“Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν: Η Ούσι των σκανδάλων” / γράφει ο Νίκος Αλεξάτος

Ο καθηγητής Κοινωνικής και Οικονομικής Ιστορίας του πανεπιστημίου Χούμπολντ του Βερολίνου, Αλεξάντερ Νούτσεναντελ, εν μέσω κρίσης χρέους, υποστήριζε πως η διαφθορά αποτελεί εγγενές στοιχείο της οικονομίας γενικά, και του καπιταλισμού ειδικότερα. Ίσως να ήταν η συμβολή του για μια πιο ήπια προσέγγιση, από πλευράς αντίληψης, των χωρών του Νότου σε τέτοια θέματα απέναντι σε έναν ωρυόμενο Βορρά που σκοπό είχε να απομυζήσει όσο μπορούσε πιο πολύ τον Νότο με πρόσχημα τη διαφθορά. Επί τη ευκαιρία, αυτό το επιχείρημα θα το δούμε να ξαναέρχεται ως πρόσχημα μετά τις Ευρωεκλογές.

Έχουμε συνηθίσει να συγκρίνουμε τη διαφθορά της δικής μας κοινωνίας με αυτή των χωρών της κεντρικής και βόρειας Ευρώπης. Ο απολογισμός βγαίνει συντριπτικός: εμείς έχουμε κι αυτοί δεν έχουν. Εδώ λαδώνεις για διάφορες υποθέσεις με ποσά που μπορεί να ξεκινάνε και από πενήντα ευρώ και να φτάνουν στη λεγόμενη μίζα που παίρνει ο πολιτικός από μια επιχείρηση για κάποια ανάθεση. Στις «μη διεφθαρμένες» χώρες τα πράγματα δεν είναι έτσι. Η μίζα και το λάδωμα υπάρχουν και μάλιστα με αρκετά εκλεπτυσμένες μορφές, τέτοιες που να αρμόζουν στα μεγάλα ποσά τα οποία παίζονται. Εκεί αυτές οι «δουλειές» είναι για… αρχόντους!

Η διαφθορά, όμως, δεν είναι μόνο το λάδωμα. Είναι η ευνοιοκρατία, η παραβίαση κανόνων μα και η συγκάλυψη ευθυνών ώστε να μπορέσει το ενδιαφερόμενο πρόσωπο να βγει αλώβητο από μια υπόθεση και να διατηρήσει μια θέση ισχύος. Η οποία, πέρα από το χρήμα, φέρνει και την ακαταμάχητη γοητεία της εξουσίας. Τα οποία είναι ζεύγος με ισχυρό δεσμό.

Η αρχηγός της Ευρώπης

Όταν η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, γόνος της ιστορικής οικογένειας Άλμπρεχτ από τη Βεστφαλία που βγάζει διαχρονικά κρατικούς λειτουργούς, πολιτικούς και επιχειρηματίες ήδη από τον 15^ο αιώνα, αποχώρησε από την εθνική γερμανική πολιτική σκηνή για να αναλάβει πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, μετά τις ευρωεκλογές του 2019, υπήρχαν ήδη σκιές για την ακεραιότητά της. Πιστή στην παραδοσιακή ροπή της γερμανικής χριστιανοδημοκρατίας για σκάνδαλα προσέθεσε και η ίδια το όνομά της στις λίστες των βεβαρυμμένων. Μήπως όμως ακριβώς αυτή η τήρηση των «παραδόσεων» ήταν το κριτήριο για να αναλάβει την αρχηγική θέση στην Ε.Ε.; Και, ταυτόχρονα, οικογενειοκρατικά κριτήρια καθώς η περί ης ο λόγος μεγάλωσε στις Βρυξέλλες;

Ο πατέρας της, ο Ερνστ Άλμπρεχτ, ήταν από τα μέσα της δεκαετίας του 1950 κρατικός αξιωματούχος σε γερμανικές αντιπροσωπίες στην τότε Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ), έφτασε στο βαθμό του γενικού διευθυντή ανταγωνισμού της κοινότητας, για να μεταβεί μετά στη βιομηχανία αρτοποιίας ως ανώτατο διευθυντικό στέλεχος μεγάλης εταιρίας, ενώ στη συνέχεια έφτασε να γίνει για 14 χρόνια (1976-1990) πρωθυπουργός του κρατιδίου της Κάτω Σαξονίας, στη Δυτική Γερμανία, πάντα με τη χριστιανοδημοκρατία. Τον έριξε το 1990 ο σοσιαλδημοκράτης, μετέπειτα καγκελάριος, Γκέρχαρντ Σρέντερ.

