Νάουσα / Παρουσιάστηκε το βιβλίο: “Γρηγόριος Λιόλιος (Γόλης). Ο αντιστασιακός – Ο μαχητής του Δ.Σ.Ε. – Ο Δήμαρχος Νάουσας” (Μέρος Α)
Τίτλος του βιβλίου που παρουσιάστηκε στις 3/9/2023
«ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΛΙΟΛΙΟΣ (ΓΟΛΗΣ)» ( Ο αντιστασιακός –
Ο μαχητής του Δ.Σ.Ε. – Ο Δήμαρχος Νάουσας
Συγγραφείς: Στέργιος Σπυρ. Αποστόλου – Άρτεμις Λιόλιου-Χρονοπούλου
Μέρος Α΄
ΟΜΙΛΗΤΗΣ: ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΛΙΑΜΠΑΣ, ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ
Παρουσιαστής του Α΄ μέρους του βιβλίου που συνέγραψε ο Στέργιος Σπυρ. Αποστόλου
Έχουμε στα χέρια μας ένα βιβλίο για το Γρηγόρη Λιόλιο που απαρτίζεται από τρία μέρη: μια μονογραφία αναψηλάφησης της σχέσης του ΓΛ με το ΚΚΕ , τις μνήμες της αδελφής του Άρτεμης και την παρουσίαση του δημαρχιακού του έργου από τον πρώην δήμαρχο Τάσο Καραμπατζό.
Η μονογραφία είναι γραμμένη από τον κ. Στέργιο Αποστόλου, ο οποίος με την συνολική, πολύτιμη δουλειά του, δουλειά μυρμηγκιού, συστηματική και διεισδυτική, μας βοηθά να κατανοήσουμε τα πώς και τα γιατί της μικρής μας πόλης, να γνωρίσουμε τις καμπές και τους σταθμούς της μικρής μας κοινωνίας, να νιώσουμε το σφυγμό των περασμένων, τα πάθη και τα λάθη της, να στήσουμε δεσμούς μαζί της, να γίνουμε πραγματικά παιδιά της γνωρίζοντάς την σε βάθος.
Ένα βιβλίο, λοιπόν, για το ΓΛ. Για ένα επαρχιωτόπουλο του Μεσοπολέμου. Για το μεγαλύτερο παιδί, το πρώτο από τα δύο αγόρια και τα τέσσερα κορίτσια μια τυπικής αγροτικής οικογένειας.
Για το αγροτόπαιδο που θα καταφέρει να σπάσει το φράγμα του εκπαιδευτικού ορίζοντα της οικογένειάς του και το 1943 θα περάσει στη Γεωπονική Σχολή του ΑΠΘ.
Για το φοιτητή που θα ανταποκριθεί με θέρμη κι ενθουσιασμό στο προσκλητήριο της ιστορίας και θα σταθεί στην πρώτη γραμμή για λευτεριά και κοινωνική δικαιοσύνη.
Για τον καταδιωκόμενο κοινωνικό αγωνιστή που, το 1946, για να γλυτώσει τη ζωή του θα βρει καταφύγιο στο βουνό μας, στο Βέρμιο, κι από εκεί θα δει μάνα και πατέρα να παίρνουν το δρόμο της εξορίας, τις τρεις αδελφές του να κλείνονται στα μπουντρούμια της Ασφάλειας και τον μικρότερο αδελφό του, σύντροφο εν όπλοις στο βουνό, να φτερουγίζει για τον ουρανό από το πάτημα μιας νάρκης.
Για τον ξεχωριστό καπετάνιο, με τις πανθομολογούμενες κι αδιαμφισβήτητες ηγετικές, οργανωτικές και διοικητικές ικανότητες και την ταπεινή, αλληλέγγυα, πατρική συμπεριφορά προς τους συναγωνιστές και τις συναγωνίστριές του.
Για τον τολμηρό κι αφοσιωμένο μαχητή που θα λάβει εντολή να παραμείνει με το απόσπασμά του στο Βέρμιο μέχρι τον Ιούνιο του 1950, για έναν ολόκληρο, σχεδόν, χρόνο αφ’ ότου είχαν σιγήσει τα όπλα του Εμφυλίου .
Για το επίλεκτο κομματικό στέλεχος που μετά την καταφυγή και την κομματική εκπαίδευσή του στην υπερορία, θα σταλεί, το 1954, σε καθεστώς βαθιάς παρανομίας, στην Ελλάδα για να συμβάλει στην ανασυγκρότηση του σμπαραλιασμένου κομματικού μηχανισμού των ηττημένων του Εμφυλίου.
Για τον συλληφθέντα κομμουνιστή που θα αποφασίσει, ενώπιον των δημίων του, να αρνηθεί ό,τι πολιτικά τον συγκροτούσε και θα επιλέξει να βάλει τέλος σε μια προοπτική ζωής ολοκαύτωμα για τις δυο του οικογένειες, ως γιου και ως συζύγου-πατέρα.
Για τον άνθρωπο που μετά την αποφυλάκισή του, το 1957, θα ζήσει σιωπηλός και αποτραβηγμένος πολιτικά στην αχλή ψιθύρων και σχολίων πικρόχολων, περιφρονητικών, υποτιμητικών αλλά και στο φως ζεστών βλεμμάτων, σιωπηλών, όλο νόημα, χαμόγελων και σφιχτών χειραψιών που λένε περισσότερα από όλες τις λέξεις του κόσμου.
Για τον πολίτη, το πολιτικό ον, που όταν οι καιροί το επιτρέψουν, αθόρυβα, ουσιαστικά και πετυχημένα θα επανέλθει στη δημόσια κονίστρα και θα αξιωθεί να γίνει δήμαρχος της μικρής μας πόλης.
Ο ΓΛ δεν είναι μαζί μας εδώ κι εφτά χρόνια, μένει όμως ακόμη εδώ, μαζί μας, η σκιά της σχέσης του με το κόμμα που αφιέρωσε με ειλικρίνεια κι αυταπάρνηση δώδεκα χρόνια από τη ζωή του. Τα καλύτερα της νιότης του τα χρόνια.
Το ζήτημα Λιόλιου, προκύπτει τόσο για τον ίδιο όσο και για το ΚΚΕ όταν, ένα χρόνο μετά τη σύλληψή του (μαζί με τους Φλωράκη, Τζεφρώνη, Καρρά, κι άλλους κομμουνιστές) θα οδηγηθεί, το Μάιο του 1955, στο Κακουργιοδικείο Θεσσαλονίκης. Ο ΓΛ, στην απολογία του, προκειμένου να σώσει τη ζωή του, καθ’ υπόδειξιν του δικηγόρου του, θα αποκηρύξει τις πολιτικές του ιδέες και στη συνέχεια το κόμμα του θα διαγράψει και θα αποκηρύξει τον ίδιο.
Στις σελίδες που μας παραδίδει, σήμερα, ο ΣΑ έρχεται να διαλύσει αυτή τη σκιά και να υποστηρίξει την προσωπική του πεποίθηση ότι ο αποκηρυγμένος από το κόμμα του ως προδότης και παραδομένος στην κοινή περιφρόνηση των μελών και οπαδών, Γρηγόρης Λιόλιος, «ουδέποτε έπαυσε να είναι ένας αγνός ιδεολόγος που οραματιζόταν ένα κοινωνικό κράτος με όσο το δυνατόν λιγότερες ατέλειες, ένας από τους πιο αξιόλογους μαχητές του ΔΣΕ, που δεν ξεχνούσε την τρίχρονη ηρωική εποποιΐα του».
Ο ΣΑ προκειμένου να τεκμηριώσει τον ισχυρισμό του, ιχνογραφεί τη δημόσια παρουσία του ΓΛ με τη γνωστή, αδιαμφισβήτητη και αξιοθαύμαστη ιστοριοδιφική του ικανότητα, τη στέρεη κι εμβριθή γνώση της σχετικής, και όχι μόνο, ιστορικής περιόδου αλλά και την πολιτική παρρησία και συγκρότηση ενός ανθρώπου που διακατέχεται από το όραμα του «ρεαλιστικού ουμανισμού», όπως ό ίδιος το προσδιορίζει. Ενός οράματος που προσβλέπει στην καθολική απελευθέρωση του ανθρώπινου γένους από τα παντοειδή δεσμά καταπίεσης μέσω ενός ατομικού, ενσυνείδητου εσωτερικού μετασχηματισμού και προσανατολισμού της δράσης στην εξυπηρέτηση του καθολικού κοινωνικού συμφέροντος.
