Όλα τριγύρω άλλαξαν, και όλα τα ίδια έμειναν, μόνο που έγιναν περισσότερο άσχημα.
12 χρόνια χωρίς τον Νίκο Παπάζογλου
Οι πρώτοι ήχοι που θυμάμαι, ίσως από κάποια κασέτα ή από το ραδιόφωνο, ήταν εκείνοι του Νίκου Παπάζογλου. Η φωνή και οι μελωδίες του Νίκου ακούγονταν καθημερινά στο σπίτι μας, για πολλές ώρες της ημέρας. Ο Νίκος με νανούριζε, με ξύπναγε το πρωί, με άφηνε ως την πόρτα του σχολείου για να με ξαναβρεί σε κάποια φάση το απόγευμα ή το βράδυ, με έναν δίσκο του να παίζει ασταμάτητα στο πικάπ.
Ύστερα ήταν οι συναυλίες στο θέατρο Δάσους τα καλοκαίρια και στον Μύλο τους χειμώνες. Ο Παπάζογλου ταυτίστηκε με το αυγουστιάτικο φεγγάρι, που όταν δεν το χάριζε στο αγαπημένο του νησί, τη Νίσυρο, το έκανε δώρο στους συντοπίτες τους στη Θεσσαλονίκη. Δεν ήταν μονάχα το ομώνυμο τραγούδι του, ο μυθικός «Άυγουστος» που ταύτισε τον συγκεκριμένο μήνα με τον καλλιτέχνη, αλλά και ο Νίκος είχε καταφέρει να συγκεντρώσει στην προσωπικότητά του όλα τα χαρακτηριστικά του Αυγούστου. Γνήσιος λαϊκός τραγουδοποιός, σαν τα πανηγύρια που ο λαός γιορτάζει σε όλη την Ελλάδα αυτόν τον μήνα, τρυφερός σαν τους αδιέξοδους αυγουστιάτικους έρωτες και γλυκόπικρος, σαν το τέλος του καλοκαιριού. Ναι, ο Αύγουστος ανήκε δικαιωματικά στον Παπάζογλου.
Όπως και η καθιερωμένη συναυλία του στην αυγουστιάτικη πανσέληνο, που περίμενε όλη η Θεσσαλονίκη. Ο Νίκος, ξέρετε, αγαπούσε τους «τζαμπατζήδες», εκείνους που ανέβαιναν από τα μονοπάτια του Σέιχ-Σου για να ακούσουν τη συναυλία του. Πάντα τους αφιέρωνε κάποιο τραγούδι του, και στα μισά της συναυλίας τους έλεγε «άντε, κατεβείτε και εσείς σιγά-σιγά, να γίνουμε όλη μια παρέα». Αυτό ήταν ένα ακόμα χάρισμα του Παπάζογλου, ενός ανθρώπου προικισμένου με τόσα ταλέντα, να σμίγει τους ανθρώπους, να φέρνει κοντά τους κατοίκους της πόλης του. Ο Νίκος είχε καταφέρει να λειτουργεί σαν συγκολλητική ουσία για τη Θεσσαλονίκη, ίσως και για όλη την Ελλάδα.
Τα τραγούδια του ακούγονταν από τις φτωχογειτονιές μέχρι τα σαλόνια, από τις μπουάτ και τους συναυλιακούς χώρους μέχρι τις μεγάλες πίστες, από το τελευταίο απομακρυσμένο νησί του Αιγαίου μέχρι την ομογένεια του εξωτερικού. Σπάνια καλλιτέχνης να έχει αγαπηθεί τόσο πολύ και τόσο πλατιά από όλους. Και, μάλιστα, ένας καλλιτέχνης που ξεκίνησε που ξεκίνησε από την Τούμπα της φτώχειας και της προσφυγιάς, που έζησε όλη του τη ζωή σε αυτή τη γειτονιά που μαζί με τον προϊστορικό οικισμό και το γήπεδο του ΠΑΟΚ, έγινε το τρίτο ορόσημό της.
Γιατί ο Νίκος υπήρξε η ψυχή της Τούμπας.
Εκεί ήταν το στούντιο του, το «Αγροτικόν», στην Κάτω Τούμπα, από όπου πέρασαν οι περισσότεροι σπουδαίοι Έλληνες καλλιτέχνες, το στούντιο που έδωσε πραγματική πνοή αέρα στη μουσική σκηνή της Θεσσαλονίκης και από τα σπλάχνα του βγήκαν τα μεγάλα ονόματα που ακούμε και αγαπάμε μέχρι σήμερα, όλοι εκείνοι οι μουσικοί που φωτίζουν τις ημέρες μας.
