Έθιμο Βαρβάρα: Eκδήλωση ιστορικής μνήμης & λαϊκής παράδοσης

Πραγματοποιήθηκε την Κυριακή 2 Δεκεμβρίου το «ΕΘΙΜΟ ΤΗΣ ΒΑΡΒΑΡΑΣ» με ομιλητή τον Θρακιώτη συγγραφέα κ. Μάνο Γεώργιο με θέμα «Ο ΞΕΡΙΖΩΜΟΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ» που αναφέρθηκε αναλυτικά στα γεγονότα της επώδυνης προσφυγιάς.

Στην εκδήλωση παρέστησαν ο εκπρόσωπος του Μητροπολίτη μας κ. Παντελεήμονα πανοσιολογιότατος π. Νεκτάριος Χαλετζής, η βουλευτής κ. Καρασαρλίδου Φρόσω, ο εκπρόσωπος του Δημάρχου αντιδήμαρχος κ. Σοφιανίδης Γεώργιος, ο επικεφαλής της ελάσσονος αντιπολίτευσης του δήμου Βεροίας κ. Παπαγάννης Ιωάννης, η δημοτική σύμβουλος κ. Παπαϊωάννου Μαρία, ο πρόεδρος των συνταξιούχων ΤΕΒΕ ΟΑΕΕ κ Θέμελης Δημήτριος, ο κ. Φαναριώτης Αθανάσιος, ο κ. Τενεκετζόγλου Δημήτριος πλήθος μελών και φίλων μας.

Το πρόγραμμα παρουσίασε η κ. Ανθούλα Τενεκετζόγλου τα δε παιδιά του χορευτικού μας τραγούδησαν τραγούδια της προσφυγιάς ενδιάμεσα ομιλίας. Με το τέλος της ομιλίας οι κυρίες της Θρακικής Εστίας προσέφεραν στους παρευρισκομένους μοσχοβολιστή ΒΑΡΒΑΡΑ.

Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ

Ακολουθεί περίληψη της ομιλίας

Θρακική Εστία Βέροιας

Ο Ξεριζωμός των Ελλήνων της Θράκης

Ευχαριστώ τον πρόεδρο κύριο Στάθη Βακάλη και το Δ.Σ. της Θρακικής Εστίας Βέροιας, για τη μεγάλη τιμή, να με ορίσουν ομιλητή στη σημερινή εκδήλωση. Ευχαριστώ επίσης όλες και όλους εσάς, για την παρουσία σας.

Κυρίες και κύριοι, οι πρόγονοί μας, όταν ήρθαν από την Πατρίδα, κουβάλησαν ο καθένας ένα μικρό μπόγο με λίγα πράγματα απ’ το νοικοκυριό τους, απ’ το βιος τους. Αυτός ο μπόγος ήταν η μαγιά να ξαναστήσουν σπιτικό. Κουβάλησαν όμως ακόμη έναν μπόγο, πολύ πιο βαρύ και πιο μεγάλο και τον παρέδωσαν σε μας. Και μας είπαν: «Εδώ μέσα έχουμε την ιστορία μας και τον πολιτισμό μας. Εμείς με αίμα και δάκρυ καταφέραμε και τα διαφυλάξαμε για 3.000 χρόνια. Η σειρά σας τώρα. Αν είστε άξιοι, τιμήστε τα. Αλλιώς σε λίγα χρόνια θα τα τιμούν οι γείτονές σας κι εσείς θα κοιτάτε». Συγχαίρω λοιπόν τη Θρακική Εστία που αποφάσισε ν’ ανοίξει σήμερα αυτόν τον μπόγο και να τιμήσει και την ιστορική μας μνήμη με αυτή την ομιλία, και την παράδοσή μας με το έθιμο της Βαρβάρας.

Το θέμα μας σήμερα είναι ο ξεριζωμός των Ελλήνων της Θράκης.

Για να καταλάβουμε καλύτερα πώς φτάσαμε στον ξεριζωμό των δικών μας ανθρώπων απ’ τις πατρίδες τους, θα πρέπει να αναφερθούμε έστω και επιγραμματικά, στα γεγονότα που προηγήθηκαν.

