Η εξουσία μισεί και φοβάται τη μαζική ενεργοποίηση των πολιτών. Την ανέχεται στα γήπεδα και στις εκλογές μόνο.
Κοινωνικοποίηση της πολιτικής, συμμετοχή, αλληλεγγύη, τα απαιτούμενα, για να είμαστε σύμφωνοι με το πνεύμα του Μπρεχτ, ” ή όλοι ή κανείς”.
Το φαινόμενο της διαφθοράς εμφανίζεται παράλληλα με την οργάνωση της ανθρώπινης κοινωνίας.
Επιστήμονες διάφορων ειδικοτήτων (φιλόσοφοι, κοινωνιολόγοι, ιστορικοί κ.ά ) καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι την εξουσία τη διακρίνει η γοητεία αλλά και η διαφθορά. Οι άνθρωποι της εξουσίας έχουν την ίδια νοοτροπία και συμπεριφορά σ’ όλες τις εποχές.
Ο Πλάτωνας στο έργο του “Πολιτεία”, τους χαρακτηρίζει φιλάργυρους για τα δικά τους, σπάταλους για τα ξένα.
Η πολιτική διαφθορά, γράφει ο Αριστοτέλης, είναι χαρακτηριστικό της εξουσίας.
Η εξουσία μεταμορφώνει τη νοοτροπία και του πιο ενάρετου ανθρώπου, γράφει ο Ηρόδοτος.
Γέμισε ο τόπος ξεδιάντροπους, που ξεγελούν το λαό, καταγγέλλει ο Αριστοφάνης.
Στο ίδιο μήκος κύματος και μεταγενέστεροι.
“Πάρτε έναν αδιάλλακτο επαναστάτη και ανεβάστε τον στο θρόνο της Ρωσίας. Σε ένα χρόνο θα καταντήσει χειρότερος από τον τσάρο”, ισχυρίζεται ο Μιχαήλ Μπακούνιν.
Ο Πιέρ Προυντόν υποστηρίζει με θέρμη πως η εξουσία ταυτίζεται με τη διαφθορά.
” Ό,τι για τον απλό άνθρωπο είναι έγκλημα, για την εξουσία είναι νόμος”, λέει ο Ιουβενάλης.
Οι ισχυροί, γράφει ο Σαίξπηρ, μπορούν να αδικούν και να εγκληματούν, χωρίς να φοβούνται το νόμο.
Το φαινόμενο της διαφθοράς το παραδέχονται και παράγοντες της πολιτικής. Ο Αμερικανός υπουργός Δικαιοσύνης, έλεγε με κυνισμό το1983.”Το να περιμένει κανείς τιμιότητα και καθαρότητα από τους πολιτικούς είναι σαν να αναζητά ψάρια στο μανάβικο”.
Μια αναδρομή στο φαινόμενο της διαφθοράς, από την αρχαιότητα μέχρι την εποχή μας, είναι κάτι το διαφωτιστικό και χρήσιμο.
Ο Σόλων, νομοθέτης του 5ου π.Χ. αιώνα, κατηγορήθηκε για διαφθορά. Λίγο πριν γνωστοποιήσει τη σεισάχθεια (νόμος διαγραφής χρεών) στους Αθηναίους, φρόντισε να ενημερώσει μερικούς φίλους του. Εκείνοι πήραν δάνεια και αγόρασαν μεγάλες εκτάσεις γης.Έτσι, όταν εφαρμόστηκε ο νόμος, έγιναν πλούσιοι, μας πληροφορεί ο Αριστοτέλης.
Ένας πλούσιος Αθηναίος o Μειδίας, που ανέλαβε με απόφαση της Πολιτείας”τριηραρχία,” δηλ. τον εξοπλισμό και τη συντήρηση ενός πολεμικού πλοίου, χρησιμοποίησε το καράβι για δικές του υποθέσεις και θησαύρισε.
Η αθηναϊκή κοινωνία ήταν αμείλικτη για τους καταχραστές του δημοσίου χρήματος, τους δωροδοκούντες και δωροδοκούμενους, με το σκεπτικό ότι εκείνος που βλάπτει τα συμφέροντα της πολιτείας, είναι ικανός για όλα.
Στα ρωμαϊκά χρόνια όλα τα αξιώματα αγοράζονταν με χρυσό. Η δικαιοσύνη ήταν υποταγμένη στην εξουσία. Οι δικαστικές αποφάσεις, καταδικαστικές ή αθωωτικές, αγοράζονταν από τους διάδικους. Από τη ρωμαϊκή κοινωνία ξεκίνησε ο θεσμός της “πελατείας”. Αυτή η σχέση παρατηρείται και σήμερα. Τα κόμματα εξουσίας αλληλοκατηγορούνται για ” πελατειακές σχέσεις”.
Οι Βυζαντινοί αποδείχτηκαν άξιοι συνεχιστές των Ρωμαίων. Για την αυτοκρατορική εξουσία η δωροδοκία ήταν το κύριο χαρακτηριστικό της κρατικής πολιτικής.
