Πορφύριος Προδρομίτης – Μοναστήρι Τιμίου Προδρόμου: Μεταξύ ουρανού και γης / συνέντευξη στη Δήμητρα Σμυρνή

Ο δρόμος μεταξύ ουρανού και γης για όσους τον επέλεξαν δεν είναι εύκολος. Όσο για μας, που πατάμε μόνο στη γη, ακατανόητος… Ο Πορφύριος Προδρομίτης τον επέλεξε από τα φοιτητικά του χρόνια και του αφιερώθηκε.

Στο Μοναστήρι του Τιμίου Προδρόμου, ο Πορφύριος, αρχαιολόγος, είναι εδώ και 18 χρόνια Ηγούμενος, με τη φήμη αυστηρού Γέροντα. Και αναρωτιέσαι πώς ταιριάζει ένα τόσο γλυκό τοπίο, όπως αυτό του φιδωτού Αλιάκμονα, που συμφιλιώνει τα Πιέρια με το Βέρμιο, η υποβλητική ατμόσφαιρα ενός από τα παλιότερα μοναστήρια, με την αυστηρότητα και το απρόσιτο ενός ιερωμένου;

Δεν είναι, όμως, έτσι. Είναι τελείως διαφορετικά τα πράγματα!

Μας υποδέχεται στην πύλη του Μοναστηριού με πλατύ χαμόγελο. Μάτια σπινθηροβόλα, γενειάδα άσπρη κυματιστή. Αποπνέει φιλική διάθεση. Ο μύθος περί αυστηρότητας καταρρίπτεται!

Τον συνοδεύει ένας… στρατός από γάτες του μοναστηριού! Είναι ολοφάνερο πως τον νιώθουν δικό τους, όπως και το μοναστήρι. Εικόνες επίγειας ειρήνης, μιας γης που σπαράσσεται από πολέμους και αδικίες. Μπαίνουμε στο αρχονταρίκι.

Το ταξίδι μεταξύ ουρανού και γης για τον Γέροντα Πορφύριο και για μας ξεκινά μ’ αυτήν τη συνέντευξη.

Πώς  επέλεξε  τον δρόμο του μοναχισμού; Πώς βρέθηκε στο μοναστήρι; Πώς πάλεψε με τις δυσκολίες; Τι χαρακτηρίζει αυτόν τον τόπο που επιλέχθηκε ως σκήτη από τον 9ο αιώνα και τον σφράγισαν κορυφαίες μορφές όπως του Γρηγορίου Παλαμά και του Κοσμά του Αιτωλού;

Οι καμπάνες του μοναστηριού, τα σήμαντρα, το καθολικό του με τους παλιούς πολυέλαιους και τις τοιχογραφίες του να αναδίδει μυστήριο στο μισοσκόταδο… όλα συνθέτουν μια υπερκόσμια γοητεία.

Τη σιωπή τη σπάζουν φωνές αλλόγλωσσες. Ένα γκρουπ Ρουμάνων και Βόσνιων μπαίνει με κατάνυξη στο ναό. Μαντηλοφορούσες οι γυναίκες. Ψάλλουν όλοι μαζί, γυναίκες και άντρες, έναν ορθόδοξο ύμνο στα σλάβικα. Το πρόσωπο του Γέροντα γλυκαίνει. Κατάνυξη… Οι επισκέψεις εδώ πάνω ξένων αλλά και Ελλήνων είναι πολλές.

Άραγε οι Ημαθιώτες έχουν καταλάβει την ιστορική σημασία του Μοναστηριού και τη γοητεία που ασκεί στον επισκέπτη η φύση γύρω; Μεταξύ ουρανού και γης, λοιπόν…

……………………

…………………

 Ανήκετε σ᾿ εκείνους που η διαδρομή τους μέσα από την Επιστήμη καταλήγει τελικά στον μοναχισμό.  Ποια παιδικά χρόνια, ποιες παραστάσεις, ποιες οικογενειακές καταβολές καθορίζουν την πορεία;

Ξεκινώντας τις απαντήσεις μας θα ήθελα να σας ευχαριστήσω για το ενδιαφέρον που δείχνετε για το Μοναστήρι μας, και για εμάς προσωπικά, μπαίνοντας στον κόπο να μας παρουσιάσετε.

Μου φέρατε στο νου ένα πρόσωπο που θυμάμαι με αγάπη και συγκίνηση, την πρώτη μας δασκάλα στο 9^ο Δημοτικό Σχολείο Βεροίας, εκεί στο Τσερμένι. Το 1963 κατέβηκε η οικογένειά μας από το χωριό μας, το Πολυδένδρι, για να πάει η πρώτη μας αδελφή στο Γυμνάσιο. Το επόμενο έτος πήγα κι εγώ στο Δημοτικό. Δασκάλα μας η κυρία Ιφιγένεια Παπαδοπούλου – Σμυρνή, η μητέρα σας. Ήμουν πολύ μικροκαμωμένος και σωματικά και ηλικιακά, αλλά η Κυρία Ιφιγένεια μού έδειχνε ιδιαίτερη φροντίδα, στοργή θα έλεγα. Ούτε προνήπια, ούτε νήπια, κατευθείαν στην Πρώτη. Από την Πρώτη Δημοτικού μέχρι την Τετάρτη με την Κυρία Ιφιγένεια στο Ένατο, και ύστερα στο νεοδημιουργηθέν Δωδέκατο Δημοτικό Σχολείο Βεροίας. Αλλά η αγάπη της κυρίας Ιφιγένειας δεν ξεχνιέται. Και να, που τώρα, μετά από εξήντα χρόνια, η θυγατέρα της κυρίας Ιφιγένειας έρχεται στο Μοναστήρι γι’ αυτήν την συνέντευξη.