Μετά τη δημιουργία του ελεύθερου ελληνικού κράτους το 1830, και την ανεξαρτητοποίηση της Σερβίας το 1835, ο σουλτάνος, για να προλάβει την απόσχιση και άλλων εδαφών, πιεζόμενος και από τις μεγάλες δυνάμεις για δικούς τους λόγους, προχώρησε το 1839 και το 1856 στην έκδοση δυο διαταγμάτων με ευνοϊκές μεταρρυθμίσεις για τις μειονότητες, οι οποίες μέχρι τότε ήταν στο περιθώριο.

Οι Έλληνες της Αυτοκρατορίας εκμεταλλεύτηκαν την ευκαιρία, και σε συνδυασμό με το δαιμόνιο της φυλής, γνώρισαν γρήγορα μεγάλη οικονομική και πνευματική ανάπτυξη. Άρχισε, τότε, να διαφαίνεται, ότι η Οθωμανική Αυτοκρατορία θα έχει την τύχη της Ρωμαϊκής. Ότι θα αλωθεί από μέσα, και μια μέρα θα μετατραπεί σε ελληνική.

Τις μεταρρυθμίσεις αυτές, όμως, οι Τούρκοι εθνικιστές τις είδαν ως κίνδυνο αφανισμού τους. Το 1908, οι Νεότουρκοι με κυρίαρχο σύνθημα «Δικαιοσύνη, Ελευθερία, Ισότητα» υποσχέθηκαν στους υπηκόους τους, πως όλοι αδελφωμένοι, Μουσουλμάνοι, Χριστιανοί κι Εβραίοι, θα ζήσουν ειρηνικά και ισότιμα στην κοινή τους πατρίδα. Στην πραγματικότητα, κάτω από αυτό το φανταχτερό σύνθημα έκρυβαν το σατανικό τους σχέδιο, που ήταν ο πλήρης εκτουρκισμός της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Τα πρώτα μέτρα που πήραν ήταν η υποχρεωτική διδασκαλία της τουρκικής γλώσσας, ο εμπορικός αποκλεισμός των Ελλήνων εμπόρων, η αρπαγή περιουσιών, η νόθευση των εκλογικών αποτελεσμάτων και, το πιο εξοντωτικό, η υποχρεωτική στρατιωτική θητεία στα αμελέ ταμπουρού, που ήταν τάγματα εξόντωσης. Επιπλέον, στη Μακεδονία και τη Θράκη, με σκοπό την αλλοίωση της σύνθεσης των πληθυσμών, συγκέντρωναν τους χριστιανικούς πληθυσμούς και τους εκτόπιζαν στη Μικρά Ασία, ενώ στα σπίτια τους μετέφεραν μουσουλμάνους πρόσφυγες από τη Βοσνία και τη Βουλγαρία.

Τα χριστιανικά κράτη Σερβία, Βουλγαρία, Μαυροβούνιο και Ελλάδα, για να προστατεύσουν τους αλύτρωτους ομοεθνείς τους στη Μακεδονία και τη Θράκη, συμμάχησαν και τον Οκτώβριο του 1912 κήρυξαν τον πόλεμο κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Με τη λήξη του Α΄ Βαλκανικού πολέμου, η Ελλάδα είχε πάρει τη Θεσσαλονίκη, όλα όμως τα εδάφη ανατολικά της γραμμής Νιγρίτας-Λαχανά-Γουμένισσας και μέχρι τα πρόθυρα της Κωνσταντινούπολης, τα είχε καταλάβει ο βουλγαρικός στρατός.

