“Μπουχάρια” και “Νοχτάρια”: Πρωτότυποι γεωλογικοί χωμάτινοι σχηματισμοί στο Ν. Κοζάνης

Περιγραφή – φωτογραφίες:  Αλέξανδρος Γραμματικόπουλος

«Ξεφυλλίζοντας» τις σελίδες του  facebook, το βλέμμα μου «σκόνταψε» σε μια φωτογραφία που απεικόνιζε γεωμορφές, χωμάτινα μανιτάρια, που φαίνονταν σαν να είχαν «φυτρώσει» και «ξεπεταχτεί» σε πλαγιές ενός λοφώδους τοπίου (φωτ. 1). Αρχικά η έκπληξη, ο θαυμασμός. Ο τίτλος που «συνόδευε» τη φωτογραφία: «Τα ‘‘Μπουχάρια’’ στο Γεωπάρκο Μικροβάλτου Νομού Κοζάνης.», μου  κίνησε το ενδιαφέρον.

«Οδήγησα» τον κέρσορα στο υπογραμμισμένο πιο πάνω τίτλο και με ένα διπλό «κλικ» άνοιξα το κείμενο.

Η περιγραφή, οι μυθικές ερμηνείες των ντόπιων για το εντυπωσιακό γεωφυσικό αυτό φαινόμενο, οι επιστημονικές μελέτες-εξηγήσεις του τρόπου δημιουργίας τους, τα υλικά της σύνθεσής τους, οι δεκάδες φωτογραφίες που συμπλήρωναν το κείμενο, με εντυπωσίασαν.

Μετά την ιντερνετική ενημέρωση, η…περιέργεια…:«Υπάρχουν, πράγματι, αυτές οι γεωμορφές, όπως τις περιγράφουν και μάλιστα να βρίσκονται σε μία και μοναδική περιοχή του ελλαδικού χώρου;!!» (φωτ. 2.)

Αυτό που μου έμεινε για τη συνέχεια ήταν: η επιβεβαίωση της ύπαρξής τους και η ικανοποίηση της περιέργειάς μου.

Άρχισε ο προγραμματισμός της επίσκεψης-αναγνώρισης, με «ανοικτή», όμως, την ημερομηνία πραγματοποίησής της.

Έτσι, μέσα στις γιορτές του Ιανουαρίου του 2019, συζητώντας με την παρέα μου για τους παράξενους πιο πάνω γεωλογικούς σχηματισμούς, που καταδείκνυαν την καλλιτεχνική διάθεση της Φύσης, και εκδηλώνοντας το ενδιαφέρον μου να τους δω από κοντά, σκεφτήκαμε: «Και δεν πάμε;;!!!».

Αυτό ήταν, δεν χρειάστηκε δεύτερη σκέψη. Την επομένη κιόλας, ήμασταν έτοιμοι για το «εκπαιδευτικό» μας ταξιδάκι. Φύγαμε από Βέροια με ένα ηλιόλουστο καιρό και με μια μέρα…«χαρά Θεού». Προορισμός μας το χωριό Μικρόβαλτο Σερβίων Νομού Κοζάνης. Βέροια-Εγνατία Οδός με κατεύθυνση προς Κοζάνη, η οδική μας διαδρομή.

Κοντεύοντας στην πρωτεύουσα του όμορου Νομού, πήραμε τον επαρχιακό ασφαλτόδρομο με κατεύθυνση προς Ελασσόνα-Λάρισα. Κοντεύοντας στα Σέρβια, περάσαμε πάνω από την εντυπωσιακή «Υψηλή Γέφυρα» της λίμνης του Πολυφύτου, μήκους 1.370 μέτρων (φωτ. 3).

Στα 5 περίπου χιλιόμετρα μετά την ορεινή κωμόπολη, στρίψαμε για το χωριό Προσήλιο και στη συνέχεια ακολουθήσαμε τον επαρχιακό ασφαλτόδρομο με κατεύθυνση προς  Μικρόβαλτο.

Στα δεξιά μας, από κάποια σημεία της διαδρομής, βλέπαμε την πανέμορφη τεχνητή Λίμνη Πολυφύτου με τα χωριά και τις διάφορες περιοχές του νομού Κοζάνης να συμπληρώνουν το όμορφο σκηνικό των τοπίων και από τις δύο πλευρές της γαλάζιας λωρίδας (φωτ. 4).

Φτάσαμε στο χωριό Μικρόβαλτο (φωτ. 5).

