Δώρα Ζευγαροπούλου. Δωρίζοντας ζωή με δύναμη και μεγαλείο ψυχής

Μεταμοσχεύσεις. Δωρεά οργάνων – Δωρεά ζωής

Συνέντευξη στη Δήμητρα Σμυρνή

Η “Φαρέτρα”, με αφορμή τη μέρα, 1η Νοεμβρίου, την αφιερωμένη στη δωρεά οργάνων, θέλοντας να συμβάλει στην ενημέρωση, στον προβληματισμό και προπαντός στην ευαισθητοποίηση των πολιτών, σ’ ένα τόσο κεφαλαιώδες θέμα υγείας, δημοσιεύει μέσα στην εβδομάδα συνεντεύξεις που άπτονται του θέματος, με την αμεσότητα και τη συγκίνηση του προσωπικού βιώματος.

Μιλούν στη Δήμητρα Σμυρνή ο Θόδωρος Μουρατίδης, λήπτης, η Δώρα Ζευγαροπούλου, δωρήτρια των οργάνων του παιδιού της, και ο γιατρός Δημήτρης Γάκης, μεταμοσχευτής.

Ήδη δημοσιεύτηκε η συνέντευξη του λήπτη Θόδωρου Μουρατίδη, και σήμερα μιλά η Δώρα Ζευγαροπούλου, δωρήτρια οργάνων του παιδιού της. Θα ακολουθήσει ο Δημήτρης Γάκης.

………………

“Να μάθουμε να μετουσιώνουμε τον πόνο σε δημιουργία. Ο πόνος είναι αναμφισβήτητος, το θέμα είναι πώς τον χειρίζεται ο καθένας. Μέσα στα δύσκολα μαθαίνουμε, αλλάζουμε, προχωρούμε το μυαλό και την ψυχή μας. Είναι στο χέρι μας να δούμε αλλιώς τις δυσκολίες και τις τραγωδίες. Να σταθούμε με συμπόνια στο διπλανό μας, να δώσουμε τον καλύτερο εαυτό μας σ’ αυτό, που λέγεται ΖΩΗ.” Δώρα Ζευγαροπούλου

………………………

Απλή, με μια λάμψη που μόνο αυτός, που ξέρει ποιος είναι και πού πάει, μπορεί να έχει, η Δώρα Φωτιάδου – Ζευγαροπούλου δέχτηκε να πορευτεί σε μια διαδρομή εσωτερικής αναζήτησης, τρία χρόνια* μετά το θάνατο του παιδιού της, του δεκαεξάχρονου Λεωνίδα, και τη δωρεά των οργάνων του.

Όποιος νομίζει ότι η συμπόρευση σ’ αυτήν τη διαδρομή είναι εύκολη, κάνει λάθος. Αισθήματα του συνομιλητή της όπως το δέος – θαυμασμός γι’ αυτήν και φόβος συνάμα, φόβος μήπως βρεθεί κι αυτός, ο συνομιλητής, στη δική της θέση – αισθήματα όπως ο έλεος και πάλι ο φόβος, («δι’ ελέου και φόβου»), της Αρχαίας Τραγωδίας, οδήγησαν τελικά μέσα από μια κατάθεση συναισθημάτων και σκέψεων στην αριστοτελική «κάθαρση», στη λύτρωση.

Εκείνη ξεκίνησε μόνη της, χωρίς ερωτήσεις, «σαν έτοιμη από καιρό»… Πάνω στο γραφείο της τα χαρτιά της. Σκέψεις δικές της. Γράμματα στο παιδί της. Γράμματα που τα έγραψε μετά την «αναχώρησή» του. Μια φωτογραφία του. Μου την έδωσε… Κινήσεις αυτοκυριαρχημένες, σίγουρες. Η γυναίκα αυτή, «βαφτισμένη» μέσα σ’ ένα οδυνηρό και λυτρωτικό βίωμα, ξέρει να χαρίζει ζωή αλλά και να «διδάσκει» τη ζωή. Ξεκίνησε να μιλά… Σε λίγο η συμπόρευση είχε επιτευχθεί…

