Οι μέρες που συγκλόνισαν την Ελλάδα: Η νύχτα που ναυάγησε το «Εξπρές Σάμινα» | video / photo

Οι – μαυροντυμένες – οικογένειες των θυμάτων παλεύουν να βρουν δικαίωση, με τις δικές τους δυνάμεις και πολλές φορές κόντρα σε κατεστημένες καταστάσεις και με αντίπαλο πολιτικές και άλλου είδους σκοπιμότητες.

Δεν ήταν ωστόσο οι μοναδικές τραγωδίες που συγκλόνισαν τα τελευταία 25 χρόνια την ελληνική κοινωνία.

To pontiki.gr κάνει μία αναδρομή στις μεγαλύτερες από αυτές – και προσπαθεί να εστιάσει στις αιτίες που συνέβησαν αλλά και στο αν πράγματι υπήρχε τελικά δικαίωση ή όχι και τι είδους για τις οικογένειες των θυμάτων.

Η νύχτα που βουλιαξε το «Εξπρές Σάμινα»

Ηταν 26 Σεπτεμβρίου 2000. Οταν το απόγευμα εκείνης της ημέρες το οχηματαγωγό-επιβατικό Εξπρές Σάμινα, γεμάτο με 472 επιβάτες και 61 άτομα πλήρωμα, ξεκινούσε από τον Πειραιά για Πάρο – Νάξο – Ικαρία – Σάμο – Πάτμο και Λειψούς κανείς δεν φανταζόταν ότι θα ήταν το τελευταίο του δρομολόγιο.

Λίγο πριν τις 11 το βράδυ, τα φώτα της Παροικιάς φαίνονταν ήδη στον ορίζοντα. Το πλοίο πλησίαζε τη Πάρο.

Πολλοί επιβάτες βρίσκονταν στο σαλόνι. Οσοι είχαν προορισμό την Πάρο ήταν σε ετοιμότητα να κατέβουν στο γκαράζ για να αποβιβαστούν. Οι επιβάτες που ήθελαν να κατέβουν πιο μακρυα είχαν ήδη αποσυρθεί στην καμπίνα τους.

Ξαφνικά ένας πολύ δυνατός θόρυβος, σαν έκρηξη, ακούστηκε. Και ένα μεγάλο τράνταγμα. Οι επιβάτες αναστατώθηκαν αλλά σίγουρα δεν περίμεναν αυτό που θα ακολουθούσε. Τα φώτα έσβησαν, το πλοίο άρχισε να παίρνει κλίση.

Φωνές, κραυγές, ουρλιαχτά, πανικός. Κανείς δεν ξέρει που να πάει και που να κατευθυνθεί. Φοράνε όσοι μπορουν τα σωσίβια τους όπως όπως. Άλλοι σε μία κινηση απόγνωσης πέφτουν στη φουρτουνιασμένη σκοτεινή θάλασσα.

Το πλοίο είχε προσκρούσει σε βραχονησίδα ανοιχτά της Πάρου και είχε πάρει κλήση. Βυθιζόταν γρήγορα. Το δεύτερο πιο θανατηφόρο ναυάγιο που έγινε ποτέ στην Ελλάδα – μετά απο αυτό του πλοίου «Ηράκλειον», το 1966, είναι γεγονός.

Σκηνές απόγνωσης

Την βραδιά εκείνη δεν θα ήταν υπερβολή εάν λέγαμε ότι όλοι οι κάτοικοι της Πάρου ξενύχτησαν. Όσοι είχαν πλωτά μέσα είχαν σπεύσει σε βοήθεια.

Όσοι δεν είχαν στη κατοχή τους βάρκα, είχαν κατέβει με κουβέρτες και φάρμακα στο κέντρο υγείας, ενώ άλλοι είχαν μεταβεί με σκοινιά στις παραλίες Παρασπόρος και Σουβλιάς με σκοπό να σώσουν όσους περισσότερους ανθρώπους μπορούσαν.

Δυστυχώς, οι έντονοι άνεμοι έντασης έως και 8 μποφόρ, παρέσυραν τους ανθρώπους μακριά από τις δύο παραλίες, με κατεύθυνση την περιοχή της Κορακιάς.

Τεράστια κύματα έσκαγαν στα βράχια και σηκώνονταν σε ύψος 10 μέτρων. Παρέσυραν τους ανθρώπους και τους πετούσαν με δύναμη πάνω στις ξέρες.

