«Αδέλφια, πεθαίνουμε για ιερό σκοπό»! / γράφει ο Σπύρος Κουζινόπουλος

Όπως έγραφε τη μεθεπόμενη ημέρα, 4 Ιουλίου 1943 η εφημερίδα Νέα Ευρώπη που εκδίδονταν με τη συνεισφορά των δυνάμεων κατοχής «… 50 κομμουνισταί και καταδικασμένοι εγκληματίαι εξετελέσθησαν προχθές προς εξιλασμόν κακουργημάτων διαπραχθέντων υπό των κομμουνιστικών συμμοριών κατά των δυνάμεων κατοχής»

 Σπύρος Κουζινόπουλος

Ένα από τα φριχτότερα ομαδικά εγκλήματα των χιτλερικών κατακτητών και των ελληνόφωνων συνεργατών τους στη Θεσσαλονίκη της Κατοχής,  ήταν η εκτέλεση στις 2 Ιουλίου 1943, στην περιοχή των Σφαγείων, πενήντα πατριωτών που τους είχαν πάρει από το Γεντί-Κουλέ και το στρατόπεδο Παύλου Μελά. Ανάμεσα στους εκτελεσμένους εκείνης της ημέρας, ήταν μία εμβληματική μορφή με ράσο: Ο Αρχιμανδρίτης Κοζάνης Ιωακείμ Λιούλιας.

Σύμφωνα με την περιγραφή που δημοσίευσε η εφημερίδα της Θεσσαλονίκης «Λαϊκή Φωνή» στις 5-7-1945, ο Παπαλιούλιας, όπως τον αποκαλούσαν και οι συγκρατούμενοί του, πριν την εκτέλεσή τους βασανίστηκαν φριχτά, ενώ ο Αρχιμανδρίτης τη στιγμή της εκτέλεσης και πριν ο επικεφαλής του γερμανικού εκτελεστικού αποσπάσματος διατάξει πυρ, φώναξε προς τους συγκρατουμένους του με τη βροντερή του φωνή:

«Αδέλφια, πεθαίνουμε για ιερό σκοπό»!

Ο τότε Μητροπολίτης Τρίκκης και Σταγών, Διονύσιος Χαραλάμπους, που ήταν κι αυτός στις ίδιες φυλακές, στο βιβλίο «Μάρτυρες» που είναι ένα πικρό ημερολόγιο από τα χρόνια της κατοχής, γράφει για τον Ιωακείμ Λιούλια: «Τα μαρτύριά του στην ώρα της ανάκρισης που κράτησε δυόμιση ώρες, ήταν εφιαλτικά. Όταν τον αντίκρισαν οι συγκρατούμενοί του ήταν παραμορφωμένος από το ξύλο, χωρίς ράσο και αντερί. Όταν τους έβγαζαν στην αυλή, εκείνος που τραβούσε περισσότερο την προσοχή, ήταν ο Πατέρας Ιωακείμ. Περπατούσε καμαρωτός, πάντα με ψηλά το κεφάλι, γεμάτο κατάμαυρα σγουρά μαλλιά. Στην όψη του ήταν απλωμένη η χριστιανική ηρεμία και γαλήνη. Κι όλο σιγόψελνε όμορφα και κατανυκτικά.

Κάποιος άλλος που ήταν μαζί του στη φυλακή έλεγε ότι ο Αρχιμανδρίτης Ιωακείμ ήταν κληρικός από τους σπάνιους. Όλες τις ώρες που έμεινε εκεί, έψελνε και προσευχόταν με ευλάβεια.

Όπως έγραφε τη μεθεπόμενη ημέρα, 4 Ιουλίου 1943 η εφημερίδα Νέα Ευρώπη που εκδίδονταν με τη συνεισφορά των δυνάμεων κατοχής «… 50 κομμουνισταί και καταδικασμένοι εγκληματίαι εξετελέσθησαν προχθές προς εξιλασμόν κακουργημάτων διαπραχθέντων υπό των κομμουνιστικών συμμοριών κατά των δυνάμεων κατοχής». Σύμφωνα με μία εκδοχή η εκτέλεση έγινε σε αντίποινα για το φόνο του γερμανού Φρούραρχου της Νάουσας.