Αποτέλεσμα της πολιτικής διαφθοράς ήταν τα άδεια δημόσια ταμεία, η φτώχεια, η εξαγορά κρατικών λειτουργών. Ο πιο διεφθαρμένος αυτοκράτορας θεωρείται ο Ισαάκιος Άγγελος(12ος μ.Χ. αιώνας). Κυκλοφόρησε ψεύτικο νόμισμα και σπατάλησε σε ασωτείες το δημόσιο χρήμα. Ο Ν. Χωνιάτης γράφει: ” Ήταν τόσο αναίσχυντος, που πουλούσε τα κρατικά αξιώματα, όπως τα λαχανικά οι μανάβηδες στο παζάρι”.
Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, της Επανάστασης του 1821 και μετά, οι Κοτζαμπάσηδες και οι Φαναριώτες κατείχαν τα πρωτεία της διαφθοράς.
“Οι μεγαλύτεροι εχθροί των Ελλήνων είναι οι Κοτζαμπάσηδες” έγραφε ο Thomas Thornton.
“Εισπράττουν τους φόρους παραφουσκωμένους και βάζουν στην τσέπη τους το περίσσευμα”, σημείωνε ο W. Gell.
Όσο για τους Φαναριώτες, χαρακτηριστικά τα όσα έγραφε το 1798 ο Άγγλος Πρόξενος στην Τουρκία. “Οφείλουν τα προνόμιά τους στις στενές σχέσεις με τους Οθωμανούς αξιωματούχους”. Τους διακρίνει η δουλικότητα, η αχαριστία, η ραδιουργία”.
Το 1827 η διαφθορά αποτελεί πια καθεστώς. Μάχες για διορισμούς, κομματικές συναλλαγές, πιέσεις, εκβιασμοί, μας πληροφορεί ο Κασομούλης.
Λίγο μετά το 1844 πρωθυπουργός ήταν ο Κωλέττης. Για να διοριστεί κάποιος στο δημόσιο, έπρεπε να δηλώσει επίσημα, όχι μόνο αφοσίωση στο κόμμα του Κωλέττη αλλά και στη Γαλλία…Ο Κωλέττης θεωρείται ο πρώτος κομματάρχης, που χρησιμοποίησε το λαϊκισμό ως μέθοδο ψηφοφορίας.
Τον ξεπεσμό του πολιτικού κόσμου, τη διαφθορά της εξουσίας, καταγγέλλει ο Μακρυγιάννης: “Δούλοι του παλατιού ξεπουλούν τα πάντα χωρίς ντροπή”.
Δωροδοκίες, καταχρήσεις δημοσίου χρήματος, ατασθαλίες υπουργών, αλλά καμιά δίωξη. Είναι η κρίση του συστήματος, που συνεχίζεται και σήμερα.
Η διαφθορά συνεχίζεται και μετά τη μεταπολίτευση (1974). Σκάνδαλα επί σκανδάλων συγκλονίζουν τη χώρα και διαβρώνουν τον κρατικό μηχανισμό(Κοσκωτάς, Siemens, Βατοπέδι, αγορά προβληματικών υποβρυχίων και βαγονιών, αγορά του αιώνα κ.ά.).
Η διαφθορά έχει διαποτίσει πολλούς τομείς.
Οι συνέπειες είναι τραγικές. Οι χαριστικές ρυθμίσεις υπέρ των οικονομικά ισχυρών, η μεγάλη φοροδιαφυγή, μειώνουν τα κονδύλια, που προορίζονται για την υγεία, την παιδεία, τα δημόσια έργα. Αστρονομικά πόσα καταλήγουν σε κρατικοδίαιτους επιχειρηματίες. Συνεχώς δημιουργούνται “οικονομικές τρύπες”. Τα ελλείμματα καλούνται να πληρώσουν οι πολίτες κι όχι αυτοί, που τα δημιούργησαν.
Το παρόν πολιτικό σύστημα απέτυχε. Απαιτείται διαφορετική πολιτική. Έχουμε ανάγκη από μια δημοκρατία της κοινωνίας με ασφαλιστικές δικλείδες και ουσιαστική λαϊκή κυριαρχία.
Και όπως έλεγε ο Γάλλος ποιητής Paul Eluard, “πρέπει να πάρουμε από τον Καίσαρα αυτά που δεν του ανήκουν”. Να καλλιεργηθεί το πνεύμα της συμμετοχής, της συλλογικότητας, που, όπως έγραφε ο Γάλλος κοινωνιολόγος Emille Durkein, “αποτελεί την τελειότερη μορφή δράσης”.
Η εξουσία μισεί και φοβάται τη μαζική ενεργοποίηση των πολιτών. Την ανέχεται στα γήπεδα και στις εκλογές μόνο.
Κοινωνικοποίηση της πολιτικής, συμμετοχή, αλληλεγγύη, τα απαιτούμενα, για να είμαστε σύμφωνοι με το πνεύμα του Μπρεχτ, ” ή όλοι ή κανείς”.
Θεόδωρος Κοσμίδης
