Ας ξεκινήσει το φθινόπωρο με τον Σεπτέμβριο. Δεν έχουμε καμία αντίρρηση.
Εξάλλου τόσους αιώνες… το συνηθίσαμε.
Τι κι αν έρθει ο χινόπωρος! Το καλοκαίρι αντιστέκεται και οι μέρες του είναι τόσο γλυκές, καθώς το φως του ήλιου μαλακώνει και γίνεται βάλσαμο.
Σαν όμως πέσουν οι μουντές βροχές, οι παραθεριστές αραιώνουν. Αφήνουν τις θάλασσες και το όνειρο και επιστρέφουν στην πρότερη κατάσταση που είναι και η πραγματική…
Μελαγχολικά τα βήματα στη γειτονιά του Σεπτέμβρη.
“Με την πρώτη σταγόνα της βροχής
σκοτώθηκε το καλοκαίρι
Μουσκέψανε τα λόγια που είχανε
γεννήσει αστροφεγγιές”, γράφει ο Ελύτης στη δική του “Ελένη”.
Για τους ανθρώπους όμως της υπαίθρου, ο Σεπτέμβρης είναι ο Τρυγητής, ο μήνας του τρύγου.
Σαν το θέρο είναι και ο τρύγος… πόλεμος!
«Θέρος, τρύγος ,πόλεμος», λέγανε.
Όπως για τον θερισμό απαιτούνταν πανστρατιά, ομαδική δηλαδή εργασία, έτσι και στον τρύγο.
Αν δεν τρυγηθεί το αμπέλι σε μια – δυο μέρες, θα ανάψουν τα σταφύλια και θα αρχίσουν να μυρίζουν.
Ο τρύγος όμως δεν έχει τη σκληρότητα του θερισμού. Η δουλειά είναι πιο ελαφριά και χαρούμενη, αφού μπορούν να συμμετέχουν ακόμα και τα μικρά παιδιά και υπάρχει μία άνεση στη διαδικασία αυτή για πειράγματα και για τραγούδια…Πολλά τραγούδια!
Σαν να μεθάνε προκαταβολικά περιμένοντας το κρασί.
Τα σταφύλια λαμπερά, προκλητικά στα κοφίνια κ έπειτα στους λινούς , στα πατητήρια συνεχίζονταν η μέθη της χαράς!
Από τον καιρό ακόμα του Ομήρου και μέχρι τις μέρες μας, ο τρύγος αποτελεί πηγή έμπνευσης κι επιβεβαιώνει τη δυναμική αυτής της διαδικασίας που η άμπελος της Μεσογείου ενορχηστρώνει..
Στην Ιλιάδα ( Ραψωδία Σ 478 – 616 ),
Ο Ήφαιστος σκαλίζει στην περίτεχνη ασπίδα του Αχιλλέα, τη σκηνή του τρύγου.
«Οι καθαυτό μεσαίες σκηνές της ασπίδας παρουσιάζουν τις βασικές μορφές της γεωργικής ζωής του ανθρώπου: όργωμα, θερισμός, τρύγος, κτηνοτροφία. Νιώθεις όλο το μόχθο του ανθρώπου που δουλεύει τη γη, μαζί του όμως ζεις και τη χαρούμενη ικανοποίηση που δίνει ή δουλειά και καθαυτή και για την καλή σοδειά που θα φέρει.( Ι.Θ. Κακριδής )»
“Και έβαζε μέγα αμπέλι απάνω του
σταφύλια φορτωμένο
Χρυσό, πανέμορφο κι εκρέμουνταν
τσαμπιά από κάτου μαύρα
κι ως πέρα εστύλωναν τα κλήματα
διχάλες ασημένιες.
………………………………………………………
Και κουβαλούσαν το μελόγλυκο
καρπό στους ώμους πάνω
κοπέλες κι άγουροι χαρούμενοι μες
σε πλεκτά κοφίνια
κι ανάμεσό τους την ψιλόφωνη κιθάρα
κάποιο αγόρι
γλυκά βαρώντας όμορφα έψελνε
του Λίνου το τραγούδι
με γάργαρη φωνή κι οι επίλοιποι
στη γη τα πόδια εκρούγαν
ξωπίσω του, πηδούσαν, φώναζαν
και τραγουδούσαν όλοι.”