Ο κρατούμενος εκείνη την περίοδο στο στρατόπεδο «Παύλου Μελά», Λεωνίδας Γιασημακόπουλος, αναφέρει στο ημερολόγιο που τηρούσε ότι από τους εκτελεσμένους οι 32 κρατούνταν στου «Παύλου Μελά» και οι 18 στις φυλακές Επταπυργίου.

Η εκτέλεση έγινε στο χώρο της πλινθοποιίας Παπαγεωργίου, που υπήρχε στα Σφαγεία Θεσσαλονίκης, ενώ σύμφωνα με ένα δημοσίευμα της εφημερίδας Μακεδονία, στις 9 Απριλίου 1945, δύο από τους πενήντα μελλοθάνατους προσπάθησαν να δραπετεύσουν και ίσως ο ένας να το κατόρθωσε. Αυτό ενισχύεται από το γεγονός ότι στο Ληξιαρχείο Θεσσαλονίκης καταγράφτηκαν 49 ονόματα.

Ένας από τους εκτελεσμένους στις 2-7-1943, ο 29χρονος  δάσκαλος Γιάννης Τσιμούρας από το Λιτόχωρο

Ο μακρύς κατάλογος των εκτελεσμένων

Οι κρατούμενοι, που εκτελέστηκαν από τους χιτλερικούς κατακτητές μαζί την ίδια μέρα στα Σφαγεία Θεσσαλονίκης ήταν με αλφαβητική σειρά οι:

1. Αδάμoς Παύλος, 35 ετών
2. Αποστολίδης Ιωάννης, 33 ετών, αρτεργάτης από τη Θεσσαλονίκη
3. Αργυριάδης Αθανάσιος, 30 ετών, φοιτητής της Νομικής
4. Βασματζής Δημήτριος, 38 ετών, καπνεργάτης από τη Θεσσαλονίκη
5. Βιτάλης Αναστάσιος, 37 ετών
6. Βιτσέντζος Ιωάννης, αρτοποιός από τη Φλώρινα
7. Γενηγιώργης Θεόκλητος, 39 ετών, ράπτης από τη Βέροια
8. Γκέκας Θεοχάρης, 56 ετών, ναυτικός από το Λιτόχωρο Πιερίας
9. Γιαλαμίδης Αλέξανδρος, μαθητής από το Κιλκίς
10. Δεληγιάννης Αναγνώστης, 48 ετών, καπνεργάτης από την Καβάλα
11. Θωμαίδης Κωνσταντίνος, 31 ετών, υπάλληλος από το Μακροχώρι Ημαθίας
12. Καμπούρογλου Χρήστος, 52 ετών, ψαράς από τη Θεσσαλονίκη
13. Κανάλλας Ευάγγελος, σιδηροδρομικός από το Λιτόχωρο Πιερίας
14. Καραλίβανος Παναγιώτης, 40 ετών, δικηγόρος από την Κοζάνη
15. Κασιμάτης Γρηγόριος, υποδηματοποιός από τη Θεσσαλονίκη’
16. Καραπιτσάνης Νικόλαος, κάτοικος Θεσσαλονίκης
17. Κατσάκης Χρήστος, 29 ετών, παντοπώλης  από το Βελβεντό Κοζάνης
18. Κούλας Ιωάννης, 39 ετών, ιδιωτικός υπάλληλος από την Κατερίνη
19. Κωνσταντινίδης Ευθύμιος, 50 ετών, καπνεργάτης από τις Συκιές Θεσσαλονίκης
20. Λασκαρίδης Εμμανουήλ, 39 ετών, υποδηματοποιός από τα Λιμενάρια Θάσου