Ο Λεωνίδας ήταν ένα φωτεινό, χαρισματικό παιδί… «Παραήτανε καλός για να ΄ναι εδώ» λένε όσοι τον γνωρίζανε. Είχε μια ωριμότητα… Γνώριζε τα πάντα από πριν… Δεν ήτανε μαθησιακό το θέμα. Είχε έναν τρόπο να πλησιάζει τους άλλους, να είναι δοτικός, να είναι συμπονετικός. Ήτανε το παιδί που θα ήθελε να έχει κάθε γονιός. Ήτανε το καμάρι μας…

Πάντα ξεχώριζα το μεγάλο μου γιο, το Λεωνίδα, σε σχέση με το μικρό. Τώρα που το βλέπω με την απόσταση του χρόνου, από τη μια ρίχνω «ευθύνες» στον εαυτό μου κι από την άλλη αυτό μου κάνει καλό. Δεν είχα καμιά συναισθηματική εκκρεμότητα με το παιδί. Οτιδήποτε περνούσε από το χέρι μου και μπορούσα να το κάνω με το Λεωνίδα και για το Λεωνίδα, το είχα κάνει. Ήταν λυτρωτικό για μένα το ότι είχαμε αυτήν τη σχέση μεταξύ μας…
Μετά συνέβη το «γεγονός»… Δεν ήταν μια φοβερή κακοτυχία. Ήταν μια αφορμή για να γίνουμε καλύτεροι. Ένα τέτοιο γεγονός αλλάζει συνειδήσεις. Αν το δεις μέσα από μια μιζέρια, θα γίνεις χειρότερος άνθρωπος, αν όμως το δεις μ’ ανοιχτή καρδιά κι ανοιχτό μυαλό, θα γίνεις καλύτερος. Δε βλέπεις πια το θάνατο. Βλέπεις τη ζωή, εκτιμάς τη ζωή. Βρίσκεσαι αντιμέτωπος μ’ όλο το μεγαλείο της ζωής. Πρέπει να επανεξετάσεις, να επαναπροσδιορίσεις τις προτεραιότητές σου, τις ανάγκες σου, τα «πιστεύω» σου. Να δεις τι είναι πραγματικά αυτό που αξίζει, αυτό για το οποίο πρέπει να προσπαθήσεις. Να μην αναλώνεσαι σε μικρά πράγματα. Αισθάνομαι πολύ πιο τυχερή από άλλους ανθρώπους, που ζουν μόνο για τα «μικρά»…

• Έχετε μια φιλοσοφική θεώρηση της ζωής που εκπλήσσει. Πώς όμως φτάσατε μέχρι εδώ; Μέσα από ποιες ψυχικές διεργασίες; Κι εδώ η στιγμή της απόφασης της δωρεάς πρέπει να είναι το κομβικό σημείο.

Πρέπει να σας δώσω τον τόπο και το χρόνο. Συνέβη σ’ ένα παραθαλάσσιο χωριό της Καβάλας, όπου ο Λεωνίδας φιλοξενούνταν μαζί με άλλα παιδιά, από φιλική οικογένεια, για μια βδομάδα. Την τελευταία μέρα ξύπνησε το απόγευμα τα άλλα παιδιά, για να πάνε στη θάλασσα. Οι άλλοι δε θέλανε, αυτός όμως επέμενε. Κάτι τον τραβούσε. Ήταν η μοίρα;… Είναι απ’ αυτά τα γεγονότα που δε μπορούν να ξανασυμβούν με τον ίδιο τρόπο, δε μπορούν να επαναληφθούν. Οι πιθανότητες είναι μία στο εκατομμύριο. Πήγε ν’ ανεβεί σ’ ένα μικρό βραχάκι, γλίστρησε και με μια αντανακλαστική κίνηση αρπάχτηκε από το πάνω κομμάτι του βράχου. Εκείνο ήταν μια πέτρα ξεκολλημένη, σπασμένη, που στηριζόταν στις ρίζες ενός φυτού. Ξεριζώθηκε, και καθώς το παιδί έπεσε πίσω, το χτύπησε στο κεφάλι, μόνο στο κεφάλι…

Μας ειδοποίησαν στην Καβάλα. Δεν μπορούσαν να τον μεταφέρουν στη Θεσσαλονίκη. Όταν φτάσαμε, το παιδί ήταν στο χειρουργείο. Μας είπαν «παλεύει για τη ζωή του». Δεν μπορούσαμε να το συνειδητοποιήσουμε. Πώς παλεύει για τη ζωή του ένα παιδί κατάγερο, δεκαέξι χρονών, που δεν είχε πάει ποτέ σε γιατρό;