Ο δρόμος, που λέγατε στην αρχή, άλλες φορές μάς βρίσκει και άλλες φορές τον βρίσκουμε. Προσωπικά, δεν πιστεύω ούτε στην κλήση ούτε στην κλίση, για να προχωρήσει κανείς στον Μοναχισμό. Η ελεύθερη βούληση οδηγεί στην απόλυτα ελεύθερη επιλογή. Στο Ναι. Ακροβασία σε σχοινί, στην κόψη του ξυραφιού είναι η ζωή μας. Όσο και αν από βρέφος, καχεκτικό και άρρωστο, με πέταξαν οι γονείς μας, η μάνα δηλαδή, στα μάρμαρα στον Άγι-Αντώνη, και γενικότερα, όσο και αν προσπάθησα να ξεφύγω, τελικά νίκησε η αγάπη του Θεού, μέσα από ένα κήρυγμα για τους ανθρώπους, που τα δίνουν όλα για την αγάπη του Χριστού. Οι καθηγητές μας στο Πανεπιστήμιο, μακαρίτες σχεδόν όλοι, μάς αγαπούσαν και μάς έδειχναν μεγάλο ενδιαφέρον, προδιαγράφοντας ένα λαμπρό μέλλον στις καθηγεσίες της Σχολής μας.

Αλλά από δευτεροετής της Φιλοσοφικής στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, επέλεξα την καλογερική στην φάτνη του Οσίου Γέροντός μου, του πατρός Αιμιλιανού Σιμωνοπετρίτη. Μεγάλος δάσκαλος, μακρύς ο δρόμος. Τριάντα χρόνια, από το 1977 μέχρι το 2007 στην Σιμωνόπετρα. Δόκιμος, ρασοφόρος Δόκιμος, Μικρόσχημος Μοναχός, Μεγαλόσχημος Μοναχός. Και τέλος, αυτό που αρνιόμουν σαν παιδί στον Γέροντα, δηλαδή την ιεροσύνη, το βαθειά και καλά -έτσι νόμιζα- κρυμμένο όνειρο, μάς δόθηκε από τα χέρια του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτη μας, Κυρίου Παντελεήμονος, στη Βέροια, στον ναό που ξεκίνησε και η ζωή μου, στα μάρμαρα στον Άγι- Αντώνη. Εκεί δέχθηκα και τον πρώτο βαθμό της ιεροσύνης, και χειροτονήθηκα διάκονος.

Δύσκολα τιθασεύεται ένας ατίθασος έφηβος. Χρειάζεται επιδέξιος εκπαιδευτής.

Στην οικογένειά μας, η μητέρα μας καυχιόταν λέγοντας πως η μάνα της έλεγε πάντα πως είναι η Ευφροσύνη, θυγάτηρ Ιωάννου Ιερέως και Οικονόμου Βεροίας. Ο προπάππος μας, ο πατέρας της, ο παπα -Γιάννης Ντόντης έκανε και Σύμβουλος στην Επιτροπή, που διοικούσε την Μονή Προδρόμου.

Από την μεριά του πατέρα μας, ο παππούς ο Ιούλας, πατέρας της μητέρας του Χάϊδως, ήταν αρχιτσέλιγγας του Προδρόμου. Και ο Γεώργιος, Μητροπολίτης Νικαίας, ήταν δεύτερος ξάδελφός του και δύο χρόνια μεγαλύτερος.

Αλλά τι νόημα έχουν αυτά; Οικογενειακές καταβολές; Οι περισσότεροι νέοι αντιδρούμε όταν αισθανθούμε «ταγμένοι».

Το Όρος προηγείται, όπως είναι φυσικό, του τίτλου του Ηγουμένου της Μονής Προδρόμου. Πώς οδηγείστε στο συγκεκριμένο μοναστήρι;

Ο Μοναχισμός στην Κοίτη του Αλιάκμονα προηγείται τουλάχιστο κατά εκατό χρόνια του Όρους κατά τας … πηγάς. Ο Όσιος Αντώνιος, ο αρχαιότερος γνωστός μας άγιος, εκοιμήθη την Πρώτη Ιανουαρίου, μάλλον το 950, ο Άγιος Κλήμης, με μοναχική κουρά στην Μονή του Προδρόμου, εκοιμήθη το 916, ενώ ο Όσιος Αθανάσιος ιδρύει την Λαύρα του στον ιερό Άθωνα το 963.

Πώς ήρθα στον Πρόδρομο από το Όρος; Ο Μητροπολίτης Βεροίας ζήτησε από τον καθηγούμενο και Γέροντά μας, Γέροντα Ελισαίο Σιμωνοπετρίτη, να με στείλει, ώστε να αναλάβουμε τον Πρόδρομο. Είχε προηγηθεί ο Μητροπολίτης Παύλος, ο οποίος το 1984 είχε ζητήσει από τον Γέροντα Αιμιλιανό να αναλάβουμε τον Πρόδρομο. -Έ, παπούλη, έλα και στα τριάντα σου θα είσαι επίσκοπος. Και όταν αρνηθήκαμε, είπε εκείνο το αμίμητο: «έ, παπούλη, αφήνεις την αυλή σου απότιστη». Αλλά τότε, τρέχαμε και καμία ανάλογη σκέψη δεν περνούσε από το νεανικό μυαλό μας.