Σε μισή ώρα βράχια και ακτές είχαν γεμίσει με πτώματα. Ο καιρός έβγαζε τους ναυαγούς σε ένα αποκρυμνο σημείο. Από τα χειρότερα του νησιού. Στο βάθος ενός γκρεμού 10 μέτρων με κοφτερά βράχια στα οποία δεν μπορείς ούτε με παπούτσια να περπατήσεις

Ο λιμενάρχης Πάρου, Δημήτρης Μάλαμας, χάνει τη ζωή του το ίδιο βράδυ από το άγχος και την πίεση κατά τη διάρκεια της επιχείρησης για τη διάσωση των ναυαγών.

Όλα έγιναν το πολύ μέσα σε 20 με 25 λεπτά.

Το ναυάγιο

Το «Εξπρές Σάμινα» της εταιρίας Hellenic Feries, θυγατρικής της Minoan Flying Dolphins, προσκρούει στις Πόρτες και προκαλείται ρήγμα στα δεξιά ύφαλά του, μήκους περίπου τριών μέτρων.

Η ηλεκτροδότηση σταματά, οι εφεδρικές γεννήτριες τίθενται εκτός λειτουργείας, και το πλοίο λόγω των ισχυρών ανέμων (8 μποφόρ) που έπνεαν στην περιοχή, βυθίζεται τελικά στο μέσο της απόστασης μεταξύ των νησίδων Πόρτες και Αγίου Σπυρίδωνα, σε βάθος περίπου 80 μέτρων.

Τι είπαν οι εμπειρογνώμονες

Το πλοίο, κατά κοινή ομολογία, βυθίστηκε απίστευτα γρήγορα. Οι εμπειρογνώμονες που ορίστηκαν πιστοποίησαν ότι η γρήγορη βύθιση οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι δεν έκλεισαν οι υδατογενείς πόρτες ασφαλείας που συγκρατούν το πλοίο.

Επεσήμαναν ωστόσο ότι έγιναν και άλλα – τραγικά – ανθρώπινα λάθη που συνετέλεσαν στη τραγωδία:

Οι χειρισμοί του πληρώματος φυλακής γέφυρας λίγα λεπτά πριν τη πρόσκρουση ήταν ανεπαρκείς, οι αξιωματικοί του μηχανοστασίου μετά την πρόσκρουση δεν ειδοποίησαν έγκαιρα τον πλοίαρχο και τον υποπλοίαρχο για την ύπαρξη ρήγματος, δεν τέθηκε σε λειτουργία η σειρήνα έκτακτης ανάγκης για εγκατάλειψη του πλοίου, πολλά σωσίβια δεν ήταν εφοδιασμένα με λαμπτήρες σήμανσης και δεν διέθεταν σφυρίχτρες.

Το βασικότερο και χειρότερο λάθος ήταν ότι παρά τις δυσμενείς καιρικές συνθήκες, το πλοίο έπλεε με χρήση αυτόματου πιλότου (autopilot).

Ο υποπλοίαρχος που ήταν στο τιμόνι του πλοίου προτίμησε να κατέβει στο σαλόνι για να δεί ποδοσφαιρικό αγώνα (έπαιζε ο Παναθηναϊκός με τη Γιουβέντους).

Η χρήση αυτόματου πιλότου όμως είχε ως αποτέλεσμα εξ αιτίας του καιρού, το Σάμινα να βγει εκτός πορείας και να χτυπήσει στις ξέρες.

Ο τελικός απολογισμός

Οι εικόνες που ακολούθησαν, όπως περιγράψαμε και πιο πάνω, έμοιαζαν να έχουν βγεί απο την κόλαση.

Η θάλασσα ξέβραζε πτώματα και προσωπικά αντικείμενα για μήνες, ενώ μερικοί σωροί δεν βρέθηκαν ποτέ.

Τελικός απολογισμός:  81 νεκροί εκ των οποίων οι 4 ήταν άτομα του πληρώματος.

Οι καταγγελίες της αντιπολίτευσης

Η τραγωδία όπως ήταν φυσικό πήρε αμέσως και πολιτικές διαστάσεις.

Ο αρχηγός της αξιωματικής αντίπολίτευσης Κώστας Καραμανλής, από το ίδιο κιόλας βράδυ, μίλησε για «σαπιοκάραβα της διαπλοκής», υπονοώντας ότι η τότε κυβέρνηση του Κώστα Σημίτη είχε ευνοήσει της γιγάντωση της πλοιοκτήτριας εταιρίας κάνοντας τα στραβά μάτια στους κανόνες ασφαλείας που έπρεπε να τηρούν τα πλοία.

