Στον στρατηγό Φιλόξενο ανήκει ο εγκαταλελειμμένος τάφος στον Αρχαιολογικό Χώρο Μαρίνας της Νάουσας
ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ ΜΑΡΙΝΑΣ
Ο ΕΓΚΑΤΑΛΕΛΕΙΜΜΕΝΟΣ ΤΑΦΟΣ ΑΝΗΚΕΙ ΣΤΟΝ ΣΤΡΑΤΗΓΟ Φ Ι Λ Ο Ξ Ε Ν Ο
Θνητοί ευτυχείς εμείς, αναγιγνώσκουμε τα ”ευρήματα” του ερευνητή, μελετητή, βιβλιοφάγου, αρχειόπλουτου Ναουσαίου Γιάννη Καρατσιώλη. Ένα άρθρο που θα ακουμπήσουμε όλοι και θα αποτελέσει ” εξέγερση ” φροντίδας, επιμέλειας κι ανάδειξης του χώρου, με την σύμπραξη ενδιαφερομένων, όλων των κατοίκων της Μαρίνας, διότι ο ιστορικός αυτός χώρος έχει πολλά να φανερώσει και να αναδείξει! Ετοιμαζόμαστε λοιπόν για την μεγάλη ανοιξιάτικη επίσκεψη, τιμή, εορτή στο χώρο και στις ρίζες, με ομιλίες, χαιρετισμούς, κλαδευτήρια, επιμένοντας στην ανάδειξη και στην ανάληψη ενδιαφέροντος από την Πολιτεία και δηλώνοντας συμμετοχή στα τηλέφωνα 23320 51124 , 6939699902, στους ήδη εκλεκτούς δηλωσίες: Μανώλης Βαλσαμίδης, Γιάννης Καρατσιώλης, Θάνος Καρατσιώλης, Ηλίας Ιωσηφίδης, Ισαάκ Σαλασίδης, Δημήτρης Βογιατζής. Παραθέτουμε θαρραλέοι την έρευνα του Γιάννη Καρατσιώλη, την πλούσια και φωτεινή πληροφοριών, πηγών, μελλόντων.
Στον στρατηγό Φ ι λ ό ξ ε ν ο ανήκει ο τάφος της Μαρίνας Νάουσας – Γιάννης Καρατσιώλης Σε μία τούμπα – λοφίσκο, στη θέση «Γκράτιτσκα» της Μαρίνας, βρέθηκε με ανασκαφή το 1976 λαξευτός οικογενειακός τάφος που χρονολογήθηκε στο τελευταίο τέταρτο του 4ου έως το δεύτερο μισό του 3ου αιώνα π.Χ. σε σχετικές δημοσιεύσεις των αρχαιολόγων Μ. Καραμανώλη – Σιγανίδου (ΑΔ31, 1976) και αργότερα της Λιλιμπάκη – Ακαμάτη (1994), της τότε Εφορείας Κλασσικών Αρχαιοτήτων Έδεσσας, στην οποία υπαγόταν και η Ημαθία.
Σημειωτέον ότι υπάρχει επιγραφική επιβεβαίωση για την ύπαρξη της Μαρίνας ή Μαρινίας στην περιοχή, της οποίας επιβιώνει ως τοπωνύμιο η ονομασία Τσαρμορίνοβο (βασιλική Μαρίνα) επί σλαβοκρατίας και τουρκοκρατίας (Ε. Στουγιαννάκης κ.α.) έχοντας προφανή σχέση με βασιλική εγκατάσταση της πρώτης πρωτεύουσας των Μακεδόνων, των Αιγών. Η επιγραφή αναγράφει το εθνικό Μ α ρ ι ν ι ά ι ο ς, διασώζεται σε στήλη με πράξη αγοραπωλησίας και βρέθηκε στα Λευκάδια, που ως γνωστόν είναι όμορα της Μαρίνας, στην ευρύτερη περιοχή των Α ι γ ώ ν , κατά την άποψή μας. Η δημοσίευση για τη στήλη έγινε για πρώτη φορά από τον Φ. Πέτσα (1961) και ύστερα από την Φανούλα Παπάζογλου (1988) και τον Χατζόπουλο (1996).
Αφήνουμε τώρα την επιγραφική επιβεβαίωση της αρχαίας Μαρίνας η Μαρινίας και ερχόμαστε στο Φεβρουάριο του 2000, που ο γεωργός Νίκος Μουρατίδης οργώνοντας το χωράφι του στη Μαρίνα, στα νότια της οδού Μαρίνας – Γιαννακοχωρίου και κοντά στα τελευταία σπίτια του χωριού, βρήκε και παρέδωσε μαρμάρινη ανάγλυφη επιτύμβια στήλη, όχι μακριά (περίπου 300μ.) από τον πρώτο αναφερόμενο τάφο στη «Γκράτιτσκα». Στη θέση που βρέθηκε η στήλη έγινε μια πρόχειρη ανασκαφή και βρέθηκε κ ι β ω τ ι ό σ χ η μ ο ς τάφος αρκετά νεότερος (2ος αιώνας π.Χ.) και αυτός είναι (όπως και ο πρώτος) εγκαταλειμμένος σήμερα και εικονίζεται στις φωτογραφίες του γιαννακοχωρίτη ποιητή, Ηλία Τσέχου, που δημοσιεύτηκαν πρόσφατα στον τοπικό τύπο.