Παρ’ όλα τα μεγάλα κέρδη τους, οι Βούλγαροι δεν μπορούν να χωνέψουν ότι έχασαν τη Θεσσαλονίκη, και στις 17 Ιουνίου του 1913 επιτίθενται κατά των ελληνικών τμημάτων στη Νιγρίτα, βέβαιοι ότι η κατάληψή της Θεσσαλονίκης είναι θέμα ημερών. Στις μάχες, όμως, Λαχανά, Κιλκίς και Δοϊράνης, ο βουλγάρικος στρατός ηττάται κατά κράτος. Ο ελληνικός στρατός προελαύνει ανατολικά μέχρι την Αλεξανδρούπολη, ενώ στο βορρά φτάνει στην Άνω Τσουμαγιά, το σημερινό Μπλαγκόεγκραντ. Με την είσοδο στον πόλεμο της Σερβίας και της Ρουμανίας, κινδυνεύει ακόμη και η Σόφια. Για να σώσουν την πρωτεύουσά τους, οι Βούλγαροι αποσύρουν, άρον άρον, στρατό από Μακεδονία και Δ. Θράκη, ενώ την Ανατολική Θράκη, στην ουσία, την εγκαταλείπουν. Οι Τούρκοι, οι μεγάλοι ηττημένοι του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου, βρίσκουν τότε την ευκαιρία και κάνοντας περίπατο, καταλαμβάνουν μέσα σε 10 μέρες την Ανατολική Θράκη.

Με τη συνθήκη του Βουκουρεστίου στις 28 Ιουλ 1913, η Αν. Θράκη κατακυρώθηκε  στην Τουρκία, ενώ η Δυτική, παρ’ ότι είχε ελευθερωθεί από τον ελληνικό στρατό, δόθηκε στη Βουλγαρία.

Με τη λήξη του Β΄ Βαλκανικού Πολέμου, οι Νεότουρκοι έβαλαν ξανά σε εφαρμογή το κυβερνητικό σχέδιο του 1908. Σύμφωνα με το σχέδιο, η τουρκοποίηση της Αυτοκρατορίας θα γινόταν σε δύο φάσεις. Η 1^η προέβλεπε την εξαφάνιση, με κάθε τρόπο (εξισλαμισμό, θάνατο, απέλαση, εκτοπισμό), όλων των χριστιανών, και η 2^η, τον εκτουρκισμό όλων των μουσουλμάνων.

Το σχέδιο αυτό εκπονήθηκε σε απόλυτη συνεργασία με τους Γερμανούς, οι οποίοι εκείνη την περίοδο προετοιμάζονταν για τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και ήθελαν οι περιοχές των παραλίων της Μικράς Ασίας και της Προποντίδας, αλλά και αυτές από τις οποίες περνούσε η σιδηροδρομική γραμμή Βερολίνου-Βαγδάτης, να είναι απαλλαγμένες από μη φιλικούς πληθυσμούς και ιδίως από Έλληνες. Συμφώνησαν, λοιπόν, Τουρκία και Γερμανία, η καθεμιά για τους δικούς της λόγους, να απαλλαγούν από τους χριστιανούς, με το σύνθημα: «Η Τουρκία στους Τούρκους».

Οι εκκαθαριστικές επιχειρήσεις ξεκίνησαν από την Ανατολική Θράκη. Και ο λόγος ήταν επιτακτικός. Ενώ πριν από τους βαλκανικούς πολέμους η Κωνσταντινούπολη ήταν στη μέση της Αυτοκρατορίας, με τη λήξη τους έγινε σχεδόν παραμεθόρια. Οι Τούρκοι φοβούμενοι ότι σ’ έναν μελλοντικό πόλεμο κινδυνεύει η πρωτεύουσά τους, αποφάσισαν να δημιουργήσουν γρήγορα στην Ανατολική Θράκη ένα συμπαγές μουσουλμανικό ανάχωμα, εγκθιστώντας εκεί μουσουλμάνους πρόσφυγες από τη Μακεδονία.

Με τη δικαιολογία ότι οι Έλληνες της Ανατολικής Θράκης κατά την περίοδο της βουλγαρικής κατοχής συνεργάστηκαν με τους Βουλγάρους, τουρκικός στρατός και μουσουλμάνοι πρόσφυγες άρχισαν από το καλοκαίρι του 1913 να χτυπούν τα ελληνικά χωριά. Από την άνοιξη, όμως, του 1914, οι συνθήκες στην Ανατολική Θράκη έγιναν αφόρητες. Εκφοβισμοί, σφαγές, θανατώσεις, βιασμοί γυναικών, αρπαγές περιουσιών, βίαιοι εξισλαμισμοί, αρπαγές ορφανών παιδιών, ανάγκαζαν ους Έλληνες να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους και να τρέχουν πανικόβλητοι στα λιμάνια της Προποντίδας, να πάρουν βαπόρι για την Ελλάδα.