Ο ΣΑ ανασυνθέτοντας με καίριες πινελιές το γενικότερο ιστορικό φόντο της περιόδου κι αναδεικνύοντας, αξιοποιώντας και συσχετίζοντας πληθώρα ντοκουμέντων είτε αυτά είναι κομματικά κείμενα είτε μαρτυρίες είτε πρακτικά δικαστηρίων, άρθρα, νεκρολογίες, αυτοβιογραφικά κείμενα, προφορικές μαρτυρίες κι εκμυστηρεύσεις καταλήγει στον ισχυρισμό ότι η απολογία του ΓΛ, η αιτία της διαγραφής κι αποκήρυξής του, δεν ήταν τίποτε άλλο παρά ένας «ελιγμός», όπως τον χαρακτηρίζει ο ίδιος, μια οιονεί «δήλωση μετανοίας», σαν εκείνες που υπέγραψαν αξιολογότατα κομματικά μέλη, στελέχη κι αγωνιστές προκειμένου να σώσουν τη ζωή τους χωρίς όμως να απεμπολήσουν επί της ουσίας τα ιδανικά και τις ιδέες τους.
——————
Η παρουσίαση του βιβλίου που έγινε στη Φαρέτρα, τον Μάιο του’23, από τη Δήμητρα Σμυρνή
——————
Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του «δηλωσία» Θανάση Κλάρα, του μετέπειτα θρυλικού Άρη Βελουχιώτη, ο οποίος τον Ιουνίο του 1939 έβαζε την υπογραφή του κάτω από το εξής κείμενο:
«Συμπληρώνων την υποβληθείσαν δήλωσιν μετανοίας μου, δηλώ ότι αποκηρύσσω τον κομμουνισμόν ως σύστημα ολέθριον δια την Ελληνικήν πραγματικότητα και διαλυτικόν των μεγάλων ηθικών εννοιών, Πατρίδος, Θρησκείας και Οικογενείας, υπόσχομαι δε ότι θέλω ζήσει του λοιπού νομιμοφρόνως, μακράν πάσης ανατρεπτικής κινήσεως οπωσδήποτε στρεφομένης κατά του εθνικού ημών Κράτους»
Όσο παρακολουθούσα την αποδεικτική ανέλιξη του ισχυρισμού του ΣΑ, τις βάσιμες υποθέσεις, τις λογικές συνεπαγωγές, τα συμπεράσματα και τα ερωτήματα που ο ίδιος διατυπώνει κι όπως αυτά προκύπτουν από την εμπεριστατωμένη τεκμηρίωση και την εύστοχη αξιοποίηση των αποδεικτικών στοιχείων, με ταλάνιζε μια σταθερή, διαρκής κι αγωνιώδης αναρώτηση.
Όσο λοιπόν διάβαζα αλλά κι αφού τέλειωσα το βιβλίο (ίσως τότε ακόμη περισσότερο), το μυαλό μου τριβέλιζε διαρκώς η τραγικότητα των στιγμών που βίωσε ο ΓΛ (αλλά και όλοι οι αγωνιστές που βρέθηκαν στη θέση του), πριν καταλήξει στην συγκεκριμένη «απολογία», η οποία και αποτέλεσε τη λυδία λίθο της σχέσης του με το ΚΚΕ.
Μέσα στο μπουντρούμι, μέσα σ’ εκείνο το τρομερό καθεστώς εγκλεισμού, υπό το κράτος των απηνών διώξεων, του ζόφου της παρανομίας και τη δαμόκλεια σπάθη μιας, σχεδόν, βέβαιης εκτέλεσης (Μπελογιάννης 1952, Πλουμπίδης 1954)
-
Πώς προσλάμβανε, ποια αντίληψη είχε για την πραγματικότητα που τον περιέβαλε; Πώς εγγραφόταν μέσα του και πώς ο ίδιος θεωρούσε ότι εγγράφεται σε εκείνη;
-
Πόσο βάραινε μέσα του η οικογενειακή του κατάσταση ως γιου- αδελφού κι ως συζύγου-πατέρα;
-
Πώς επιδρούσε στη σκέψη του η αποτίμηση των δύο τραγικών ένοπλων ηττών του κομμουνιστικού κινήματος (ΕΑΜ και ΔΣΕ) στη δεκαετία του ’40;
-
Πώς εκτιμούσε, σε εκείνη τη συγκυρία, τους στόχους, την πολιτική γραμμή της πολιτικής συλλογικότητας που συμμετείχε;
-
Ποιο περιεχόμενο και ποια προοπτική έδινε στην επαναστατική δράση συσχετίζοντας την τοπική της εκδίπλωση με το διεθνές κομμουνιστικό κίνημα;
-
Πόσος Μακρής (δικηγόρος) και πόσος Λιόλιος υπάρχει στην «απολογία» του τελευταίου;
-
Στο πλαίσιο του μετεμφυλιακού κράτους της εθνικοφροσύνης και της αντικομουνιστικής υστερίας, πόσο καθοριστικό ήταν το στοιχείο της πολιτικής εκμετάλλευσης για τη χάραξη της υπερασπιστικής γραμμής από το δικηγόρο του ΓΛ, τον Τάκο Μακρή, ο οποίος διετέλεσε υπουργός, επί σειρά ετών, στις προδικτατορικές κυβερνήσεις Καραμανλή;
Στο περιθώριο των σελίδων σημείωνα κι άλλα, πραγματολογικού χαρακτήρα κι ήσσονος σημασίας, ερωτήματα στα οποία ο ΣΑ απαντά με τον τρόπο του ή τα προσπερνά καθώς δεν τα θεωρεί, και δεν είναι, ικανά να μεταβάλουν την ετυμηγορία του.
Ωστόσο το θέμα, κατά τη γνώμη μου, δεν είναι ούτε η εκ των υστέρων δίκη προθέσεων ούτε η αδύνατη, εν πολλοίς, απόπειρα να διακριβώσουμε την αξιοπιστία και της τελευταίας τεκμηριωτικής λεπτομέρειας του αδιαμφισβήτητου συμπεράσματος του ΣΑ, αλλά η ηθικοπολιτική διάσταση του ζητήματος που ο ΣΑ τολμά να πραγματευτεί, να φέρει στο φως της ημέρας.
Να αναδείξει, δηλαδή, την ανάγκη επανεξέτασης και δίκαιης αποτίμησης από το ΚΚΕ, όλων εκείνων των «αποκηρύξεων–διαγραφών» που πραγματοποιήθηκαν σε μια εποχή καταλυτικής κατίσχυσης και κυριαρχίας του πολιτικού αντιπάλου, αφενός∙ κι αφετέρου, σε μια εποχή που στο εσωκομματικό πεδίο κυριαρχούσε το δίπολο «ήρωας/προδότης» και το βασικό ερμηνευτικό πλαίσιο για την ορθότητα ή μη, την επιτυχία ή αποτυχία της πολιτικής γραμμής αναγόταν, όχι στο περιεχόμενό της αλλά στις «υποκειμενικές αδυναμίες» και δυνατότητες εφαρμογής της.
Την ανάγκη να γίνει κατανοητό ότι υπάρχουν όρια στις ανθρώπινες αντοχές, (βιολογικές και κοινωνικές) και να λαμβάνονται υπ’ όψιν στην κρίση μας για ανθρώπους που μπορεί να λύγισαν αλλά δεν έβλαψαν κανέναν άλλο παρά μόνο τον εαυτό τους.
Την ανάγκη η πολιτική γραμμή κάθε επαναστατικού κόμματος να είναι τέτοια ώστε να μην το μετατρέπει σε κόμμα παραγωγής ηρώων.
Σ’ αυτό το σημείο, με αφορμή το υλικό του ΣΑ για την υπόθεση του Γρηγόρη Λιόλιου αλλά και από μια γενικότερη εποπτεία της σχετικής βιβλιογραφίας, ας μου επιτραπεί να διατυπώσω δυο προσωπικές, γενικότερου χαρακτήρα, παρατηρήσεις.