Αρνιόμασταν να το δεχτούμε. Τα επόμενα εικοσιτετράωρα αρχίσαμε να συνειδητοποιούμε τη σοβαρότητα της κατάστασης. Περιμέναμε… Κάποια στιγμή, βγαίνοντας η εντατικολόγος μού λέει: «Δεν πιστεύω ότι το παιδί σου θα ζήσει». Την κοίταξα στα μάτια. Συνέχισε: «Έχω παιδί στην ηλικία του…» Κόπηκαν τα πόδια μου. Την είδα σα μια μάνα που είναι αναγκασμένη να πει σε μια άλλη μάνα ότι το παιδί της θα πεθάνει κι αυτή δε μπορεί να κάνει τίποτα γι’ αυτό. Έκανε καλά και μας το είπε έτσι, όπως μας το είπε. Από κείνο το σημείο άρχισε η αντίστροφη μέτρηση μέσα μας. Αυτόματα σχεδόν τη ρωτώ: «Αν ήταν δικός σας άνθρωπος, θα ευχόσασταν να ζήσει ή να πεθάνει;» Η απάντησή της είναι σαφής. Τότε κατάλαβα πόσο ανεπανόρθωτες βλάβες είχαν συμβεί στο κεφαλάκι του. Μας είχε βέβαια προετοιμάσει και ο χειρουργός για το τι θα αντιμετώπιζε, αν επιβίωνε, αλλά μέχρι τότε δε θέλαμε να το σκεφτούμε, να το πιστέψουμε. Τότε κατάλαβα ότι πρέπει να το δούμε αλλιώς. Μπήκα στην εντατική και ψιθύρισα στο αυτί του Λεωνίδα: «Εάν δεν μπορείς να είσαι πλέον εδώ, πουλάκι μου, ή αν δε θέλεις, εγώ μπορώ να αντέξω το να φύγεις. Το να είσαι όμως ζωντανός – νεκρός, αυτό δεν μπορώ να το αντέξω…» Δεν ξέρω πού βρήκα το κουράγιο και το είπα…

Μετά αρχίζει ο άλλος Γολγοθάς. Αναμονή. Για πόσο; Όλοι στο νοσοκομείο ήταν εξαιρετικά διακριτικοί. Μας έλειπε όμως η ψυχολογική υποστήριξη εκεί μέσα. Θα έπρεπε να υπάρχει κάποιος ειδικός που να ανακοινώσει το γεγονός, να το εξηγήσει. Μέσα στην εφιαλτική περίοδο της αναμονής το είχαμε δουλεμένο στο μυαλό μας, πριν μας προτείνουν οι γιατροί ο,τιδήποτε. Η μοναδική κουβέντα που έγινε με τον άντρα μου ήταν: «Δώρα, αν φτάσουν «εκεί» τα πράγματα – εννοώντας το θάνατο – τι θα κάνουμε;». «Μην το συζητάς, θα δώσουμε ό,τι μπορούμε να δώσουμε…»

• Πριν αποφασίσετε να κάνετε τη δωρεά, υπήρχε η περίπτωση το παιδί να μείνει φυτό ή ήταν εγκεφαλικά νεκρό;

Αν το παιδί έμενε φυτό δε θα είχε κανείς το δικαίωμα να προτείνει ή ν’ αποφασίσει ο,τιδήποτε. Με την πάροδο του χρόνου καταλάβαμε, και μας ανακοινώθηκε μετά από τεστ, ότι ήταν εγκεφαλικά νεκρό. Ρωτήσαμε φίλους γιατρούς τι σημαίνει ο όρος «εγκεφαλικά νεκρός» τι σημαίνει «κλινικά». Δυστυχώς από το νοσοκομείο δε μας τα εξήγησε κανείς αναλυτικά.