Όταν όμως ο Γέροντας Αιμιλιανός αποσύρθηκε, «μία αλλαγή στα τριάντα χρόνια, καλή ακούγεται», έτσι απάντησα στην ερώτηση του Γέροντος Ελισαίου, με την προϋπόθεση πως θα (αν) το ευλογούσε ο ίδιος αλλά και η Γεροντική Σύναξη της Μονής μας, για να μετεγκατασταθώ στον Πρόδρομο.

Και έτσι, βρέθηκα στον Πρόδρομο.

Η παρουσίαση και εγκατάστασή μου έγινε το 2007, την ημέρα που και επίσημα ο ηγουμενεύων κατ᾿ ανάθεσιν από τον Μητροπολίτη Παύλο, Αρχιμανδρίτης Γρηγόριος Σοφός, συνταξιοδοτήθηκε από την θέση του Ιεροκήρυκα. Στις 15 Φεβρουαρίου 2007.

Πώς βρίσκετε το μοναστήρι, όταν αναλαμβάνετε αρχικά ως ηγουμενεύων και στην πορεία ως Ηγούμενος; Από ποιες περιπέτειες πέρασε και πώς αντιμετωπίσατε τις όποιες δυσκολίες;

Την κατάσταση της Μονής άρχισα να την μαθαίνω σιγά σιγά, όταν ήρθα εδώ. Και φυσικά, καλλίτερα την γνωρίζει η κοινωνία της Βέροιας, και οι εκκλησιαστικοί άνθρωποι και οι κοσμικοί.

Μόλις απεβίωσε ο Ηγούμενος Σάββας, στις 28 Απριλίου το 1987, τότε ο Μητροπολίτης Παύλος όρισε προφορικά τον Αρχιμανδρίτη π.Γρηγόριο Σοφό, που διακονούσε ως Ιεροκήρυκας στην Μητρόπολη Βεροίας και Ναούσης, ως Ηγούμενο στον Τίμιο Πρόδρομο.

Μερικοί μοναχοί έγιναν, όσο ζούσε ο Μητροπολίτης Παύλος. Αλλά διακονούσαν στις ενορίες της Μητροπόλεως. Και κάποιοι επί ηγουμενίας του πατρός Γρηγορίου.

Όταν ήρθαμε, βρήκαμε τον π.Γρηγόριο, τον Μοναχό Θεωνά και έναν λαϊκό τον κ. Σπύρο Φωστηρόπουλο, από τα Λευκάδια. Ο π.Γρηγόριος, ως παλαιός πνευματικός-εξομολόγος, έχει έναν μεγάλο κύκλο στην Μητρόπολη. Ο Μοναχός Θεωνάς, επίσης, καταγόμενος από την Φυτειά Ημαθίας και όντας εργαζόμενος, είχε κι αυτός την οικογένειά του και τον κύκλο του. Και κάποιοι παλαιότεροι Προδρομίτες είχαν και αυτοί «άποψη» για τα τεκταινόμενα εδώ. Δόξα τω Θεώ, σιγά σιγά, με πολλή υπομονή, αλλά κυρίως με την στοργή του Μητροπολίτη μας και την αγάπη πολλών αδελφών, πολλές δυσκολίες ξεπεράστηκαν και ξεπερνιούνται και η μοναστηριακή μας ζωή κινείται σε ρυθμούς καλογερικούς. Ας μην ξεχνούμε πως το μοναστήρι μας, στο μεγαλύτερο μέρος του 20ού αιώνα, λειτουργούσε υποτυπωδώς, λόγω έντονης λειψανδρίας.

Πρώτιστο, για να μην πω μοναδικό, μέλημά μας είναι η εύρυθμη λειτουργία της Μονής, σύμφωνα με τις μοναχικές υποθήκες, τα παραγγέλματα των αγίων πατέρων και την υπακοή μας στον Επίσκοπο, ο οποίος με πολλή πατρική φροντίδα, αγάπη και μέριμνα παρακολουθεί την πορεία μας. Ο μοναχικός μας Κανόνας και οι Ακολουθίες είναι το πρώτιστο μέλημά μας.

Ένα μοναστήρι αιώνων έχει ιστορική και θεολογική αξία μεγάλης εμβέλειας. Ποια;

Το Μοναστήρι του Τιμίου Προδρόμου, από τον 16^ο αιώνα, από τον Κοινοβιάρχη μας Όσιο Διονύσιο τον λεγόμενο Ολυμπίτη, είναι Πατριαρχικό Σταυροπήγιο του Οικουμενικού Θρόνου. Αυτό σημαίνει ότι η εμβέλειά του ξεφεύγει από τα όρια της Μητροπόλεως και έχει μία οικουμενική ακτινοβολία. Είναι όμως και οι άγιοί του που έχουν μία παγκόσμια και πανανθρώπινη ακτινοβολία. Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, ο οποίος διαβίωσε εδώ, με την ενδεκαμελή συνοδεία του, μεταξύ των οποίων και οι δύο αυτάδελφοί του, θεωρείται ο κορυφαίος θεολόγος του ΙΔ’ αιώνος. Συνεπώς η παρακαταθήκη και η κληρονομία των πατέρων μας είναι πολύ μεγάλη και βαριά και ευθυνοφόρα. Σε εμάς απομένει η συνέχιση αυτής της διαδρομής στην ιστορική μας πορεία-έτσι το ζούμε.

