“Από τις βουλευτικές εκλογές στις 31 Μαρτίου του 1946 στη Νάουσα / Η επίθεση στο Λιτόχωρο” γράφει ο Στέργιος Αποστόλου
ΑΠΟ ΤΙΣ ΒΟΥΛΕΥΤΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΤΗΣ 31-3-1946
(Οι βουλευτικές εκλογές στη Νάουσα την 31η Μαρτίου 1946 και η επίθεση ανδρών των Ομάδων Καταδιωκόμενων Αγωνιστών (Ο.Κ.Α.) στο Λιτόχωρο τη νύχτα της 30ής προς 31η Μαρτίου 1946. Ποιος πραγματοποίησε την επίθεση; Ο καπετάν Μπαρούτας (Θωμάς Λιόλιος) η ο Υψηλάντης (Αλέξανδρος Ρόσιος);
(Απόσπασμα από το βιβλίο μου
«Η ΝΑΟΥΣΑ ΣΤΗ ΔΙΝΗ ΤΟΥ ΕΜΦΥΛΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ». Σελ. 56-58. Νάουσα 2008)
Στέργιος Σπυρ. Αποστόλου*
Θεωρώ σκόπιμο να αναφερθώ στην κατάσταση που επικρατούσε στη Νάουσα την παραμονή των εκλογών της 31ης Μαρτίου 1946. Όπως προανέφερα, το Ε.Α.Μ. και το Κ.Κ.Ε., πριν καταλήξουν στην οριστική απόφαση να απόσχουν από τις εκλογές, είχαν καλέσει κατ’ επανάληψη τα μέλη και τους οπαδούς τους να σπεύσουν το συντομότερο να εγγραφούν στους εκλογικούς καταλόγους.
Κατόπιν τούτου, η συντριπτική πλειοψηφία από αυτούς έσπευσαν να υπακούσουν στα κελεύσματά τους. Όμως, μετά την απόφαση περί αποχής, τα ονόματα όλων αυτών που δεν ψήφισαν στις εκλογές παγιδεύτηκαν μέσα στους εκλογικούς καταλόγους και ήταν εύκολο να εντοπιστούν, αφού παρέμεναν ασυμπλήρωτες οι σχετικές στήλες.
Έτσι, οι υπηρεσίες ασφάλειας του κράτους απέκτησαν ξαφνικά ένα ουρανοκατέβατο δώρο, δηλαδή, ένα ογκωδέστατο αρχείο μελών, οπαδών και φίλων του Ε.Α.Μ. και του Κ.Κ.Ε. Ό,τι, δηλαδή, δεν πέτυχαν με τους χιλιάδες χαφιέδες και πράκτορες του διέθεταν σ’ ολόκληρη τη χώρα, το πέτυχαν μέσω των εκλογικών καταλόγων.
Από εδώ και στο εξής, κάθε πολίτης της χώρας θα χαρακτηρίζονταν ως μη εθνικόφρων και κομμουνιστής, εφόσον δεν είχε ψηφίσει στις εκλογές της 31ης Μαρτίου 1946. Την παραμονή των εκλογών, λόγω του κύματος βίας και τρομοκρατίας που επικρατούσε μέσα στη Νάουσα, πολλές από τις ένοπλες Ο.Κ.Α. (Ομάδες Καταδιωκόμενων Αγωνιστών) του Βερμίου έλαβαν εντολή να εισέλθουν κρυφά στην πόλη και να εγκατασταθούν σε σπίτια ΕΑΜικών αγωνιστών, απ’ όπου θα είχαν τη δυνατότητα να παρακολουθούν ευχερώς τη διαδικασία των εκλογών.
Επικεφαλής τους ορίστηκαν οι Γεώργιος Φετλής (Λυκούργος), Χαράλαμπος Παλαμάς (Λάμπης), Χριστόφορος Πάσχος, Δημήτριος Πράπας, Αλέξ/δρος Κάρτας (Λίβας), Δημήτριος Καραΐσκος κ.ά. Η ηγετική ομάδα των Ο.Κ.Α. Βερμίου θεώρησε καλό να μην εισέλθει στη Νάουσα και παρέμεινε έξω από αυτήν σε ασφαλή σημεία.
Οι ομάδες που μπήκαν στην πόλη κατέλαβαν καίριες θέσεις κοντά στα εκλογικά τμήματα και ήταν έτοιμες να επέμβουν στην περίπτωση κατά την οποία θα τους διαβιβάζονταν τέτοια εντολή. Την 31η Μαρτίου 1946, ημέρα διεξαγωγής των εκλογών, μέλη των τοπικών οργανώσεων του Ε.Α.Μ. και του Κ.Κ.Ε. παρακολουθούσαν από απόσταση τα εκλογικά τμήματα και σημείωναν τα ονόματα των κατοίκων που προσέρχονταν να ψηφίσουν.
