Η έρευνα της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας για παράνομες αγροτικές επιδοτήσεις στην Ελλάδα παρουσιάστηκε αρχικά ως ακόμη ένα επεισόδιο εθνικής παθογένειας. Ένα γνώριμο αφήγημα: στρεβλώσεις, «λαμόγια», πελατειακά δίκτυα, ένα κράτος που δεν ελέγχει και μια κοινωνία που ανέχεται. Όλα αυτά δεν είναι ψευδή. Είναι όμως ελλιπή.
Γιατί η υπόθεση των αγροτικών επιδοτήσεων δεν αφορά μόνο το παρελθόν της ελληνικής γεωργίας. Αφορά κυρίως το μέλλον της – και τον τρόπο με τον οποίο η Ευρώπη επιχειρεί να κλείσει έναν ιστορικό κύκλο χωρίς να το ομολογήσει ανοιχτά.
Πρώτα απ’ όλα, πρέπει να ειπωθεί καθαρά: οι έρευνες της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας δεν είναι ελληνική εξαίρεση. Υποθέσεις κατάχρησης κονδυλίων της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής έχουν ανοίξει σε Ιταλία, Ισπανία, Ρουμανία, Βουλγαρία, Ουγγαρία, Σλοβακία, ακόμη και σε χώρες του «σκληρού πυρήνα». Το μοτίβο είναι πανομοιότυπο: εικονικές καλλιέργειες, διογκωμένες εκτάσεις, πλασματικοί δικαιούχοι, ενδιάμεσοι που έστησαν ολόκληρη βιομηχανία επιδοτήσεων. Δεν πρόκειται για εθνικό κουσούρι, αλλά για δομική στρέβλωση ενός συστήματος που λειτούργησε επί δεκαετίες με πολιτική ανοχή.
Γιατί τώρα
Η κρίσιμη ερώτηση, όμως, δεν είναι αν υπήρξε απάτη. Υπήρξε και μάλιστα διαχρονική. Η πραγματική ερώτηση, λοιπόν, είναι γιατί τώρα εμφανίστηκαν ευρωεισαγγελείς αρχάγγελοι της κάθαρσης;
Η απάντηση δεν βρίσκεται ούτε σε ξαφνική ευρωπαϊκή ηθική αφύπνιση ούτε σε κάποια μυστική εκστρατεία κατά των αγροτών. Βρίσκεται στη μεγάλη αλλαγή προτεραιοτήτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η ΚΑΠ, που επί δεκαετίες υπήρξε ο μεγαλύτερος προϋπολογισμός της Ε.Ε., παύει σταδιακά να είναι πυλώνας κοινωνικής σταθερότητας και μετατρέπεται στο πεδίο των περικοπών.
Οι πόροι μετακινούνται:
- προς την πράσινη μετάβαση,
- την ψηφιακή τεχνολογία
- και, πλέον ανοιχτά, την άμυνα.
Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, η αγροτική επιδότηση από εργαλείο συνοχής μετατρέπεται σε δημοσιονομικό βάρος.
Εδώ ακριβώς παρεμβαίνει η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία – όχι ως αρχιτέκτονας της αλλαγής, αλλά ως επιταχυντής και νομιμοποιητικός μηχανισμός.
Οι έρευνες δεν δημιουργούν τη νέα πολιτική· τη διευκολύνουν. Παρέχουν το ηθικό και πολιτικό υπόβαθρο για να ειπωθεί αυτό που μέχρι πρότινος ήταν δύσκολο: ότι το σύστημα κακοποιήθηκε, ότι τα χρήματα δεν έπιασαν τόπο, ότι δεν μπορεί να συνεχιστεί όπως πριν.
Με απλά λόγια: η διαδεδομένη (επί δεκαετίες) απάτη (ή το ευρωπαϊκό κοινό μυστικό) γίνεται το άλλοθι για το «κούρεμα» (με την ψιλή) των αγροτικών επιδοτήσεων. Δεν πρόκειταιπερί κάποιας «συνωμοσίας» αλλά για τα απόνερα που προκαλούνται όταν η εξουσία αλλάζει κατεύθυνση και προτεραιότητες
Η ΚΑΠ δεν περικόπτεται επειδή ανακαλύφθηκε ξαφνικά η απάτη. Η απάτη αναδεικνύεται τώρα, επειδή η ΚΑΠ περικόπτεται.
Όσο τα κονδύλια ήταν άφθονα και πολιτικά χρήσιμα, οι έλεγχοι ήταν χαλαροί και οι στρεβλώσεις ανεκτές. Όταν όμως η γεωργία έπαψε να θεωρείται στρατηγικός τομέας απασχόλησης και εκλογικής επιρροής, η ανοχή εξαφανίστηκε.
Η ίδρυση της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας δεν είναι τυχαία χρονικά. Έρχεται σε μια περίοδο όπου η Ευρώπη μπαίνει σε λογική «συμμαζέματος».