Ο Νίκος ήταν τα στέκια της Τούμπας, καθώς μετέτρεπε κάθε εμφάνισή του σε μια μικρή γιορτή, περιπλανώμενος πότε με το ποδήλατό του πότε με τη μηχανή του στη Λαμπράκη, να ακούει πρώτα βρισιές και μετά καλωσορίσματα πριν αναγνωριστεί από τους άλλους οδηγούς και περαστικούς. Ο Νίκος, που έφερνε γλυκά στη γιορτή του, κερνούσε τσίπουρα τις φοιτητοπαρέες και γέμιζε πάντα τον χώρο με την παρουσία του. Ακόμα και σήμερα, δώδεκα χρόνια μετά τον θάνατό του, μόλις αναφερθεί κάποιος στο όνομά του μέσα στην Τούμπα, πέφτουν βροχή οι ιστορίες.
Ο Νίκος Παπάζογλου, που εμφανιζόταν σαν άγγελος-εξάγγελος στις παραλίες της Χαλκιδικής με το βαρκάκι του, που έπιανε στεριά για να φορτώσει τσίπουρο και τσιγάρα και κατέληγε να ψήνει ψάρια και να τραγουδάει μέχρι τα χαράματα με άγνωστες παρέες που δεν τον άφηναν να φύγει. Μέσα στα πολλά πράγματα που αγαπούσε ο Παπάζογλου, ήταν και η θάλασσα. Όπως και με το κάθε τι που καταπιάνονταν, γνώριζε κάθε σπιθαμή της, κάθε ύφαλο και ξέρα. Θα μπορούσε άνετα να ήταν ναυτικός ή ψαράς, αν δεν ήταν σπουδαίος μουσικός. Φήμες λένε πως όποιος του μπέρδευε τις πετονιές στη βάρκα και τα μηχανήματα στο στούντιο, έτρωγε το βρίσιμο της ζωής του.
Τελευταία φορά που τον είδα ήταν σε ένα καφενείο-τσιπουράδικο στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, τώρα κλειστό εδώ και μια δεκαετία, λίγους μήνες πριν πεθάνει. Μόλις τον είδαμε να μπαίνει στο μαγαζί, αποφασίσαμε να βγάλουμε ρίζες στις καρέκλες και να τον ακούσουμε να παίζει το μπαγλαμαδάκι του, χωρίς να γνωρίζουμε ότι θα ήταν η τελευταία φορά που θα τον ακούγαμε ζωντανό. Αφού τραγουδήσαμε, φάγαμε και ήπιαμε τα πέντε κιλά τσίπουρο που μας κέρασε, αποχωριστήκαμε με την υπόσχεση να τα ξαναπούμε τον Αύγουστο, στην καθιερωμένη συναυλία.
Μόνο που εκείνη η συναυλία του Αυγούστου δεν έμελλε να γίνει ποτέ, όπως και κανένας άλλος Αύγουστος δεν ξαναήρθε για τον Νίκο Παπάζογλου, τον αγαπημένο Νικόλα μας.
Δώδεκα χρόνια μετά, εκτός από τις χαμένες αγάπες, ο «Αύγουστος» του Παπάζογλου μου θυμίζει περισσότερο τη δική του απώλεια και το πόσο πολύ μας έχει λείψει. Κάθε Αύγουστο σκέφτομαι πολύ τον Νίκο, την φλογερή προσωπικότητά του, την ασύγκριτη φωνή του. One of a kind, που λένε οι Άγγλοι, μοναδικός.
Όλα τριγύρω άλλαξαν, και όλα τα ίδια έμειναν, μόνο που έγιναν περισσότερο άσχημα.
Τα στέκια ερημώθηκαν, η Τούμπα γέμισε ψευτό-κυριλέ μαγαζιά που κλείνουν με τα τραπεζοκαθίσματα τους τα πεζοδρόμια που, μάλιστα, τα εσώκλεισαν και όλας σε πλαστικούς φράχτες, ώστε να μην έχουμε καμία επαφή μεταξύ μας. Ταχυφαγεία, εικοσιτετράωρα και μεγάλα brands πήραν τη θέση των τόπων που ανταμώναμε παλιά.
Γεμίσαμε και φασίστες, θρησκοληψία και σκοτάδι στην πόλη. Όπως λέει και ο Μυστακίδης σε ένα πρόσφατο τραγούδι του, «η νύφη του Θερμαϊκού κακά έχει γεράσει». Μόνο κάποιοι νέοι ράπερς προσπαθούν να επαναδιεκδικήσουν την πόλη από το σκοτάδι της.
Δεν γνωρίζω, όμως, αν θα καταφέρουν ποτέ να ενώσουν με τόσο ουσιαστικό τρόπο την πόλη έτσι όπως το κατόρθωσε ο Νίκος. Να γίνουν η πραγματική χροιά της, να βγάλουν έναν καλύτερο, καλά κρυμμένο, εαυτό της προς τα έξω.
Ίσως να είμαι και εγώ απαισιόδοξη και τελικά να είναι αλλιώς τα πράγματα.
Σε κάθε περίπτωση, Νίκο μας χρωστάς έναν Αύγουστο ακόμα.
«Μες το βλέμμα της ένας τόσο δα ουρανός
αστράφτει συννεφιάζει αναδιπλώνεται
μα σαν πέφτει η νύχτα πλημμυρίζει με φως
φεγγάρι αυγουστιάτικο υψώνεται
και φέγγει από μέσα η φυλακή»