Η πρώτη∙ οι διαδικασίες που χρησιμοποιήθηκαν για να αποδοθούν σε κομματικά μέλη οι κατηγορίες του «πράκτορα» ή του «προδότη», αλλά και οι διαδικασίες που χρησιμοποιήθηκαν για την «αποκατάσταση» προσώπων ή μηχανισμών που κατηγορήθηκαν ως τέτοιοι, μπορούν και πρέπει να ιδωθούν ως μέρος μιας συνολικότερης «κουλτούρας» με την οποία το κομμουνιστικό κίνημα εκείνης της περιόδου διαχειρίστηκε και διευθέτησε κρίσιμα ζητήματα για το ίδιο.
Η δεύτερη, που σχετίζεται άμεσα με την πρώτη, αφορά το περιεχόμενο και τα όρια της εσωκομματικής δημοκρατίας ως πεδίου επίλυσης των εσωκομματικών διαφωνιών.
Για να απαντήσει κανείς στο ερώτημα γιατί επιλέχθηκαν αυτές οι πρακτικές, θα πρέπει να αναζητήσει ερμηνευτικά και αξιολογικά εργαλεία στον τρόπο με τον οποίο διαμορφώθηκε η πρόσληψη και η αντίληψη των γεγονότων από τους ίδιους τους πρωταγωνιστές (πρόσωπα, οργανώσεις, μηχανισμούς κλπ.). Πώς, για παράδειγμα, προσεγγίζουν και κατανοούν συμβάντα που βιώνουν σε σχέση με τους κινδύνους που διέτρεχαν, τους στόχους και την ταυτότητα της πολιτικής συλλογικότητας στην οποία μετείχαν, την εννοιολόγηση της επαναστατικής δράσης έτσι όπως αυτή γίνεται κατανοητή τόσο σε σχέση με τις τοπικές ιδιαιτερότητες (π.χ. συνθήκες παρανομίας) όσο και σε σχέση με το διεθνές κομμουνιστικό κίνημα; Τέτοια και πολλά άλλα ερωτήματα ανακύπτουν μέσα από το εγχείρημα κατανόησης της δράσης ανθρώπων όπως ο Λιόλιος και της ένταξής αυτής της δράσης στη μεγάλη εικόνα της ιστορικής συγκυρίας μέσα στην οποία κινητοποιήθηκαν. Οι απαντήσεις είναι δόκιμο να αναζητηθούν σε πεδία όπως τα παραπάνω και όχι σε ύστερες ερμηνείες οι οποίες κουβαλούν την «επιρροή» της γνώσης του ιστορικού αποτελέσματος.
Όμως όλα αυτά γίνονται επίκαιρα και αποτελούν επίδοξο πεδίο ιστορικοπολιτικής επαναδιαπραγμάτευσης γιατί ο ΣΑ τα φέρνει στο προσκήνιο.
Γιατί αξιώνει με τη δουλειά του τη δικαίωση ανθρώπων που στρατεύθηκαν και δεν εγκατέλειψαν τις ιδεολογικές συντεταγμένες της κοινωνικής δικαιοσύνης
Γιατί μας βοηθάει να επισκεφθούμε το παρελθόν, να το γνωρίσουμε καλύτερα, να το ρωτήσουμε με νέους όρους, να καλλιεργήσουμε την συλλογική και ατομική αυτοσυνειδησία, να γίνουμε, κοντολογίς, καλύτεροι.
————————————-
ΟΜΙΛΗΤΡΙΑ: ΜΑΙΡΗ ΚΑΡΥΔΑ-ΜΥΛΩΝΑ, ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ
Παρουσιάστρια του Β΄ μέρους του βιβλίου που συνέγραψε η Άρτεμις Λιόλιου-Χρονοπούλου
Συγγραφέας του δευτέρου μέρους του βιβλίου και εμπνευστής του εγχειρήματος εξ αρχής είναι η Άρτεμις Λιόλιου- Χρονοπούλου, αδελφή του Γρηγόρη Λιόλου, στη μνήμη του οποίου και είναι αφιερωμένο το βιβλίο. Την Άρτεμη έχουμε τη χαρά και την τιμή να την υποδεχόμαστε σήμερα εδώ στη γενέτειρά της τη Νάουσα.
Η Άρτεμις λοιπόν γεννήθηκε στις 9 του Απρίλη του 1936, ημέρα Μεγάλη Παρασκευή. Και που γεννήθηκα, γράφει η ίδια, στην ηρωική πόλη της Νάουσας , ένα από τα ωραιότερα μέρη στην Ελλάδα.
Γονείς της ο Λεωνίδας Λιόλιος και η Αναστασία, Σούδα κατά την προσφιλή ονομασία στη Νάουσα. Ήταν το προτελευταίο παιδί μιας 9μελούς οικογένειας, αδελφή 2 αγοριών και άλλων τριών κοριτσιών. Συνδετικός κρίκος όλων η νάνα, η γιαγιά, που λίγο να άπλωνε το χέρι της θα ακουμπούσε τα 100.
Ήταν μια συνηθισμένη οικογένεια της Νάουσας την εποχή εκείνη με τα ζώα τους στο σπίτι, τα κτήματα και τους μπαξέδες. Η λάτρα του σπιτιού μεγάλη , αλλά αυτή την έκανε κουμάντο η μάνα, η οποία δούλευε και τον αργαλειό. Και πως την περιγράφει η Άρτεμις : “ Μάνα ήρωας. Προσωποποίηση της αγάπης, της προσφοράς, της υπομονής και της συγχώρεσης. Για δε τον πατέρα γράφει: “ Ο Μπαμπάς μου ήταν ψηλός, δυνατός, όμορφος με δύο μέτρα μουστάκι, δακτυλοδεικτούμενος για την εργατικότητά του στη μικρή κοινωνία της Νάουσας.
Σε μια τέτοια οικογένεια ανατράφηκε, μεγάλωσε και διδάχθηκε να αγωνίζεται με θάρρος, να έχει στόχους και να μη λέει δεν μπορώ, να ξεπερνά τα εμπόδια και να προχωρά.
Και έτσι προχώρησε στη ζωή της και έφτασε σήμερα στα 87της χρόνια να μας παραδίδει μαθήματα ζωής.
Η ίδια, καταγράφοντας τα προσωπικά και οικογενειακά της βιώματα μας μεταφέρει στην προκατοχική και κατοχική περίοδο, στον εμφύλιο πόλεμο και στην πρώτη μετεμφυλιακή περίοδο.
Η γραφή της απλή, αβίαστη, χειμαρρώδης. Έχει έναν ιδιαίτερο τρόπο να αφηγείται τα γεγονότα. Είναι σαν να σε παίρνει από το χέρι και να περπατάτε μαζί στις γειτονιές και τα σοκάκια της Νάουσας, από τα Αλώνια και την Αγία Παρασκευή στο συνοικισμό, στο κέντρο της πόλης στο πάρκο, στα κτήματα, στο βουνό. Συμμετέχεις μαζί της και βιώνεις τη ζωή της και αυτή των μελών της οικογένειάς της σαν να ήσουν και συ εκεί. Σε πάει στη Μακρόνησο, στο Τρίκερι, στις φυλακές και στις εξορίες, στις δίκες σε Θεσσαλονίκη, Λάρισα και Αθήνα.
Η αφήγησή της, πάντα σε πρώτο πρόσωπο, σε κάνει κοινωνό των ιδεών, των πιστεύω και των αγώνων, κυρίως του αδελφού της του Γόλη, και ενώ βρίσκεσαι αντιμέτωπη με τα πιο φριχτά και απάνθρωπα βασανιστήρια όλης της οικογένειας δεν σου μεταδίδει μίσος για όλους αυτούς που τα εφήρμοζαν, αλλά σε αφήνει να βγάλεις μόνο σου τα συμπεράσματά σου και να κρίνεις, οδηγώντας σε από την κορύφωση στη λύτρωση και την αποκατάσταση της μνήμης.
