών κύκλων της 4^ης Αυγούστου.

Χαρακτηριστική, επίσης, είναι η έντονη πίστη και αφοσίωση την οποία έτρεφαν οι Έλληνες κομμουνιστές προς τη μοναδική μεγάλη σοσιαλιστική πατρίδα όλων, τη Σοβιετική Ένωση, η οποία, σύμφωνα με το κείμενο, ήταν η μόνη ικανή να αποτρέψει την εμπλοκή της Ελλάδας στον πόλεμο, εάν η τελευταία είχε δεχθεί τις προτάσεις της κατά το πρόσφατο παρελθόν για συνεργασία.

Προς επίρρωση αυτής της άποψης γίνεται αναφορά σε βαλκανικά και άλλα κράτη τα οποία, χάρις στο συναφθέν την 23^η Αυγούστου 1939 γερμανοσοβιετικό Σύμφωνο μη επιθέσεως (γνωστό περισσότερο σαν Σύμφωνο Μολότωφ – Ρίμπεντροπ), απέφυγαν τον κίνδυνο εμπλοκής τους στον πόλεμο. Όπως είναι ευνόητο, οι απόψεις αυτές έπαυσαν να αποτελούν θέσεις για το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας, μετά την εκδηλωθείσα την 22^α Ιουνίου 1941 επίθεση των Γερμανών κατά της Σοβιετικής Ένωσης.

Ακόμα, παρατηρούμε πως οι θέσεις της Παλιάς Κεντρικής Επιτροπής στα θέματα του πολέμου είναι αρκετά προχωρημένες  και  μάλιστα,  χωρίς να κινδυνεύει κανείς να κατηγορηθεί για διατύπωση  λεκτικών υπερβολών, το επαναστατικό στοιχείο είναι έκδηλο σ’ αυτές, ιδίως, στο σημείο εκείνο του μανιφέστου που οι Έλληνες στρατιώτες καλούνται να παρουσιασθούν ομαδικά και με τα όπλα τους στις διοικήσεις τους για να απαιτήσουν συμμετοχή στις αποφάσεις τους.

Κάτι παρόμοιο, βεβαίως, ήταν δύσκολο να πραγματοποιηθεί, αν όχι ακατόρθωτο, γιατί τα πρωτοπόρα και  δραστήρια κομματικά στελέχη που θα ηγούνταν ενός τέτοιου αγώνα είχαν συλληφθεί και εγκλεισθεί σε διάφορες φυλακές, στρατόπεδα και τόπους εξορίας. Επί πλέον, το Γενικό Επιτελείο Στρατού φρόντιζε με ιδιαίτερη επιμέλεια, με την πολύτιμη πάντα βοήθεια των υπηρεσιών Ασφαλείας του Μανιαδάκη, να μην αποστέλλει στην πρώτη γραμμή του Μετώπου κομμουνιστές και άλλους διακείμενους συμπαθώς προς το Κ.Κ.Ε στρατιώτες, κρατώντας τους σε μονάδες των μετόπισθεν.

Το τρίτο ανοιχτό γράμμα του Νίκου Ζαχαριάδη απευθύνεται προς την Κομμουνιστική Φοιτητική Οργάνωση του Κ.Κ.Ε και την Ο.Κ.Ν.Ε και έχει χρονολογία σύνταξης την 15^η Ιανουαρίου 1941. Ήδη, από το περιεχόμενό του προκύπτει ότι ο συντάκτης του, κατά το χρονικό διάστημα το οποίο μεσολάβησε από την αποστολή των δύο πρώτων γραμμάτων του μέχρι τη χρονολογία σύνταξης του τρίτου, έχει πλέον διαμορφώσει σαφή γνώμη τόσο για το χαφιεδικό ρόλο της  λεγόμενης Προσωρινής Διοίκησης του Κ.Κ.Ε στα κομματικά πράγματα, όσο και για τη οριστική θέση που έπρεπε να πάρει το κόμμα στον συνεχιζόμενο ελληνοϊταλικό πόλεμο στα εδάφη της Αλβανίας. Στα περισσότερα σημεία, το περιεχόμενο αυτού του γράμματος εναρμονίζεται, σχεδόν, με το μανιφέστο της Παλιάς Κεντρικής Επιτροπής. Παραθέτω το πλήρες κείμενό του το οποίο έχει ως ακολούθως:

«Γράμμα στην Κομμουνιστική Φοιτητική Οργάνωση ( ΚΚΕ και ΟΚΝΕ )

Αγαπητοί σύντροφοι

Έχω για σας μια παράκληση: Να τυπώστε, μοιράστε, τοιχοκολλήστε στην Αθήνα – Πειραιά – Θεσσαλονίκη, αν είναι μπορετό σ’ όλη τη χώρα και στο μέτωπο, το παρακάτω γράμμα μου. Κρατάτε ψηλά τη σημαία του ΚΚΕ και συνεχίστε με πιο μεγάλη ορμή την πολιτική και οργανωτική σας δουλειά. Ζήτω το ΚΚΕ και η Κομμουνιστική Διεθνής.

Αθήνα, 15 Γενάρη 1941

Νίκος Ζαχαριάδης

ΓΙΑ ΟΛΑ ΤΑ ΜΕΛΗ ΚΑΙ ΣΤΕΛΕΧΗ ΤΩΝ ΟΡΓΑΝΩΣΕΩΝ ΤΟΥ ΚΚΕ (ΕΤΚΔ) ΚΑΙ ΤΗΣ ΟΚΝΕ (ΕΤΚΔΝ)

Το γράμμα αυτό το γράφω γιατί παρουσιάστηκε μια βασική ριζική διαφωνία μου με την Προσωρινή Διοίκηση που παρουσιάζεται σαν εκπρόσωπος του ΚΚΕ από το Σεπτέμβρη του 1940. Είχα δεχτεί την πολιτική μόνο συνεργασία με την «Προσωρινή Διοίκηση» (παρά τους σοβαρούς δισταγμούς μου), γιατί είχα εμπιστευτεί σ’ ένα παλιό σύντροφο να καθαρίσει το ΚΚΕ από τη χαφιέδικη σφηκοφωλιά του Μάθεση – Παπαγιάννη. Από την πρώτη στιγμή είχα παρατηρήσει σοβαρά λάθη στην πολιτική γραμμή της «Προσωρινής Διοίκησης», που αυτή παρά τις υποδείξεις μου αρνήθηκε να τα διορθώσει, όπως δε δέχτηκε και άλλες υποδείξεις μου. Η βασική όμως διαφωνία μας, που θα αναφέρω πιο κάτω, με αναγκάζει να μιλήσω ανοιχτά. Το γράμμα μου που δημοσιεύτηκε στις εφημερίδες στις 2 του Νοέμβρη 1940 αποβλέπει στα παρακάτω :

1) Να δώσει έγκυρη ενιαία κατεύθυνση στους κομμουνιστές όλης της χώρας. 2) Να κινητοποιήσει το λαό στην αντιφασιστική εξόρμηση για την εθνική ανεξαρτησία και λευτεριά. 3) Να αποκαταστήσει στο εσωτερικό τις λαϊκές ελευθερίες, μια λαϊκή αντιπλουτοκρατική πολιτική.4) Να κάμει τον πόλεμο εθνικό αντιφασιστικό, αντιιμπεριαλιστικό με βασικό και μοναδικό σκοπό την εξασφάλιση της εθνικής μας ανεξαρτησίας και ουδετερότητάς μας, έξω από το γενικό ιμπεριαλιστικό πόλεμο.