Ακολουθήσαμε τον κεντρικό δρόμο και πριν βγούμε από το χωριό, στρίψαμε αριστερά ακολουθώντας τον ασφαλτόδρομο με κατεύθυνση προς Λιβαδερό. Δεν κάναμε παραπάνω από 3 χιλιόμετρα από τη διασταύρωση και βρεθήκαμε στη θέση «Μπουχάρια», εκεί δηλαδή που δημιουργήθηκε το «Γεωπάρκο».

Χρειαστήκαμε 106 χιλιόμετρα οδικής πορείας για να βρεθούμε από τη Βέροια σε μια τοποθεσία που την χαρακτηρίζει το ήπιο λοφώδες ανάγλυφο με αβαθείς χαραδρώσεις. Γύρω-γύρω τα δρυοδάση με τους λογής-λογής θάμνους, που τα συμπλήρωναν σε ένα πολύχρωμο φυτικό σύνολο.

Εικόνα τοπίου φανταστική, που θα γίνεται απερίγραπτη όταν τα δένδρα «ντυθούν» με τα καταπράσινα φυλλώματά τους Σταθμεύσαμε το αυτοκίνητο κοντά στον οικίσκο από ξυλοκατασκευή, που μαρτυρούσε την ύπαρξη, κάποτε, Γραφείου Υποδοχής-Πληροφόρησης-Ενημέρωσης-Φιλοξενίας.

Λέω με πικρία: «κάποτε», γιατί το βρήκαμε έρημο. Δεν συναντήσαμε ψυχή (φωτ. 6).

Στεκόταν εκεί εγκαταλειμμένο, λεηλατημένο,  φθαρμένο και με σπασμένα τζάμια.

«Καλά βρε ομορφόπαιδα, σε τι σας έφταιξε το κακόμοιρο το οίκημα;;!! Είχατε κάτι με τον εαυτό σας, θέλατε να ξεσπάσετε κάπου;;!! Ξεσπάστε μέσα στο σπίτι σας, κάντε άνω κάτω το σαλόνι του σπιτιού σας, κάντε τα πιθηκάκια «κρεμασμένοι» από τα φωτιστικά του σπιτιού σας, δοκιμάστε την σκοπευτική σας ικανότητα στα τζάμια του σπιτιού σας. Και αφήστε στην ακεραιότητά τους τις κατασκευές που δημιουργήθηκαν με τα λεφτά ΟΛΩΝ μας, για να εξυπηρετήσουν όλους εμάς τους υπόλοιπους, που θέλουμε να τις χαρούμε, να ξεκουραστούμε, να αξιοποιήσουμε τους υπάρχοντες χώρους τους και σήμερα, έτσι όπως είναι έρημο, γιατί να μη μπορούμε να το χρησιμοποιήσουμε προκειμένου να προστατευτούμε από τις αντίξοες καιρικές συνθήκες, που τυχόν προκύψουν κατά την επίσκεψή μας στην περιοχή αυτή με τη μοναδικότητα των γεωμορφών;» (φωτ. 7).

Που πόσιμο νερό, που χώροι στοιχειώδους ανάγκης ενός τουριστικού προορισμού;;!!  Πουθενά. Ευτυχώς, ο καιρός ήταν καταπληκτικός και η μέρα ηλιόλουστη. Ελαφρύ ντύσιμο, το μικρό σακίδιο με τα νερά στην πλάτη και ξεκινήσαμε. Κατηφορίζοντας, κατευθυνθήκαμε προς το πετρόχτιστο μονοπάτι με τα ξύλινα κάγκελα προστασίας.

Δεν χρειάστηκε να κάνουμε πάνω από δέκα βήματα για να αντικρίσουμε ένα απερίγραπτο σκηνικό. Ένα γκριζωπό…στρωμένο χαλί…κάτω από τα πόδια μας, που μας περίμενε να το περπατήσουμε. Θύμιζε, από ψηλά, το «Σινικό Τοίχος» της Κίνας σε μικρογραφία, έτσι όπως βλέπαμε τα κτιστά σκαλοπάτια του μονοπατιού να ανεβοκατεβαίνουν ακολουθώντας το ανάγλυφο του τοπίου (φωτ. 9, 10).

Περπατώντας το κτιστό μονοπάτι, περάσαμε, σε κάποια σημεία της διαδρομής του, μέσα από δρυοδάσος και στο πέρασμά μας συναντήσαμε ξύλινα παγκάκια ξεκούρασης, κιόσκια σε θέσεις θέας και κάποιους ξύλινους στύλους με βέλη, χωρίς όμως ενημερωτική ένδειξη.

