Μέμος Μακρής. Από την Τέχνη στον Αγώνα κι από τον Αγώνα στην Τέχνη
Πόσοι ξέρουν ποιον απεικονίζει η υποβλητική γλυπτή κεφαλή, στην οποία εναποθέτουν με σεβασμό λουλούδια μικροί και μεγάλοι στην αυλή του Πολυτεχνείου κάθε 17 Νοέμβρη; Και πόσοι γνωρίζουν τον καλλιτέχνη της;
Το γλυπτό απεικονίζει τον Καθηγητή Νίκο Σβορώνο, επιστήμονα και αγωνιστή και ο δημιουργός του είναι ο Μέμος Μακρής.
Ο Μέμος Μακρής, που το αρχαιοπρεπές του όνομα Αγαμέμνων έγινε Μέμος στην καθημερινότητα της ζωής, γεννήθηκε στην Πάτρα το 1913 και πέθανε στην Αθήνα το 1993.
Και στο μεσοδιάστημα των δύο ημερομηνιών μια ταραγμένη ζωή, όπου Τέχνη και Αγώνας συνυπάρχουν και διαμορφώνουν την προσωπικότητά του.
Απόφοιτος της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών της Αθήνας, ο Μακρής δεν μένει αμέτοχος στα μεγάλα γεγονότα που σφραγίζουν τη χώρα του. Η ανάμιξή του στην Εθνική Αντίσταση, όπου αναπτύσσει έντονη δράση, τον εντάσσουν στην Αριστερά, η οποία ως ιδεολογία θα τον ακολουθεί κι όταν συνεχίζει τις σπουδές του στο Παρίσι. Αποτέλεσμα η απέλασή του από τη χώρα και η καταφυγή του στην Ουγγαρία, όπου βρίσκει πολιτικό άσυλο.
Εκεί ο Μέμος Μακρής στρέφεται από την ατομικιστική θεώρηση της Τέχνης στη λειτουργικότητα της Τέχνης για το Σύνολο, όπως την προωθεί η στροφή στον Σοσιαλιστικό Ρεαλισμό σε χώρες συγγενείς πολιτικά με την Ουγγαρία.
Σε έργα μνημειώδη, δουλεμένα με χαλκό, μολύβι ή πέτρα, ο Μακρής αποτυπώνει μορφές ή συμπλέγματα, που προκαλούν έντονη συναισθηματική συγκίνηση, σε διάφορα σημεία της Βουδαπέστης, η οποία τον τίμησε αναθέτοντάς του να κοσμήσει την πόλη με την Τέχνη του.
Με κορυφαίο το γλυπτό του, όπου το σύμπλεγμα αποδίδει στο στρατόπεδο Μαουτχάουζεν της Αυστρίας όχι την ήττα της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, αλλά την αγωνιστική διάθεση και ελπίδα, καθώς οι μορφές υψώνουν τα χέρια τους στον ουρανό όχι σε στάση ικεσίας αλλά διαμαρτυρίας, απόφασης και αγώνα, ο Μακρής κέρδισε όχι μόνο την προσοχή και τον σεβασμό των επισκεπτών του στρατοπέδου, αλλά και τη διεθνή αναγνώριση.
Ανάμεσα στην παράδοση και την αφαίρεση, σ’ ένα γοητευτικό μεταίχμιο, ο γλύπτης, επιστρέφοντας στην Ελλάδα με τη Μεταπολίτευση το 1975, δεν προσφέρει μόνο το γλυπτό του Πολυτεχνείου, που πάντα συγκινεί, κάνει στην Εθνική Πινακοθήκη την πρώτη του Έκθεση το 1978 και κοσμεί σημεία της Αθήνας με έργα του. Κορυφαία η μορφή του Γιάννη Τσαρούχη στο Μαρούσι.
Αν και ίσως άγνωστος στο πλατύ κοινό, αποτελεί σίγουρα τον καλλιτέχνη αγωνιστή που μπορούσε να κάνει το βίωμα Τέχνη.
ΥΓ. Το σύμπλεγμα που έχει στηθεί στη Φλώρινα, αφιερωμένο στη μνήμη των αγωνιστών του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας, είναι του Μέμου Μακρή, αντίγραφο που προέρχεται από το εκμαγείο του συμπλέγματος στο στρατόπεδο του Μαουτχάουζεν.
………………….
*Οι «Παρενθέσεις» είναι μικρά κείμενα, μικρές πινελιές, σε θέματα πολιτισμού ή ζωής, που φωτίζουν γωνιές από μεγαλύτερα θέματα, λειτουργώντας σαν παρ-εν-θέσεις.
…………………..