Αυτό θα μπορούσαμε να το επιτύχουμε μόνο μ’ έναν ολόπλευρο προσανατολισμό στην ΕΣΣΔ και με μια πραγματική βαλκανική συνεργασία. Ο Μεταξάς από την πρώτη στιγμή έκαμε το αντίθετο, έκαμε πόλεμο φασιστικό, κατακτητικό πόλεμο. Ενώ, αφού διώξαμε τους Ιταλούς από την Ελλάδα βασική προσπάθειά μας έπρεπε να είναι να κάνουμε μια ξεχωριστή έντιμη και δίχως παραχωρήσεις ελληνοϊταλική ειρήνη, πράγμα που μπορούσε να γίνει με τη μεσολάβηση της ΕΣΣΔ, η μοναρχοφασιστική δικτατορία συνέχισε τον πόλεμο για λογαριασμό όχι του λαού της Ελλάδας μα της πλουτοκρατίας και του αγγλικού ιμπεριαλισμού.

Μετά το διώξιμο δε των Ιταλών από την Ελλάδα, το αίμα των φαντάρων μας χύνεται άδικα, σήμερα δε ο εγγλέζικος ιμπεριαλισμός εισπράττει σε αίμα των παιδιών της Ελλάδας, τους τόκους των κεφαλαίων που διέθεσε στα 1935 – 1936 για την παλινόρθωση του Γεωργίου και την εγκαθίδρυση της μοναρχοφασιστικής δικτατορίας του Μεταξά. Αφού δε ο Μεταξάς αρνιέται να αποκαταστήσει τις ελευθερίες του λαού, να εξασφαλίσει την ειρήνη της Ελλάδας και κάνει πόλεμο κατακτητικό ιμπεριαλιστικό, που όλα του τα βάρη τα πληρώνει ο λαός, παραμένει (ο Μεταξάς) κύριος εχθρός του λαού και της χώρας.

Η ανατροπή του είναι το πιο άμεσο και ζωτικό συμφέρον του λαού  μας. Λαός και στρατός πρέπει να πάρουνε στα χέρια τους τη διαχείριση της χώρας και του πολέμου με σκοπό την ειρήνη, εθνική ανεξαρτησία, εσωτερικό αντιφασιστικό, αντιπλουτοκρατικό λαϊκό καθεστώς, ολόπλευρη προσέγγιση προς την ΕΣΣΔ και βαλκανική συνεργασία με βάση την ειρηνική λύση των εσωβαλκανικών διαφορών.

Όλες μου τις απόψεις μου αυτές τις ανέπτυξα σ’ ένα ανοιχτό γράμμα κι’ ένα σχέδιο απόφασης που στις 22-11-1940 έστειλα στην Προσωρινή Διοίκηση. Αυτή αρνήθηκε να τα δεχτεί και να τα δημοσιεύσει αναπτύσσοντας μια καθαρή σοσιαλπατριωτική επιχειρηματολογία που έχει αυτή τη βάση: Ο πόλεμος της Ελλάδας εναντίον της Ιταλίας στην Αλβανία είναι παρόμοιος με τον πόλεμο της ΕΣΣΔ – Φιλλανδίας και ότι ο Μεταξάς είναι ο πρωτεργάτης στον παγκόσμιο αντιφασιστικό αγώνα.

Η Προσωρινή Διοίκηση θέλει να υποδουλώσει ολοκληρωτικά το ΚΚΕ στη μοναρχοφασιστική δικτατορία αντί να οργανώσει την ανατροπή της. Έτσι η Προσωρινή Διοίκηση και το ανοιχτό γράμμα μου της 2-11-1940 (που ακέραια την ευθύνη του την έχω εγώ μπροστά στο ΚΚΕ και στην ΚΔ) το καταντά ένα καθαρό σοσιαλπατριωτικό ντοκουμέντο και πάει να λερώσει την τιμή του ΚΚΕ. Αυτή είναι η διαφωνία μου και η στάση της Προσωρινής Διοίκησης.

