“Στον Κύκλο του Χρόνου στην Ημαθία”. Η μεγάλη μουσικοχορευτική παράσταση που δόθηκε στη Βέροια με διοργανωτή τον ΠΟΞ

Αρκετός κόσμος  έχασε την ευκαιρία  – λόγω  του κακού καιρού και της γιορτής Κωνσταντίνου και Ελένης – να απολαύσει μια εξαιρετική και καταπληκτική  μουσικοχορευτική παράσταση το Σάββατο (21-5-2016, 8μμ), στο Χώρο Τεχνών Βέροιας. Ήταν μια παράσταση που διοργάνωσε ο Πολιτιστικός Όμιλος Ξηρολιβάδου και είχε ως θέμα «Στον Κύκλο του Χρόνου στην Ημαθία’. Παρακάτω θα αναφερθούν περισσότερα στοιχεία (συμμετέχοντες σύλλογοι, δρώμενα και χοροί):

Α΄ μέρος. Δωδεκαήμερο  ονομάζουμε  την περίοδο των δώδεκα ημερών από τα Χριστούγεννα μέχρι τα Φώτα. Είναι ημέρες γιορτινές, οικογενειακές και σπιτικές  με πολλές δεισιδαιμονίες, όπως οι καλικάντζαροι κλπ. Στο Δωδεκαήμερο έχουμε πολλά λαϊκά δρώμενα με μεταμφιέσεις σε όλη την Ελλάδα. Όπως μας λένε οι ειδικοί,  πρόκειται για μορφές λατρείας για γονιμότητα, καρποφορία, ευημερία, θάνατο που παλιού, επικράτηση του νέου   και εξορκισμό του κακού. Οι μεταμφιέσεις  αυτές ήταν ένας μικρός θίασος – προάγγελος του θεάτρου χωρίς συγκεκριμένο κάθε φορά σενάριο, αλλά κάποια πλοκή και περισσότερα τα στοιχεία αυτοσχεδιασμού. Η κυρίαρχη  ονομασία σε αυτές τις  μεταμφιέσεις είναι Ρουγκατζάρια που πιθανώς προέρχεται από το Λατινικό Ragotores που σημαίνει επαίτης, ζητιάνος. Αυτό άλλωστε κάνουν τα Ρουγκατζάρια – ζητούν δώρα από τα σπιτικά που επισκέπτονται με σκοπό τους τελευταίους αιώνες την οικονομική ενίσχυση της εκκλησίας. Πολλά από τα Ρουγκάτσια, όταν το έθιμο ανθούσε στη Τουρκοκρατία, πάλευαν μεταξύ τους μερικές φορές μέχρι θανάτου.  Την περίοδο του Δωδεκαημέρου συναντούμε μεταμφιέσεις πολλών μορφών σε όλη την Ελλάδα.

Ο Χορευτικός Όμιλος Βέροιας παρουσίασε  τα παιδικά κάλαντα Βέροιας, Ημαθιώτικων Πιερίων  και βλαχοφώνων Ανατολικού  Βερμίου, ο Πολιτιστικός Όμιλος Ξηρολιβάδου ενσάρκωσε  τους Λιγουτσιάρηδες (μεταμφίεση στο Δωδεκαήμερο) και ο Πολιτιστικός Σύλλογος Προστασίας και Ανάδειξης Μακεδονικής Κληρονομιάς αναβίωσε τα Ρουγκάτσια του Ρουμλουκιού. Χόρεψε  επίσης τους χορούς: Τσ’ Μαρίας,  τη  Μποέμτσα και το Γκεϊκο. Τέλος, ο Χορευτικός Όμιλος Βέροιας παρουσίασε ένα δρώμενο των Θεοφανείων από τα Ημαθιώτικα  Πιέρια.

Β΄ μέρος.  Όπως και στο Δωδεκαήμερο έτσι και στις Αποκριές έχουμε μεταμφιέσεις για τους ίδιους σκοπούς που αναφέραμε προηγουμένως.