Στην υπόθεση ενεπλάκη και η Επιτροπή της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία με έγγραφό της στις αρμόδιες ελληνικές Αρχές ζήτησε διευκρινίσεις για τα αίτια του ναυαγίου, αλλά και για την τήρηση των κοινοτικών κανόνων ασφαλείας των θαλάσσιων μεταφορών. Επίσης, ζήτησε να παραδοθεί στην Κομισιόν ο φάκελος της ναυτικής τραγωδίας και να υπάρξουν σαφείς εγγυήσεις για το αξιόπλοο όλων των πλοίων της ακτοπλοΐας.

Στην απάντησή του, το υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας – υπουργός ήταν ο Χρήστος Παπουτσής – επισήμανε ότι το πλοίο πληρούσε όλους τους όρους και τις προϋποθέσεις που θέτουν οι οδηγίες της Ε.Ε., αλλά και οι διεθνείς συνθήκες.

Την ίδια στιμή στη Βουλή η Νέα Δημοκρατία κατήγγειλε την άσχημη κατάσταση μηχανών του Εξπρές Σάμινα, την παλαιότητα, την έλλειψη συντήρησης των τεσσάρων ηλεκτρομηχανών, την προβληματική λειτουργία των συστημάτων καθέλκυσης των λέμβων, την ανεπαρκή συντήρηση της εφεδρικής ηλεκτρογεννήτριας ανάγκης, την προβληματική λειτουργία χειριστηρίων που μπλόκαραν μεταξύ μηχανής και γέφυρας και την ανεπάρκεια των υδατοστεγών θυρών.

«Παρόλα αυτά το πλοίο έλαβε προσωρινό πιστοποιητικό ασφάλειας και ξεκίνησε για το (όπως αποδείχτηκε) τελευταίο του ταξίδι», είπε απο το βήμα της Βουλής ο Καραμανλής.

Η αυτοκτονία Σφηνιά

Η πίεση της κοινής γνώμης κατά της πλοιοκτήτριας εταιρίας, μέρα με την μέρα, «φούντωνε». Σχεδόν σε κάθε χωριό της Πάρου υπήρχε πένθος. Τα ΜΜΕ έκαναν καθημερινά αποκαλύψεις για το πολύνεκρο ναυάγιο και τις συνθήκες κάτω από τις οποίες ταξίδευε το πλοίο.

Οι συγγενείς των θυμάτων ζητούσαν δικαίωση, απαιτούσαν δίκες και αναζητούσαν από τη δική τους πλευρά τα αίτια της τραγωδίας.

Ο 55χρόνος εφοπλιστής-αντιπρόεδρος-διευθύνων σύμβουλος της Μinoan Flying Dolphins και πρόεδρος της Ένωσης Εφοπλιστών Ακτοπλοΐας (ΕΕΑ), Παντελής Σφηνιάς, κάθε πρωί που έφτανε στο γραφείο του, στην Ακτή Κονδύλη, στον Πειραιά αισθανόταν τον κλοιό να στενεύει γύρω του. Δημοσιεύματα έκαναν λόγο για επικείμενη προφυλάκισή του.

Συγγενείς των θυμάτων τον περίμεναν κάθε μέρα στην είσοδο του κτιρίου. Την ίδια στιγμή μέλη του ΔΣ της εταιρίας θορυβημένοι για την τεράστια οικονομική ζημιά που είχε η εταιρία και για τις αποζημιώσεις που θα έπρεπε να καταβάλει του ζητούσαν εξηγήσεις και του επέρριπταν ευθύνες.

Ο άλλοτε «ισχυρός άντρας» της ελληνικής ακτοπλοΐας, που οραμαματίστηκε την Minoan Flying Dolphin είχε γίνει αποδιοπομπαίος τράγος.

Μην αντέχοντας το βάρος της τραγωδίας και της πίεσης που του ασκήθηκε, έδωσε τέλος στη ζωή του το πρωί της 29ης Νοεμβρίου του 2000, πέφτοντας από τον έκτο όροφο του κτιρίου της εταιρείας στην Ακτή Κονδύλη στον Πειραιά.

Σύμφωνα με τις τοξικολογικές εξετάσεις, ήταν σε κατάσταση βαριάς μέθης, ενώ είχε κάνει και χρήση αντικαταθλιπτικού φαρμάκου κατά τη διάρκεια της αυτοκτονίας.

Η δίκη και οι ποινές

Η δίκη για το ναυάγιο του «Εξπρές Σάμινα» άρχισε στις 27 Μαΐου του 2005 (!), πέντε χρόνια μετά την τραγωδία, στο τριμελές εφετείο κακουργημάτων Πειραιώς.