Φιλότιμη η, πριν από μια περίπου δεκαετία, προσπάθεια της Νομαρχίας Κοζάνης που, θέλοντας να αναδείξει τουριστικά την περιοχή, δημιούργησε τις κατάλληλες υποδομές για να διευκολύνει και να ικανοποιήσει τις όποιες ανάγκες των επισκεπτών (φωτ. 11, 12, 13).

Σήμερα, μετά την αδιαφορία της πολιτείας, οι υποδομές αυτές φέρουν σημάδια φθοράς. Πέτρινες πλάκες διαδρόμων ξεκολλημένες, παγκάκια σπασμένα, πινακίδες χωρίς ενδείξεις, διάβρωση υπόβαθρου στήριξης του κτιστού μονοπατιού κ.α. Η εγκατάλειψη αυτή, λογικό είναι να «σβήνει», χρόνο με χρόνο, το όραμα κάποιων ανθρώπων, κάποιων Φορέων, που θέλησαν κάποτε να διαδώσουν το γεωλογικό αυτό φαινόμενο και να το κάνουν γνωστό παντού.

Και το χειρότερο, η πολιτεία με την αδιαφορία της «παραδίδει» την όλη όμορφη αυτή προσπάθεια στη τύχη του φθοροποιού χρόνου και την ύπαρξη της μοναδικότητα αυτής της περιοχής τη «σπρώχνει» στον…αφανισμό. Κρίμα.

Ας, αφήσω όμως την άσχημη αυτή διαπίστωση και ας ασχοληθώ με τον λόγο που μας έφερε στον χώρο του «Γεωπάρκου». Περπατώντας πάνω στο…«Σινικό Τοίχος του Γεωπάρκου»…αντικρίζαμε στο πέρασμά μας τα παράξενα…«μανιτάρια», που τα βλέπαμε μεμονωμένα ή σε ομάδες να «ξεφυτρώνουν» κοντά στις πλαγιές της περιοχής.

Ήταν τα γνωστά «Μπουχάρια», φυσικές δηλαδή γεωμορφές, σχήματος χωμάτινης κολόνας, με ένα σχιστολιθικό «καπάκι», σαν ομπρέλα, στην κορυφή τους. Θαυμασμός, επιφωνήματα έκπληξης, στο αντίκρισμα των εντυπωσιακών και μοναδικών στον Ελλαδικό χώρο, γεωφυσικών  αυτών φαινομένων.

Οι φωτογραφικές μας μηχανές «πήραν» φωτιά. Τα «κλικ» που «αιχμαλώτιζαν» τις καλλιτεχνικές κατασκευές της Φύσης ασταμάτητα (φωτ. από 14 έως και 22).

Διαβάζοντας ιντερνετικές δημοσιεύσεις, αναφορές, περιγραφές, έμαθα πως οι χωμάτινες κολόνες με…τα «ομπρελίνια», που βλέπαμε και μας θύμιζαν καμινάδες όταν τα πλησιάζαμε, ονομάστηκαν «Μπουχάρια», επειδή στην τοπική διάλεκτο μπουχάρι σημαίνει καμινάδα.

Έμαθα επίσης ότι, αριθμούν 20 στην περιοχή και ότι προήλθαν από τη διάβρωση του εδάφους. Μια διαδικασία, δηλαδή, του σχηματισμού τους που κρατάει εδώ και χιλιάδες χρόνια.

Ότι, είναι φτιαγμένοι από ένα μείγμα που αποτελείται από χώμα, κροκάλες, μάργες και αργίλους, υλικά που, πιθανότατα, είναι «συγκολλημένα» μεταξύ τους με οξείδια σιδήρου και διοξειδίου του πυριτίου.

Ότι, έχουν στην κορυφή τους τις σχιστολιθικές πλάκες και ότι το ύψος τους ποικίλει από 2 έως και 6 με 7 μέτρα, τους λεγόμενους «Άτλαντες» (φωτ.23).

«Εξερευνώντας» την περιοχή βρεθήκαμε, σε κάποια σημεία της, μπροστά σε άλλους εντυπωσιακούς, μυτερούς αυτή τη φορά, σχηματισμούς που έχουν προκύψει μετά από τη διάβρωση του εδάφους. Ήταν τα λεγόμενα «Νοχτάρια».