Όταν τα χρήματα λιγοστεύουν, ο έλεγχος σκληραίνει. Όχι για λόγους ηθικής, αλλά για λόγους ανακατανομής. Και η ΚΑΠ, με το τεράστιο βάρος της στον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό, είναι ο πιο προφανής στόχος.
Πάμε γι’ άλλα
Για χώρες όπως η Ελλάδα, αυτό έχει διπλή συνέπεια. Από τη μία, αποκαλύπτονται πραγματικές παρανομίες και ευθύνες που δεν μπορούν – ούτε πρέπει – να συγκαλυφθούν. Από την άλλη, η συλλογική ενοχοποίηση λειτουργεί απονευρωτικά. Το αφήγημα μετατοπίζεται από το «το αγροτικό εισόδημα δεν βγαίνει» στο «το σύστημα ήταν διεφθαρμένο».
Και κάπου εκεί χάνεται η ουσία: ότι το μοντέλο που στήριξε την ελληνική γεωργία επί σαράντα χρόνια απλώς έφτασε στο τέλος του. Το πολιτικό πρόβλημα είναι ότι αυτή η μετάβαση γίνεται χωρίς ειλικρίνεια.
Οι αγρότες καλούνται να αποδεχθούν λιγότερες επιδοτήσεις, περισσότερους ελέγχους και αυστηρότερους κανόνες, χωρίς να τους λέγεται καθαρά ότι η Ευρώπη δεν τους βλέπει πια ως κοινωνική δεξαμενή που πρέπει να προστατευτεί, αλλά ως τομέα που πρέπει να συρρικνωθεί και να «καθαρίσει». Όχι όλοι. Οι μεγάλοι, οι οργανωμένοι, οι τεχνολογικά επαρκείς θα μείνουν. Οι υπόλοιποι, όχι.
Η έρευνα της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας, λοιπόν, δεν είναι απλώς μια δικαστική εξέλιξη. Είναι πολιτικό σύμπτωμα. Σηματοδοτεί το πέρασμα από την εποχή της ανοχής στην εποχή της επιλογής. Από το «όλοι μέσα» στο «λίγοι και ισχυροί». Και αυτό, όσο κι αν παρουσιάζεται ως τεχνική διόρθωση, είναι βαθιά πολιτική απόφαση.
Το ερώτημα που μένει ανοιχτό δεν είναι αν έπρεπε να ελεγχθούν οι επιδοτήσεις. Έπρεπε. Το ερώτημα είναι αν η Ευρώπη – και μαζί της τα εθνικά κράτη – είναι έτοιμη να πει την αλήθεια: ότι η αγροτική πολιτική δεν αλλάζει για να σωθεί ο αγρότης, αλλά για να αλλάξει το ίδιο το παραγωγικό μοντέλο. Και ότι σε αυτήν τη μετάβαση, κάποιοι θα μείνουν πίσω.
Όσο αυτή η αλήθεια δεν λέγεται, οι έρευνες θα εκλαμβάνονται ως τιμωρία και όχι ως προμήνυμα. Κι όσο οι πολιτικοί συνεχίζουν να μιλούν μόνο για παρανομίες και όχι για στρατηγικές επιλογές, η σύγκρουση θα βαθαίνει. Όχι γιατί οι αγρότες δεν καταλαβαίνουν. Αλλά γιατί κανείς δεν τους λέει τι πραγματικά συμβαίνει.
Να κλείσουμε συνοψίζοντας αυτά που όσο οι πολιτικοί δεν μπορούν να ομολογήσουν, τόσο οι αγρότες θα είναι στους δρόμους, καθώς αυτά που έχουν να χάσουν είναι ελάχιστα:
-
Η έρευνα της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας δεν είναι εξαίρεση για την Ελλάδα, αλλά μέρος ευρωπαϊκού μοτίβου.
-
Η απάτη στις αγροτικές επιδοτήσεις ήταν διαχρονικά γνωστή και πολιτικά ανεκτή.
-
Δεν αποκαλύπτεται τώρα επειδή «ξύπνησε» η Ευρώπη, αλλά επειδή αλλάζουν οι προτεραιότητές της.
-
Η ΚΑΠ παύει να είναι πυλώνας συνοχής και μετατρέπεται σε πεδίο περικοπών.
-
Οι πόροι μετακινούνται προς άμυνα, πράσινη και ψηφιακή μετάβαση.
-
Οι έλεγχοι σκληραίνουν για να νομιμοποιήσουν τη συρρίκνωση.
-
Το παλιό αγροτικό μοντέλο τελειώνει χωρίς να λέγεται ανοιχτά.
-
Θα μείνουν λίγοι, μεγάλοι και οργανωμένοι. Οι υπόλοιποι θα χαθούν.
Πολιτική
Κοινωνία
Αγροτικά
Άρθρα
Αγροτικά
Αγροτικά