Όμως, τον Αύγουστο του 1914, με την έναρξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, οι Τούρκοι έκλεισαν τα Στενά και η ναυσιπλοϊα στη Θάλασσα του Μαρμαρά διακόπηκε. Στην Ανατολική Θράκη, όμως, είχαν απομείνει ακόμη Έλληνες. Να τους διώξουν με καράβια στην Ελλάδα, δεν μπορούσαν. Γι’αυτό, από την άνοιξη του 1915, άρχισαν να τους εκτοπίζουν μαζικά απέναντι στη Μικρά Ασία και να τους διασκορπίζουν στα τουρκοχώρια, στις περιοχές της Άγκυρας, του Εσκί Σεχίρ, της Νικομήδειας, του Μπαλίκεσιρ και αλλού.

Κατά τον καθηγητή Κωνσταντίνο Βακαλόπουλο, την περίοδο 1913-1918, (αυτός είναι ο Πρώτος Διωγμός), από τις 370.000 Έλληνες που είχε η Ανατολική Θράκη, απελάθηκαν ή εκτοπίσθηκαν οι 330.000. Δηλαδή, είχαν απομείνει μόνο 40-50.000 Έλληνες. (Όλες αυτές οι πράξεις έχουν τα χαρακτηριστικά της γενοκτονίας, αλλά δεν είναι του παρόντος).

Τον Ιούλιο του 1920, με την απελευθέρωση της Ανατολικής Θράκης, γύρισαν στις εστίες τους 190.000 Έλληνες Έλειπαν 140.000. Οι περισσότεροι από αυτούς πέθαναν από τις αγγαρείες, τις ασθένειες, τον υποσιτισμό και τις κακουχίες.

Τη διετία 1920-1922, η Ανατολική Θράκη παρουσίασε πρωτόγνωρη ανάπτυξη, η οποία όμως διακόπηκε απότομα με τη Μικρασιατική Καταστροφή.

Ο Κεμάλ μπαίνοντας στις 31 Αυγούστου στη Σμύρνη, απαίτησε από τους συμμάχους την άμεση παραχώρηση της Ανατολικής Θράκης. Κάτω  από την απροκάλυπτη φιλοτουρκική στάση και ασφυκτική επιμονή των Γάλλων, οι τρεις δυνάμεις της Αντάντ συμφώνησαν να καλέσουν την Τουρκία σε διαπραγματεύσεις ειρήνης στα Μουδανιά, με αντάλλαγμα την προσφορά της Ανατολικής Θράκης.

Στην Αθήνα, στις 12 Σεπτεμβρίου, ο Έλληνας πρωθυπουργός Τριανταφυλλάκος, δήλωσε στον Άγγλο πρεσβευτή, ότι δέχεται να συμορφωθεί με την απόφαση των Δυνάμεων, για την παραχώρηση της Ανατολικής Θράκης.

Εν τω μεταξύ, στον ελληνικό στρατό, που εγκατέλειψε τη Μικρά Ασία, η κατάρευση του μετώπου δημιούργησε κύμα οργής κατά των υπευθύνων. Στις 11 Σεπτεμβρίου τριμελής επαναστατική επιτροπή, με επικεφαλής τον Πλαστήρα, κατάργησε τις πολιτικές και στρατιωτικές αρχές στη Χίο. Το ίδιο έγινε και στη Μυτιλήνη, από επιτροπή με επικεφαλής τον Γονατά.