Ο Σεπτέμβριος δεν ονομάζεται μόνον Τρυγητής ,αλλά και Ορτυκολόγος, αφού περνάνε τα ορτύκια και αποδημούν στον νότο, και Σταυρίτης από τη μεγάλη γιορτή της Ύψωσης του Τιμίου Σταυρού (14 Σεπτεμβρίου).
Είναι ο ένατος μήνας του χρόνου, αν και το όνομα του προέρχεται από τη λατινική λέξη septem που σημαίνει εφτά. Ήταν ο έβδομος μήνας του αρχαίου ρωμαϊκού ημερολογίου.
Στο αρχαίο Αττικό ημερολόγιο ο Σεπτέμβριος αντιστοιχούσε στο δεύτερο δεκαπενθήμερο του μήνα Μεταγειτνιώνα και στο πρώτο δεκαπενθήμερο του μήνα Βοηδρομιώνα. Δεσπόζουσα γιορτή στην Αθήνα και συγκεκριμένα στην Ελευσίνα ήταν τα Ελευσίνια, με τα περιώνυμα Μυστήρια (Ελευσίνια Μυστήρια).
Η 1η Σεπτεμβρίου, ήταν από τα Βυζαντινά χρόνια και συνεχίζει να είναι η αρχή της Ινδίκτου… Αρχίζει το εκκλησιαστικό έτος…
Γράφει το ημερολόγιό μου:
1 Τετάρτη
Αρχή της Ινδίκτου. Συμεών Στυλίτου , Ιησού του Ναυή…
Ο Άγιος Σεπτέμβριος των σχολείων είναι ο μήνας αυτός.
Το πρώτο κουδούνι καλεί και γεμίζει άναρχες , χαρμόσυνες φωνές η αυλή τους.
Τα παιδιά…
Πώς να τα αποτρέψεις από την επιθυμία να αγγίξει το ένα το άλλο, να παίξουνε μαζί, να αναγνωρίσει το ένα το άλλο.
Σκέφτομαι πόσο σκληρό είναι, για τα μικρά ιδιαίτερα παιδιά, να προσπαθούν να τηρήσουν τους κανόνες της εποχής covid!
Θυμάμαι πάντα τα πρωτάκια που δυσκολεύονταν να μπουν στη σειρά. Μπερδεύονταν από δω, από κει… τελικά τα κατάφερναν.
Τα περισσότερα ήταν σαστισμένα κι αδυνατούσαν να καταλάβουν αυτό που όφειλαν να καταλάβουν.
Πάντα με στενοχωρούσαν αυτά που δεν λέγανε να ξεκολλήσουν από το χέρι της μάνας τους, εκείνα που κλαίγανε γοερά…
Ήθελα τόσο πολύ να τα αγκαλιάσω!
Ο Σεπτέμβρης τα καλόπιανε όμως .
Τα χάριζε λίγο καλοκαίρι ακόμη, μέχρι να αρπάξει ο Πλούτωνας την Περσεφόνη και να μελαγχολήσει.
Άντε να ξεκολλήσει εύκολα το μυαλό τους από τους γλάρους, τις θάλασσες, το βουνό, το χωριό της γιαγιάς και του παππού.
Τώρα δεν ξέρω αν σκέφτονται τα ίδια…
Σίγουρα όμως θα μετράνε μέρες μέχρι την Παρασκευή και την πρώτη γιορτή αργία .
Ο Σεπτέμβρης έχει πολλές γιορτές και παλιότερα είχε τα περισσότερα και τα μεγαλύτερα παζάρια, εμποροπανηγύρεις δηλαδή.
Η μεγαλύτερη όμως γιορτή του είναι του Σταυρού στις 14 του μήνα.
Μοιράζεται και βασιλικός την ημέρα αυτή στις εκκλησίες μία συνήθεια πού πηγάζει από την παράδοση ότι στο μέρος που βρέθηκε ο Τίμιος Σταυρός είχε φυτρώσει το αρωματικό αυτό φυτό και για το λόγο αυτό λέγεται και σταυρολούλουδο.