Κατά τα έτη 1909-19015, λειτούργησε εδώ Ιερατική Σχολή, παραγωγική, που έβγαλε ανθρώπους που διακόνησαν τον τόπο ως ιερείς, γραμματικοί αλλά και δάσκαλοι. Μέχρι την δεκαετία του ’80 ζούσαν οι τελευταίοι. Γνωρίσαμε και εμείς δυο τρεις.

Αυτήν την στιγμή, όμως, αυτό το τόσο ιστορικό Μοναστήρι καταρρέει κτιριακά. Λείπουν στοιχειώδεις χώροι αλλά και οι παλαιοί είναι μάλλον ακατάλληλοι. Χώροι για την σημαντική Βιβλιοθήκη μας αλλά και για όσα κειμήλια απέμειναν στην Μονή απουσιάζουν. Προσπαθούμε με δυσκολία να καλύψουμε αυτήν την σπουδαία και βασική μας ανάγκη. Αλλά και κελιά για τους ερχόμενους δοκίμους και μοναχούς δεν έχουμε.

Η πείρα της ζωής σχεδόν τριάντα ετών σε μία αγιορείτική Μονή, την Σιμωνόπετρα, όπου διακονήσαμε, σε όλα σχεδόν τα διακονήματα, μάς δίνει κάποια εφόδια για την εδώ διακονία μας. Αλλά κυρίως η ευχή του Δεσπότη μας, του Γέροντός μας, των γονέων μας και των πατέρων είναι η δύναμή μας.

Πόσοι μοναχοί είναι ενταγμένοι σήμερα στο μοναστήρι και πώς ορίζεται ο ρόλος τους;

Το Μοναστήρι μας ήταν πάντα σταυροδρόμι αγίων και αγιορειτών, ένα «αποκούμπι των αγιορειτών», όπως το χαρακτήρισε πρόσφατα και ο Μητροπολίτης μας, αλλά και άλλων μοναχών. Και επίσης οι πολλές ανάγκες στις τοπικές ενορίες καλούν και τους μοναχούς να αναλαμβάνουν ενοριακό έργο· αν και ιερομόναχοι και εμείς, έχουμε και ενορίες.

Οι εγγεγραμμένοι πατέρες ξεπερνούν τους δέκα, αλλά εγκαταβιούμε τρεις. Ο πατήρ Παντελεήμων, Μηχανολόγος Μηχανικός, γεννημένος στην Γερμανία, ο πατήρ Αιμιλιανός ιερομόναχος και γιατρός, καταγόμενος από την Λάρισα, και ο γράφων. Τελευταία, ο γράφων αποκτήσαμε και το Πτυχίο της Θεολογίας, από το Α.Π.Θ. και ο π.Αιμιλιανός τελειώνει εκεί τις σπουδές του.

Και άλλοι μοναχοί έλαβαν στις μέρες μας την μοναχική τους κουρά, αλλά τώρα διακονούν σε άλλες θέσεις διακονίας. Θα αναφερθώ στον Μοναχό Αδάμ, που έγινε μοναχός δύο μόλις χρόνια πριν πεθάνει. Ήταν ανιψιός εκ μητρός του Γέροντος Κωνσταντίνου Μοναχού της Μεγίστης Λαύρας του Αγίου Όρους, ο οποίος συνετέλεσε τα μέγιστα για την επάνδρωση του Αγίου Όρους κατά το έτος 1973 και εξής. Ο Αγησίλαος Λιάλιος στην πατρίδα του, το Καταφύγιο Κοζάνης, από παιδί είχε μεγάλες εμπειρίες με την Παναγία και ο θείος του ήθελε να τον πάρει στο Άγιο Όρος, αλλά η αγάπη της μάνας δεν τον άφησε. Όταν οι Γερμανοί πάτησαν το χωριό, αυτός οργάνωσε αντιστασιακή ομάδα με τους συνομηλίκους του δεκαοχτάρηδες και κατάφερε πολλά χτυπήματα στους κατακτητές. Αργότερα εντάχτηκε σε αντιστασιακές ομάδες και βρέθηκε στην Νάουσα. Παντρεύτηκε μεγάλος και δεν απέκτησαν παιδιά. Αλλά με την σύζυγό του την Θεοδώρα συμφώνησαν όποιος πεθάνει πρώτος, ο άλλος να γίνει μοναχός. Πρώτη έφυγε η Θεοδώρα. Με τον ερχομό μας εδώ, ο κύριος Αγησίλαος ζήτησε να μάς γνωρίσει για να εκπληρώσει το τάμα του. Με την ευλογία, λοιπόν, του Μητροπολίτη μας τον κάναμε κατ’ οίκον μοναχό, όπως συνηθίζεται σε ανάλογες περιπτώσεις. Του δώσαμε το συμβολικό όνομα Αδάμ. Ο γερο Αδάμ εκοιμήθη στις 17 Οκτωβρίου 2012, την ημέρα της απελευθερώσεως της Νάουσας. Κατά την ανακομιδή του, όπως μάς δήλωσαν γραπτώς οι τέσσερις άνδρες που τον ξεσταύρωσαν, μόλις έβγαλαν την πρώτη πλάκα, από τον τάφο του μοσχοβόλησε τριαντάφυλλο. Δύο-τρεις φορές και τα λείψανά του ευωδίασαν.