Στις 12 Σεπτεμβρίου, τη μέρα που ο Τριανταφυλλάκος αποδεχόταν την παραχώρηση της Ανατολικής Θράκης στους Τούρκους, ο στρατός και ο στόλος της Χίου και της Μυτιλήνης, έπλεαν για την Αθήνα, προκειμένου να ανατρέψουν τον Κωνσταντίνο και την κυβέρνησή Τριανταφυλλάκου, με σκοπό να αποκαταστήσουν σχέσεις με του συμμάχους και να σώσουν, όπως έλεγαν, την Ανατολική Θράκη. Στις 14 Σεπτεβμρίου ο βασιλιάς παραιτήθηκε. Την ίδια μέρα, το Κίνημα διόρισε τον αυτοεξόριστο Ελευθέριο Βενιζέλο αντιπρόσωπο της Ελλάδας στο εξωτερικό.

Στις 15 Σεπτεμβρίου, όμως, οι Πλαστήρας και Γονατάς δοκίμασαν μεγάλη έκπληξη και απογοήτευση, όταν πληροφορήθηκαν από τους πρεσβευτές της Αγγλίας και της Γαλλίας ότι η απόφαση για παραχώρηση της Ανατολικής Θράκης στην Τουρκία, ήταν οριστική. Ο Πλαστήρας δήλωσε ότι θα ακολουθούσε τις συμβουλές του Βενιζέλου.

Στις 20 Σεπτεμβρίου άρχισε στα Μουδανιά τις εργασίες της, απουσία της Ελλάδας, η Σύσκεψη Ανακωχής. Στις 25 Σεπτεμβρίου, οι Έλληνες αντιπρόσωποι έλαβαν από τον Βενιζέλο τηλεγράφημα το οποίο μεταξύ άλλων ανέφερε: «Ολόκληρος προσπάθειά μου στρέφεται πως χάνοντες Θράκην, να σώσωμεν εν μέτρω δυνατώ τους Θράκας…»

Στις 28 Σεπτεμβρίου 1922, οι Μεγάλες Δυνάμεις υπέγραψαν συμφωνία ανακωχής με τους Τούρκους, στη βάση της αποχώρησης του ελληνικού στρατού πίσω από τον Έβρο, μέσα σε 15 μέρες. Έτσι και έγινε. Από τα μεσάνυχτα της 1^ης Οκτωβρίου του 1922, ο στρατός διατάχθηκε να αρχίσει αμέσως να αποχωρεί. Από εκείνη την ώρα, άρχιζε ο Γολγοθάς της προσφυγιάς και για τους Έλληνες της Ανατολικής Θράκης.

Το καλοκαίρι του 1924 εγκατέλειψαν την Ανατολική Θράκη και οι Έλληνες που ζούσαν ανατολικότερα της Τσατάλτζας, σε εφαρμογή της Σύμβασης περί Ανταλλαγής των Πληθυσμών της 30^ης  Ιανουαρίου 1923. Έτσι έκλεισε η τελευταία πράξη του δράματος της Ανατολικής Θράκης.

Στη Βόρεια Θράκη (Ανατολική Ρωμυλία), αυτοί που προκάλεσαν τα δεινά των Ελλήνων δεν ήταν οι Τούρκοι αλλά οι Βούλγαροι.

Το 1870 ιδρύθηκε μέσα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία Βουλγαρική Ηγεμονία, φόρου υποτελής στην Τουρκία. Την ίδια χρονιά, με φιρμάνι του σουλτάνου ιδρύθηκε και η Βουλγαρική Εξαρχία, που είχε ως αποτέλεσμα την απόσχιση της βουλγαρικής εκκλησίας απ’ το Πατριαρχείο. Αξιοποιώντας το φιρμάνι αυτό οι Βούλγαροι άρχισαν από την επομένη τις προσπάθειές τους να εξαναγκάσουν με κάθε μέσο τους Έλληνες να εγκαταλείψουν το Πατριαρχείο και να δηλώσουν εξαρχικοί.