Και αυτά είναι μόνο επικεφαλίδες, όπως μου εξομολογήθηκε η ίδια στις πολλές τηλεφωνικές μας συνομιλίες. Πίσω από κάθε λέξη, κάθε φράση, κάθε παράγραφο κρύβεται μια ολόκληρη ιστορία, που σίγουρα δεν χωράει σε μερικές κόλλες χαρτί. Είναι όλη ένα περιπετειώδες βιβλίο.
Στην πραγματικότητα μέσα από την ιστορία της οικογένειάς της και ιδιαίτερα του αδελφού της του Γόλη, καταγράφει τη μαύρη ιστορία της Ελλάδας.
Θέλει με τον τρόπο της να αποκαταστήσει τη μνήμη του αδελφού της και ότι αυτός εκπροσωπούσε και να τιμήσει τον αντιστασιακό, το μαχητή του ΔΣΕ, το Δήμαρχο Νάουσας.
Νάτος και ο Γόλης, ο πρώτος μου αδελφός. Γεννημένος στη Νάουσα το 1925, πολύ γνωστός στον τόπο μας, τολμώ να πω και στην Ελλάδα. Το όνομά του πέρασε στη νεώτερη ιστορία. Έπαιξε σημαντικό ρόλο στη ζωή μας και όχι μόνο.
Ο Γόλης ήταν ιδεολόγος κομμουνιστής και γι αυτό ανέβηκε τόσο ψηλά ιεραρχικά στο κόμμα. Αυτός πίστευε ότι κάνει καλό στην πατρίδα. Τι έφταιγε ο αδελφός μου ο Θωμάς που μέρα νύχτα ήταν στα κτήματα, που αναγκάστηκε τελικά να φύγει? Δεν ήταν μόνο ο Θωμάς, ήταν δυστυχώς πολλοί αναγκασμένοι να φύγουν στο βουνό. Κυνηγούσαν τους κομμουνιστές αντί να αναγνωρίσουν τον αγώνα τους στην αντίσταση. Αυτοί αγωνίζονταν να κρατήσουν την Ελλάδα μακριά από τις βλέψεις των Άγγλων. Έτσι φτάσαμε στο σημείο που τους έπιαναν , τους σκότωναν , αφού πρώτα τους κακοποιούσαν.
Δεύτερος αδελφός μου ήταν ο Θωμάς, όμορφος, εργατικός, μαζί με το μπαμπά στα κτήματα, αγαπησιάρης αλλά τον χάσαμε δυστυχώς μόλις 20-21 χρονών.
1945-46 ο Γόλης φοιτητής στη Γεωπονικής Σχολής της Θεσσαλονίκης. Αναγκάζεται να διακόψει τις σπουδές του επειδή καταλάβαινε ότι λόγω των ιδεών του κινδυνεύει η ζωή του και φεύγει στο βουνό.
Γράφει για τον εαυτό της: “ Τότε άρχισε και η δική μου συμμετοχή στην αντίσταση, εν αγνοία μου τι κάνω, Θυμάμαι που μου ράψανε ένα κόκκινο παλτουδάκι που το φορούσα και πετούσα από τη χαρά μου. Έλα όμως που στη φόδρα του είχαν μια κρυφή τσέπη. Σε αυτήν μου έβαζε σημειώματα ο αδελφός μου και με τη συνεργασία της μάνας μου τα πήγαινα σε σπίτια που είχε συνεργάτες και φίλους. Πρώτα πήγαινα με τη μάνα μου επίσκεψη φιλική, δήθεν, για να μάθω το δρομολόγιο. Μου έδιναν λοιπόν το σημείωμα με την οδηγία που θα το πάω και εάν κάποιος έρχεται πίσω μου επίμονα, να το φάω, για να μην μου το πάρει, γιατί είναι πολύ σημαντικό. Η πρώτη αποστολή ήταν πολύ σημαντική για να δουν αν μπορούν να μου έχουν εμπιστοσύνη. » Σε μια άλλη περίπτωση πήγαμε εγώ και η μάνα μου στον προσφυγικό συνοικισμό στο σπίτι του Μιχάλη Βουτυρά. Η οικογένεια Βουτυρά είχε και μια μικρή κόρη την Ερμιόνη. Γίναμε φίλες, πηγαίναμε μαζί και σε άλλα σπίτια και κατεβαίναμε και στο κέντρο της πόλης. Στο δρόμο κάναμε τις πεταλούδες και κυνηγιόμασταν. Ωραία απασχόληση για μας.
Μεγάλη εξυπηρέτηση για τον αδελφό μου το Γόλη που συνεννοούνταν μια χαρά με τους αντιστασιακούς φίλους του.»
Άλλοι οι τρόποι επικοινωνίας τότε που σήμερα ίσως φαντάζουν εξωπραγματικοί.
Αλλά έτσι ήταν διαμορφωμένη τότε η ζωή, χωρίς τηλέφωνα, internet, κινητά και λογισμικό, μόνο με προσωπική επαφή και μηνύματα καλά κρυμμένα, ακόμη και με μικρά παιδιά για προκάλυψη.
Και εάν η Γερμανική κατοχή ήταν μια εξαιρετικά δύσκολη περίοδος, εκείνη του εμφύλιου που ακολούθησε ήταν για πολύ κόσμο και ιδιαίτερα για την οικογένεια στην οποία αναφέρεται το βιβλίο από τις δυσκολότερες.
Έτσι συλλαμβάνεται και ο μικρότερος αδελφός τους ο Θωμάς που δεν είχε καμία σχέση με την αντίσταση, αλλά συνελήφθη από την αστυνομία ως αδελφός του αντάρτη Γρηγορίου Λιόλιου. Και αφού κακοποιήθηκε βάναυσα και έγινε αγνώριστος από τα βασανιστήρια του επέτρεψαν να γυρίσει στο σπίτι . αυτό όμως δεν κράτησε πολύ γιατί με τις συνεχείς διώξεις τους τον ανάγκασαν κι αυτόν να βγει στο βουνό και να ακολουθήσει το Γόλη. Μαύρη όμως ήταν η μοίρα του. Πάτησε μια νάρκη , τραυματίστηκε βαριά και μετά από λίγο δεν άντεξε και ξεψύχησε. Ο Γόλης τον έθαψε με βαριά καρδιά και συνέχισε το δρόμο του. Την άλλη μέρα πήγε εκεί η χωροφυλακή, έριξαν μερικές τουφεκιές δήθεν ότι έγινε μάχη πήραν το πτώμα του Θωμά και το κατέβασαν στη Νάουσα πάνω σε μια ανοιχτή καρότσα του Δήμου και το περιέφεραν στους δρόμους της πόλης. Ο τελάλης καλούσε τους Ναουσαίους να βγουν στα παράθυρα να δουν το θέαμα. Πέρασαν και από το σπίτι μας. Η γιαγιά μου βρήκε τη δύναμη να βγει στο μπαλκόνι να τον δει, εγώ την τραβούσα μέσα. Η μοίρα μου ήθελε, μονολόγησε η γιαγιά να μου κάνει δώρο για τη γιορτή μου να πιω κι αυτό το πικρό ποτήρι. Ο Θωμάς σκοτώθηκε 24 Νοεμβρίου, παραμονή της γιορτής της. Την έλεγαν Αικατερίνη. Η συνέχεια της περιγραφής σαφώς και παραπέμπει σε αρχαία τραγωδία.
Αφού τον περιέφεραν σε όλη την πόλη τον πέταξαν στα κάγκελα του πάρκου ακριβώς απέναντι από τις φυλακές όπου κρατούνταν οι μεγαλύτερες αδερφές της. Τον έβλεπαν από μακριά αλλά όταν ζήτησαν να πάνε να τον χαιρετήσουν η απάντηση ήταν πως θα τις αφήσουν μόνο αν τον φτύσουν.
Ξεκίνησα, γράφει η Άρτεμις, και εγώ να πάω να δω τον σκοτωμένο αδελφό μου. Δεν με άφηναν να πάω κοντά του να τον δω, αν δεν τον έφτυνα. Δεν το έκανα και έφυγα. Και ήταν μόνο ένα μικρό κορίτσι.