Ο λαός του Θεού ζητάει από τους μοναχούς να ζούμε, πρωτίστως, καλογερικά. Άλλο ιερέας σε ενορία, έστω και άγαμος, και άλλο μοναχός, όσο και αν είναι συνάλληλες και δυσδιάκριτες οι έννοιες-όλους μάς βλέπουν ρασοφόρους οι άνθρωποι, άρα ίδιους.

Η κοινωνική μας δραστηριότητα, ως προσφορά προς τους αδελφούς, και την κοινωνία γενικά, είναι ακριβώς το φως που έχει ανάγκη ο κόσμος. Η γνησιότητά μας στηρίζεται στις πνευματικές μας παρακαταθήκες αλλά και στην υπακοή μας στην Εκκλησία, στο πρόσωπο του Πατριάρχη και του Μητροπολίτη μας. Οι υποθήκες του αοιδίμου Γέροντός μας Αιμιλιανού Σιμωνοπετρίτη και η ευχή του Γέροντός μας Ελισαίου, Καθηγουμένου της Αγιορειτικής Σιμωνόπετρας, αποτελούν τα εχέγγυα του ειλικρινούς, αν και αδύναμου, αγώνα μας.

Προσπαθούμε να μετέχουμε στις δραστηριότητες της Μητροπόλεώς μας, στους «Ακαδημαϊκούς και Πνευματικούς Διαλόγους», στα «Παύλεια», στον Ραδιοφωνικό μας Σταθμό, καθώς και σε μία ή δύο ημερίδες σχετικές με το Μοναστήρι κάθε χρόνο. Η φετινή Έκθεση, με φωτογραφίες για τον Μοναχό Αρσένιο, που έστησε ο κύριος Στέργιος Ζυγουλιάνος, αποτελεί ένα δείγμα των δράσεων της Μονής μας. Αλλά και η εξομολόγηση σε χωριά της Μητροπόλεώς μας και εδώ στο Μοναστήρι και οι εκπροσωπήσεις του σεπτού Ποιμενάρχη μας αποτελούν τομείς των δραστηριοτήτων μας.

Προσωπικά, δεν καλλιεργώ κοινωνικές σχέσεις. Προτιμώ η ζωή μας να είναι η νυχτερινή εν Χριστώ ζωή. Η μέρα μας είναι απλά το απαύγασμα της νύχτας και η νύχτα μας γεμίζει από την ημέρα. Τους ανθρώπους καλλίτερα να τους αναθέτω στα ψιχία του Δισκαρίου και στους κόμπους του κομποσχοινιού. Έτσι ζούμε και αυτό μάς πληροφορεί και μάς γεμίζει. Αλλά αυτό αποτελεί την δική μας ζωή. Κάθε μοναστική αδελφότητα, ελεύθερα, εφαρμόζει το δικό της πρόγραμμα. Ο Χριστός είπε ότι είναι ο δρόμος, αλλά προς τον δρόμο οδηγούν πολλά μονοπάτια.

Ποια προβλήματα αντιμετωπίζει σήμερα η Μονή και πώς ελπίζετε ότι θα αντιμετωπιστούν;

Φαίνεται! Το Μοναστήρι καταρρέει!

Τα Μοναστήρια είναι το ενδιαίτημα, η κατοικία των μοναχών. Άρα το πρώτο είναι οι μοναχοί. Όμως άλλες οι συνθήκες διαβίωσης τον περασμένο αιώνα και άλλες στο σήμερα. Δεν μιλάω για εκσυγχρονισμό και πολυτέλειες, αλλά απλές ανθρώπινες συνθήκες διαβίωσης, ώστε να μπορούμε να επιτελούμε τον ρόλο μας στην εν Χριστώ ζωή. Υπάρχουν και οι σπηλαιώτες και οι ασκητές, αλλά εμείς είμαστε κοινοβιάτες.

Τα οικοδομικά προβλήματα είναι πολλά και μεγάλα. Και κάποιες επεμβάσεις στα κτίρια, κυρίως στο Καθολικό, σε παλαιότερες εποχές, χωρίς τις απαραίτητες γνώσεις και μελέτες, αύξησαν τις δυσκολίες μας.

Η γεωμορφολογία της περιοχής και οι επεμβάσεις στον Αλιάκμονα δημιουργούν πολλά στατικά προβλήματα, συνεχείς μικροσεισμούς αλλά και κατολισθήσεις. Παλαιότερα μία τέτοια κατολίσθηση παραλίγο να σκοτώσει τον π.Θεωνά. Επίσης το 2017 καταπλάκωσε βράχος τον π.Αιμιλιανό, ξημερώματα, στις 17 προς 18 Νοεμβρίου 2017.  Δόξα τω Θεώ σώθηκαν οι αδελφοί μας.

Από τα πρώτα έτη της ηγουμενίας μας, εκπονήσαμε επιστημονική Μελέτη Διαχείρισης του Δάσους μας, Αρχιτεκτονική Μελέτη με την καταγραφή της κατάστασης αλλά και προτάσεις για την ανασύσταση της Μονής. Είναι βέβαια αρκετά χρονοβόρες οι κινήσεις στην Ελλάδα γενικά, άρα και για το Μοναστήρι μας.

