Η «σιωπηλή επανάσταση» Κεραμέως και η ανάξια λόγου αξιολόγηση / γράφει ο Δημήτρης Κούλαλης

Μερικές εβδομάδες πριν, στις 19/1/2023, το ΥΠΑΙΘ ανακοίνωνε ότι επισπεύδει τη διαδικασία έναρξης της ατομικής «αξιολόγησης» των εκπαιδευτικών, βάσει του ν. 4823/2021, ενώ λίγες μέρες αργότερα δημοσιευόταν και η σχετική Υπουργική Απόφαση Αριθμ.9950/ΓΔ5 με την οποία καθορίζονταν τα κριτήρια της «ατομικής αξιολόγησης» και οι διαδικασίες μέσα από τις οποίες θα υλοποιηθούν τα σχέδια του ΥΠΑΙΘ.

Αντιδράσεις υπήρξαν από την πρώτη στιγμή. Έχει σημασία όμως να θυμόμαστε πως η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου δεν νομοθέτησε πάνω σε αχαρτογράφητα νερά. Όπως επισημαίνει σε αναλυτική τοποθέτησή της η Αγωνιστική Συσπείρωση Εκπαιδευτικών: «Η προώθηση της «ατομικής αξιολόγησης» είναι τμήμα της ενιαίας στρατηγικής που προωθεί η σημερινή κυβέρνηση της Ν.Δ. στο πλαίσιο των κατευθύνσεων της Ε.Ε. και του ΟΟΣΑ. Άλλωστε, στο 3ο μνημόνιο, το 2015 (ΣΥΡΙΖΑ – Ν.Δ. – ΠΑΣΟΚ), μπήκε ρητά η δέσμευση για αξιολόγηση του εκπαιδευτικού συστήματος, η οποία τηρείται πιστά από όλες τις κυβερνήσεις, δίνοντας πραγματικά τη σκυτάλη η μία στην άλλη. Η ΝΔ αξιοποίησε στον ν. 4547/18 του ΣΥΡΙΖΑ για να προωθήσει την «εσωτερική και εξωτερική αξιολόγηση», διατήρησε και εφάρμοσε τον νόμο Βερναδάκη που συνδέει την αξιολόγηση των δημοσίων υπαλλήλων με την περικοπή του μισθού και τις απολύσεις (βλ. ν. 4354/2015 και ν. 4369/2016)».

Σύσσωμη η κοινότητα των εκπαιδευτικών διατράνωσε την αντίθεσή της σ’ αυτήν την εξευρωπαϊσμένη μορφή «επιθεωρητισμού», η οποία, εκτός των άλλων, αναπαράγει με τον πιο χυδαίο τρόπο σκοταδιστικές και ρατσιστικές κατηγοριοποιήσεις των μαθητών, όπως ανέδειξε και η πρόσφατη αποκάλυψη της «Εφημερίδας των Συντακτών».

Σύμφωνα με το δημοσίευμα, το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ), στα πλαίσια της εισαγωγής Επιμόρφωσης των 20χιλ. νεοδιόριστων εκπαιδευτικών, καλεί τους τελευταίους να απαντήσουν πώς θα επανάφεραν την κανονικότητα αν κατείχαν διευθυντικό αξίωμα «σε ένα σχολείο όπου παρατηρείται μεγάλη κινητικότητα ντόπιων μαθητών προς γειτονικές σχολικές μονάδες- κι όταν- σταδιακά, το σχολείο έχει μεταμορφωθεί σε σταυροδρόμι πολιτισμών και καταυλισμό στιγματισμένων». Ακόμη, οι δάσκαλοι καλούνται να απαντήσουν ποιο θα ήταν το πλάνο δράσης τους αν έπρεπε να αντιμετωπίσουν έναν μαθητή που «δε συμμορφώνεται στους κανόνες» και που «είναι ιδιαίτερα ανθεκτικός στη στάση του, πνεύμα αντιλογίας έως και αναρχικός».

Το ΙΕΠ και το ΥΠΑΙΘ πρέπει να εξηγήσουν «πώς βρήκαν βήμα χρυσαυγίτεςνα επιμορφώνουν εκπαιδευτικούς και ποιοι ενέκριναν τη δουλειά τους», ζήτησε μετά την αποκάλυψη ο αρμόδιος τομεάρχης του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, Νίκος Φίλης, ενώ αντιδράσεις υπήρξαν και από την πλευρά της Ομοσπονδίας Λειτουργών Μέσης Εκπαίδευσης (ΟΛΜΕ), για την οποία η επιμόρφωση έχει σαφές «σκοταδιστικό» προσανατολισμό.