Η Ούσι, όπως είναι στα γερμανικά το χαϊδευτικό του ονόματος Ούρσουλα, εντάχθηκε στο κόμμα στα 32 της. Το επάγγελμά της ήταν γιατρός. Από το 2001 άρχισε να παίρνει αξιώματα σε δημοτικό και κρατιδιακό επίπεδο. Τέσσερα χρόνια ήταν αρκετά για να εκτοξευθεί στην κορυφή: το 2005 με το σχηματισμό της πρώτης κυβέρνησης Μέρκελ αναλαμβάνει το υπουργείο Οικογένειας, Ηλικιωμένων, Γυναικών και Νεολαίας. Στη δεύτερη κυβέρνηση Μέρκελ, το 2009, παραμένει αρχικά στη θέση της και μεταπηδά μετά από λίγο στο υπουργείο Εργασίας. Στην τρίτη κυβέρνηση Μέρκελ, το 2013 αναλαμβάνει το υπουργείο Άμυνας, όπου παραμένει μέχρι το 2019.

Το αποτύπωμά της πάει χέρι χέρι με αυτό της Άνγκελα Μέρκελ: εμβάθυνση του χάσματος πλουσίων και φτωχών, ένταση της ιδιωτικοποίησης, καθήλωση των μισθών των εργαζομένων, επιδείνωση της ζωής των κατώτερων τάξεων. Όταν δε ανέλαβε το υπουργείο Άμυνας και ενώ τα σύννεφα πάνω από την Ουκρανία μαζεύονταν με τρόπο που ο καθένας έχων μια σχετική ιδέα περί την ιστορία και την πολιτική έβλεπε το κακό να έρχεται, πέτυχε σημαντική αύξηση(περίπου 30%) των κρατικών δαπανών για στρατιωτικούς σκοπούς στα πλαίσια του μεγαλύτερου εξοπλιστικού προγράμματος της Γερμανίας από την εποχή του Ψυχρού Πολέμου. Η προετοιμασία για την αντιπαράθεση με τη Ρωσία ξεκινούσε εντατικά.

Φευ, όμως. Τα σκάνδαλα είχαν ήδη κάνουν την εμφάνισή τους στη δημοσιότητα. Ήδη το 2009 ως υπουργός Οικογένειας είχε περάσει νόμο ενάντια στην παιδική πορνογραφία στο διαδίκτυο. Όσοι ασκούσαν κριτική, ανάμεσά τους νομικοί, οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων αλλά θυμάτων παιδικής πορνογραφίας καθώς και ειδικοί του διαδικτύου υποστήριζαν πως ο νόμος, ενώ δεν προσφέρει σημαντικά εργαλεία για την καταστολή, ανοίγει δυνατότητες για γενική παρακολούθηση των πολιτών στον κυβερνοχώρο και λογοκρισία. Η φον ντερ Λάιεν υπεράσπιζε τον νόμο της μέχρι που το 2011 αυτός καταργήθηκε.

Λίγο μετά, το 2015 κατηγορήθηκε για λογοκλοπή στη διδακτορική της διατριβή. Το πανεπιστήμιο που της έδωσε τον τίτλο της διδακτόρισσας αναγνώρισε μεν πολλά σημεία λογοκλοπής, σχεδόν το ένα τρίτο της εργασίας, τα θεώρησε όμως ήσσονος σημασίας και δεν της αφαίρεσε τον τίτλο.

Η πορεία της όμως στο υπουργείο Άμυνας από το 2013 άρχισε να ξετυλίγει το ταλέντο της Ούσι στον χώρο της διαφθοράς. Όπως αναφέραμε, πέτυχε μια αύξηση του προϋπολογισμού για την άμυνα κατά 30% και είχε να διαχειριστεί περίπου 40 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως. Μεγάλο ποσό, που μπορεί να ταΐσει πολλά στόματα.