• Σας βοήθησε αυτός ο χρόνος της αναμονής, για να ωριμάσει η απόφαση;

Φοβερές οι εννιά μέρες της αναμονής αλλά απαραίτητες για τη συνειδητοποίηση και την απόφαση. Αν έπρεπε την ίδια ώρα ν’ αποφασίσουμε, δεν ξέρω πώς θα ήμασταν…

• Επειδή στη φύση του ανθρώπου είναι να ελπίζει μέχρι την τελευταία στιγμή, κάνατε τη σκέψη «μήπως αν περιμένουμε… μήπως, κάποιο θαύμα…»

Πάντα ελπίζεις. Ακόμα και την τελευταία ώρα που βάζεις την υπογραφή σου για τη δωρεά, ελπίζεις σ’ ένα θαύμα. Ήτανε όμως αναπότρεπτο. Είχε γίνει και το δεύτερο τεστ. Είχε διαπιστωθεί ο αναπόφευκτος εγκεφαλικός του θάνατος δυο φορές. Είχαμε καλέσει και άλλο νευροχειρουργό απ’ έξω, ο οποίος προφανώς επικοινώνησε με τους γιατρούς του νοσοκομείου και η άρνησή του να ΄ρθει και να δει το παιδί επισφράγισε το γεγονός. Γιατί γνωρίζαμε το γιατρό και μας είπε: «Αν μπορούσα να κάνω κάτι, θα έπαιρνα το αεροπλάνο και θα ερχόμουν. Δυστυχώς δεν μπορώ να κάνω τίποτα».

• Αφήσατε να εννοηθεί ότι δε σας ασκήθηκε πίεση από τους γιατρούς για τη δωρεά. Αυτό είναι πολύ θετικό για όσους έχουν φόβους και υποψίες «κυκλωμάτων».

Δεν ένιωσα καμιά πίεση. Ένιωθα ότι μας περίμεναν. Κάναν ό,τι μπορούσαν για μας, να μας ελαφρύνουν. Γιατροί μέσα από την εντατική μάς φέρνανε καφέ, νοσοκόμοι και μαγείρισσες μάς βάζανε να φάμε με το ζόρι, για να στηλωθούμε στα πόδια μας. Ο γιατρός ο ίδιος πήγαινε στο διπλανό εκκλησάκι και προσευχόταν για το Λεωνίδα. Νιώσαμε γύρω μας ανθρωπιά, νιώσαμε ότι μας συμπονούσαν. Ξέραμε ότι δεν είναι θεοί. Δε μπορούμε να περιμένουμε να κάνουν θαύματα. Καταλαβαίνω απόλυτα και τη δική τους ανημποριά μπρος στο θάνατο. Και το αίσθημα αποτυχίας να κρατήσουν στη ζωή έναν άνθρωπο και μάλιστα ένα δεκαεξάχρονο παιδί. Δεν επιρρίπτω σε κανέναν καμία ευθύνη. Έτσι ήτανε γραμμένο. Πιστεύω στη μοίρα…

• Μοίρα – θρησκεία. Πόσο σας βοήθησε η θρησκεία να «περάσετε» μέσα από τα γεγονότα; Είπατε πριν «Παραήτανε καλός για να ΄ναι εδώ…» Αυτό που λέει ο λαός «οι καλοί φεύγουν νωρίς» ή «τους θέλει κοντά τους ο Θεός…»

Πιστεύω ότι όλα γίνονται για κάποιο σκοπό. Όλες οι θρησκείες εμπεριέχουν την ελπίδα για τη ζωή μετά θάνατον. Κρατώ ό,τι με παρηγορεί κι ό,τι με κάνει να αντέχω… Πιστεύω στην αθανασία της ψυχής…

• Μπροστά στο αναπότρεπτο η απόφαση παίρνεται, η υπογραφή για τη δωρεά μπαίνει. Ποια όργανα του παιδιού δόθηκαν;

Το πιο δύσκολο κομμάτι ήταν η ώρα της υπογραφής. Η ώρα που ξέρεις ότι βλέπεις για τελευταία φορά το παιδί σου, που πρέπει να του πεις ό,τι είναι να του πεις, να το αποχαιρετήσεις και να ελπίζεις και να εύχεσαι ότι αυτή η πράξη δεν θα πάει χαμένη…
Από το παιδί πήραν τα πάντα και χρησιμοποιήθηκαν τα πάντα.

• Ζουν όλοι οι λήπτες; Τι μάθατε;

Όχι. Το ήπαρ δεν πήγε καλά. Ήταν μια κοπέλα από τη Μυτιλήνη. Ενώ πήγαινε καλά μετά τη μεταμόσχευση, πέθανε ξαφνικά από ανεύρυσμα στο κεφάλι. Ένιωσα μια δεύτερη κηδεία μέσα μου, όταν το έμαθα. Δεν την ήξερα, αλλά έτσι ένιωσα. Όταν κάνεις μια τέτοια κίνηση δωρεάς, θέλεις να ζούνε όλοι οι λήπτες και να είναι καλά.

