Φωνές, σε μια Φωνή για ένα πανανθρώπινο «Lamento” (θρήνο) / γράφει η Δέσποινα Παπαγιαννούλη

ΦΩΝΕΣ, ΣΕ ΜΙΑ ΦΩΝΗ για ένα πανανθρώπινο «Lamento” (θρήνο)

*Της Δέσποινας Παπαγιαννούλη

Είναι φορές που σε αυτή την μικρή γωνιά της Ευρώπης, στην Ελλάδα, ταξιδεύει ο ευρωπαϊκός πολιτισμός του μπαρόκ, με όχημα το κατεξοχήν ανεπτυγμένο είδος της Τέχνης της εποχής, την όπερα. Μιλάμε γι’ αυτό το θεσπέσιο είδος, με την πανανθρώπινη οπτική που αγκαλιάζει κάθε πλευρά της Τέχνης και του Ανθρώπου.

Είναι γνωστό πως πάρα πολλά από τα έργα της όπερας έχουνε υπέροχες ιστορίες και μύθους από την  Αρχαία Ελλάδα, σα βασικό τους θέμα. Είναι, ωστόσο, έργα που η Ευρώπη είναι αυτή που μας τα θυμίζει και μας τα διδάσκει, φορές.

Την έναστρη βραδιά της περασμένης Κυριακής του Σεπτέμβρη, οι ηρωίδες από επτά εξαιρετικές όπερες ταξιδέψανε και στο δικό μας τόπο, στην Ημαθία, για να φιλοξενηθούν, στο φυσικό τους χώρο, όπως είναι το αρχαίο θέατρο της Μίεζας, χάρη σε κάποιους ακάματους εργάτες της Τέχνης.

Αυτές  οι επίσημες καλεσμένες από τα βάθη των αιώνων ήρθαν για να μας πούνε τη βαθύτερη αλήθεια τους και να την ενώσουν μαζί με τη δική μας.

Μέσα από επτά διάσημες όπερες, λοιπόν, όπως δύο όπερες του Χέντελ, μία του Τζιακομέλλι και του Βιβάλντι, του Πιέτρο Αντόνιο Τζέστι, του Κλαούντιο Μοντεβέρντι, του Ζαν-Μπατίστ Λυλί και του Χένρι Πέρσελ, ξεπήδησαν, με όχημα την εξαίσια φωνή της σοπράνο Βιργινίας Γκαϊντατζή,  φιγούρες, από ισχυρές γυναίκες της εξουσίας, από βασίλισσες.

 Γυναίκες πομπώδεις φαινομενικά, συντετριμμένες, ωστόσο, εσωτερικά και  βαθιά λαβωμένες από το ανεκπλήρωτο πάθος του έρωτα.

Γυναίκες, όπως η Αλτσίνα και η Λιζάουρα, η Μερόπη και η Οροντέα, η Αριάννα, η Μήδεια και η Διδώ, γυναίκες που συνυπήρξανε, σε μία οπερετική, πληθυντική περσόνα,  στη Γυναίκα, στην κάθε γυναίκα, που τη συνταράζει ο πόνος και τα ανίκητα πάθη του έρωτα.

Οι φωνές των επτά γυναικών  έδεσαν πάνω στη φωνή της σοπράνο και συντάραξαν, με ένα τρόπο εσωτερικό, το σώμα της, δυναμώνοντας στο έπακρο το θρήνο για τους προδομένους, τους χαμένους έρωτες αυτού του κόσμου.

Αυτή η πληθυντική περσόνα-σοπράνο, κάνει την εμφάνισή της, στο ημίφως, μέσα στην υπέροχη βασιλική της ενδυμασία, με τον πορφυρό μανδύα της και τα μαργαριτάρια της να κοσμούν το κεφάλι και λαιμό της. Με βήματα αργά, ιέρεια στην ιεροτελεστία του έρωτα, κινείται προς την ορχήστρα (σκηνή), από το πίσω μέρος της, από την πλευρά της φύσης και κάτω από τους ήχους της υπέροχης «Σαραμπάντας», αυτού του ισπανικού χορού, όλο πάθος, του Χέντελ.  Προχωράει  αποφασιστικά,  στον τόπο του θρήνου και της θυσίας, προκειμένου να μοιραστεί μαζί μας τον ιερό της πόνο.

