«Ένας μήνας Τραμπ» / γράφει ο Γιώργος Κωτόπουλος-Μιχαήλ

Σε αυτό το χαοτικό απρόβλεπτο σκηνικό ένας θεατής που παρακολουθεί αμέτοχος τις εξελίξεις και αναπολεί τις δόξες του παρελθόντος, είναι η Ευρώπη

Γιώργος Κωτόπουλος-Μιχαήλ*

Μόλις ένας μήνας έχει περάσει από την ορκωμοσία του Ντόναλντ Τραμπ όμως οι εξελίξεις είναι τόσο πυκνές που το διάστημα αυτό φαντάζει πολύ μεγαλύτερο. Έχοντας διδαχθεί από τα “λάθη” της προηγούμενης διακυβέρνησής του, ο 47ος πρόεδρος των ΗΠΑ στελέχωσε την νέα του κυβέρνηση με πρόσωπα που διαθέτουν την πλήρη εμπιστοσύνη του, ενώ σε μια κίνηση ακραίας πολιτικής εκδικητικότητας απέκλεισε από αυτήν όσους του γύρισαν την πλάτη μετά την ήττα του 2020 και την επίθεση της 6^ης Ιανουαρίου στο Καπιτώλιο.

Το επιχειρηματικό υπόβαθρο του Τραμπ του δίνει το εξής χαρακτηριστικό: εκεί που οι άλλοι βλέπουν έναν ηγέτη κράτους, μια χώρα και έναν ολόκληρο λαό, αυτός να βλέπει μονάχα αριθμούς και πρόσημα. Για τον Τραμπ η διπλωματία και οι διεθνείς σχέσεις και οι συμφωνίες δεν είναι παρά θετικά και αρνητικά ισοζύγια και με αυτό το δόγμα έχει ενεργήσει έως τώρα. Θέλοντας λοιπόν, να επιτύχει σε κάθε περίπτωση το πιο κερδοφόρο “deal”, ο Τραμπ αδιαφορεί πλήρως για το αν συνομιλεί με σύμμαχο ή εχθρό και εφαρμόζει πιστά την λεγόμενη “διπλωματία της κανονιοφόρου”. Τις περισσότερες φορές το κανόνι ερμηνεύεται ως επιβολή οικονομικών δασμών όμως δεν λείπουν και οι απειλές για στρατιωτικές επιχειρήσεις όπως για την απόκτηση της Γροιλανδίας.

Ο κόσμος του 2025 διαφέρει πολύ με αυτόν του 2017 όταν ο Τραμπ αναλάμβανε για πρώτη φορά τα ηνία των Ηνωμένων Πολιτειών. Οι συνεχόμενοι πόλεμοι και οι πτώσεις καθεστώτων στη Μέση Ανατολή, που πληγώνουν την παγκόσμια οικονομία μέσω του ενεργειακού και ο ρωσοουκρανικός πόλεμος που έχει τεράστιες οικονομικές και διπλωματικές συνέπειες, είναι μόνο η αρχή μιας μεγάλης λίστας γεωπολιτικών εξελίξεων. Προσθέτοντας σε αυτά και τα εσωτερικά ζητήματα των ΗΠΑ που ο Τραμπ δεσμεύτηκε στους ψηφοφόρους του να επιλύσει άμεσα, δηλαδή το μεταναστευτικό και την οικονομία, δεν εκπλήσσεται κανείς από την  έντονη κινητικότητα της νέας διακυβέρνησης.

Στα δύο πολεμικά μέτωπα ο Τραμπ θέλει, έστω και με διαφορετικούς δρόμους, να καταλήξει στο ίδιο αποτέλεσμα· τέλος των εχθροπραξιών, σύναψη ισχυρών εμπορικών διακρατικών συμφωνιών αλλά και αποζημίωση για την έως τώρα οικονομική εμπλοκή των ΗΠΑ. Στη Μέση Ανατολή η κατάσταση ήταν ξεκάθαρη καθώς το Ισραήλ είχε ήδη πλήξει τη Χαμάς και είχε σπρώξει τους μαχητές της στην εξαθλίωση. Οι εξαιρετικές προσωπικές σχέσεις του Τραμπ με τον Μπέντζαμιν Νετανιάχου και οι αμερικανικές απειλές προς τη Χαμάς για στρατιωτική “κόλαση” αν δεν υπάρξει εκεχειρία, οδήγησαν στην υπογραφή της. Η μετατροπή της Λωρίδας της Γάζας σε αμερικανική “Ριβιέρα” είναι ακριβώς η αμοιβή που αναφέραμε ότι επιδιώκει ο Τραμπ.