Ο Πολιτιστικός Όμιλος Ξηρολιβάδου αναβίωσε το έθιμο ‘Καπεταναραίοι, Βοσκοπούλες και Μάγκες της Βέροιας’. Το έθιμο  τελούνταν από ελληνόφωνους και βλαχόφωνους της Βέροιας μέχρι το μεσοπόλεμο την Κυριακή των Απόκρεων.  Νεαροί άντρες ντυμένοι ‘Καπεταναίοι’ με ασημικά, Βοσκοπούλες με γυναικεία ρούχα  και μάγκες με αρβανίτικα ρούχα και μαστίγια περιδιάβαιναν την πόλη  και στα σπίτια των συγγενών και φίλων τους. Ήταν ένα έθιμο που λειτουργούσε  ως χορευτικό-θεατρικό δρώμενο με ρίζες που δύσκολα ανιχνεύονται. Τώρα, όπως το βλέπουμε, μοιάζει ως νοσταλγία της ‘περασμένης κλεφτουργιάς με διονυσιακά στοιχεία και μοιάζει με τις ‘Μπούλες’ της Νάουσας που θα πούμε παρακάτω. Αποδόθηκαν  οι χοροί,: Πατινάδα, Καραπατάκι, Ζαχαρούλα, Χορός της Πάλης, Τσάμικο και Μπεράτικο.

Κατόπιν ακολούθησε  το γνωστό σε όλους πλέον έθιμο της Νάουσας ‘Μπούλες’, που θα το παρουσίασε  ο  σύλλογος ‘Πυρσός’  Νάουσας. Είναι ένα έθιμο και δρώμενο μαζί  με χορευτική δράση, που δύσκολα μπορούμε σήμερα να βρούμε τις ρίζες του, όπως συμβαίνει με τα περισσότερα από τα έθιμά μας. Όμως, όλα τα στοιχεία του μας οδηγούν σε παλαιούς χρόνους. Το έθιμο έχει τις ρίζες του στην αρχαιότητα και πιθανότατα έχει σχέση με τελετές φυλετικής μύησης. Σήμερα μπορούμε να παρατηρήσουμε ότι στη μακραίωνη ιστορία του το έθιμο μεταπλάθει και παράλληλα ενσωματώνει στα επί μέρους στοιχεία του, την τοπική παράδοση, τους μύθους, τους θρύλους, τα τραγούδια και τους ηρωικούς αγώνες της Νάουσας. Οι τελεστές ήταν και είναι πάντα νέοι άνδρες. Ο αριθμός τους τα παλαιότερα χρόνια φαίνεται να ήταν από έξι μέχρι δώδεκα, ενώ σήμερα μπορεί να συμμετέχουν και περισσότεροι. Την μεγαλύτερη ακμή του γνώρισε στα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ου αιώνα και φθάνει αναλλοίωτο μέχρι τις μέρες μας.  Σε αυτό το χορευτικό δρώμενο χορεύτηκαν  τα εξής: Ζαλιστός, Κάτω στη Ρόϊδω, Θούρειος, Παπαδιά, Νιζάμικος και Αλώνια.