Η φωνή της που κυριαρχεί κουβαλάει μια συγκρατημένη οδύνη, κατά πως αρμόζει σε βασίλισσες, έτοιμη να φουσκώσει και να γιγαντωθεί από στιγμή, σε στιγμή. Η μουσική συμπληρώνει και κατευθύνει αυτό το φορτισμένο συναίσθημα. Η κίνηση, που την ορίζει ο φωτισμός, μαρτυρά μια απεγνωσμένη αναζήτηση για λύτρωση. Η ενδυματολογία, επιβλητική και περίτεχνη, κρύβει με μαεστρία τον ανείπωτο πόνο.

Το σκηνικό, στο κέντρο, συμβολίζει το ασύμπτωτο του έρωτα και της αγάπης, με τις δύο φωτεινές, παράλληλες ράβδους που ποτέ δε συναντιούνται. Ορίζει τη διάρκεια και την καθοδική κίνηση από χιλιάδες, εκατομμύρια μικρές ζωές, άσημων και επώνυμων που παλεύουν μάταια, πιασμένοι στα δίχτυα του έρωτα και άδοξα φθάνουν στο τέλος, όπως στο τέλος φθάνει και η πληθυντική περσόνα-σοπράνο.

Ο θρήνος (lamento) που αρθρώνεται, μέσα από τις λέξεις, σε τρεις γλώσσες, δε χρειάζεται μετάφραση. Η φωνή αγκαλιάζει το θεατή και μαζί με την κίνηση του σώματος ταξιδεύει «από την ψυχή,  ως την ψυχή».

Έτσι, σε ένα οικουμενικό θέατρο, όπως αυτό της Μίεζας, ο κόσμος μοιάζει να ανοίγει, να μεγαλώνει, να συναντάει  ο άνθρωπος, τον άνθρωπο, μέσα από την κοινή εμπειρία των ερώτων αυτού του κόσμου και της οδύνης του και εντέλει,  να βρίσκει ο χώρος την αληθινή, πανανθρώπινή του ταυτότητα.

Αυτή «η επίσκεψη της γηραιάς κυρίας», της Ευρώπης του μπαρόκ και της όπερας,  εδώ, στην ξεχασμένη γη του Μεγαλέξαντρου, μας άφησε μια πολύτιμη εμπειρία. Ζήσαμε μια συνάντηση με μία ραψωδιακή φωνή, πάνω στον τόνο ενός οικουμενικού lamentο.

Όπως λέει και ο μεγάλος ποιητής, Λουί Αραγκόν, ο άνθρωπος, αν ανοίξει τα χέρια, ο ίσκιος του έχει το σχήμα του σταυρού. Αυτό το σταυρό κουβάλησε μπροστά μας  η οικουμενική μας περσόνα, μαρτυρώντας πως είμαστε όλοι αιώνιοι κυνηγοί του έρωτα και της αγάπης, μια που μέχρι σήμερα «Δεν υπάρχει ευτυχισμένη αγάπη», στον κόσμο.

Θερμές ευχαριστίες στον Τάσο Πρωτοψάλτου, αυτόν που είχε τη σύλληψη αυτής της τόσο πρωτότυπης ιδέας και που την πραγματοποίησε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο,

σε όλους τους συντελεστές,

στην Εφορία Αρχαιοτήτων Ημαθίας,

στο Δήμο Νάουσας.

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ :

Σύλληψη – Σκηνοθεσία – Σκηνογραφία – Ενδυματολογία: Τάσος Πρωτοψάλτου

Θεόρβη (μουσικό όργανο) : Νίκος  Παναγιωτίδης

Σοπράνο : Βιργινία Γκαϊντατζή

Φωτισμοί : Εμορφίλη Τσιμπλίδου

Διεύθυνση παραγωγής Τάσος & Θεόφιλος Πρωτοψάλτου

Βοηθός παραγωγής : Μαρία Δουλγερίδου

Βοηθός σκηνοθέτη : Βίκη Κίτσιου

Βοηθός σκηνογράφου : – Ενδυματολόγου : Δόμνα Σαριτσόγλου

Ενδύτρια : Σίσσυ Μαστοροπούλου

Κατασκευή σκηνικού: Γρηγόρης Πασχαλίδης

Κατασκευή Κοστουμιού : Ευδοκία Κουρκουτά

*Καθηγήτρια Γαλλικής γλώσσας

Δρ. Σύγχρονου Θεάτρου

–

Φαρέτρα