Ο Σερραίος κουρέας Δημήτρης Τσίγκας

21. Λιούλιας Ιωακείμ, 32 ετών, Αρχιμανδρίτης από τον Κρόκο Κοζάνης
22. Μαντζάρης Γεώργιος, 28 ετών, παντοπώλης από το Βελβεντό Κοζάνης
23. Μαντζάρης Πολυνίκης, 25 ετών, παντοπώλης από το Βελβεντό Κοζάνης
24. Μαστάγκας Γεώργιος, 29 ετών, υποδηματοποιός από το Λιτόχωρο Πιερίας
25. Μπασείδης Κωνσταντίνος, 28 ετών από την Κατερίνη
26. Μπούρας Γεώργιος, 35 ετών, από τη Μυτιλήνη
27. Ναλμπαντίδης Γεώργιος, 29 ετών από την Κατερίνη
28. Νάνος Χρήστος, 34 ετών, υδραυλικός από την Αθήνα
29. Νίκας Χρήστος, 36 ετών, εργάτης από το Λιτόχωρο Πιερίας
30. Παλαιολόγος Κωνσταντίνος, 34 ετών, δημοσιογράφος από τη Θεσσαλονίκη
31. Παπαδόπουλος Παναγιώτης του Ιωάννη από το νομό Κοζάνης
32. Παπαδόπουλος ή Ορτατζής Παναγιώτης, παντοπώλης από την Πτολεμαίδα
33. Παπανικολάου Απόστολος, 50 ετών, Ιερέας από το Λέχοβο της Φλώρινας
34. Πολίτης Κωνσταντίνος, 24 ετών από την Κατερίνη

Ο αγρότης από τη Φλώρινα Κώστας Φαχαντίδης

35. Ραφτόπουλος Σοφοκλής, 44 ετών από τη Βέροια
36. Σαρίφας Δημήτριος, 30 ετών, μάγειρας από τη Θεσσαλονίκη
37. Σιδηρόπουλος Κοσμάς, 33 ετών από τη Νιγρίτα Σερρών
38. Σκαρλατόπουλος Παντελής, 21 ετών, αγρότης από τα Γιαννιτσά
39. Στράτος Σπυρίδων, 46 ετών, χαλκουργός από τη Θεσσαλονίκη
40. Τσαμουταλίδης Κωνσταντίνος, 32 ετών, ηλεκτρολόγος από την Αθήνα
41. Τσιάνος Πέτρος, 34 ετών, έμπορος από την Άσσηρο Θεσσαλονίκης
42. Τσίγγας Δημήτριος, 30 ετών, κουρέας από την Αγγίστα Σερρών
43. Τσίρος Ιωάννης, 29 ετών, κάτοικος Θεσσαλονίκης
44. Τσιμούρας Ιωάννης, 29 ετών, δάσκαλος από το Λιτόχωρο Πιερίας
45. Φαχαντίδης Κωνσταντίνος, 62 ετών από τους Άγ. Αναργύρους Θεσσαλονίκης
46. Φρεγαδιώτης Πέτρος, 24 ετών, εργάτης από τη Θεσσαλονίκη
47. Χαμλαντζής Δημήτριος, 29 ετών, ιδιωτικός υπάλληλος από τη Δράμα
48. Χασάπης Λεωνίδας, 29 ετών, δικηγόρος από την Κοζάνη
49. Χριστοδουλέας Γιάννης, 23 ετών, δάσκαλος από τη Θεσσαλονίκη
50. Αγνώστων στοιχείων

Ο Ιωακείμ Λιούλιας, εθελοντής στο αλβανικό μέτωπο εμψυχώνει τους στρατιώτες

Ποιος ήταν ο Ιωακείμ Λιούλιας

Ο Ιωακείμ Λιούλιας είναι μια ηρωική προσωπικότητα της νεότερης ιστορίας της πατρίδας μας, που πορεύθηκε αγέρωχα στη ζωή και στο θάνατο. Γεννήθηκε το 1919 στο χωριό Κρόκος Κοζάνης. Ο πατέρας ήταν δάσκαλος που υπηρέτησε σε διάφορα χωριά της Μακεδονίας. Έπειτα έγινε παπάς και πήγε στον Kρόκο. Έτσι ο γιός του έζησε από μικρός στην  ατμόσφαιρα της εκκλησίας και του σχολείου. Γι’ αυτό από νωρίς γεννήθηκε μέσα του η επιθυμία, να σπουδάσει τα ιερά γράμματα και να μπει στη δούλεψη της Εκκλησίας.

Μόλις τελείωσε το γυμνάσιο έφυγε στην Κωνσταντινούπολη. Εκεί, γράφτηκε στη θεολογική σχολή Χάλκης. Μέσα στο περιβάλλον της ιστορικής αυτής σχολής του Πατριαρχείου, ο Ιωακείμ Λιούλιας θέρμαινε πιο πολύ τη φλόγα της ψυχής του για την ολοκληρωτική αφιέρωση.