Πρώτα όμως προσπάθησε να υποστηρίξει την βιομηχανία όπλων Hecklerund Koch, που παρήγαγε και το G3, το στάνταρ τυφέκιο του ελληνικού στρατού καθώς και το οπλοπολυβόλο ΗΚ11 που επίσης χρησιμοποιεί ο στρατός μας. Γενικά, το G3 βρίσκεται σε πολλούς στρατούς του κόσμου, από πολλά χρόνια, χωρίς να γίνεται διάκριση αν πρόκειται για δικτατορικά και ανελεύθερα καθεστώτα ανά τον κόσμο. Παράλληλα, δεν είναι και το καλύτερο όπλο που έχει βγει ποτέ. Η εταιρεία αυτή, λοιπόν, ανέπτυξε για τον γερμανικό στρατό το τυφέκιο G36. Ήδη από το 2008 στρατιωτικοί διαμαρτύρονταν γιατί, όταν το χρησιμοποιούσαν στο Αφγανιστάν, το όπλο υπερθερμαίνονταν γρήγορα. Η εταιρεία είχε συμβόλαιο για 170 χιλιάδες κομμάτια. Όταν η φον ντερ Λάιεν ανέλαβε το Υπουργείο διατήρησε τη γραμμή υπεράσπισης του όπλου. Μέσα από μεγάλες αντιπαραθέσεις, παραδέχτηκε τελικά το 2015 πως το όπλο είναι ακατάλληλο και το συμβόλαιο ακυρώθηκε. Αυτό είναι χρήσιμο να το κρατήσει κανείς στο μυαλό, για να έχει μια εικόνα του πόσο έχει πέσει η πάλαι ποτέ γερμανική ποιότητα στη βιομηχανική παραγωγή: η κορυφαία γερμανική βιομηχανία μικρών στρατιωτικών όπλων δεν μπορεί να φτιάξει ένα αξιόπιστο τουφέκι.

Το μεγάλο σκάνδαλο όμως ήταν αλλού: όπως είπαμε τα χρήματα ήταν πολλά και όπου υπάρχουν πολλά χρήματα μαζεύονται και πολλά στόματα. Έτσι, η φον ντερ Λάιεν άρχισε να αναθέτει δουλειές συμβουλευτικής σε διάφορους «ημέτερους», σε δικούς της ανθρώπους ή σε ανθρώπους που της υποδείκνυαν κοντινά της πρόσωπα. Οι αναθέσεις δεν ήταν ιδιαίτερα διαφανείς και οι αμοιβές των συμβούλων παχυλές. Την υπόθεση αποκάλυψε η εφημερίδα του Μονάχου Süddeustche Zeitung και το αποτέλεσμα ήταν να συγκροτηθεί εξεταστική κοινοβουλευτική επιτροπή. Εντωμεταξύ, από το κινητό της Υπουργού είχαν σβηστεί επίμαχα μηνύματα, ενώ σχετικοί φάκελοι με γραπτό υλικό είχαν αλλοιωθεί. Ταυτόχρονα, έγινε γνωστό πως το κινητό το οποίο χρησιμοποιούσε η υπουργός δεν τηρούσε τις προδιαγραφές ασφάλειας. Παρόλα αυτά με τη χρήση νομικών παραθύρων δεν έγινε εφικτό να προχωρήσει η έρευνα. Έχουν, βλέπετε, κι άλλες χώρες ρυθμίσεις του τύπου «νόμος περί ευθύνης υπουργών» που προστατεύουν…

Η επιβράβευση της ικανότητας της Υπουργού ήρθε με τις Ευρωεκλογές του 2019. Εδώ, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν άλλαξε επίπεδο και ορίστηκε πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Διατελεί πρόεδρος στην, ίσως, πιο δύσκολη φάση της ιστορίας του θεσμού. Στα χρόνια της ζήσαμε την πανδημία του Covid και (ζούμε ακόμα) τον πόλεμο στην Ουκρανία. Ταυτόχρονα, η Ε.Ε. περνά μέσα από κρίσεις εμπιστοσύνης και νομιμοποίησης. Ταυτόχρονα η οικονομία στις χώρες τις ένωσης χαρακτηρίζεται από υφεσιακά φαινόμενα.