Το δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το πλοίο ήταν αξιόπλοο, ότι οι βάρκες ήταν σε καλή κατάσταση κι ότι η πρόσκρουση οφειλόταν σε κακή διακυβέρνηση κυρίως από τον υποπλοίαρχο, ενώ η γρήγορη βύθιση αποδόθηκε στο γεγονός ότι δεν ήταν κλειστές οι υδατοστεγείς θύρες.

Οι ποινές

Οι κατηγορούμενοι για το τραγικό ναυάγιο ήταν επτά και καταδικάστηκαν όλοι.

Ο πλοίαρχος Βασίλης Γιαννακής καταδικάσθηκε σε κάθειρξη 11 χρόνων 11 μηνών και 25 ημερών

Πρωτόδικα είχε καταδικαστεί σε ποινή φυλάκισης 16 χρόνων, ενός μήνα και 15 ημερών.

Ο υποπλοίαρχος Αναστάσιος Ψυχογιός καταδικάσθηκε σε κάθειρξη 12 χρόνων, 9 μηνών και 25 ημερών. Πρωτόδικα είχε καταδικαστεί σε κάθειρρξη 19 χρόνων, ενός μήνα και 15 ημερών.

Και οι δύο αμέσως μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας οδηγήθηκαν στη Φυλακή για τη συνέχιση της εκτέλεσης της ποινής τους.

Ο ύπαρχος Γιώργος Τριαντάφυλλος καταδικάσθηκε σε ποινή φυλάκισης 5 ετών και 28 ημερών.

Πρωτόδικα είχε καταδικαστεί σε φυλάκιση οκτώ χρόνων, εννέα μηνών και 28 ημερών. Η ποινή του είναι εξαγοράσιμη.

Ο Α’ μηχανικός Γεράσιμος Σκιαδαρέσης καταδικάσθηκε σε ποινή φυλάκισης 7 ετών, πέντε μηνών και 28 ημερών. Πρωτόδικα είχε καταδικαστεί σε φυλάκιση 8 χρόνων, 6 μηνών και 28 ημερών. Η ποινή του είναι εξαγοράσιμη.

Ο ασυρματιστής Δημήτρης Τσούμας καταδικάστηκε σε ποινή φυλάκισης 10 μηνών με τριετή αναστολή.

Ο διευθύνων σύμβουλος και ο πρόεδρος της τότε της πλοιοκτήτριας εταιρείας Νικόλαος Βικάτος και Κωνσταντίνος Κληρονόμος καταδικάσθηκαν σε ποινή φυλάκισης 2 ετών, 6 μηνών και 2 ημερών.

Η ποινή τους είναι εξαγοράσιμη ενώ πρωτόδικα είχαν καταδικαστεί σε φυλάκιση 4 χρόνων, τριών μηνών και τριών ημερών.

Δέκα χρόνια μετά το τραγικό ναυάγιο του «Εξπρές Σαμίνα», ο Αρειος Πάγος αποφάσισε τελεσίδικα ότι τα κατώτερα δικαστήρια που είχαν χειριστεί την υπόθεση έκαναν νομικά σφάλματα ως προς τα αδικήματα που απέδωσαν στους βασικούς κατηγορούμενους, γεγονός που οδήγησε στην ευμενέστερη ποινική μεταχείρισή τους.

Σήμερα είναι όλοι ελεύθεροι. Η ακτοπλοϊκή εταιρία άλλαξε ονομα, σύμβολα, ιδιοκτήτες. Σήμερα λειτουργεί ως Hellenic Seaways και είναι θυγατρική των Επιχειρήσεων Αττικής, στην οποία ανήκουν ακόμα η Blue Star, η Superfast Ferries και η ΑΝΕΚ.

Ένα κουφάρι στο βυθό

Σήμερα, το κουφάρι του πλοίου είναι ακόμα εκεί, στο ίδιο σημείο, στο βυθό και για τους Παριανούς είναι «μια πληγή που πρέπει να κλείσει».

Οι δύο απαντλήσεις που έχουν προηγηθεί, η πρώτη μετά το ναυάγιο και η δεύτερη το καλοκαίρι του 2020, απομάκρυναν και τα τελευταία εναπομείναντα πετρελαιοειδή του ναυαγίου.

Ωστόσο, η προϊούσα διάβρωση του πλοίου και η έκλυση τοξικών και επικίνδυνων ουσιών ενδέχεται να προκαλέσουν στο μέλλον τοπική οικολογική υποβάθμιση του θαλάσσιου περιβάλλοντος.

Παρά τις δεσμεύσεις του υπουργείου Ναυτιλίας, διαδικασία ανέλκυσης δεν έχει κινηθεί, καθώς το θέμα εκκρεμεί και δικαστικά, ενώ είναι περίπλοκο και χρονοβόρο.

 topontiki.gr