Η 19η Μαΐου έχει θεσπιστεί ως «Ημέρα Μνήμης για τη Γενοκτονία των Ελλήνων στο Μικρασιατικό Πόντο». Δυο είναι τα σημεία που πρέπει να συγκρατήσουν την προσοχή μας. Ασφαλώς το πρώτο είναι η δικαίωση των θυμάτων, των οποίων ο θάνατος έχει αναγνωριστεί ως Γενοκτονία. Οι ανείπωτες ανθρώπινες απάνθρωπες εκ προθέσεως πράξεις περικλείονταν και περιγράφονταν μέχρι και μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου από τον γενικό όρο «εγκλήματα κατά της Ανθρωπότητας».
Το δεύτερο σημείο, είναι η Μνήμη. Τονίζοντας το θετικό ξορκίζουμε τον πραγματικό εχθρό, αυτόν που εμφανίζεται μετά τη θηριωδία: τον κίνδυνο της Λήθης. Η λήθη της ανθρωπότητας και η αδιαφορία που αυτή επέδειξε επέτρεψε στις Γενοκτονίες να επαναλαμβάνονται με διαφορετικούς θύτες, διαφορετικά θύματα και διαφορετικά κίνητρα κάθε φορά. Η λήθη και η αδιαφορία επέτρεψε να απλοποιούνται μεν τα κίνητρα, μα να κλιμακώνονται οι δράσεις, οι εξοντώσεις και το εύρος των πράξεων Γενοκτονίας. «Το έγκλημα της γενοκτονίας είναι τόσο παλαιόν όσο και η ανθρωπότης» *, επομένως το ότι στις 9 Δεκεμβρίου 1948 υιοθετήθηκε το σχέδιο Διεθνούς Σύμβασης «δια την πρόληψη και καταστολή του εγκλήματος της γενοκτονίας»** σημαίνει απλά ότι η Ανθρωπότητα άργησε να αντιδράσει.
Όχι, δεν είμαι Πόντια. Ο,τι γνωρίζω είναι μέσα από βιβλία Ιστορίας και από διηγήσεις φίλων που είναι Πόντιοι. Γνωρίζω όμως από τις διηγήσεις του παππού μου, που ήρθε από τη Μικρά Ασία διωγμένος από το Αϊδίνι, για τα βασανιστήρια που μπορεί να επινοήσει ο άνθρωπος κατά του ανθρώπου: για τις θηλές των γυναικών που κόβονταν για να γίνουν κομπολόι, για τις εγκύους που ξεκοιλιάζονταν για να τους αφαιρεθεί βίαια το έμβρυο, για τις λόγχες, και για τις φωτιές….
Όχι, δεν είμαι Πόντια. Δεν χρειάζεται να είμαι για να αναγνωρίζω τη δύναμη της Ιστορίας να χαράσσεται στις μνήμες και να καταγράφεται στη ψυχή ενός λαού. Και δεν χρειάζεται να είμαι Πόντια για να κατανοήσω ότι ενάντια στου Έλληνες του Πόντου εφαρμόστηκε η φυσική Γενοκτονία, που οδήγησε σε βασανιστικό θάνατο 353.000 ανθρώπους. Και δεν είναι μόνο η βία που σου επιβάλλεται, δεν είναι μόνο αυτό που σου κάνουν, είναι και αυτό που σε εξαναγκάζουν να κάνεις μέσα στην αχλύ του διωγμού, τις επιλογές που δεν θα σκεφτόσουν και που οι συνάνθρωποί μας είδαν σαν μόνη διέξοδο, είναι οι μητέρες που εγκατέλειψαν τα παιδιά τους για να τα γλιτώσουν από βέβαιο θάνατο, είναι οι γυναίκες που αυτοκτόνησαν στο Σιμικλί της Χαλδίας και οι 26 κοπέλες που έπεσαν στον Πρύτανη ποταμό στην Κουνάκα της Ματσούκας στις 26 Απριλίου 1916. Είναι η βιολογική γενοκτονία που οδήγησε το μένος των ανθρώπων στο να θανατώσουν βρέφη δι’ εκφενδονισμού στους τοίχους, είναι οι βιασμοί των γυναικών και η ατίμωσή τους, είναι η προσπάθεια εξισλαμισμού.
Είναι όμως και η προσπάθεια εφαρμογής της πολιτιστικής γενοκτονίας. Η ύπαρξη της Εθνικής Βιβλιοθήκης Αργυρουπόλεως στην Εύξεινο Λέσχη Ποντίων Νάουσας μαρτυρά την αντίσταση των Ποντίων σε κάθε μορφή καταστολής. Αν αναλογιστεί κανείς τους κινδύνους που διέτρεξαν και τον άμεσο κίνδυνο στον οποίον υπέβαλαν τη ζωή τους για να συλλέξουν και να μεταφέρουν τα βιβλία, τις φορεσιές, σε άλλες περιπτώσεις θρησκευτικές εικόνες, αντιλαμβάνεται πως ενώ εφαρμοζόταν σχέδιο της φυσικής και πολιτιστικής εξόντωσής τους, οι Έλληνες του Πόντου είχαν συναίσθηση πως μόνο από τη λήθη θα κινδύνευαν, και γνώριζαν πως πάνω στις Μνήμες του παρελθόντος θα στήριζαν το μέλλον τους.
Η λήθη είναι η παγίδα για όλες τις θυσίες, η Ιστορική Μνήμη είναι αυτή που τιμά τους νεκρούς, τους αγώνες τους και την θυσία τους. Η λήθη οδηγεί στην αδιαφορία και ευνοεί την αναπαραγωγή της καταστροφής, και επιτρέπει τον αφανισμό του πολιτισμού. Η Ιστορική Μνήμη δεν περιορίζεται μόνο σε ημερομηνίες και γεγονότα, στέκεται στο «γιατί» και στο «διότι», τα δυο ερωτήματα που κρατούν σε εγρήγορση τους λαούς. Δυο ερωτήματα που στην περίπτωση της κάθε γενοκτονίας, όπως και στην γενοκτονία των Ποντίων δεν θα λάβουν ποτέ απαντήσεις.
Θα κλείσω με μια υπόσχεση: Δεν ξεχνώ, και μια ευχή: Ποτέ ξανά.
——————————————————————————————-
*Από την εισήγηση του πρέσβη Απόστολου Ι. Παπασλιώτη στις 18 Νοεμβρίου 2015 σε Ημερίδα του Διπλωματικού Κύκλου που διοργανώθηκε στο πολεμικό Μουσείο Αθηνών, με θέμα «Συμπλήρωση των 100 ετών από τη γενοκτονία των Αρμενίων».
Αποστόλος Ι., Παπασλιώτου, «Το έγκλημα της Γενοκτονίας», Θεσσαλονίκη, 1966, (σελ 4, σελ 57)
**Εθνικές Επάλξεις, Τεύχος 115, σελ 44-47
(Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα της Νάουσας “Μακεδονικά Νέα”.)