Μικρό σε ηλικία μεγάλο στην ψυχή. Και να σκεφθεί κανείς ότι την ίδια εποχή οι γονείς ήταν φυλακισμένοι. Ο μπαμπάς στη Μακρόνησο, η μαμά στο Τρίκερι και οι τρεις αδελφές στη Νάουσα.
Σκεφτείτε σήμερα να βιώνει τέτοιες καταστάσεις ένα παιδί 13 ετών και μια γιαγιά 99…
Έχει μια δύναμη και μια δυναμική ο λόγος της Άρτεμις που ενώ περιγράφει, γλαφυρά θα έλεγα, τόσο πονεμένα γεγονότα, δεν αφήνει τον αναγνώστη να νοιώσει μίσος για όσους προκάλεσαν τόσο πόνο και δάκρυα αλλά τον οδηγεί στα μονοπάτια που εκείνοι διάβηκαν και τον αφήνει βαδίζοντας στα χνάρια τους να βγάλει τα δικά του συμπεράσματα.
Φυλακές, εξορίες, βασανιστήρια, ταπείνωση, εξευτελισμός της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, δίκες και καταδίκες, θανατικές ποινές.
Αυτοί ήταν οι τρόποι εξυγίανσης της Ελλάδας από όσους είχαν αριστερή ιδεολογία και αποτελούσαν κατά την άποψη των διοικούντων απειλή για την Ελλάδα.
Ένας τέτοιος μεγάλος εχθρός της Ελλάδας, μεταξύ πολλών άλλων, θεωρούνταν και ο Γρηγόρης Λιόλιος, ο οποίος διώχθηκε ποικιλοτρόπως για τις ιδέες του.
Γύρω στο 1950 η οικογένεια πλην βέβαια του Γόλη και του Θωμά είχε επιτέλους ξανασυγκεντρωθεί στο σπίτι και προσπαθούσε να μαζέψει τα κομμάτια της.
Και να ξαφνικά, γραφεί η Άρτεμις, το 1954, η οικογένειά μας έγινε το πρώτο θέμα στις εφημερίδες και τα ραδιόφωνα. Συνελήφθη ο αδελφός μου ο Γόλης στην Αθήνα τη Μεγάλη εβδομάδα τον Απρίλη. Του είχαν στερήσει τα πολιτικά του δικαιώματα από το 1948. Ήταν και επικηρυγμένος . Άρχισε πάλι η ζωή μας με φυλακές, δικαστήρια κλπ. Κλάμα η μάνα μου σκυμμένο ως τα γόνατα το κεφάλι του πατέρα μου σχήμα οξύμωρο. Χαρμολύπη.
«Όταν μου είπες έχε γεια και κίνησες να φύγεις κλωνάρι απ την καρδούλα μου ξερίζωσες και πήρες». Τραγουδούσε η μητέρα της δουλεύοντας στον αργαλειό.
Η Άρτεμις κατεβαίνει στην Αθήνα να δει τον αδελφό της που κρατούνταν στις φυλακές Αθηνών στην οδό Μπουμπουλίνας.
Ήρθε ένας κύριος αδύνατος χλωμός δεν τον κατάλαβα γιατί είχα να τον δω από το 1949. Ούτε ο ίδιος με κατάλαβε. Γι αυτόν τον άνθρωπο που δεν γνωρίζεις καν πέρασες, δέχθηκες τέτοιο κυνήγι? Της είπε ο κ. Αγγελάκου στο γραφείο της Γενικής Ασφάλειας όπου πραγματοποιήθηκε η συνάντηση. Μας σύστησε και ασυναίσθητα κοιταχθήκαμε, αγκαλιαστήκαμε και κλαίγαμε και οι δύο. Ακολούθησαν δικαστήρια σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, όπου το κακουργιοδικείο καταδίκασε το Γόλη 11,5 χρόνια κάθειρξη.
Κάποτε όμως τελείωσαν όλα αυτά, ο εμφύλιος, ο θάνατος του Θωμά, η σύλληψη του Γόλη, τα απανωτά δικαστήρια, μέχρι που αφέθηκε ελεύθερος και ακολούθησε και η επανασύνδεση με τη γυναίκα το και το κοριτσάκι τους που ήταν στη Ρουμανία.
Ωδή στην οικογένεια και στους αγώνες τους είναι αυτό το βιβλίο.
Στη μάνα, στον πατέρα, στα αδέλφια, αγόρια και κορίτσια, στη γιαγιά και σε όλους αυτούς που τους στάθηκαν στα δύσκολα.
Ωδή στην αλήθεια, στο ρεαλισμό, στην άδολη ιδεολογία του καλύτερου για τους πολλούς, στην ανεκτίμητη αγάπη για τον τόπο και τους ανθρώπους του.
Ωδή και μνημόσυνο και στη μνήμη του αδελφού της Γόλη καθώς και στην αποκατάσταση της αλήθειας ιδωμένης με τα μάτια της συγγραφέως και ειπωμένης από τα χείλη της.
Την Άρτεμη τη γνώρισα όταν ήμουν μικρή κοπελίτσα.
Ήταν μια ψηλή όμορφη νέα γυναίκα με τα μαλλιά μας πιασμένα σε μια τεράστια πλεξούδα, επιβλητική μέσα στη μπλε στολή της επισκέπτριας αδελφής νοσοκόμας του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού. Υπηρετούσε στο Ασκληπιείο της Βούλας. Σε μένα φάνταζε σαν άγγελος εξ ουρανού καθώς στεκόταν αγέρωχη αλλά με ένα τεράστιο χαμόγελο σε όλο της το πρόσωπο δίπλα στη μητέρα μου που νοσηλευόταν στο εκεί νοσοκομείο.
Που νάξερα τότε τι είχε περάσει αυτή η γυναίκα και όλη της οικογένεια.
Γι αυτό την εκτιμώ και τη θαυμάζω και εύχομαι να συνεχίσει να αγωνίζεται με τον ίδιο τρόπο στη ζωή της και να έχει το κουράγιο να μας ταξιδέψει και σε άλλα μονοπάτια της πολυτάραχης ζωής της εποχής εκείνης για να γνωρίζουμε, να γινόμαστε σοφότεροι και να μαθαίνουμε, να αφήνουμε πίσω μας τα μίση και τα πάθη και να προχωρούμε στη ζωή μας, πιστοί στις ιδέες μας αλλά και διαλλακτικοί και ανοιχτόμυαλοι.
Αυτό άλλωστε είναι και το μήνυμα που μας κληροδότησε και ο αδελφός της ο Γόλης « Ποτέ πια πόλεμος ποτέ πια εμφύλιος σπαραγμός φωνή, κραυγή από τον τάφο μαχητών του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας που έπεσαν στον εμφύλιο 1946-49.
——————————–
ΟΜΙΛΗΤΗΣ: ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΚΑΡΑΜΠΑΤΖΟΣ, ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ, ΠΡΩΗΝ ΔΗΜΑΡΧΟΣ ΝΑΟΥΣΑΣ
Παρουσιαστής του άρθρου που συνέγραψε για την δημαρχιακή θητεία του Γρηγόρη Λιόλιου. Το άρθρο περιλαμβάνεται στο Γ΄ μέρος του βιβλίου
«Όποιος δεν γνωρίζει το παρελθόν, του είναι βέβαιο ότι θα το ξαναζήσει», έλεγε κάποτε ο George Orwel.
Θα ρωτήστε ίσως, γιατί αυτή η αναφορά; Θα εξηγήσω στο τέλος.
Αξιότιμοι θεσμικοί προσκεκλημένοι,
Αξιότιμες κυρίες και κύριοι που μας τιμάτε σήμερα με την παρουσία σας.
Ένα μεγάλο και δικό μου «ευχαριστώ» για την ανταπόκρισή σας στην πρόσκλησή μας. Βλέπω με μεγάλη χαρά: τους οικείους του, τα παιδιά και τις αδελφές του, παλιούς γειτόνους, αλλά και εγγονούς γνωστών του που προσήλθαν μάρτυρες για την υπεράσπισή του στο Κακουργιοδικείο (Μανάκας, Κουλτζή-Μπακαλιού κ.α), όπως επίσης και πάρα πολλούς από τους τότε συνεργάτες του στον Δήμο.