Το 1878, ο Ρωσικός στρατός έφτασε μέχρι τον Άγιο Στέφανο, έξω από την Κων/λη, και δημιούργησε τη Μεγάλη Βουλγαρία, που εκτεινόταν από την Καστοριά ως τα πρόθυρα της Πόλης. Λίγους μήνες αργότερα, κάτω από την πίεση των μεγάλων δυνάμεων, με τη Συνθήκη του Βερολίνου καταργήθηκε η Μεγάλη Βουλγαρία, έμεινε όμως στους Βουλγάρους το όνειρο της Μεγάλης Βουλγαρίας. Με την ίδια συνθήκη η Βόρεια Θράκη έγινε ημιαυτόνομη επαρχία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, και ονομάστηκε Ανατολική Ρωμυλία.

Στις 6 Σεπτεμβρίου 1885, η Ανατολική Ρωμυλία προσαρτήθηκε πραξικοπηματικά στην Βουλγαρική Ηγεμονία, γεγονός που επικυρώθηκε με την τουρκοβουλγαρική συνθήκη της 13^ης Απριλίου 1886.

Το 1895 ανήμερα του Αγίου Γεωργίου, με πρόσχημα ότι οι Έλληνες της Φιλιππούπολης γιόρτασαν το βασιλιά Γεώργιο της Ελλάδας, οι Βούλγαροι έκαψαν και λεηλάτησαν μαγαζιά, εκκλησιές και σχολεία, κι έβαλαν φωτιά στα ελληνικά σπίτια, πρώτα στη Φιλιππούπολη και στη συνέχεια στις άλλες πόλεις. Στόχος τους ήταν η φυλετική αφομοίωση ή ο αφανισμός των Ελλήνων της Βόρειας Θράκης. «Ή θα γραφείτε Βούλγαροι ή θα φύγετε. Εδώ είναι Βουλγαρία». Η βουλγαρική γλώσσα έγινε υποχρεωτική στα ελληνικά σχολεία, οι Έλληνες υπάλληλοι διώχτηκαν από δημόσιες θέσεις, άλλοι δολοφονήθηκαν, σχολεία, εκκλησίες και περιουσίες τους αρπάχτηκαν, ενώ εφαρμόστηκε εμπορικός αποκλεισμός των καταστημάτων τους. Τότε άρχισε το πρώτο μαζικό κύμα προσφύγων.

Παρ’ όλα αυτά, σύμφωνα με υπόμνημα του Πατριαρχείου, μέχρι το 1906 παρέμειναν στην Ανατολική Ρωμυλία περίπου 100.000 Έλληνες. Το 1906, ανήμερα της Αγίας Μαρίνας, (17 Ιουλίου 1906), ημέρα που γιόρταζε η μητρόπολη της Φιλιππούπολης, οι Βούλγαροι έκαναν συλλαλητήριο, μπήκαν μέσα στη Μητρόπολη, σταμάτησαν τη λειτουργία και σήκωσαν τη σημαία τους. Στη συνέχεια άρπαξαν, έκαψαν και λεηλάτησαν σε Φιλιππούπολη, Πύργο, Περιστερά, Αγχίαλο, Μεσημβρία, Σωζόπολη, Καβακλή και σε άλλες πόλεις. Πανικόβλητοι οι Έλληνες της Βόρειας Θράκης άρχισαν να εγκαταλείπουν τις πατρίδες τους και να κατηφορίζουν μέσω της Ανατολικής Θράκης στα λιμάνια της Προποντίδας κι από κει στην Ελλάδα.

Ακολούθησαν νέα κύματα προσφύγων τόσο το 1908 με την ανακήρυξη της Βουλγαρίας σε ανεξάρτητο κράτος, όσο και μετά την ήττα της Βουλγαρίας από την Ελλάδα, στον Β΄ Βαλκανικό Πόλεμο του 1913.

Τέλος, με τη συνθήκη του Νεϊγύ το 1919, για εκούσια ανταλλαγή μεταξύ των Ελλήνων της Βουλγαρίας και των Βουλγάρων της Ελλάδας, από το 1922 μέχρι το 1932 εγκατέλειψαν την Βόρεια Θράκη και οι τελευταίοι Έλληνες.

Έτσι,  έκλεισε για πάντα και το κεφάλαιο της παρουσίας των Ελλήνων στη Βόρεια Θράκη.