Το ΙΕΠ, δια στόματος του προέδρου του κ. Γ. Αντωνίου ισχυρίστηκε ότι «πρόκειται για έργο για το οποίο δούλεψαν εκατοντάδες άνθρωποι και το οποίο δοκιμάστηκε και διορθώθηκε», τονίζοντας ταυτόχρονα ότι «αν υπάρχει κάποιο πρόβλημα, θα το δούμε και θα το διορθώσουμε».

Μόνο που τα «σεμινάρια της ντροπής», παρά το έντονο άρωμα χρυσαυγιτισμού και «σκόιλελλικικού», φαίνεται να είναι η κορυφή του παγόβουνου, καθώς το πρόβλημα είναι η ίδια η διαδικασία της αξιολόγησης.

Καταρχάς, πρέπει να διευκρινιστεί ποιους χαρακτηρίζει ως «νεοδιόριστους» το ΥΠΑΙΘ. Όπως εξηγεί ο Λάμπρος Σιδεράς, πρ. αναπληρωτής επί 11ετία, μέλος της Κ.Ε. του ΜέΡΑ25 και αν. συντονιστής Τομέα Παιδείας του κόμματος:  πρόκειται για εκπαιδευτικούς «που μονιμοποιήθηκαν μετά από 10 χρόνια ως αναπληρωτές και τους οποίους το υπουργείο Παιδείας συνεχίζει να αποκαλεί “νεοδιόριστους”! Κόλλησε δίπλα και τη λέξη “δόκιμος” και ξεκίνησε όλη την ιστορία περί μονιμοποίησης και αξιολόγησης. Η τελευταία πράξη σε αυτό το σίριαλ είναι η εισαγωγική επιμόρφωση. Εκτός εργασιακού ωραρίου, ακόμα και σε μέρες αργιών, καλεί εκπαιδευτικούς με δεκαετή προϋπηρεσία να τους επιμορφώσει για την “πρώτη επαφή” με τα σχολεία λες και δεν έχουν εργαστεί ποτέ σε σχολεία!».

«Αγκάθι» της εν λόγω μεταρρύθμισης αποτελεί και η σύνδεση της αξιολόγησης με τον μισθό και την απόλυση. Η κ. Κεραμέως, μετά την κινητοποίηση των εκπαιδευτικών στις 15 Φεβρουαρίου 2023 προσπάθησε να αποσυνδέσει την αξιολόγηση με την πόρτα της εξόδου για τους «κομμένους» της διαδικασίας, λέγοντας πως σε περίπτωση «μη ικανοποιητικής αξιολόγησης» ο εκπαιδευτικός πρέπει «να παρακολουθήσει υποχρεωτική επιμόρφωση». Ήταν όμως η αρμόδια υφυπουργός,  κ. Ζέτα Μακρή η οποία στο πρόσφατο παρελθόν είχε ανακοινώσει ότι το 2024 κι αφού έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία της αξιολόγησης, θα δοθούν αυξήσεις στους εκπαιδευτικούς, με εκείνους που τα πήγαν καλά, να αμείβονται καλύτερα. Αυτό επισημαίνει σε σχόλιο του στην εφημερίδα «Η εποχή», ο κ. Ζήσης Καπράνας, μέλος του ΔΣ της Διδασκαλικής Ομοσπονδίας Ελλάδας (ΔΟΕ). «Το υπουργείο συνδέει την αξιολόγηση με την μισθοδοσία, τη στασιμότητα και την απόλυση».

Κι αν κάποιος θεωρεί μυθεύματα όσα καταγγέλλουν οι εκπαιδευτικοί, μιας και το νέο νομοσχέδιο δεν προβλέπει άμεση σύνδεση του μισθού με την αξιολόγηση, υπάρχει η δήλωση του πρωθυπουργού, στα τέλη Ιανουαρίου 2023, που ξεκαθαρίζει το τοπίο σχετικά με το νέο μισθολόγιο των δημοσίων υπαλλήλων: «Ναι, θα έχουμε νέο μισθολόγιο δημοσίων υπαλλήλων το 2024. Ήδη, όμως, έχουν γίνει στοχευμένες παρεμβάσεις στους δημοσίους υπαλλήλους. Θυμίζω το 10% για τους γιατρούς αλλά και τη λογική των πριμ παραγωγικότητας. Αυτό συνδέεται άρρηκτα και με την αξιολόγηση».

Επόμενο «αγκάθι» αποτελεί η κατηγοριοποίηση των σχολείων. Στην παρέμβασή της, η Αγωνιστική Συσπείρωση Εκπαιδευτικών θύμιζε τα αποτελέσματα της αξιολόγησης σε μια σειρά από χώρες που βίωσαν στο πετσί τους τις πολιτικές του νεοφιλελεύθερου «εκσυγχρονισμού». Στην Αγγλία, τη Γαλλία, τη Γερμανία, αλλά και στην Αμερική η αξιολόγηση αποτέλεσε «βασικό εργαλείο για την διαφοροποίηση των σχολείων», με κριτήρια που εδράζονταν στην οικονομική και κοινωνική καταγωγή των μαθητών, εντείνοντας τους ταξικούς φραγμούς, υποβαθμίζοντας, υποχρηματοδοτώντας κι εν τέλει κλείνοντας σχολικές μονάδες σε εργατικές περιοχές.