Παρουσιάζουμε σήμερα με μεγάλη χαρά προς την Κοινωνία της Νάουσας το βιβλίο για τον Γόλη τον Λιόλιο. Τον αρκετά παρεξηγημένο, Γόλη Λιόλιο, που –μπορώ να το πω και ίσως αυτό να πλήρωσε. Είναι λοιπόν, μια εκδήλωση μνήμης γι’αυτόν.
Να πω κατ’ αρχήν ότι είναι πολύ μεγάλη η τιμή μου να παρευρίσκομαι κι εγώ εδώ σ’ αυτό το αφιέρωμα. Και είναι διπλή η τιμή και η χαρά μου γιατί κλήθηκα από τους δύο συγγραφείς του βιβλίου, τους αξιότιμους – καλούς φίλους μου πλέον- Στέργιο Αποστόλου και Άρτεμη Χρονοπούλου –Λιόλιου, να συγγράψω κι εγώ μαζί τους ένα πολύ σημαντικό –το τελευταίο – κομμάτι της πολυκύμαντης και πολυποίκιλης ζωής του Γόλη Λιόλιου. Η συν-συγγραφή βιβλίων είναι ιδιαίτερα θετική, διότι ο ένας συμπληρώνει τις σκέψεις του άλλου. Άλλωστε ο Στέργιος Αποστόλου, συνέγραψε μαζί με τον Μανόλη Βαλσαμίδη το βιβλίο «Η μάχη της Χοντροσούγκλας».
Είναι μάλιστα και η ΠΑΡΘΕΝΙΚΗ μου επίσημη –συγγραφική συμβολή, αποτυπωμένη σ’ αυτό το σπουδαίο βιβλίο που συνέγραψαν δύο εκλεκτοί άνθρωποι.
Για τα δύο πρώτα «ΜΕΡΗ» του Βιβλίου, μίλησαν ήδη ο Γιώργος και η Μαίρη και τα κάλυψαν εξαιρετικά αλλά και με απόλυτη επάρκεια.
Περνάω επομένως κατ’ευθείαν στο δικό μου το «ΤΡΙΤΟ ΜΕΡΟΣ» του βιβλίου και αφορά την «Προσφορά του Γ.Λιόλιου στην Αυτοδιοίκηση».
Φυσικά, δεν πρόκειται να σας κουράσω με λεπτομερή στοιχεία, έργα και αριθμούς.
Θα σταθώ καθαρά στο «πολιτικό» σκέλος για να σκιαγραφήσω με τη σειρά μου το τελευταίο Κεφάλαιο της ζωής του Γόλη.
Θυμάμαι λοιπόν, γιατί ήμουν κι εγώ ενεργό μέλος του ΠΑΣΟΚ, ότι τα δύσκολα εκείνα χρόνια (1989-1990) που συνέβαιναν τα γνωστά γεγονότα με το «Σκάνδαλο Κοσκωτά» και την παραπομπή του Ανδρέα Παπανδρέου στο Ειδικό Δικαστήριο, κι επειδή ο Γόλης ήξερε πολύ καλά την Ιστορία, που την είχε «….φάει με το κουτάλι….» άρα ήξερε πολύ καλά ότι αυτή «ΕΠΑΝΑΛΑΜΒΑΝΕΤΑΙ», ήρθε κι έγινε μέλος της Τοπικής Οργάνωσης ΠΑΣΟΚ Νάουσας. Γραμματέας τότε, ήταν ο φίλος Λάζαρος Τέμας που τον βλέπω κιόλας είναι ανάμεσά μας.
Γράφω λοιπόν στο βιβλίο, ότι σαν έμπειρος και δίκαιος άνθρωπος που ήταν, με αγνές ιδέες περί Δημοκρατίας, Ελευθερίας, αλλά και περί Ισότητας των Ανθρώπων, τίμιος αγωνιστής, με αρχές και πίστη στις Ανθρώπινες αξίες, διέβλεπε μιαν αδικία που επιχειρούνταν, κι έναν πιθανό κίνδυνο στο να περιπέσει η Ελλάδα εκ νέου σε μια δίνη εχθρότητας και αλληλοσπαραγμού, με τις δύο μεγάλες Πολιτικές Παρατάξεις στη χώρα μας, να αντιδικούν σφοδρά.
Επομένως, ένα τέτοιο ενδεχόμενο – λόγω των έντονων βιωμάτων του από την περίοδο της Εθνικής Αντίστασης και του Εμφυλίου- προφανώς δεν θα μπορούσε να τον αφήσει αδιάφορο. Ήρθε λοιπόν και γράφτηκε τότε στο ΠΑΣΟΚ, όταν αρκετοί αποχωρούσαν υβρίζοντες – πλανηθέντες από τη λάσπη και τις συκοφαντίες που κυκλοφορούσαν εκείνο το διάστημα. Ο Γρηγόρης λοιπόν, ανασκουμπώθηκε και στρατεύθηκε πολιτικά. Μπήκε στο ΠΑΣΟΚ και βοήθησε τον χώρο με το κύρος του, τις γνώσεις και τις εμπειρίες του, αλλά και με το πολιτικό του εκτόπισμα. Δεν θα ξεχάσω, ότι το 1989 σε μια ομιλία που διοργάνωσε το ΠΑΣΟΚ στην Πλ. Καρατάσου με ομιλητές τους Αντώνη Μπριλάκη και Στέλιο Παπαθεμελή, είχε έρθει μέχρι και ο Μάρκος Βαφειάδης και τα λέγανε επί ώρες με τον Γρηγόρη, με τον οποίο είχαν να βρεθούν αρκετές δεκαετίες.
– Την ίδια χρονιά (1990), ήταν και υποψήφιος με τον συνδυασμό «ΝΑΟΥΣΑ» του Γιώργου Πολάκη που στηριζόταν απ’ το ΠΑΣΟΚ και εκλέχτηκε 4ος στη σειρά με 480 ψήφους, με πλειοψηφήσαντα σύμβουλο του Τάκη τον Σαράτση με 665 σταυρούς. Ανέλαβε Αντιδήμαρχος, αλλά και πρώτος Πρόεδρος της ΔΕΥΑΝ. Η θητεία του χαρακτηρίστηκε ως απόλυτα επιτυχημένη. Όμως, στη διάρκεια της θητείας του κ. Πολάκη, δημιουργήθηκαν σοβαρές πολιτικές διαφωνίες και «4» σημαντικά στελέχη (…ο ίδιος ο Γόλης, ο Τάκης Σαράτσης, ο Νίκος Πίτος –που τον ευχαριστώ ιδιαίτερα για τη σημερινή του βοήθεια στην παρούσα εκδήλωση, και ο μακαρίτης ο Τάσης ο Μπουρδάνος), διαφώνησαν με τον τρόπο διοίκησης του δημάρχου Πολάκη και αποχώρησαν από την παράταξη, δημιουργώντας τον συνδυασμό «ΝΑΟΥΣΑ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ».
– Το 1994, ο Γόλης εξελέγη Δήμαρχος. Υποθέτω, ότι θα θυμάστε οι περισσότεροι το θρίλερ της 2ης Κυριακής (22-10-1994), όταν με διαφορά μόλις 63 ψήφων, επικράτησε ο συνδυασμός του κ. Λιόλιου, έναντι του κ. Πολάκη. Το αποτέλεσμα έφτασε να κριθεί κάπου τις πρώτες μεταμεσονύκτιες ώρες! Οι άλλοι δύο συνδυασμοί ήταν του κ. Π. Μπόλα και της κ. Μ. Μπόσκου.
Ο Γρηγόρης Λιόλιος, διετέλεσε Δήμαρχος για μια τετραετία (1995-1998).
Δεν θα αναφέρω λεπτομέρειες για τα έργα της θητείας του κλπ. Τα περιγράφω αναλυτικά στο βιβλίο, όπως και τους τότε εκλεγμένους Δημοτικούς Συμβούλους των «4» Παρατάξεων, οι περισσότεροι των οποίων είναι παρόντες σήμερα και τους ευχαριστώ πολύ που ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμά μας.