Ωστόσο η διευθέτηση του Ρώσο-Ουκρανικού αποτελεί πολύ πιο σύνθετο ζήτημα. Ένας πολύ μεγαλύτερος σε διάρκεια πόλεμος αυτή τη φορά μεταξύ δύο ανεξάρτητων κρατών στον οποίο ΗΠΑ και ΕΕ έχουν εμπλακεί από το 2022 στο πλευρό της Ουκρανίας με συνεχόμενα οικονομικά πακέτα στρατιωτικής βοήθειας. Ο Τραμπ αδιαφορώντας για την στάση του προκατόχου του, κάλεσε τηλεφωνικά τον Πούτιν δείχνοντας τις προθέσεις του, βγάζοντας έτσι τη Ρωσία από το διεθνή αποκλεισμό. Στη συνάντηση των δύο χωρών στο Ριάντ της Σαουδικής Αραβίας, μέσω υπουργών εξωτερικών και συμβούλων, κατέστη σαφές πως μια νέα “φιλία” γεννιέται ανάμεσα στις πάλαι ποτέ υπερδυνάμεις του Ψυχρού πολέμου. Στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων συζητήθηκε η αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων των δύο χωρών, εμπορικές συμφωνίες και πιο συγκεκριμένα προτάσεις από κοινού εκμετάλλευσης περιοχών πλούσιων σε φυσικούς πόρους όπως στην Ουκρανία και στην Αρκτική. Όλα αυτά αφού υπογραφεί η ειρήνη στο πεδίο της μάχης, με τη Ρωσία να διατηρεί όλα τα εδάφη που έχει καταλάβει έως τώρα και με εγγυήσεις ως προς τη διατήρηση της ουδετερότητας της Ουκρανίας.

Η Ουκρανία και ο Ζελένσκι δεν ενημερώθηκαν καν για τη συνάντηση, πόσο μάλλον να προσκληθούν σε αυτήν. Ανήμπορος να πράξει το οτιδήποτε ο Ουκρανός ηγέτης βλέπει τη χώρα του να διαμελίζεται μέσα σε συνεδριάσεις με εκείνη απούσα, σαν άλλη Τσεχοσλοβακία του 1938 που στη Συμφωνία του Μονάχου, η Μεγάλη Βρετανία, η Γαλλία και η Ιταλία παρέδωσαν μέρος της στο Χίτλερ χωρίς την ίδια να ερωτηθεί. Δεν είναι όμως μόνο η εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας σε κίνδυνο αλλά και η μελλοντική της οικονομική ανεξαρτησία. Με αποικιοκρατικό ταπεραμέντο ο Τραμπ έστειλε τον υπουργό οικονομικών Σκοτ Μπέσεντ στο  Κίεβο με τον τελευταίο να απαιτεί σχεδόν από τον Ζελένσκι να υπογράψει μία σύμβαση άνευ διαβούλευσης. Η συμφωνία προέβλεπε την παραχώρηση στις ΗΠΑ του δικαιώματος εξόρυξης και εκμετάλλευσης μεγάλου μέρους των ορυκτών και των πολύτιμων γαιών της Ουκρανίας, ύψους 500 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Από τη μεριά των ΗΠΑ η σύμβαση δεν τους υποχρέωνε σε καμία εγγύηση ασφαλείας προς την Ουκρανία καθώς σύμφωνα με τον Τραμπ αυτό το ποσό είναι η αποπληρωμή της έως τώρα οικονομικής βοήθειας και όχι η αρχή μιας καινούργιας. Όταν ο Ζελένσκι αρνήθηκε να υπογράψει, τότε ο Τραμπ του είπε κυνικά  “κινήσου γρήγορα, θα μείνεις χωρίς χώρα” ενώ έκανε προσωπική επίθεση και στον ίδιο αποκαλώντας τον δικτάτορα και μέτριο κωμικό.