Ιδιαίτερα όμως σημαντικό γεγονός θεωρούμε, και είναι, η Έγκριση του Εσωτερικού Κανονισμού της Μονής μας, από την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδος, το έτος 2014. Μία Μονή, ως γνωστόν, αποτελεί Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου, και αυτό, ενώ είναι τόσο σοβαρό όπως και οι άλλες δημόσιες υπηρεσίες, συχνά είτε παραβλέπεται είτε συστηματικά αγνοείται.

Προσπαθούμε, πρωτίστως, οι κατάλληλοι επιστήμονες να μελετήσουν τα θέματα, πριν προβούμε σε επεμβάσεις. Ήδη εκπονήθηκαν και εκπονούνται αρχιτεκτονικές μελέτες, αλλά και στατικές και δασολογικές, από τους κατάλληλους, κορυφαίους, θα έλεγα, επιστήμονες. Έτσι, και με την παρακολούθηση των δημοσίων φορέων, ελπίζουμε να προχωρήσουν οι εργασίες μας. Θέλουμε την καλή συνεργασία με τις Δημόσιες Υπηρεσίες της Πολιτείας, κάτι που εξ αρχής μάς τόνισε ο Μητροπολίτης μας. Αντεγκλήσεις με το Δασαρχείο, την Αρχαιολογία αλλά και την Περιφέρεια και τον Δήμο ή την Κοινότητα στην οποία διοικητικά ανήκουμε, δεν ωφελούν, αλλά μάλλον βλάπτουν. Και από εδώ, θα ήθελα να εκφράσω τις θερμές μας ευχαριστίες τόσο στον απερχόμενο Περιφερειάρχη αλλά και στον Αντιπεριφερειάρχη Ημαθίας με τους Συνεργάτες τους, καθώς και στην Εφορία Αρχαιοτήτων, για την αγάπη και το ενδιαφέρον τους. Οι ρυθμοί μας είναι κάπως αργοί αλλά το αποτέλεσμα μετράει.

Η συμπαράσταση και η φροντίδα του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου μας αποτελεί την κινητήρια δύναμή μας. Πάντα δίπλα μας.

 Πόσοι ξένοι την επισκέπτονται μέσα στη χρονιά και με ποιες εντυπώσεις φεύγουν;

Κάποια φορά στο Αρχονταρίκι της Σιμωνόπετρας ένας δημοσιογράφος κατέγραφε τους τόπους προελεύσεως των προσκυνητών. Και κατέληξε ότι σε ένα Μοναστήρι γίνονται οι καλύτερες δημόσιες σχέσεις, σε παγκόσμιο επίπεδο. Έτσι και εδώ. Υπερτερούν οι Βαλκάνιοι αλλά δεν υστερούν και οι Ευρωπαίοι.

Καθημερινά έχουμε προσκυνητές αλλά και τουρίστες από όλον τον κόσμο. Αμερικανούς, Αυστραλέζους, Ευρωπαίους, Σλάβους, Ρώσους, Γεωργιανούς -είναι οι πιο ζεστοί ορθόδοξοι χριστιανοί- Ασιάτες… Λαοί, φυλαί και γλώσσαι συναντώνται εδώ.

Επίσης, δεν πρέπει να παραβλέψουμε τους μαθητές των Δημοτικών, αλλά και των ανωτέρων βαθμίδων και τους φοιτητές μας. Η ιερότητα του τόπου αλλά και η ιστορικότητα, συνδυαζόμενη με το κάλλος του τοπίου προσελκύουν τους φιλόκαλους ανθρώπους. Ο π.Παντελεήμων δέχεται και ξεναγεί τους ερχομένους και τους ξεπροβοδάει. Φεύγουν με ιδιαίτερη χαρά και πολλές ευχαριστίες οι άνθρωποι. Στην Έκθεση της Μονής μπορούν να βρουν το Προσκυνητάριον, δηλαδή τον Οδηγό του Προσκυνητή, και διάφορα είδη λατρείας και αναμνηστικά. Επίσης και οι άλλες εκδόσεις μας μπορούν να βοηθήσουν τον επισκέπτη μας. Ο π.Αιμιλιανός προσφέρει απλόχερα ό,τι αναπαύει τους ανθρώπους, σε αναμνηστικά μικροαντικείμενα αλλά και συναφείς ιατρικές γνώσεις, σαν γιατρός που είναι.

Δεν μπορώ να μιλήσω τόσο για την ποσότητα των ξένων προσκυνητών -ίσως 2.000 με 3.000 κάθε χρόνο- όσο για την ποιότητα των εντυπώσεών τους, που δείχνει ότι καταλαβαίνουν πού ήρθανε και ότι φεύγουν πλουσιότεροι από το προδρομικό ενδιαίτημα.

Είναι αλήθεια ότι ο Προσκυνηματικός Τουρισμός-ένας όρος που δεν μάς αναπαύει, αφού έχει αντίθεση στις λέξεις· ο προσκυνητής δεν είναι τουρίστας δηλαδή- αναπτύσσεται πολύ στις ημέρες μας. Ενορίες με την συνοδεία των ιερέων τους μάς επισκέπτονται. Ιδιαίτερα μάς συγκινεί ο ερχομός Ομάδων ΑΜΕΑ, Ελλήνων και αλλοδαπών-Γερμανών κυρίως-στους οποίους ο πατήρ Παντελεήμων μιλάει με μεγάλη αγάπη και κατανόηση.