Θα σταθώ μόνον στα σημαντικότερα –κατ’ εμέ- πράγματα που νομίζω σηματοδότησαν τη θητεία του Γρηγόρη. Συνέστησε «4» Δημοτικές Επιχειρήσεις (τότε βλέπετε, τις ενίσχυε το Κράτος): α) τον ΔΗΠΟΝ, β) τη ΔΕΤΑΒ (Χιονοδρομικό), γ) τη ΔΗΚΕΝΑ (αυτεπιστασίες έργων) και δ) την ΔΕΕΦΥΠ. Αξιοποίησε στα εκεί Διοικητικά Συμβούλια, σχεδόν όλους τους συμβούλους του, αλλά και πολλούς Πολίτες της Νάουσας. Το Προεδρείο είχαν αναλάβει ανά μια διετία οι Τάσης Μπουρδάνος και Βασ. Τζώρτζης, ενώ οι Τάκης Σαράτσης και Γ. Γιαννικουρής συνεπικουρούσαν το έργο των Διοικητικών και Τεχνικών Υπηρεσιών αντίστοιχα, αναπτύσσοντας πολύ καλές σχέσεις με τα στελέχη και το προσωπικό του Δήμου μας και όντες προσωπικά μέσα στην Κοινωνία και στον κόσμο. Ο Νίκος Πίτος, είχε αναλάβει την Προεδρία της ΔΕΤ με τεράστια συμβολή στην περαιτέρω ανάπτυξή της.
Την εποχή εκείνη επίσης, εντάχθηκε στο «Πρόγραμμα Leader» η ριζική ανάπλαση του άλσους Αγίου Νικολάου, έργο το οποίο επέβλεπε ο πανταχού παρών Αντιδήμαρχος Γ. Γιαννικουρής, το οποίο μάλιστα το έτος 1998, απέσπασε από την Ε.Ε. «Βραβείο Ειδικής Αξίας» και παραμένει το καμάρι μας.
Ο Δήμος μας είχε ενταχθεί σε Ευρ. Πρόγραμμα και για την ανάδειξη των ορεινών μονοπατιών, και τότε κατασκευάστηκαν τα δύο ορεινά καταφύγια (5 Πηγάδια- Μουντάκι).
Παραχωρήθηκε από το Υπ. Άμυνας χώρος 15 στρ. πάρκινγκ (στρατόπεδο).
Δημοπρατήθηκε και άρχισε η κατασκευή του Βιολογικού Σταθμού Νάουσας στις «Ρουντίνες», ενώ αγοράστηκε ακίνητο στην περιοχή «Μπλάνα» όπου κατασκευάστηκαν οι Δεξαμενές καθίζησης και τα φίλτρα νερού.
Το κέντρο της πόλης, είχε αλλάξει όψη με τις αναπλάσεις -πεζοδρομήσεις των οδών Σολωμού, Παναγούλη κλπ. Ενώ και η Αποκριά της Νάουσας, οργανώνεται πολύ καλύτερα απ’ ότι μέχρι τότε, και τότε ήταν που καθιερώθηκε το Σαββατιάτικο γλέντι με τη συμμετοχή των καταστηματαρχών, το: «ΝΑΟΥΣΑ, μια πόλη μια γιορτή» με υπεύθυνο επί του Πολιτισμού τον Β. Τζώρτζη.
Θέλω όμως να σταθώ σε κάτι πολύ ΙΔΙΑΙΤΕΡΟ. Είναι το θέμα των «Αδελφοποιήσεων». Για πολλούς, ίσως να μη λέει τίποτε αυτό. Αλλά μην ξεχνάμε ότι εκείνη την περίοδο ζούσαμε και στη χώρα μας τις συνέπειες του εμφυλίου Πολέμου στην γειτονική μας Γιουγκοσλαβία. Θυμίζω, ότι η Ε.Ε. ήδη από το 1990 –μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, την πτώση του τείχους του Βερολίνου κλπ. και με σκοπό την ενότητα των λαών, προωθούσε τον θεσμό των «ΑΔΕΛΦΟΠΟΙΗΣΕΩΝ» πόλεων δημιουργώντας δικτυώσεις και διακρατικές ή άλλες συνεργασίες. Ο Γρηγόρης, ως ένας γνήσιος ιδεολόγος κομμουνιστής και ΔΙΕΘΝΙΣΤΗΣ, έδωσε πράγματι βαρύτητα στο σοβαρό αυτό θέμα. Ήδη από την αρχή της θητείας του (Απρίλης 1995), το Δ.Σ. Νάουσας συνέστησε «ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΑΔΕΛΦΟΠΟΙΗΣΕΩΝ» με πρώτο Πρόεδρό της τον Τάση Μπίλη. Έκτοτε η Νάουσα, ανέπτυξε ένα ευρύ δίκτυο συνεργασιών και δικτυώσεων με άλλες πόλεις. Αδελφοποιήθηκε με την πόλη «Ζγκοζέλετς» της Πολωνίας και την Ποντγκόριτσα» του Μαυροβουνίου. Δείχνοντας για μια ακόμη φορά η Νάουσα το κοινωνικό της πρόσωπο, φιλοξένησε πολλά παιδάκια από την εμπόλεμη Γιουγκοσλαβία. Στη φιλοξενία αυτή, ανταποκρίθηκαν και πάρα πολλοί δημοτικοί σύμβουλοι, πολλοί εκ των οποίων διατηρούν ακόμη –εξ όσων γνωρίζω- καλές σχέσεις με τα παιδιά αυτά που ήδη έχουν γίνει και …γονείς! Για τις πρωτοβουλίες αυτές ο Δήμος μας τιμήθηκε από την Ε.Ε. με το «Βραβείο χρυσών Αστέρων αδελφοποιημένων Πόλεων», το οποίο παρέλαβε στο Δουβλίνο, ο ίδιος ο Δήμαρχος κ. Λιόλιος.
Με τον Δήμαρχο Λιόλιο, συνεργάστηκα επίσης όταν την ίδια περίοδο ήμουν εκλεγμένος Νομαρχιακός Σύμβουλος και Αντ/δρος του Ν.Σ. (με Νομάρχη τον Ανδρέα Βλαζάκη) προωθώντας λύσεις σε καίρια θέματα του Δήμου μας.
Δεν μπορώ επίσης να ξεχάσω, την μετέπειτα συνεργασία μας όταν εκλέχτηκα Δήμαρχος. Κάπου στις αρχές του 2004, είχα συστήσει το «Συμβούλιο Δημάρχων». Στην πρόσκλησή μου για ενημέρωση και συζήτηση, ανταποκρίθηκαν οι παλιοί Δήμαρχοι κ.κ. Αλέκος Χωνός (που μου είχε στείλει εκτενή επιστολή του με τις απόψεις του), ο Πέτρος Μπόλας, ο Γιώργος Πολάκης και ο Γρηγόρης Λιόλιος. Ο Δ. Βλάχος, δεν είχε έρθει.
Η μεγάλη ηλικιακή απόσταση που μας χώριζε με τον Γρηγόρη, ήταν σαν μια σχέση πατέρα με γιό. Πολύ συχνά βρισκόμασταν και τα λέγαμε, ενώ επεδίωκα να τον ακούω συχνά, πιστεύοντας ότι είχα πολλά να πάρω από την εμπειρία του, καθώς αρκετά θέματα που είχε αντιμετωπίσει ο ίδιος στη θητεία του, επανέρχονταν τα ίδια και σ’ ένα βαθμό είχα κάπως έτοιμες τις λύσεις. Αυτό όπως αντιλαμβάνεσθε, ήταν ένα κέρδος πολιτικού χρόνου. Πέραν αυτών, και τους δυό μας, μάς διακατείχε ένα καθαρό πνεύμα ειλικρινούς συνεργασίας γιατί κινούμασταν έξω από εγωϊσμούς και αλαζονείες που συνέβαινε με άλλους. Αυτό που λέω, το έζησα προσωπικά και το καταθέτω ενώπιόν σας.
Αναγνωρίζω συνεπώς, την σημαντική του προσφορά στον Δήμο μας γιατί απέδειξε με τη στάση ζωής του, και μετά τη λήξη της θητείας του, ότι ήταν ένας πολύ καλός ζευγάς και άφησε ακόμη καλύτερη σπορά.