Όταν πήρε το πτυχίο του, αριστούχος μάλιστα, γύρισε στην πατρίδα του, όπου διορίστηκε ιεροκήρυκας στην ιερά Μητρόπολη Σερβίων και Κοζάνης. Από τις πρώτες ημέρες φάνηκε η ζωντανή πίστη του. Τρέχοντας σε πόλεις και χωριά για να κηρύξει το λόγο του Θεού στους Μακεδόνες συμπατριώτες του.

Στη συνέχεια, κλήθηκε να υπηρετήσει την πατρίδα ως έφεδρος ανθυπολοχαγός πεζικού. Όταν απολύθηκε, πήρε τη μεγάλη απόφαση να γίνει κληρικός  και χειροτονήθηκε διάκονος.

Δύο χρόνια αργότερα, το 1939 πήρε μετάθεση στην Αθήνα. Τον τοποθέτησαν προϊστάμενο στον ναό του Αγίου Γεωργίου νέας Κοκκινιά. Εκεί πήρε το βαθμό του πρεσβύτερου και τον τίτλο του Αρχιμανδρίτη.

Εθελοντής στο αλβανικό μέτωπο

Δεν έμεινε για πολύ εκεί, γιατί όταν άρχισε η επίθεση των Ιταλών εναντίον της χώρας μας, ο Αρχιμανδρίτης Ιωακείμ, άφησε την ήσυχη ζωή της Αθήνας και βρέθηκε στις πρώτες γραμμές των πολεμικών επιχειρήσεων. Ως στρατιωτικός ιερέας με το βαθμό του Λοχαγού, υπηρέτησε στη 15^ημεραρχία πεζικού. Με κίνδυνο τη ζωή  του έτρεχε κοντά στους στρατιώτες που πολεμούσαν με αυτοθυσία τον ξένο επιδρομέα. Σ’ ένα γράμμα του από το μέτωπο έγραφε: «είναι μεγάλο πράγμα και ενίσχυση για μας, τους αγωνισαμένους στις πρώτες γραμμές του πυρός στις χιονισμένες βουνοκορφές των αγρίων Αλβανικών βουνών και να αισθανόμαστε στη λόγχη μας, την πνοή ολόκληρου του έθνους».

Όταν όμως οι σιδερόφραχτες Γερμανικές στρατιές έσπασαν την ηρωική αντίσταση των γενναίων υπερασπιστών της πατρίδας μας, οι κατακτητές πλημμύρισαν την Ελλάδα και έτσι άρχισε η περίοδο της κατοχής.  Ο Ιωακείμ Λιούλιας έμεινε στις ακριτικές περιοχές, πρώτα σαν Ιεροκήρυκας στην Μητρόπολη των Γρεβενών και έπειτα στην Κοζάνη. Τότε εκδηλώθηκε όλη η δημιουργική δραστηριότητά του.

Με το κήρυγμα, την εξομολόγηση, την φιλανθρωπία συμπαραστάθηκε ενεργά στις δύσκολες ώρες των Ελλήνων. Για να βοηθήσει το λαό, εντάχθηκε στην οργάνωση της «χριστιανικής αλληλεγγύης» και πολλοί κάτοικοι της πόλης και της περιοχής σώθηκαν από το θάνατο, τις φυλακές και τα βασανιστήρια, χάριν στις δικές του φροντίδες και ενέργειες. Δυνατός και αποφασιστικός, αντιμετώπιζε τις δυσκολίες και τα εμπόδια με ψυχραιμία και αισιοδοξία. Δεν τον φόβιζε ο κίνδυνος και ο θάνατος. Έγραφε σ’ ένα γράμμα του: «Μη μας τρομάζει ο θάνατος. Υπάρχει πολλές φορές ζωή στο θάνατο και θάνατος στη ζωή».

Τι σημασία έχει η ζωή μπροστά στην πρόοδο και το καλό του συνόλου; με τέτοια ηρωική διάθεση αγωνιζόταν τα χρόνια της κατοχής. Έτσι εμψύχωνε και ενθάρρυνε το λαό και δούλευε για τη λευτεριά της σκλαβωμένης Ελλάδας. Ερχόταν σε επικοινωνία με καπετάνιους της εθνικής αντίστασης και διευκόλυνε το έργο τους. Συχνά τους πληροφορούσε για τις κινήσεις των κατακτητών αλλά οι Γερμανοί δεν άργησαν να το μάθουν.