Με τον βασιλικό αυτό από την εκκλησία, τον αγιασμένο, ετοίμαζαν το νέο προζύμι για όλη τη χρονιά.
Η γιορτή αυτή αποτελούσε σταθμό χρονικό για τις αγροτικές και ποιμενικές εργασίες.
Σταθμό αποτελούσε επίσης παλαιότερα και για τους ναυτικούς, οι οποίοι τότε σταματούσαν τα μακρινά ταξίδια με ιστιοφόρα.
Γενικά αποτελεί η γιορτή αυτή σημαντικό χρονικό όριο καθώς βρίσκεται πολύ κοντά σε ένα φυσικό όριο του ηλιακού έτους, στη φθινοπωρινή ισημερία ( 22 Σεπτεμβρίου).
«Η γιορτή του Σταυρού είχε ιδιαίτερη σημασία για τους γεωργούς.
Έφερναν στην εκκλησία, συνήθως μέσα σε μία πετσέτα, μίγμα από διάφορους σπόρους πού επρόκειτο να σπείρουν για να ευλογηθούν με ειδική ευχή από τον ιερέα.
«Ευχή επί ευλογήσει σπόρου»!
Τους καρπούς αυτούς μετά τους ανακάτευαν με τον σπόρο του σιταριού και ήταν, μετά από αυτό, βέβαιοι για την ευόδωση των κόπων τους… Θα εξασφάλιζαν σίγουρα το ψωμί της οικογένειας.
Τα τελευταία στάχυα που απέμεναν στα χωράφια, είτε τα θέριζαν κι έπλεκαν σταυρό, που τοποθετούνταν στο εικονοστάσι, είτε τα άφηναν αθέριστα στο χωράφι για να μη φύγει η δύναμή του»(πηγή: «Η μεγαλη γιορτή του Σταυρού», Γ. Αικατερινίδης , διδάκτορας φιλολογίας).
Αχ Σεπτέμβρη με το ρω σου!
Εσύ το πρωτοφέρνεις και το πας μέχρι τον Μάη.
Μυρίζεις μούστο γινωμένο από Ροδίτες, Σαββατιανά, Ροζακί.
Οι κληματαριές που σκίασαν το καλοκαίρι, φορτωμένες κι αυτές θα βράσουν τσίπουρα αργότερα, τότε που οι μέρες θα μικρύνουν πολύ και οι νύχτες θα μεγαλώσουν …
Μεγαλώνουμε…. Μεγαλώσαμε!
Όχι όλοι, μην ανησυχείτε! Χαρείτε τα νιάτα σας…
Οι μνήμες έρχονται και μας συντροφεύουν με μια γλυκόπικρη εσάνς .
Θυμάμαι εκείνον τον χάρτη του χρόνου, στο Δημοτικό σχολείο, με τον κυκλικό δίσκο μοιρασμένο σε τέσσερα ίσα μέρη και κάθε τέταρτο μοιρασμένο σε τρία ίσα μέρη… σαν κομμάτια τούρτας σπάνιας και δυσεύρετης.
Οι τέσσερις εποχές και οι μήνες.
Πάνω του δέσποζαν πανέμορφες εικόνες, χαρακτηριστικές για κάθε εποχή και μήνα.
Υπήρχαν μάλιστα και διαφορετικές εκτυπώσεις όσον αφορά την εικονογραφία.
Ο Σεπτέμβρης, στη δική μου τάξη, είχε αγκαλιά τον τρύγο και τα αποδημητικά πουλιά στα σύρματα… έτοιμα για φευγιό!
Άραγε θα ξαναέρθουν…
Αυτό το καλοκαίρι κάηκε και πώς να ξεχαστεί!
Ας αλλάξουμε διάθεση κι ας υποδεχτούμε σε λίγο τον τρυγητή Σεπτέμβρη με τα μεθυστικά του αρώματα κι ας τραγουδήσουμε κι εμείς κόντρα στον καιρό ένα τραγούδι που πάντα θα σηματοδοτεί τις μέρες του…
καλή εβδομάδα με υγεία
Ει. Δα.