… Αξιότιμοι συγγραφείς και φίλοι,
Αξιότιμες κυρίες και κύριοι, εκλεκτοί μας προσκεκλημένοι.
Εδώ ακριβώς, επιτρέψτε μου να σταθώ για «1» ακόμη λεπτό σε κάτι που ξεχωρίζω και πρέπει να το κρατήσουμε: Η έστω και οριακή αυτή επικράτηση του Γρηγόρη στις Δημοτικές Εκλογές του 1994, σήμαινε για μένα – όπως τουλάχισον εκλαμβάνω εγώ το γεγονός αυτό και παρά το ότι στήριζα τον Πολάκη- ότι η ίδια η Κοινωνία της Νάουσας, ακόμη και η συντηρητική Παράταξη, ήθελε τη λήθη των όποιων αρνητικών καταστάσεων και καταλοίπων της ταραγμένης περιόδου του Εμφυλίου Πολέμου και αποζητούσε οπωσδήποτε την ΕΝΟΤΗΤΑ του Κόσμου. Επομένως, η ανάδειξή του στο ύψιστο αξίωμα του ΠΡΩΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ της αγαπημένης του Νάουσας, αποτελούσε και μια ηθική αποκατάσταση του γνήσιου ιδεολόγου Γρηγόρη Λιόλιου.
Και γιατί λέω ΓΝΗΣΙΟΣ ΙΔΕΟΛΟΓΟΣ; Ακούστε την απάντηση που έδωσε ο Γόλης στον πατέρα του τον Λεωνίδα, στο ερώτημα που του είχε θέσει εκείνη την ταραγμένη περίοδο, στο ΓΙΑΤΙ βρε παιδί μου; Είχε πει λοιπόν (βλ. σελ. 152, Άρτεμις) «Ό,τι έχουμε εμείς, μπαμπά, και το χαιρόμαστε, πρέπει να το έχουν όλοι. Όλοι να μπορούν να στρώσουν ένα πλούσιο τραπέζι … ».
Αυτό φίλοι μου, λέει πάρα πολλά για μένα. Αυτό δεν ήταν άραγε από πολύ παλαιότερα, και το μήνυμα ΙΣΟΤΗΤΑΣ του ίδιου του Χριστιανισμού; Δεν ήταν η αλήθεια, η δικαιοσύνη και η αγάπη προς τον πλησίον; Αυτά ακριβώς, δεν ήταν και τα ιδεολογικά προτάγματα του νεαρού τότε -φοιτητή- αγωνιστή Γρηγόρη Λιόλιου, όταν εντάσσονταν στην Εθνική Αντίσταση και μετά στο Κ.Κ.Ε.; Αλλά, όπως κατέθεσε στην απολογία του: «…οι εμπρησμοί και οι εκτελέσεις, δεν ήταν δική μου δουλειά…, εγώ έκανα ιδεολογικό πόλεμο».
Προφανώς με όλα αυτά που συνέβησαν στον Εμφύλιο, είμαι βέβαιος ότι δεν συμφωνούσε ο ίδιος. Και όσο περνούσε από το χέρι του, έσωσε κόσμο και περιουσίες. Αξίζει να θυμίσω κάποιες από τις πολύ κρίσιμες καταθέσεις των τότε μαρτύρων του: α) Ο Γρηγ. Κολτσάκης είχε πει: «… Ο Γόλης δέχτηκε στο σπίτι του την οικογένεια Λαναρά που ζήτησε έντρομη να κρυφτεί. Τότε η κ. Λαναρά είπε: Μας συνέλαβαν οι Αντάρτες στα Αλώνια και μας απέλυσε ο Λιόλιος…». Β) Ο Βαγγέλης Μπακαλιός είχε πει μεταξύ άλλων: «….. Ο Γόλης, έσωσε το 1/3 της Νάουσας…» και γ) Ο Α. Τσικιτίκος: «….Ο κατηγορούμενος …(Γ.Λ) έτρεχε και μας φώναζε: ….Κρύψτε τα κορίτσια, κρύψτε τα, παραπάνω δεν μπορώ να κάνω τίποτε, έχω ανωτέρους…… Αν υπήρχε ένας ακόμα Λιόλιος, η Νάουσα θα σώζονταν…». Τα γράφει άριστα ο αγαπητός μου Στέργιος Αποστόλου και τα τεκμηριώνει απόλυτα.
Άραγε, δεν στεναχωριόταν και ο ίδιος με όσα πέρασε η Οικογένειά του, εξ αιτίας των πολιτικών του Επιλογών; Αλλά όταν κάποιος επιλέγει τον αγώνα, ρισκάρει πάρα πολλά πράγματα, με πρώτο απ’ όλα την ίδια τη ζωή του. Κι ο Γόλης ήταν ένας τέτοιος Αγωνιστής πιστεύοντας εκείνο που είχε πει ο Καζαντζάκης «… Ο σωστός δρόμος είναι ο ανήφορος… ». Γι’αυτό μάλλον κι ανηφόρισε ….κατά το Βέρμιο, ενώ θα μπορούσε κι αυτός να … λουφάξει. Όλα αυτά όμως, θαρρώ πως τα περιγράφει πολύ γλαφυρά και συγκινητικά, η αγαπητή μου κ. Άρτεμις.
Μπορώ επίσης να σας μεταφέρω και μια προσωπική μαρτυρία, όταν τον επισκέφτηκα μαζί με τον Αντώνη Αναστ. Μπουρδάνο στο σπίτι του ένα χρόνο περίπου πριν πεθάνει. Επειδή λοιπόν ο Γρηγόρης δεν ήθελε ποτέ να μιλάει για τα γεγονότα αυτά (παρά το ότι πολλοί Ναουσαίοι επιμέναμε να καθίσει και να τα καταγράψει σε ένα βιβλίο…), το μόνο που μας είχε πει ήταν ότι κατάφερε και έσωσε τις Ταξιαρχίες του ΔΣΕ όταν έφευγαν από το Βέρμιον γιατί ο προορισμός τους ήταν να περάσουν μέσω της τοποθεσίας «Μουχαρέμ Χανι», όπου όμως τους είχε στήσει ενέδρα ο κυβερνητικός στρατός. Έτσι, με την επιμονή του, αλλά κι επειδή γνώριζε άριστα τα κατατόπια του Βερμίου – του οποίου για χρόνια ήταν Διοικητής/Ταγματάρχης – έστειλε τους αντάρτες μέσω Πτολεμαϊδας και αποφεύχθηκε σωστό μακελειό.
Σήμερα λοιπόν, η συγγραφή αυτού του εξαιρετικού βιβλίου από αυτούς τους δύο άριστους και βιωματικούς γνώστες της τοπικής μας ιστορίας, ας γίνει πομπός δύο μηνυμάτων:
-
Το πρώτο είναι, η ιστορική μας αυτογνωσία. Να γίνει κτήμα μας η ρήση του George Orwel που ανέφερα στην αρχή οτι: «Όποιος δεν γνωρίζει το παρελθόν του, είναι βέβαιο ότι θα το ξαναζήσει» και
-
Το δεύτερο (επειδή βλέπετε σήμερα ότι είναι μια …..όλως συμπτωματική μέρα -η3η του Σεπτέμβρη …..), ας την εκλάβουμε ως μια χρυσή ευκαιρία για μια νοητή (θα έλεγα) υπογραφή ΑΠΟ ΟΛΟΥΣ ΜΑΣ ΕΔΩ, της δικής μας Ναουσαίϊκης «ΔΙΑΚΗΡΥΞΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ». Διακήρυξη η οποία προτείνω να έχει ως τίτλο της, αυτόν ακριβώς που εμπνεύστηκε ως ιστορικό δίδαγμα από την ταραγμένη ζωή του ο ίδιος ο Γόλης ο Λιόλιος και που αναγράφεται στο οπισθόφυλλο αυτού του εξαιρετικού βιβλίου:
«ΠΟΤΕ ΠΙΑ ΠΟΛΕΜΟΣ
ΠΟΤΕ ΠΙΑ ΕΜΦΥΛΙΟΣ ΣΠΑΡΑΓΜΟΣ»
Τα υπόλοιπα, στο Βιβλίο……
Σας ευχαριστώ θερμά όλους !!!!