Τότε ο Μητροπολίτης Κοζάνης Ιωακείμ, που κι αυτός είχε μυηθεί στην εθνική αντίσταση, εγκατέλειψε τη Μητρόπολη και βγήκε στα βουνά που υπήρχαν ένοπλα τμήματα της εθνικής αντίστασης. Τον παρότρυναν να φύγει και εκείνος αλλά αυτός δεν ήθελε να αφήσει το ποίμνιό του απροστάτευτο, παρέμεινε καίτοι γνώριζε τους πολλαπλούς κινδύνους που τον απειλούσαν. Κι αυτό δεν άργησε να έλθει.

Ήταν  η 5^η Μάιου 1943, όρμησαν οι Γερμανοί μέσα την ώρα που κοιμόταν. Τον σήκωσαν με τις κλωτσιές και δεν τον άφησαν να ντυθεί. Τον μετέφεραν στο στρατόπεδο συγκέντρωσης όπου είχαν κλείσει και άλλους συμπατριώτες του. Τους κτυπούσαν και τους βασάνιζαν. Έπειτα από δυο ημέρες τον μετέφεραν στις τρομερές γερμανικές φυλακές «501» της Γκεστάπο στη Θεσσαλονίκη Εκεί του έκαναν εξαντλητική ανάκριση για να του αποσπάσουν μυστικά της εθνικής αντίστασης, τον κακοποιούσαν πολλές ημέρες συνέχεια, τον άφηναν νηστικό και όταν ζητούσε νερό του έδιναν κάποιο υγρό που τον έκανε να διψάει πιο πολύ. Παρ’ όλες τις ταλαιπωρίες και τα μαρτύρια ο Πατέρας Ιωακείμ αρνήθηκε επίμονα να φανερώσει αυτά που ζητούσαν οι εχθροί της Ελλάδας.

Είχε βαθιά πίστη κι αυτό, τον έκανε να μη χάσει το θάρρος του ως την  τελευταία στιγμή. Όλοι τον θαύμαζαν. Όταν μια μέρα ο Γερμανός φρουρός τον πείραξε περιφρονητικά για τον κλήρο αυτός με αξιοθαύμαστο θάρρος απάντησε: «Είμαι έλληνας παπάς και θα πεθάνω για τη θρησκεία και την Ελλάδα». Δεν υπολόγιζε τον κίνδυνο, στο νου του ερχόταν οι λόγοι του Αρχηγού των μαρτύρων. ‘’Γίνου πιστός άχρι θανάτου και δώσω σοι τον στέφανο της ζωής».

Τον πήραν από τη φυλακή μαζί, με άλλους πενήντα πατριώτες και όταν τους ντουφέκισαν ο Ιωακείμ ζητωκραύγασε για την Πατρίδα. Ήταν 2 Ιουλίου 1943.

Και συνεχίζει στους «Μάρτυρες» ο αείμνηστος Μητροπολίτης Τρίκκης: «τον κλαίω και τον θαυμάζω συγχρόνως».

Η εκκλησία μας έχασε ένα καλό στρατιώτη και το έθνος ένα πατριώτη, με αλόγιστο εθνικό φρόνημα. Ο αείμνηστος Ιωακείμ Λιούλιας δεν πέθανε, ζει μέσα στις καρδιές μας για να παραδειγματίζει τις νεότερες γενιές και να τις υποδεικνύει το δρόμο του χρέους, του καθήκοντος και της θυσίας.

Πηγές: Εφημερίδες Λαϊκή Φωνή 5-7-1945, Νέα Ευρώπη 4-7-1943, Μακεδονία  9-4-1945, Δημοκρατία 2-7-1945,  Επίσης:  Β.Γούναρης-Π.Παπαπολυβίου Ο φόρος του αίματος στην κατοχική Θεσσαλονίκη, σ.169-170,  Χαραλάμπους Μάρτυρες, σ.51, Λ.Γιασημακόπουλος Το ναζιστικό στρατόπεδο Παύλου Μελά, σ.46-47  

farosthermaikou