• Επιτρέπεται η ενημέρωση σχετικά με την απόδοση των μοσχευμάτων; Μπορείτε να επικοινωνήσετε με τους λήπτες;

Έχουμε μια μερική ενημέρωση από τον Οργανισμό Μεταμοσχεύσεων. Μας ανακοινώνουν τη γεωγραφική περιοχή του λήπτη και το φύλο του. Μας ενημέρωσαν πάνω στο δίμηνο. Το ένα νεφρό του Λεωνίδα το πήρε ένας εξηντάχρονος από την Αλεξανδρούπολη, το άλλο ένα παλικάρι από το Ηράκλειο. Τα πνευμόνια του Λεωνίδα πήγαν στη Γερμανία, σε μια κυρία γύρω στα πενήντα. Η καρδιά του επίσης σε μια πενηντάχρονη στην Αθήνα. Τα μάτια του Λεωνίδα δεν ξέρουμε πού δόθηκαν. Μόνο ότι έγιναν στο «ΑΧΕΠΑ» οι μεταμοσχεύσεις. Δε μάθαμε τίποτα άλλο.

• Θελήσατε την επικοινωνία με τους λήπτες; Την είχατε με κάποιους;

Ναι, το ήθελα πάρα πολύ. Και κάποιοι λήπτες το επιδιώξανε. Η δική μας περίπτωση είχε πάρει διαστάσεις και βγήκε στη δημοσιότητα, παρόλο που εμείς αποφύγαμε τα κανάλια. Εσείς είστε η πρώτη στην οποία μιλώ έτσι. Νιώθω πως ήρθε το πλήρωμα του χρόνου να μιλήσω έτσι, καταθέτοντας την ψυχή μου. Νιώθω πως μιλώ και σε κάποιον άνθρωπο που δεν εμπλέκεται σε «κυκλώματα προβολής».

Μάθανε λοιπόν κάποιοι λήπτες ποιοι είμαστε και μας ψάξανε. Ο λήπτης από την Αλεξανδρούπολη μάς τηλεφώνησε για να μάς πει «ευχαριστώ». Ένιωθε, μας είπε, την ανάγκη να το πει. Λυτρώθηκε, όπως μας είπε, όταν επικοινώνησε κι όταν είδε πώς τον αντιμετωπίσαμε. Του δείξαμε ζεστασιά, τον ρωτήσαμε για την υγεία του. Του είπαμε ότι τον νιώθουμε δικό μας, έναν συγγενή μας. Σκεφτείτε! Αυτήν τη στιγμή βρισκόμαστε – εγώ κι ο άντρας μου- μέσα σ’ έναν άνθρωπο που δε γνωρίζουμε. Κομμάτι του παιδιού μας είναι μέσα σ’ έναν ξένο άνθρωπο!

Η κυρία, που πήρε την καρδιά, μας έστειλε ένα γράμμα πολύ συγκινητικό. Χάρηκα πάρα πολύ που η καρδιά του παιδιού μου πήγε σ’ έναν άνθρωπο που ξέρει να εκτιμά το δώρο που του δόθηκε.

Το παλικάρι από την Κρήτη έψαχνε απεγνωσμένα να μας βρει μέσα από το internet. Όταν έμαθε, γιατί ο κόσμος είναι μικρός, ότι ο δωρητής ήταν ένα δεκαεξάχρονο παιδί, έκανε ένα βήμα πίσω και ακόμα δεν έχει βρει το κουράγιο να επικοινωνήσει. Δεν πειράζει, περιμένουμε. Ο καθένας θέλει το χρόνο του, για να ωριμάσει σ’ αυτές τις περιπτώσεις…

• Και μετά; Μετά απ’ αυτήν την οδυνηρή διαδρομή; Η γαλήνη;

Νιώθεις ότι έκανες ό,τι έπρεπε να κάνεις. Είχα έντονα αυτήν την αίσθηση και βεβαιώθηκα και εκ των υστέρων ότι κάναμε αυτό που θα ήθελε και το παιδί. Εννιά μέρες μετά το θάνατό του βρήκαμε την έκθεσή του, της Στ΄ Δημοτικού, με θέμα: «Τι μπορούμε να κάνουμε, για να γίνει ο κόσμος μας καλύτερος».