Έτσι πίσω από τη στάση αυτή καθαρίζει ολότελα και τούτο: Ότι η Προσωρινή Διοίκηση είναι δημιούργημα και όργανο του Μανιαδάκη και ότι ο Γιάννης Μιχαηλίδης, Ψηλός, Κατσανέβης, Κάμος, πρόδωσε την εντολή που είχε να καθαρίσει το ΚΚΕ από τη σπείρα του Μάθεση που πουλήθηκε στη μοναρχοφασιστική δικτατορία.

Ύστερα από όλα αυτά η στάση όλων των μελών, στελεχών και οργανώσεων του ΚΚΕ και της ΟΚΝΕ μέσα στη χώρα και το μέτωπο πρέπει να είναι αυτή: Ο λαός της Ελλάδας υπερασπίζει στον πόλεμο αυτό μόνο την εθνική του ανεξαρτησία. Είναι ξένος ενάντια στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο. Αγγλίας – Γερμανίας και Σία. Θέλει χωριστή, έντιμη, άμεση ειρήνη με τη μεσολάβηση της ΕΣΣΔ. Αναγνωρίζει την αρχή της αυτοδιάθεσης μέχρις αποχωρισμού για όλους. Θέλει την ελευθερία του, τη δουλειά του την επικράτηση της θέλησής του που του πνίγει ο Μεταξάς. Εξωτερική συμμαχία με την ΕΣΣΔ και αληθινή βαλκανική συνεννόηση.

Οι λαοί και φαντάροι της Ελλάδας και Ιταλίας δεν είναι εχθροί μα αδέρφια και η συναδέλφωσή τους στο μέτωπο θα σταματήσει τον πόλεμο που κάνουν οι εκμεταλλευτές κεφαλαιοκράτες του. Για να γίνουν όλα αυτά, λαός και στρατός πρέπει να ανατρέψουν τη μοναρχοφασιστική δικτατορία του Μεταξά που είναι ο κύριος και βασικός εχθρός τους και  να εγκαθιδρύσουν τη λαϊκή αντιφασιστική κυβέρνηση. Για να μπορεί ένας λαός να κρατεί την εθνική λευτεριά, πρέπει να είναι και εσωτερικά λεύτερος.

Λαός εσωτερικά σκλάβος δε θα’ ναι άξιος να κρατήσει και την εθνική του ανεξαρτησία και κάθε νίκη του εσωτερικού του τυρράνου θα δυναμώνει τη σκλαβιά του. Αυτός είναι σήμερα ο δρόμος του ΚΚΕ. Κάθε μέλος – στέλεχος οργάνωσης αυτή τη γραμμή πρέπει να μπάσει στις μάζες και οργανώνοντάς τες γύρω απ’ αυτή να την επιβάλει νικηφόρα. Ακόμα, μην ξεχνάτε ούτε στιγμή τους φυλακισμένους και εξορίστους μας. Στην Κέρκυρα κάθε στιγμή η ζωή των καλύτερων παιδιών μας Νεφελούδη, Σιάντου, Παρτσαλίδη και τόσων άλλων, είναι σε άμεσο κίνδυνο από το μαχαίρι του Μεταξά και τις μπότες του Μουσολίνι. Εγώ είμαι γερός και καλά. Όλη μου η σκέψη και η καρδιά μου είναι στο Κόμμα, όπως και η ζωή μου είναι δοσμένη σ’ αυτό.

Ζήτω το ΚΚΕ! Ζήτω η ΚΔ!

Αθήνα, κρατητήρια Γενικής Ασφάλειας 15-1-1941

Γειά – χαρά

ΝΙΚΟΣ ΖΑΧΑΡΙΑΔΗΣ ”

(ΤΟ ΚΚΕ. Επίσημα κείμενα, τόμος 5^ος, σελ. 274-276. Αθήνα 1981)

Από άλλο δημοσίευμα, παραθέτω αποσπασματικά ενημερωτικά στοιχεία για την Προσωρινή Διοίκηση του Κ.Κ.Ε, τα νήματα της οποίας κινούσε ο υπουργός Εθνικής Ασφάλειας στην κυβέρνηση του Ιωάννη Μεταξά Κωνσταντίνος Μανιαδάκης μέσω διαφόρων μελών του Κ.Κ.Ε που είχαν μεταβληθεί σε πράκτορές του, με κυριότερο από αυτούς τον Μιχάλη Τυρίμο:

«Το 1936 με το ξέσπασμα της μεταξικής δικτατορίας όλα τα κόμματα παύθηκαν και κάποια πέρασαν στην παρανομία… Ο αρχηγός του ΚΚΕ Νίκος Ζαχαριάδης συνελήφθη τον Σεπτέμβριο του 1936, οπότε την καθοδήγηση του κόμματος ανέλαβε μέχρι το 1938 η τριμελής Γραμματεία που αποτελείτο από τα μέλη του Πολιτικού Γραφείου Βασίλη Νεφελούδη, Στέλιο Σκλάβαινα και Μήτσο Παρτσαλίδη.^[1] Ωστόσο οι συλλήψεις κλιμακώθηκαν κατά τα έτη 1938-1939 και ολόκληρος ο καθοδηγητικός μηχανισμός, επικεφαλής του οποίου ήταν ο Γιώργης Σιάντος και ο Νίκος Πλουμπίδης, εξαρθρώθηκε με εξαίρεση τους Δαμιανό Μάθεση και Μήτσο Παπαγιάννη.

Κατά τη φυλάκισή τους, αρκετά καθοδηγητικά στελέχη λύγισαν και υπέγραψαν τις λεγόμενες δηλώσεις μετανοίας, που ήταν έμπνευση του Μανιαδάκη. Ανάμεσα σ’ αυτά τα στελέχη όμως βρίσκονταν και εκείνοι που μεταστράφηκαν, έγιναν αντικομμουνιστές και πέρασαν στην υπηρεσία της δικτατορίας συνειδητά. Ο πυρήνας αυτών των στελεχών ήταν οι Μιχάλης Τυρίμος, Μανώλης Μανωλέας, Τηλέμαχος Μύτλας και ίσως ο Δημήτρης Μιχελίδης.^[2]

Την συνεργασία με το τμήμα των πρακτόρων στους κόλπους του ΚΚΕ ανέλαβαν ο ίδιος ο Μανιαδάκης, καθώς και ο ανώτατος αξιωματικός της ασφάλειας, Σπύρος Παξινός, ο οποίος είχε εκπαιδευτεί για τη δίωξη του Κομμουνισμού στη Γκεστάπο.^[3] … Τότε, Μανιαδάκης και Τυρίμος αποφασίζουν τη ίδρυση του χαφιέδικου μηχανισμού και ο Μιχαηλίδης αναγκάζεται να συμμετάσχει^[4]. Στην ίδρυση της ΠΔ κομβικό ρόλο παίζει και ο Δημήτρης Κουτσογιάννης (ψευδώνυμα Δημητριάδης, Ψαράς), καθοδηγητικό στέλεχος της Κομματικής Οργάνωσης Αθήνας (ΚΟΑ) του ΚΚΕ, υπεύθυνος του παράνομου τυπογραφείου του Ριζοσπάστη, ο οποίος ήταν πράκτορας των αρχών ασφαλείας από το 1927.^[5][6]

Ο Κουτσογιάννης κρατούσε μια “γιάφκα” του ΚΚΕ στην οδό Σύρου 27 στην Κυψέλη με την οποία είχαν συνδεθεί οκτώ μέλη του ΚΚΕ (Μπακόλα, Τιμογιαννάκης, Χρονόπουλος, Καραφύλλας, Γιώσης, Κατσίδου, Μπουκίδης και Τζωρτζάτος) που τον Οκτώβριο του 1939 είχαν έρθει παράνομα από τη Μόσχα, μέσω Παρισιού, με εντολή της Κομιντέρν να συγκροτήσουν νέα καθοδήγηση γιατί η υπάρχουσα είχε διαβρωθεί από την Ασφάλεια.^[7] Η ΠΔ συγκροτείται τον Δεκέμβριο του 1939 και κάνει την επίσημη εμφάνισή της τον Ιανουάριο του 1940. Μάλιστα, αποφάσισε να εκδώσει και δικό της Ριζοσπάστη προκειμένου να προκαλέσει σύγχυση στους κόλπους των Κομμουνιστών…