Τα βλέπαμε σε διαβρωμένες πλαγιές, να μας δίνουν την εντύπωση, στο αντίκρισμά τους, πως βρισκόμασταν στην «Καππαδοκία» της Τουρκίας !! Άλλη μία έκπληξη, περίσσιος θαυμασμός. Δεκάδες φωτογραφίες.

Φανταστική εικόνα. Εντυπωσιακά κωνικά σχήματα, που ήταν κολλημένα το ένα δίπλα στο άλλο δημιουργώντας έργα τέχνης που δεν μπορούν να περιγραφούν με λόγια (φωτ. από 24 έως και 28).

Τα «Νοχτάρια» είναι ίδιας προέλευσης και ίδιας σύστασης κατασκευαστικών υλικών με εκείνα που συνθέτουν τα «Μπουχάρια». Διαφέρουν δε από τα δεύτερα τόσο σχηματικά, έχουν κωνικό σχήμα, όσο και την απουσία της σχιστολιθικής πλάκας, το «καπέλο» δηλαδή, από την κορυφή τους (φωτ. 29, 30, 31).

Οι κωνικοί σχηματισμοί του πιο πάνω εντυπωσιακού γεωλογικού φαινομένου, που σου κόβουν την ανάσα στη θέα τους, βρίσκονται διάσπαρτοι στην αριστερή πλαγιά, όπως κατεβαίνουμε, του ρέματος της «Ποταμιάς» με το ύψος των ψηλότερων κώνων να ξεπερνούν, από πληροφορίες, τα 15 μέτρα!!!

Μπορεί να τα θαυμάσει κανείς από κοντά περπατώντας μέσα στο ρέμα. Στο σημείο, όμως, δεν υπάρχει διαμορφωμένο μονοπάτι.

Όταν δημιουργήθηκε το «Γεωπάρκο» στο επιβλητικό γεωλογικό μνημείο του ορεινού όγκου μεταξύ Μικρόβαλτου-Λιβαδερού και έγινε επισκέψιμο, υπήρξε η σκέψη να προεκταθεί το περιπατητικό μονοπάτι για 2 περίπου επιπλέον χιλιόμετρα, με μια κατασκευαστική παρέμβαση διαμόρφωσης ήπιας μορφής, προκειμένου ο επισκέπτης να έχει μια πλήρη εικόνα του γεωφυσικού φαινομένου μετά από μια ασφαλή περιήγηση στην περιοχή. Η σκέψη αυτή δεν υλοποιήθηκε ποτέ.

Μπήκα στο ρέμα και περπάτησα ένα τμήμα του. Εάν είχα την κατάλληλη προετοιμασία και αρκετό χρόνο στη διάθεσή μου, θα το συνέχιζα μέχρι το εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής Βογγόπετρας  εκεί δηλαδή που τερματίζει το μονοπάτι..

Περίεργος, πρότεινα στην παρέα μου να επισκεφτούμε το πιο πάνω εκκλησάκι πηγαίνοντας στο σημείο οδικώς. Πήγαμε.

Φτάνοντας, βρεθήκαμε σε ένα εξωκλήσι του 1726 που ήταν κτισμένο σε μια όμορφη τοποθεσία με πανύψηλα δένδρα, που έχει διαμορφωθεί κατάλληλα με κατασκευαστικές παρεμβάσεις για τις όποιες ανάγκες του επισκέπτη-προσκυνητή (φωτ. από 32 έως και 35).

Το εκδρομικό μας πρόγραμμα δεν τερμάτιζε εδώ. Είχαμε συνέχεια.

Επισκεφτήκαμε το ορεινό χωριό Ελάτη και τα γύρω από αυτό ενδιαφέροντα σημεία-μνημεία.

Έφτασε η ώρα που έπρεπε να επιστρέψουμε.

Γεμάτοι από εμπειρίες και από όμορφες εικόνες, μετά την εξερεύνηση της περιοχής που τα είχε όλα: «Σινικό τοίχος» και «Καππαδοκία» σε μικρογραφίες, εντυπωσιακούς χωμάτινους σχηματισμούς τα «Μπουχάρια» και τα «Νοχτάρια» κ.α., πήραμε τον δρόμο της επιστροφής.

Η οδική διαδρομή μας, κάπως τροποποιημένη αυτή τη φορά: Ελάτη-Τρανόβαλτος-Μικρόβαλτος-Ρύμνιο-Αιανή–Κοζάνη-Εγνατία Οδός-Βέροια.