Ο Λεωνίδας, δώδεκα χρονών τότε, έγραφε: «…Θα μπορούσαμε να πηγαίνουμε να δίνουμε αίμα συχνότερα και να γινόμαστε δωρητές οργάνων, για να βοηθήσουμε τους ανθρώπους και τα παιδιά που τα έχουν ανάγκη». Δεν είναι ένα μήνυμα αυτό;

Όσο για τον πόνο… Συνεχίζουμε να παλεύουμε καθημερινά με τον πόνο και την απώλεια. Γιατί δεν μπαίνει τελεία σ’ αυτό. Και όλο αυτό το διάστημα μας παρηγορεί η σκέψη της δωρεάς των οργάνων και οι μεταμοσχεύσεις.
Ο θάνατος είναι δάσκαλος της ζωής. Αν ξέρεις να χρησιμοποιήσεις τη ζωή, δεν είναι ούτε λίγη, ούτε μικρή. Ο άνθρωπος δεν μπορεί να φανταστεί πόση ωφέλεια μπορεί να έχει από τον πόνο, όπως λέει ο πατέρας Μωυσής, ο Αγιορείτης. Ο πόνος μάς δυναμώνει. Ο πόνος ή θα μας συντρίψει ή θα μας κάνει καλύτερους. Πρέπει να μας κάνει καλύτερους. Εάν εμποδίζεις τις ανεμοθύελλες να περάσουν μέσα από τα φαράγγια, δεν θα μπορέσεις να θαυμάσεις την ομορφιά των σμιλευμάτων τους.

Δεν ελέγχουμε τις συνθήκες μέσα στις οποίες βρισκόμαστε, ελέγχουμε όμως το πώς θα τις αντιμετωπίσουμε. Είμαστε άνθρωποι και λυγίζουμε. Η μέρα έχει εικοσιτέσσερις ώρες. Μέσα εκεί χωράνε όλα, και να κλάψεις και να σταθείς στα πόδια σου και να προσπαθήσεις για το καλύτερο. Προπαντός να ψάξεις μέσα σου. Έγραφα στο Λεωνίδα όταν «έφυγε»: «Αν με ρωτούσαν ποια είναι η πιο αληθινή περίοδος της ζωής μου θα έλεγα αυτή, από το θάνατό σου μέχρι σήμερα. Εξαντλώντας τα όρια και τα περιθώριά μου, ήμουν πιο ειλικρινής, πιο υπομονετική, πιο θετική απέναντι στη ζωή… Υπάρχουν δύο άνθρωποι μέσα μου. Η Δώρα πριν και μετά το γεγονός. Και στο μετά, πάλι στα δυο είμαι χωρισμένη. Η Δώρα με τη δύναμη που πρέπει να έχει για όλους και για τον εαυτό της και η Δώρα, όταν περνά την πόρτα του νεκροταφείου, όταν είναι μόνη και σε σκέφτεται…»

• Κλείνοντας, τι θα είχατε να πείτε σ’ όλους εμάς, τους «μικρούς και αδύναμους»; Είναι εύκολες οι δηλώσεις και οι διακηρύξεις, όχι όμως ο λόγος, που βγαίνει μέσα από το βίωμα…

Αντιμετωπίζουμε τη ζωή με πλήρη αποδοχή των όσων συμβαίνουν και αισιοδοξία. Όλα όσα μας συμβαίνουν έχουν ένα λόγο. Πρέπει να αφουγκραστούμε τα μηνύματα και σιγά, με μικρά βήματα κάθε φορά, να κάνουμε ό,τι καλύτερο μπορούμε. Δεν είναι εύκολο αλλά δεν είναι και ακατόρθωτο.

Ευχόμαστε να μη βρεθεί κανείς ούτε στη θέση του λήπτη, ούτε στη θέση του δότη. Αλλά η ζωή δυστυχώς τα φέρνει περίεργα πολλές φορές. Και επειδή οι συνθήκες απλά αποκαλύπτουν τους ανθρώπους, οφείλουμε όλοι μας να είμαστε προετοιμασμένοι, συνειδητοποιημένοι.
Με τη δωρεά δεν αναπληρώνεται η απώλεια, δεν επουλώνεται το τραύμα. Δημιουργείται όμως η αίσθηση της ήττας του θανάτου…

ΥΓ. Οι δύο φωτογραφίες που δημοσιεύονται είναι του δότη Λεωνίδα Ζευγαρόπουλου.