Θεωρείτε ότι οι δικοί μας άνθρωποι της Ημαθίας έχουν επίγνωση της ιστορικής και θεολογικής σημασίας του μοναστηριού;

Λέει ένα αρχαίο εκκλησιαστικό ρητό ότι όπως είναι τα στρατόπεδα έξω από τις πόλεις-όταν υπήρχαν- έτσι είναι και τα Μοναστήρια. Μία προφυλακή στον νοητό πόλεμο. Η πόλη της Βέροιας από πολύ παλαιά είχε αυτήν την εμπροσθοφυλακή. Είναι αλήθεια ότι η πόλη του Αποστόλου Παύλου, η Παυλοδίδακτη Βέροια, είναι μία πόλη με πολλές πνευματικές τάσεις, με πολλά εκκλησιαστικά ρεύματα. Ο Πρόδρομος πάντα ήταν το αγαπημένο της Μοναστήρι. Μάλιστα, στα χρόνια του πατρός Αρσενίου (1927-1974), που δεν είχε μοναχούς, πολλές οικογένειες παραθέριζαν όλο το καλοκαίρι στα άδεια κελιά του Μοναστηριού. Αλλά τα κελιά είναι για τους καλογήρους.

Τελευταία, μετά το 2013, όλο και περισσότεροι Βεροιωτάδες μάς επισκέπτονται.

Γενικά, όμως, δεν είναι και τόσο γνωστό το Μοναστήρι στην Ημαθία. Όσο και αν αυτό ακούγεται παράδοξο, αυτή είναι η αλήθεια.

Στη μικρή σπηλιά, μπαίνοντας στο Μοναστήρι, χώρο ιδιαίτερα υποβλητικό, αυτήν τη στιγμή λειτουργεί μια έκθεση φωτογραφίας για τον μοναχό Αρσένιο, με φωτογραφίες μεγάλης ιστορικής αξίας του συλλέκτη Στέργιου Ζυγουλιάνου.  Πώς λειτούργησε αυτή η μορφή Τέχνης μέσα στον χώρο την ιεροσύνης;

Ο αγαπητός κύριος Στέργιος Ζυγουλιάνος -τιμή για την Βέροια να έχει άξια τέκνα να την προβάλλουν- είδε στο Συνοδικό της Μονής, φωτογραφία του παλαιού φωτογράφου της πόλης με τον Πατέρα Αρσένιο και αποφάσισε να προβάλει το «μάτι της πόλης», όπως αποκαλεί ο ίδιος τον Βαρβαρέσο. Και έτσι ξεκίνησε η σκέψη. Το 2024 συμπληρώθηκαν πενήντα χρόνια από την Κοίμηση του π. Αρσενίου. Αυτός, ο απλός καλογεράκος, κράτησε το Μοναστήρι σε πολύ δύσκολες καταστάσεις, και σκεφθήκαμε ότι αξίζει να μακαρισθεί η μνήμη του. 1^η Ιουνίου 1974, στο Νοσοκομείο της Βέροιας, έφυγε από την ζωή και εφέτος συμπληρώνονται τα πενήντα χρόνια.

Η φωτογραφία πάντα μιλάει. Είναι γραφή εν φωτί, και το φως λέει πολλά. Στον «Κρυολόγο», λοιπόν, το διώροφο σπήλαιο, οι φωτογραφίες μάς παρουσιάζουν ιστορίες από το παρελθόν, σε κτίρια, χώρους, ανθρώπους, το Σάλι -την σχεδία για την διάβαση του Αλιάκμονα- και αυτό έχει μεγάλο ενδιαφέρον. Και μάλιστα, δείχνουν ότι οι άνθρωποι ομορφαίνουν τον τόπο. Αρκεί έστω και ένας, (ο π.Αρσένιος), για να το αποδείξει.

Στην Σιμωνόπετρα, εξάλλου, ο π.Ιουστίνος δημιούργησε την «Αγιορειτική Φωτοθήκη» και συγκεντρώνει πλήθος φωτογραφιών, που ζωντανεύουν, τρόπον τινά, το παρελθόν στο ανθρώπινο δυναμικό.

Ο Σολωμός έγραφε στους “Ελεύθερους Πολιορκημένους” του: “Μάγεμα η φύση κι όνειρο/ στην ομορφιά και χάρη”. Νιώσατε ποτέ αυτό το κάλεσμα της ομορφιάς της φύσης, της ζωής, εδώ ψηλά που βρίσκεστε, όπως την ατενίζετε, να σας καλεί πίσω σ’ αυτήν;  Εγκόσμια και υπερκόσμια ομορφιά… Νίκησε ποτέ η πρώτη;

Μα, η ομορφιά της φύσης πώς να μην σε θέλγει; Θέλξη γιά την δοξολογία του Δημιουργού της. Ένας όσιος Γέροντας κάθε βράδυ για μισή ώρα θαύμαζε την φύση. Και όταν τον ρώτησαν οι μαθητές του τι κάνει; Απάντησε “μαζεύω ύλη προσευχής!” Αυτό είναι. Ο Σολωμός ήταν άνθρωπος βαθιάς πίστεως στον Θεό, όπως λένε οι μελετητές του θαυμάσιου έργου του-είχαμε στην Βιβλιοθήκη της Σιμωνόπετρας αντίτυπο του πρωτόγραφου έργου του.