Ανοίγει ο ασκός του Αιόλου, όχι μόνο για τους εκπαιδευτικούς, αλλά και για τους μαθητές και τους γονείς τους,  προειδοποιεί ο Ζήσης Καπράνος, εξηγώντας πως έτσι αφήνεται ανοικτό το παραθυράκι της ελεύθερης πρόσβασης του μαθητή στο σχολείο, κατόπιν της επιλογής του γονέα υπό τη σημαία τού αν «σε αυτό το σχολείο (…) ο x εκπαιδευτικός αξιολογήθηκε με αυτό τον βαθμό, -τότε, σαν γονιός- δεν στέλνω το παιδί μου και το στέλνω κάπου αλλού». Ουσιαστικά μιλάμε για κατάργηση του δημόσιου σχολείου, καταλήγει στο σχόλιό του.

Από την πλευρά τους, κύκλοι του ΥΠΑΙΘ, διαμηνύουν πως δεν θα δημοσιεύονται τα αποτελέσματα όλων των αξιολογήσεων, παρά μόνο τα θετικά. Αυτόματα όμως, προκύπτει το ερώτημα: Δεν θα στιγματίζονται όσα σχολεία «κόπηκαν» στην αξιολόγηση; Δεν θα δημιουργούνται έτσι σχολεία δύο ταχυτήτων;

«Αγκάθι» νούμερο τρία: Ο «κύριος Επιθεωρητής».

Με βάση τον νόμο 4823/2021, όλοι οι εκπαιδευτικοί θα αξιολογούνται επί τριών αξόνων:

• Α1, τη γενική και ειδική διδακτική, από τον σύμβουλο επιστημονικής ευθύνης,
• Α2, το παιδαγωγικό κλίμα και τη διαχείριση της τάξης, από τον διευθυντή του σχολείου,
• Β, την υπηρεσιακή συνέπεια και επάρκεια, τόσο από τον διευθυντή του σχολείου, όσο και από τον σύμβουλο επιστημονικής ευθύνης

Στο σημείο αυτό οι εκπαιδευτικοί θέτουν τα εξής απλά, πλην όμως πολύ σημαντικά ερωτήματα:

Πόσα μονοπρόσωπα όργανα πρέπει να αξιολογήσουν τους συναδέλφους τους;

Πώς μπορεί να συνδεθεί με άμεσο τρόπο η διδακτική πράξη με το μαθησιακό αποτέλεσμα και να ποσοτικοποιηθεί σε μία κλίμακα με τόσο μικρό εύρος;

Πώς μπορεί μέσα από μία 45λεπτη παράσταση ένας σύμβουλος, που είναι άσχετος με τη σύνθεση της σχολικής τάξης, να αποτιμήσει το έργο του εκπαιδευτικού;

Πώς μπορεί να αξιολογήσει κάποιος το παιδαγωγικό κλίμα στην τάξη μέσα από τη ζωντανή παρατήρηση μιας διδακτικής ώρας, όταν είναι γνωστό και στον πιο άπειρο εκπαιδευτικό, ότι όταν μπαίνει ένας τρίτος μέσα στη σχολική τάξη, αλλάζει τελείως το κλίμα;

Πώς μπορούν να αξιολογηθούν σε μία τετράβαθμη κλίμακα δείκτες πολύ γενικά διατυπωμένοι; Για παράδειγμα, ποια η διαφορά του αξιολογικού αποτελέσματος «καλά» από το «πολύ καλά», όταν αποτιμάται ο δείκτης “αποδοχή της διαφορετικότητας”;

«Για να διοριστείς πέρασες μια αξιολόγηση», θυμίζει ο κύριος Καπράνας. «Αφού αξιολογήθηκες για να διοριστείς, για να γίνεις μόνιμος δεν αρκεί το πώς διορίστηκες, δεν αρκεί ότι δεν διώκεσαι ποινικά σε κάποια παραπτώματα στη δουλειά σου, αλλά πρέπει να αξιολογηθείς και ατομικά από τρεις. (…) Δηλαδή αυτή τη στιγμή, οι πρωτοδιόριστοι όντως έχουν αξιολογηθεί μία φορά, αλλά θέλει η πολιτεία ακόμα μια δεύτερη».

Άραγε, στον ιδιωτικό τομέα που ομνύει η παρούσα κυβέρνηση, στα πλαίσια του μονεταριστικού ευρωμονόδρομου, γίνονται τόσες αξιολογήσεις;