Λία Μάγειρα “Οδοιπορικό στη Βόρεια Πίνδο – Οροπέδιο Πολιτσές, στο Πέρασμα των Βλάχων”(9)
Ο γερο – Πίνδος κάτασπρος και πάντ’ ανδρειωμένος
στον ήλιο που βασίλευε το μάτι του στυλώνει
και λέγει στ’ άστρο τ’ ουρανού:
«Εκεί που πας να δύσεις
αν σ’ ερωτήσουνε για με, να πεις πως δεν πεθαίνω.»
Αριστοτέλης Βαλαωρίτης
Στο πέρασμα του οροπεδίου Πολιτσιές μας λούζει ο τραχύς αέρας του υψομέτρου των 1500 μέτρων. Εδώ είναι η σπουδαιότερη δίοδος της Πίνδου προς τη Δυτική Μακεδονία, όπως πολύ καλά γνώριζαν οι Ρωμαίοι. Αφήνοντας πίσω τους στην Ήπειρο όλεθρο και καταστροφή, πέρασαν από εδώ, για να καταλάβουν την Μακεδονία. Δια παν ενδεχόμενον, εγκατέστησαν φυλάκια στο πέρασμα, από όπου μάλλον προέκυψε και η ονομασία (από το λατινικό policia=αστυνομία).
Επί τουρκοκρατίας εδώ ήταν στρατιωτικός σταθμός, το καραούλι. Τα δερβένια, δηλαδή τα περάσματα, φυλάσσονταν από τους δερβεναγάδες.
Στέκομαι στο δερβένι μέσα στην απόλυτη ησυχία. Αφουγκράζομαι τον ήχο από τα τσόφλια των αυγών που σπάνε για να προβάλλουν οι νεοσσοί, τη φασαρία που κάνουν τα μυρμήγκια στις φωλιές τους, το σούρσιμο της αλεπούς, το πέταγμα του φιδαετού, τον ήχο από τις ρίζες των ελάτων που μεγαλώνουν μέσα στο χώμα.
Δεκαετίες νωρίτερα, πριν την κατασκευή της Λίμνης των Πηγών Αώου, κάθε άνοιξη το οροπέδιο αντιλαλούσε από τα κουδούνια των κοπαδιών και τα αλυχτίσματα των σκύλων. Η Πίνδος ζωντάνευε όταν οι Βλάχοι τσοπάνηδες ανέβαιναν στα βουνά. Πρόβατα, σκυλιά, άλογα, μουλάρια, φασαρία. Καλύβες από τραγίσια υφαντά, φωτιές όπου έβραζε το φρεσκοαρμεγμένο γάλα για την τυροκόμηση, (από τη ρώγα του μαστού και στο καζάνι, καθώς έλεγαν), σφυρίγματα κωδικοποιημένα, η κάπα από αγριόμαλλο για στρώμα.
Πότε θα ΄ρθει η άνοιξη, το Μάη, το καλοκαίρι,
να βγουν οι βλάχοι στα βουνά, να βγουν οι βλαχοπούλες,
να βγουν τα λάια πρόβατα με τα αργυρά κουδούνια,
να βγω κι εγώ ο μαύρος μου με το άλογο καβάλα;
Να πάρω δίπλα τα βουνά, δίπλα τα κορφοβούνια,
να πιω νερό απ΄ την πηγή, να γιάνω την πληγή μου;
Στα 1350 μέτρα υψόμετρο, στο οροπέδιο των Πολιτσιών, εδώ που τώρα βρίσκεται η ορεινότερη τεχνητή λίμνη της Ελλάδας, αυτή η πολυήμερη μετακίνηση στη ραχοκοκαλιά της Πίνδου ήταν ένας πόλεμος. Μία δύσκολη μάχη με τη φύση και τις καιρικές συνθήκες, με τις μπόρες και τα αστραπόβροντα της Πίνδου να χτυπούν χωρίς έλεος τους ανθρώπους. Όμως οι εραστές του ανοιχτού ορίζοντα ήξεραν ότι το βουνό δεν υποτάσσεται και είχαν τη σοφία να συνδιαλέγονται μαζί του.
Λίγα βόδια ταράζουν την ακινησία της λίμνης βόσκοντας στις όχθες της.
Μέσα στις κοσμοϊστορικές αλλαγές του τέλους του εικοστού αιώνα, το έπος των τσελιγκάτων έσβησε για πάντα.
————————
(Ευχαριστώ την καλή φίλη Μαρία Εξάρχου από τη Σαμαρίνα, ιατρό παθολόγο, για το παράθυρο που μου άνοιξε στη ζωή των Βλάχων).
Κείμενο-Φωτογραφίες Λία Μάγειρα
