Κομπάρσοι σε ταινία τρόμου – Οι συνέπειες της πανδημίας στην οικονομία και την κοινωνία
Ήταν σαν από ένα σενάριο ταινίας επιστημονικής φαντασίας αυτό που ζήσαμε τους τελευταίους μήνες και πιθανότατα θα συνεχίσουμε να ζούμε και τους επόμενους. Καθότι «παίζουμε» σ’ αυτήν την ταινία, είναι ίσως δύσκολο να τη δούμε στο σύνολό της. Έχει όμως ενδιαφέρον αυτή η προσπάθεια, έστω κι αν τα κενά της αντίληψής μας για την πραγματικότητα θα είναι πολλά…
Ελάχιστοι άνθρωποι από το σύνολο του πληθυσμού της Γης θα μπορούσαν να φανταστούν ότι κάποια στιγμή θα απαιτηθεί να «κλείσουν τα πάντα».
Ακόμη λιγότεροι από τους ανθρώπους των δυτικών κοινωνιών της αποθεωμένης τεχνολογικής / επιστημονικής υπεροχής θα μπορούσαν να σκεφτούν την πιθανότητα της ανθρώπινης αδυναμίας να σταματήσει την εξάπλωση μιας απειλητικής ασθένειας παρά μόνο με την καραντίνα του συνολικού πληθυσμού και τη συνεπακόλουθη οικονομική ζημιά.
Το πρώτο πράγμα, λοιπόν, που θα πρέπει να συνειδητοποιήσουμε είναι τα όρια των δυνατοτήτων και των αδυναμιών των κοινωνιών μας.
Τα όρια αυτά γίνονται σαφέστερα αν λάβει κάποιος υπόψη τα γενικά στατιστικά στοιχεία, τα οποία είναι πλούσια από την εξάπλωση της επιδημίας παγκοσμίως. Το πιο ενδιαφέρον από αυτά είναι ότι ο κορωνοϊός προσβάλλει θανατηφόρα ηλικιωμένους με υποκείμενα νοσήματα.
Αυτό το στατιστικό στοιχείο γίνεται ακόμη πιο ενδιαφέρον αν λάβουμε υπόψη ότι, σε γενικές γραμμές, ηλικιωμένοι με κάποιο υποκείμενο νόσημα είναι το ένα τρίτο των πληθυσμών των κοινωνιών της «ευμάρειας».
Καιάδας για το ένα τρίτο
Κανένα δυτικό κράτος, προφανώς, δεν είναι σε θέση να παρέχει ταυτόχρονα υγειονομική φροντίδα στο δυνάμει ευάλωτο στον κορωνοϊό ένα τρίτο του πληθυσμού του, από τη στιγμή μάλιστα που τις τελευταίες δεκαετίες η κρατούσα πολιτική επιλογή ήταν το «ξεπάστρεμα» των δημοσίων συστημάτων Υγείας.
Ενδεχομένως κανένα κράτος και σίγουρα όχι η πλειονότητα των πολιτών δεν θα μπορούσαν να φανταστούν πόσο εύκολο ήταν να περισταλούν βασικά ανθρώπινα δικαιώματα. Ο φόβος του θανάτου ωθεί τους ανθρώπους να γίνουν περισσότερο υπάκουοι και την εξουσία να επεκτείνει τα όριά της.
Αυτό, πέρα από την αναγκαιότητα της λήψης των μέτρων καραντίνας για την αποφυγή κατάρρευσης των συστημάτων Υγείας και τη διάσωση όσο το δυνατόν περισσότερων ευάλωτων, θα πρέπει να μας βάλει σε σκέψεις, καθώς τα συμπεράσματα που βγήκαν για την ευκολία χειραγώγησης των πληθυσμών δεν θα μείνουν αναξιοποίητα.
Εξάλλου το σενάριο εξακολουθεί να γράφεται με απρόβλεπτο τρόπο, όπως είδαμε με την επιστροφή του «τρισκατάρατου» κράτους, που εμποδίζει την… αγοραία ελευθερία. Ωστόσο δεν πρέπει να ξεχνάμε τι ακριβώς είναι το κράτος και ποιοι είναι αυτοί που «διατάζουν» την παρουσία ή την απουσία του ανάλογα με τα συμφέροντά τους.
Οι ιδιωτικές αεροπορικές εταιρείες, για παράδειγμα, στο όνομα του ελεύθερου ανταγωνισμού, στο πολύ πρόσφατο παρελθόν εξαφάνισαν από τον χάρτη κρατικές αεροπορικές εταιρείες, καθώς το «κράτος» δεν μπορεί να επιχορηγεί και να δημιουργεί αθέμιτο ανταγωνισμό. Αυτοί, λοιπόν, οι ορκισμένοι αντικρατιστές σπεύδουν σήμερα να απαιτήσουν επιχορηγήσεις, δηλαδή την κοινωνικοποίηση των ζημιών τους.