Σίγουρα όμως η επιτύμβια στήλη δεν ανήκει στον τάφο αυτό αλλά σε άλλον (πιθανώς στον παλιότερο προαναφερθέντα της Γκράτιτσκας) σημαντικότερο τάφο της περιοχής, που δεν αποκαλύφθηκε ακόμα, γιατί σταμάτησαν οι ανασκαφές, αφού σύμφωνα με τον λευκαδιώτη αντιπεριφερειάρχη και τον ναουσαίο δήμαρχο συνεπικουρούμενων από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Ημαθίας προηγούνται η Βεργίνα και οι δήθεν εκεί ευρισκόμενες Αιγές.
Πλήρη και εμπεριστατωμένη περιγραφή και χρονολόγηση της επιτύμβιας στήλης έκανε η αρχαιολόγος Αγγελική Κουκουβού το 2012 στον τιμητικό τόμο για την Κατερίνα Ρωμιοπούλου «δινήεσσα» με επιμέλεια έκδοσης των Πολυξένης Αδάμ – Βελένη και Κατερίνας Τζαναβάρη του αρχαιολογικού μουσείου Θεσσαλονίκης. Εκεί αποδεικνύει την χρονολόγηση της στήλης στο 320 π.Χ. και την κατασκευή της στο καλλιτεχνικό εργαστήριο της πρωτεύουσας του μακεδονικού κράτους Πέλλας, αφού το αντίστοιχο της Βέροιας δραστηριοποιείται αργότερα. Η ανάγλυφη παράσταση της στήλης εικονίζει έναν άνδρα (τον νεκρό) και μια γυναίκα (πιθανώς τη σύζυγό του), όμως η επιγραφή είναι για τον άνδρα και γράφει «Φιλόξενος Σιμμία Τυρισσαίος».
Ποιος είναι ο Φιλόξενος; Ο Μακεδόνας αξιωματικός Φιλόξενος ο Τυρισσαίος ήταν ταμίας του Μ. Αλεξάνδρου και πολύ έμπιστός του. Μάλιστα, μετά την επιστροφή του τελευταίου από την Αίγυπτο (331 π.Χ.) ορίστηκε να εισπράττει τους φόρους των επαρχιών βορείως της οροσειράς του Ταύρου. Αργότερα, μετά τη μάχη των Γαυγαμήλων, στάλθηκε από τον Αλέξανδρο στα Σούσα για να παραλάβει τους θησαυρούς των Περσών. Το 324 π.Χ. πρωτοστάτησε στην αποκάλυψη του καταχραστή του θησαυροφυλακίου Άρπαλου και ζήτησε την παράδοσή του από τους Αθηναίους, όπου είχε τούτος καταφύγει. Το 321 π.Χ. διορίσθηκε από τον αντιβασιλέα Περδίκκα σατράπης στην Κιλικία στη θέση του Φιλώτα, θέση την οποία διατήρησε και μετά την ανακατανομή των σατραπειών, που έγινε στον Τριπαράδεισο της Συρίας. Δεν αναφέρεται πότε επήλθε ο θάνατός του.
Ο Φιλόξενος, λοιπόν, γιός του Σιμμία ήταν από την Τύρισσα και έτσι το μνημείο του αποκτά ξεχωριστή σημασία, γιατί αποτελεί την πρώτη βέβαιη μαρτυρία για την ύπαρξη της μακεδονικής πόλης Τύρισσας ήδη από τον 4ο αιώνα, γνωστή ως τώρα μόνο από τις αναφορές συγγραφέων της ρωμαϊκής περιόδου (Πλίνιος, Πτολεμαίος). Θεωρητική τοποθέτηση της Τύρισσας έκανε ο Παύλος Χρυσοστόμου πρώτα στον Πενταπλάτανο των Γιαννιτσών και ύστερα στο Αρχοντικό Πέλλας, ενώ ο Γ. Χιονίδης γράφει γενικά ότι βρίσκεται ή στην Βοττιαία ή στην Παιονία και ο Στ. Καπλάνογλου στην Κοζάνη.
Συμπερασματικά, στην Μαρίνα της Νάουσας, ευρίσκεται νεκροταφείο σημαντικών προσωπικοτήτων της αρχαίας Μακεδονίας (όπως βέβαια και στα Λευκάδια) , αλλά παραμένει ανεξερεύνητο!!!
Γιάννης Καρατσιώλης
(και για την αντιγραφή Ηλίας Τσέχος)