«Η ομορφιά θα σώσει τον κόσμο» είπε ένας σοφός. Και ο Χριστός αποκαλείται «ο ωραίος κάλλει παρά πάντας βροτούς».

Ο Αλιάκμονας μπροστά μας, με τα παιχνιδίσματα στο φως και τα χρώματα, σε μία ιστορική του φάση λεγόταν Βίστρισα, που σημαίνει καθαρός και βαθύς ποταμός για καθρέφτισμα. Αυτό το χρειαζόμαστε πολύ. Το Βέρμιο απέναντι με την Τζαμάλα και την Εγνατία, και τα μοναστήρια μας, ζωντανά αλλά και σε ερείπια. Και από εδώ τα Πιέρια, με τις βελανιδιές, το δένδρο της φιλοξενίας των τριών Αγγέλων -στην Δρυ του Μαμβρή. Με τις αρχαιότητες και την μακρόβια μοναστική πολιτεία. Πενήντα μοναστήρια αναφέρεται στις Πηγές ότι είχε ο μέσος ρους του Αλιάκμονα κατά τον δέκατο έκτο αιώνα, με τους ανάλογους μοναχούς.

Τα παγώνια, το σήμα κατατεθέν, θα έλεγα, της Μονής , οι φασιανοί, τα περιστέρια, τα γατάκια μας και τα σκυλιά μας, όλα έχω την αίσθηση ότι κάτι έχουν να μας πουν.

Αν το προσέξατε, στην αυλή του καθολικού μας υπάρχει ένα μεγάλο υνί. Το Ευαγγέλιο λέει πως όταν βάλεις το χέρι στο άροτρο μην γυρίσεις πίσω. Για εμάς η ενατένιση είναι ο Σταυρός του Χριστού και ο Άγιος Ουρανός. Και συνοδός μας οι ευχές των γονέων μας και των Γερόντων μας.

Επίσης, σε διάφορες γωνίες, έχουμε πήλινα σκεύη, παλαιότερα και νεότερα. Να μην ξεχνάμε ότι είμαστε από χώμα, «σκεύη κεραμέως», που πολύ εύκολα συντρίβονται και ξαναγινόμαστε χώμα.

Πάντως, ένα αρχαίο εκκλησιαστικό ρητό λέει: Deo servire regnare est: Το να είσαι δούλος του Θεού είναι βασιλικό αξίωμα. Αγωνιζόμαστε για την εν Χριστώ ελευθερία, όσο και αν μάς πολιορκούν διάφορα καλά και κακά.

Να πω και μία τελευταία ιστορία. Πριν χρόνια ήρθαν για εξομολόγηση μία μητέρα με τον γιό της και την νουνά του. Ο μικρός ξέφυγε και έπεσε με την κοιλίτσα από το μπαλκόνι, τεσσεράμισι μέτρα κάτω. Η μητέρα εκείνη την ώρα εξομολογούνταν και το μητρικό της ένστικτο κατάλαβε ότι κάτι έπαθε ο μικρός. Φύγαμε τρέχοντας στο Νοσοκομείο, όπου διαπιστώθηκε ότι δεν υπήρχε ούτε αμυχή στο παιδί, τον μικρό Θεοφύλακτο. Οι γονείς τότε, πηγαίνοντας στο σπίτι, διαπίστωσαν ότι ήταν η μνήμη του μικρού Κηρύκου, που μαρτύρησε τρεισήμισι ετών. Και αφιέρωσαν την εικόνα του στο Μοναστήρι.

Τις προάλλες, λοιπόν, ήρθε μία ομάδα προσκυνητών και δύο νέοι γονείς είχαν μαζί τους και τον μικρό Παύλο. Τον κρατούσε ο πατέρας αγκαλιά, αλλά μέσα στην Εκκλησία τον άφησε κάτω. Τότε ο μικρός Παύλος ξέφυγε από τους γονείς, πήγε μπροστά στην εικόνα και φιλούσε τον μικρό Κήρυκο. Ο Παύλος είναι τρεισήμισι επίσης ετών. Βλέπετε συμβαίνουν και αυτά.

Σας ευχαριστούμε θερμά, που μετά από τόσες συνεντεύξεις στην «Φαρέτρα», θα έχετε και τα δικά μας λογια σαν βέλη αγάπης σε έναν κόσμο που ταλαντεύεται, ψάχνεται, αλλά στο τέλος βρίσκει τον δρόμο του. Ο Χριστός είπε ότι είναι Αυτός «η οδός και η αλήθεια και η ζωή» (Ιω. 13, 31 κ. εξ.), δρόμος με αλήθεια στην ζωή. Προχωρούμε, λοιπόν, και προσευχόμαστε. Η θεία λειτουργία προσφέρεται «υπέρ της του κόσμου ζωής και σωτηρίας». Σας ευχαριστούμε θερμά, εσάς, τους καινούργιους φίλους της Μονής, αλλά και δικούς μας πια φίλους. Να είστε πάντα καλά και να προσφέρετε στον τόπο μας, την κατάρρυτη Βέροια.

Φωτογραφίες: faretra.info

………………………