Έχοντας, λοιπόν, κατά νου «τίνος» είναι το κράτος και υπέρ ποιων θα λειτουργήσει δεν είναι δύσκολο να φανταστούμε την εξέλιξη του σεναρίου.
Ήδη η πολιτική επιλογή παγκοσμίως είναι το «άνοιγμα» της οικονομικής δραστηριότητας, έστω κι αν δεν υπάρχει ακόμη ούτε φάρμακο ούτε εμβόλιο που θα συμβάλει στον έλεγχο του ιού. Προφανώς η πολιτική επιλογή έλαβε υπόψη ότι οι ηλικιωμένες και ευπαθείς ομάδες έτσι κι αλλιώς αντιμετωπίζουν μεγαλύτερο κίνδυνο απ’ τις υπόλοιπες και, σε τελική ανάλυση, η επανεκκίνηση της οικονομίας έχει τα κόστη της…
Χαμογέλα, σε βλέπουν
Κάτι που επίσης δοκιμάστηκε (επιτυχώς) στην πράξη αυτό το διάστημα είναι η ευκολία με την οποία οι πολίτες μπορούν να αποδεχτούν πρωτόκολλα ελέγχου. Συνακόλουθα αποδείχτηκαν και οι τεράστιες δυνατότητες της τεχνολογίας για την άσκηση αυτού του ελέγχου. Πάνω απ’ όλα, όμως, αυτό που βγήκε ως συμπέρασμα από αυτό το παγκόσμιας εμβέλειας «τεστ» είναι η προθυμία των ανθρώπων να τεθούν αυτοβούλως υπό έλεγχο.
Η σημασία αυτής της διάθεσης συμμόρφωσης των ανθρώπων με τους «κανόνες» για χάρη της ασφάλειας (ή του φόβου του θανάτου) δεν πρέπει να υποτιμηθεί, καθώς είναι το πρώτο βήμα για τη σιωπηρή αυτόβουλη συμμόρφωσή τους σε μια σειρά μέτρα και αποφάσεις που έρχονται για να επιμεριστεί η οικονομική ζημιά με τον τρόπο που γίνεται συνήθως.
Δηλαδή από κάτω προς τα πάνω. Όσο χαμηλότερα βρίσκεται κάποιος στην κοινωνική πυραμίδα τόσο μεγαλύτερο βάρος των ζημιών του αναλογεί.
Ως προς τον επιμερισμό της ζημιάς προς τα κάτω, είναι ενδεικτικό αυτό που συμβαίνει στους κόλπους της Ε.Ε., όπου οι εταίροι, σαν μια παρέα μαφιόζων, προσπαθούν να σώσουν ο καθένας την πιάτσα του. Κι αν αυτό γίνεται μεταξύ των αφεντικών στην κορυφή, μπορεί κάποιος να φανταστεί τι ακριβώς «ζητάει» το σενάριο για τους από κάτω…
Εδώ, στην Ελλάδα, σε μια χώρα η οποία βρίσκεται στο χαμηλότερο επίπεδο της ευρωπαϊκής «οικογένειας», είναι προφανές ότι θα πέσει βάρος μεγαλύτερο απ’ αυτό που της αναλογεί.
Η όποια «βοήθεια» θα έρθει με τη μορφή δανεικών, τα οποία με κάποιον τρόπο θα δεσμευτεί να επιστρέψει η χώρα, η οποία λες και υπάρχει μόνο και μόνο για να ξεπληρώνει χρέη, παλαιά και φρέσκα. Καθώς μάλιστα η πανδημία «σκότωσε» για φέτος τον τουρισμό, ο οποίος συμβάλλει περισσότερο από 20% στο ΑΕΠ, είναι προφανές πού ακριβώς θα καταλήξει η ζημιά…
Σύμφωνα με τις τελευταίες δημοσκοπήσεις, η κυβέρνηση εξακολουθεί να απολαμβάνει τεράστια ποσοστά εμπιστοσύνης και επιβράβευσης από τους πολίτες. Καθώς οι δημοσκοπήσεις μετρούν τις διαθέσεις του κόσμου ακριβώς τη στιγμή κατά την οποία πραγματοποιούνται, θα μπορούσε κάποιος να συμφωνήσει ότι είναι ακριβείς, αφού η ελληνική κοινωνία μετρά μόλις 160 θανάτους από κορωνοϊό και το Βέλγιο, με ανάλογο πληθυσμό, 6.000…
Αυτό, ωστόσο, δεν σημαίνει ότι στο «σενάριο» που εξελίσσεται η ελληνική κοινωνία θα βγει αλώβητη από την πρωτοφανή οικονομική ζημιά και η κυβέρνηση ανέπαφη από το πολιτικό κόστος. Ο Σεπτέμβριος, όταν κατά κανόνα γίνονται οι ετήσιοι «λογαριασμοί», είναι πολύ κοντά…