Γ΄ μέρος.  Ο Μορφωτικός Σύλλογος Τριλόφου ‘Αριστοτέλης’ ξεκίνησε το τρίτο μέρος της παράστασης. Η ημέρα του Αγίου Γεωργίου αποτελούσε μια ξεχωριστή μέρα για τον Τρίλοφο Ημαθίας γιατί δυο σημαντικά έθιμα τελούνταν: Οι ‘κούνιες’ και το ‘ζύγισμα. Μετά την απόλυση της εκκλησίας, στη κεντρική πλατεία του χωριού στήνονταν οι κούνιες κάτω από τις αιωνόβιες μουριές. Οι παντρεμένες γυναίκες ανέβαζαν τις ελεύθερες κοπέλες στις κούνιες και τραγουδούσαν ισάριθμα και ανάλογα τραγούδια, σύμφωνα με το κάθε όνομα των κοριτσιών. Εκεί γίνονταν, βέβαια, και το ανάλογο νυφοδιάλεγμα από τα αγόρια του χωριού, που παρακολουθούσαν το έθιμο.  Κατόπιν ακολουθούσε το ζύγισμα, όπου σε αυτό μειονεκτούσαν οι ελαφρύτερες και η κάθε μια που είχε το μειονέκτημα αυτό, δημιουργούσε το δικό της τρόπο έκφρασης. Οι χοροί και τα τραγούδια, που ο  Σύλλογος παρουσίασε,  είναι τοπικοί του Τριλόφου και έχουν ως εξής:  Ποια είνι αυτή που κουνιέτι, Καλώς μας ήλθι η Πασχαλιά, του Κατσάμπα, Γκάιντα και Μουσταμπέϊκο.

Κατόπιν ο Χορευτικός Όμιλος Βέροιας αναβίωσε τις ‘Λαζαρίνες’ του Δασκίου των Ημαθιώτικων Πιερίων. Δόθηκε ιδιαίτερη προσοχή στο σημείο όπου οι Λαζαρίνες τραγουδούν το Παπά  μπροστά στη είσοδο της εκκλησίας την Κυριακή των Βαΐων. Αποδόθηκαν οι παρακάτω πασχαλιάτικοι και κοσμικοί χοροί και τραγούδια: Ρωμιοϊπούλα,  Διπλός Πλεχτός  χορός ‘Μωρί Περδίκα’,  Σιρβηρό Γαϊτάνι, Λιόλιος και Φούρλα.

Δ΄ μέρος. Η παράσταση τελείωσε  με το έθιμο της Γκ.λιάτας  των  βλαχοφώνων του Ανατολικού Βερμίου, που το αναβίωσε ο Πολιτιστικός Όμιλος Ξηρολιβάδου και ο Σύλλογος Βλάχων Περιβολιωτών Ν. Ημαθίας. Είναι ένας συνδυασμός  της γνωστής Πιρπιρούνας και του γνωστού Κλήδονα. Με τη Πιρπιρούνα γίνεται  έκκληση για βροχή σε εποχή ανομβρίας και ο Κλήδονας αποτελεί  ένα είδος λαϊκής μαντείας, δύο έθιμα που συνήθως  τελούνται από γυναίκες. Αποδόθηκαν οι χοροί: Στη Κρανιά μες το Μπουγάζι και η Σίρμπα.

Μουσικοί της παράστασης ήταν οι : Ψαθάς Βαγγέλης (κλαρίνο, ζουρνά), Ψαθάς Βαγγέλης (ακορντεόν), Σταύρος Παζαρέντσης (κρουστά), Πασχάλης Καρβουνάρης (κορνέτα)  και Τσιγγενόπουλος Δημήτρης (γκάιντα Πιερίων). Χοροδιδάσκαλοι ήταν οι: Καψάλης Μπάμπης για το Σύλλογο Ανάδειξης και Διάδοσης  Μακεδονικής Κληρονομιάς, Τσιρογιάννης Γιάννης για τον ‘Πυρσό’ Νάουσας και τον Μορφωτικό Σύλλογο ‘Αριστοτέλης’ Τριλόφου και Τσιαμήτρος Γιάννης για τον ΠΟΞ και τον ΧΟΒ.

Παρουσιάστρια της όλης εκδήλωσης ήταν η  γνωστή σοπράνο Ελένη Αναγνώστου. Εμπνευστής και συντονιστής της παράστασης  ήταν  ο Τσιαμήτρος Γιάννης.

Από τον ΠΟΞ

Μπορείτε να διαβάσετε το σχετικό ρεπορτάζ της Φαρέτρας, που συνοδεύεται από πλούσιο φωτογραφικό υλικό της εκδήλωσης, εδώ