Σε αυτό το χαοτικό απρόβλεπτο σκηνικό ένας θεατής που παρακολουθεί αμέτοχος τις εξελίξεις και αναπολεί τις δόξες του παρελθόντος, είναι η Ευρώπη. Στη μεγαλύτερη οικονομία της, στη Γερμανία, ο συνασπισμός του Όλαφ Σολτς κατέρρευσε τον προηγούμενο Δεκέμβρη κι όμως με βάση το σύνταγμα ο ίδιος παραμένει καγκελάριος μέχρι και το σχηματισμό κυβέρνησης από τις εκλογές της 23ής Φεβρουαρίου. Μπορεί η Γερμανία να διαθέτει τους οργανωτικούς μηχανισμούς για να κυλίσει ομαλά αυτό το διάστημα όμως σε διεθνή ζητήματα αφήνει τη χώρα και κατ’ επέκταση την Ευρώπη ακέφαλη. Η εκδικητικότητα του Τραμπ, που αναφέρθηκε στην αρχή του άρθρου, δεν περιορίστηκε εντός συνόρων. Ο Αμερικανός πρόεδρος δεν ξέχασε την υποστήριξη των δύο μεγάλων κομμάτων της Γερμανίας προς τους δημοκρατικούς στις πρόσφατες εκλογές και τώρα ο ίδιος, μέσω του Έλον Μασκ και του αντιπροέδρου Τζέι Ντι Βανς, υποστηρίζει το ακροδεξιό κόμμα AfD που καταγράφεται στη δεύτερη θέση των δημοσκοπήσεων και διεκδικεί τη συμμετοχή του στη νέα κυβέρνηση.

Η γηραιά ήπειρος είναι διαιρεμένη και σε κρίση, ο Εμμάνουελ Μακρόν προσπαθώντας να αναδειχθεί σε ηγετική φυσιογνωμία συνομιλεί συνεχώς με Ευρωπαίους και Αμερικανούς ηγέτες και αξιωματούχους. Βρίσκει ωστόσο συνεχώς εμπόδια καθώς είναι αδύνατον σε μια ένωση 27 κρατών, στην οποία αρκεί μόνο ένα βέτο για την ακύρωση μιας απόφασης, να υπάρξει μία ενιαία φωνή. Η Ευρώπη δεν μαθαίνει από τα λάθη της, έμεινε ενεργειακά εξαρτημένη από τη Ρωσία και το πλήρωσε κυριολεκτικά ακριβά το 2022 ενώ τώρα αποδεικνύεται πως η διαρκής αμυντική της εξάρτηση από τις ΗΠΑ δεν της επιτρέπει να χαράξει αυτόνομη πορεία στο Ρώσο-Ουκρανικό χωρίς τη συγκατάθεση της Ουάσιγκτον. Ακόμη, πρόκειται να πληγεί εκ νέου η οικονομία της με την απαίτηση Τραμπ για αύξηση των αμυντικών δαπανών κάθε μέλους του ΝΑΤΟ αρχικά στο 3% και στη συνέχεια στο 5% του ΑΕΠ.

Σε αυτόν  τον πρώτο μήνα λοιπόν της διακυβέρνησης Τραμπ υπάρχουν αμέτρητα γεγονότα που χρίζουν ανάλυσης και προσοχής, αυτό όμως που προσωπικά με τρομάζει και δεν έχει δει όσο θα έπρεπε το φως τη δημοσιότητας είναι ένα μεγάλο ερώτημα, που συνοψίζεται με μία λέξη. Γιατί; Γιατί η μεγαλύτερη υπερδύναμη βιάζεται να κλείσει άρον άρον οποιαδήποτε εκκρεμότητα την πληγώνει οικονομικά; Γιατί προσπαθεί να αποκτήσει τον έλεγχο στρατηγικών εκτάσεων όπως η διώρυγα του Παναμά και η Λωρίδα της Γάζας; Γιατί βιάζεται να ξεκινήσει εξορύξεις στην Ουκρανία και στη Γροιλανδία; Και κυρίως, γιατί επιδιώκει φιλικές σχέσεις με τη χώρα που υπήρξε το αντίπαλο δέος σε όλο τον 20^ο αιώνα. Η απάντηση είναι η ύπαρξη της Κίνας. Μιας νέας υπερδύναμης που έχει προ πολλού απωλέσει το χαρακτηρισμό “ανερχόμενη” και είναι πλέον στο υψηλότερο επίπεδο. Με το ιδιόρρυθμο καθεστώς της και την  άκρατη μυστικοπάθεια της η Κίνα είναι ένας εχθρός που δεν είσαι ποτέ σίγουρος για την επόμενη της κίνηση. Οι ΗΠΑ  βλέπουν  πως θα χρειαστούν όσο το δυνατόν περισσότερους πόρους αλλά και ισχυρούς συμμάχους. Μπορεί η “ρωσική αρκούδα” να έχει νύχια και δόντια όμως ο θρύλος του “κινεζικού δράκου” ρίχνει ένα πέπλο μυστηρίου στο οπλοστάσιο του.

*Γιώργος Κωτόπουλος-Μιχαήλ, Πολιτικός Μηχανικός ΑΠΘ

–