Κρίση, είπαμε. Μα, δεν είναι κάθε κρίση και μία ευκαιρία, όπως υποστηρίζει το νεοφιλελεύθερο σύνθημα; Και η κρίση ονομάζονταν «πανδημία». Η πρωτοφανής κατάσταση οδήγησε σε αγώνα δρόμου σε όλη την υφήλιο για την ανάπτυξη εμβολίων κατά της ασθένειας του κορονοϊού. Οι ΗΠΑ, οι ευρωπαϊκές χώρες, η Κίνα, η Ρωσία, η Κούβα ανέπτυξαν εμβόλια για την επιτυχή αντιμετώπιση της νόσου, όπως και τελικά συνέβη. Το σκάνδαλο που αφορά την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής έχει να κάνει με τον τρόπο που χειρίστηκε την προμήθεια εμβολίων κατά το έτος 2020 αλλά και με τη σχέση της Ε.Ε. με τον επικεφαλής της εταιρείας των ΗΠΑ PfizerΆλμπερτ Μπουρλά. Όσον αφορά το πρώτο θέμα η φον ντερ Λάιεν κατηγορήθηκε για αργοπορία σχετικά με την προμήθεια των εμβολίων.

Στις αρχές του 2021, όπως αποκαλύφθηκε φέτος, υπογράφηκε το τρίτο συμβόλαιο, ύψους 35 δισεκατομμυρίων ευρώ, με την εταιρεία Pfizer, που θα προμήθευε εμβόλια. Η διαπραγμάτευση του συμβολαίου έγινε με τηλεφωνήματα και… μηνύματα SMS! Όταν αυτές οι αδιαφανείς πρακτικές ήρθαν στο φως της δημοσιότητας, η Κομισιόν, απλώς χρησιμοποίησε όλα τα μέσα που διέθετε ώστε να μη γνωστοποιηθεί το περιεχόμενο αυτών των διαπραγματεύσεων. Αν προσθέσουμε πως αυτό το συμβόλαιο τελικά οδηγούσε στην αγορά 10 εμβολίων για κάθε κάτοικο της Ε.Ε., μπορούμε εύλογα να αναλογιστούμε το ύψος της κατασπατάλησης των χρημάτων των ευρωπαίων φορολογουμένων, και μάλιστα εν μέσω της πολλαπλής κρίσης που περνά, και οικονομικά, η Ε.Ε..

Ολοκληρώνοντας την ιστόρηση των κατορθωμάτων της επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν πρέπει να ξεχάσουμε και την προσπάθειά της να τοποθετήσει τον Γερμανό Μάρκους Πίπερ, από το κόμμα της, σε υψηλόβαθμη θέση εντός της Επιτροπής, υπεύθυνο για θέματα μεσαίας τάξης. Ο Πίπερ είχε αξιολογηθεί τελευταίος στη διαδικασία επιλογής σχετικά με αυτή τη θέση. Όμως, είναι σχετιζόμενος με την φον ντερ Λάιεν. Για αυτό κατηγορήθηκε η Ούσι μας για ευνοιοκρατία και η επιλογή του Πίπερ απορρίφθηκε ακόμη και από το Ευρωκοινοβούλιο. Έτσι, αναγκάστηκε να μην αναλάβει τη θέση. Κρίμα, έχασε τόσα χρήματα ο άνθρωπος!

Σε αυτήν την πολιτικό, λοιπόν, απευθύνθηκε ο πρωθυπουργός της χώρας μας προκειμένου να ασκηθεί πίεση σε πολυεθνικές ώστε να μειώσουν τιμές προϊόντων στην ελληνική αγορά. Μπορούμε να φανταστούμε πως όλα  μπορούν να συμβούν. Μπορεί πράγματι για προεκλογικούς λόγους κάποιες εταιρίες να μειώσουν κάποιες τιμές για να εξασφαλίσουν  μια νίκη των ανθρώπων που γενικά τους εξυπηρετούν. Μπορεί να αγνοήσουν το αίτημα Μητσοτάκη, γιατί δε θα χάσει η Βενετιά βελόνι, αν σε μία χώρα, μικρή και περιφερειακή, το κυβερνητικό κόμμα δεν τα πάει και τόσο καλά.

Όποια κι αν θα είναι η εξέλιξη, καθώς η κριτική στο πρόσωπό της εντείνεται όσο πλησιάζουν οι ευρωεκλογές, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν είναι και πάλι υποψήφια του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος για την προεδρία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, σαν επιβράβευση για το έργο της τα τελευταία χρόνια. Ίσως και για την ικανότητά της να είναι διεφθαρμένη και να κατορθώνει πάντα να βγαίνει λάδι. Και λαδωμένη με χρήματα. Ενώ εμείς πληρώνουμε το λάδι χρυσό…