Από την άλλη πλευρά, χωροφύλακες, εθνοφύλακες, άνδρες των παρακρατικών ομάδων και μέλη των τοπικών εθνικιστικών οργανώσεων, έκαναν μπλόκα στις συνοικίες της πόλης, παραβίαζαν το οικογενειακό άσυλο και οδηγούσαν με τη βία τους πολίτες στα εκλογικά τμήματα.
Σε μια τέτοια περίπτωση, ενώ δύο χωροφύλακες οδηγούσαν σαν πρόβατα μερικούς κατοίκους από τη συνοικία της Παναγίας να ψηφίσουν στο εκλογικό τμήμα του Λαππείου Γυμνασίου, πέντε άνδρες των Ο.Κ.Α., κρυμμένοι πίσω από την εκκλησία του μικρού Προδρόμου, πετάχτηκαν ξαφνικά μπροστά τους με προτεταμένα τα αυτόματα και τους αφόπλισαν, χωρίς καν αυτοί να προλάβουν να αντιδράσουν.
Επικεφαλής τους ήταν ο Αλέξ. Κάρτας (Λίβας). Ελεύθεροι πλέον οι πολίτες έσπευσαν να εξαφανιστούν προς διάφορες κατευθύνσεις. Οι άνδρες των Ο.Κ.Α. άφησαν ελεύθερους τους χωροφύλακες με την απειλητική προειδοποίηση να παύσουν να τρομοκρατούν οι ίδιοι και οι συνάδελφοί τους τους κατοίκους και να μην τους οδηγούν στις κάλπες για να ψηφίσουν με τη βία.
Ακολούθως, τους επέστρεψαν τα όπλα, αφού πρώτα τους πήραν τις φυσιγγιοθήκες (παλάσκες) και αφαίρεσαν από τις θαλάμες των όπλων τις σφαίρες. Οι αρχές προβληματίστηκαν σοβαρά από τη μυστική παρουσία των Ο.Κ.Α μέσα στην πόλη. Γι’ αυτό, μέχρι που έληξε η ψηφοφορία, δεν σημειώθηκαν άλλα κρούσματα τρομοκρατίας ή ήταν ελάχιστα αυτά. Αργά το βράδυ οι Ο.Κ.Α. αποσύρθηκαν κατόπιν εντολής στα κρησφύγετά τους στο Βέρμιο, χωρίς να σημειωθεί καμιά συμπλοκή με την Εθνοφυλακή ή τη Χωροφυλακή.
Σε βιβλίο του ο Αλέξανδρος Ρόσιος (Υψηλάντης), αναφέρει ότι τη νύχτα της 30ής προς την 31η Μαρτίου 1946, παραμονή των εκλογών, ο ίδιος επικεφαλής ένοπλου τμήματος 33 ανδρών των Ο.Κ.Α. προσέβαλε το Σταθμό Χωροφυλακής του Λιτοχώρου.
Διατηρώ σοβαρότατες επιφυλάξεις γι’ αυτά που γράφει ο Υψηλάντης. Στη συλλογική μνήμη των Ναουσαίων παραμένει εδραιωμένη η άποψη ότι την επίθεση στο Λιτόχωρο την έκανε ο Θωμάς Λιόλιος (Μπαρούτας) με την ομάδα του και με Ναουσαίους άνδρες των Ο.Κ.Α. και όχι ο Ρόσιος.
Αυτό το επιβεβαιώνει και ο Νίκος Ζαχαριάδης, ο οποίος, δώδεκα ημέρες μετά τα γεγονότα του Λιτοχώρου, σε ομιλία του την 12η Απριλίου 1946 στην Κ.Ο. Θεσσαλονίκης, μεταξύ των άλλων είπε: «Τα γεγονότα που έγιναν στο Λιτόχωρο είναι ένα μήνυμα για τον μοναρχοφασισμό και τους Άγγλους. Θα ’ναι απόλυτα μέσα στη λογική της πολιτικής που οι Άγγλοι και οι μοναρχοφασίστες εφαρμόζουν και δεν θα πρέπει να απορεί κανένας, αν αύριο εμφανιστεί και δεύτερος Μπαρούτας και μεθαύριο γίνουν δεκάδες και εκατοντάδες» (ΤΟ Κ.Κ.Ε. Επίσημα κείμενα. Τ. 6ος, σελ. 525-526. Αθήνα 1987 και Αλέξη Ρόσιου (Υψηλάντης): ΣΤΑ ΦΤΕΡΑ ΤΟΥ ΟΡΑΜΑΤΟΣ. Σελ. 223-225. Θεσσαλονίκη 2001).
Η επίθεση κατά του Λιτοχώρου ήταν η πρώτη σοβαρή ένοπλη ενέργεια των αγωνιστών των Ο.Κ.Α. κατά κατοικημένου χώρου, η οποία αναπτέρωσε το ηθικό των Ο.Κ.Α. όλης της χώρας.
*ΣΤΕΡΓΙΟΣ ΣΠΥΡ. ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ
ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΕΡΕΥΝΗΤΗΣ – ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ
Στέργιος Σπυρ. Αποστόλου Βιογραφικά στοιχεία – Εργογραφία (κάνετε κλικ)