Πίσω βέβαια στα παρασκήνια τα ηνία κρατούσαν ο Μανιαδάκης, ο Παξινός, ο Τυρίµος και αργότερα ίσως και ο Μανωλέας.^[8] … Ο ρόλος της ΠΔ άρχισε να αποκαλύπτεται στα τέλη του 1940, όταν ο πλαστός Ριζοσπάστης άρχισε να υμνεί τον Μεταξά και να αποκτά έντονο εθνικιστικό και φιλοκαθεστωτικό λόγο.^[12] Τελικά η δράση της ΠΔ έληξε λίγο μετά την έναρξη της γερμανικής Κατοχής το 1941. Το τελευταίο φύλλο του Ριζοσπάστη που εξέδωσε η ΠΔ κυκλοφόρησε τον Αύγουστο του 1941.^[13] Συνολικά η ΠΔ εξέδωσε 16 φύλλα του Ριζοσπάστη.^[14] Καθοδηγητής της από το 1939 μέχρι το 1941 ήταν ο Μιχάλης Τυρίμος^[15].

Τον Μάιο του 1941 συγκροτήθηκε η λεγόμενη Νέα Κεντρική Επιτροπή, από στελέχη του κόμματος που απέδρασαν από τους τόπους κράτησής τους, που ξεκαθάρισε το τοπίο και έγινε η μόνη και αδιαμφισβήτητη καθοδήγηση του ΚΚΕ.

Τα στελέχη της ΠΔ

• Μιχάλης Τυρίμος (εκτελέστηκε το 1945 από την ΟΠΛΑ)

• Μανώλης Μανωλέας (εκτελέστηκε από την ΟΠΛΑ τον Ιανουάριο του 1944 στην Καλλιθέα)

• Γιάννης Μιχαηλίδης (δικάστηκε το καλοκαίρι του 1944 από δικαστήριο του ΚΚΕ και αφέθηκε ελεύθερος. Πέθανε το 1960(16)

• Δημήτρης Κουτσογιάννης (εκτελέστηκε από την ΟΠΛΑ στα Δεκεμβριανά)

• Τηλέμαχος Μύτλας

• Δημήτρης Μιχελίδης (ο ίδιος αργότερα αρνήθηκε ότι έγινε συνεργάτης της ασφάλειας και στέλεχος της ΠΔ)^[17])

• Μιλτιάδης Τιμογιαννάκης (εκτελέστηκε από τους Γερμανούς στην Κατοχή)

• Βύρων Καστρινός

• Όλγα Μπακόλα (σκοτώθηκε το 1943 στη Γενική απεργία και διαδήλωση της 22ας Ιουλίου 1943 (Αθήνα) από τον κατοχικό στρατό.) ^[18]

          https://el.wikipedia.org › wikiΠροσωρινή Διοίκηση …

ΣΗΜΕΙΩΣΗ

Το άρθρο αυτό, με αρκετές προσθήκες, βασίζεται κατά το μεγαλύτερο μέρος του στο σύγγραμμά μου «Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΝΑΟΥΣΑΣ ΣΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ». Νάουσα 2006. Οι βιβλιογραφία και οι πηγές στις οποίες στηρίζεται αναφέρονται στο κείμενό του.

———————-

*ΣΤΕΡΓΙΟΣ ΣΠΥΡ. ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ

ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΕΡΕΥΝΗΤΗΣ – ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

ΝΑΟΥΣΑ

Στέργιος  Σπυρ. Αποστόλου Βιογραφικά  στοιχεία – Εργογραφία  (κάνετε κλικ)