Στέργιος Αποστόλου: Άγνωστα έγγραφα για την πολιορκία του Μεσολογγίου (2ο μέρος)

ΑΓΝΩΣΤΑ ΕΓΓΡΑΦΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΛΙΟΡΚΙΑ  ΤΟΥ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΟΥ (Β΄ ΜΕΡΟΣ)

 Έγγραφο 6

 Επιστολή του Ιωάννη Παπαδιαμαντόπουλου μέλους και προέδρου της Διευθυντικής Επιτροπής Δυτικής Στερεάς Ελλάδας με ημερομηνία 25^η Μαΐου 1825, απευθυνόμενη προς τον έμπορο Εμμανουήλ Ξένο στη Ζάκυνθο, με την οποία του γνωρίζει ότι έλαβε την από 9^ης Μαΐου 1825 επιστολή του και χάρηκε για την καλή του υγεία. Από αυτούς που έρχονται στο Μεσολόγγι και από άλλους έμαθε ότι η Διοίκηση χορήγησε αμνηστία στους «αντάρτας», όπως χαρακτήριζε αυτή τους πολιτικούς της αντιπάλους. Χαίρεται για το γεγονός αυτό και εύχεται να αφήσουν όλοι κατά μέρος τις ιδιοτέλειες, τις διχόνοιες και τα πάθη, να σκεφθούν σαν πατριώτες και να γίνουν «ωφέλιμοι δια την πατρίδα», διότι όλα αυτά την έθεσαν σε μεγάλο κίνδυνο εφέτος.

Ας όψονται όμως οι πρωταίτιοι γι’ αυτό που συνέβη. Στη συνέχεια, αναφέρεται σε κάποια γνώμη που εξέφρασε ο Εμμανουήλ Ξένος, την οποία αυτός θεωρεί ορθή. Ως προς την κατάσταση που επικρατεί μέσα στο Μεσολόγγι του την έχει περιγράψει αναλυτικά με επιστολή του προς αυτόν ο Δημήτριος Θέμελης (1). Διατυπώνει και αυτός την άποψη ότι «όσοι έχουν αισθήματα πατριώτου, χριστιανισμόν και φιλανθρωπίαν» έχουν σπεύσει να ενεργήσουν τα δέοντα για τη λήψη του δανείου, το οποίο είναι απαραίτητο για τον διεξαγόμενο αγώνα. Ήδη, όπως τονίζει, το θέατρο του πολέμου είναι κοντά.

Τα εχθρικά στρατεύματα ανερχόμενα σε 30.000 άνδρες τους πολιορκούν στενά και τους πολεμούν μέρα και νύχτα με βόμβες και κανόνια. Τονίζει ότι τουλάχιστον κάθε ημέρα τραυματίζονται πότε δύο, πότε τρεις, πότε και περισσότεροι από τους αμυνόμενους, οι οποίοι δεν μπορούν να πάρουν τα σιτηρέσιά τους. «Σκέψου – του γράφει – τι τραβάμε καθημερινώς από αυτά». Τέλος, τον παρακαλεί στην περίπτωση που θα λάβει την απάντηση του κυρίου … (όνομα δυσανάγνωστο) στα γράμματά του να του τη στείλει με ασφάλεια.

 Παραπομπές στο έγγραφο 6

 (1) Για τον Δημήτριο Θέμελη βλέπε έγγραφο 5.

 Έγγραφο 7

Επιστολή από 4^ης Ιουνίου 1825, αριθ. πρωτ. 2922, αποσταλείσα προς τον Θεόδωρο Ξένο, έμπορο στη Ζάκυνθο, από τα μέλη της Διευθυντικής Επιτροπής της Δυτικής Στερεάς Ελλάδας Ιωάννη Παπαδιαμαντόπουλο, Δημήτριο Θέμελη και Ν. Παπαδόπουλο (1) με την οποία εκφράζουν την απορία τους πώς δεν έχει λάβει την προηγούμενη από 25^ης Μαΐου επιστολή που του έστειλαν μέσω Πεταλά (2). Στην περίπτωση που αυτή παρέπεσε ή χάθηκε, εσωκλείουν αντίγραφό της για να λάβει γνώση του περιεχομένου της. Επίσης, διερωτώνται πώς ο πλοίαρχος Ιωάννης Παλαιόπουλος (3), ο οποίος επρόκειτο να μεταφέρει σιτάρι, δεν έχει εμφανισθεί ακόμα, ούτε στο Μεσολόγγι, ούτε στον Πεταλά.

Η κατάσταση, όπως γράφουν, επιδεινώθηκε στον «υπέρτατο βαθμό» και εάν δεν ικανοποιηθούν οι υφιστάμενες πάσης φύσεως ανάγκες θα κινδυνεύσει όλη η Ελλάδα και το Μεσολόγγι, το οποίο είναι το βασικό προπύργιό της, θα πέσει στα χέρια του εχθρού. Οι ανάγκες αυτές υποχρεώνουν το μέλος της Επιτροπής Ιωάννη Παπαδιαμαντό-πουλο, μαζί με δύο οπλαρχηγούς να έλθουν στη Ζάκυνθο και να απευθυνθούν στους εκεί ευκατάστατους ομογενείς, ζητώντας τη συνδρομή και την γενναία βοήθειά τους.

Διευκρινίζουν προς τον Θεόδωρο Ξένο ότι από τον Ιωάννη Παπαδιαμαντόπουλο, όταν φθάσει εκεί, θα ενημερωθεί για τα συμβαίνοντα στο Μεσολόγγι. Επικαλούμενοι τον εγνωσμένο πατριωτισμό του και το θερμό ζήλο που τον διακρίνει, τον παρακαλούν να σπεύσει να βοηθήσει όσο μπορεί, ώστε να ευοδωθεί το έργο του Παπαδιαμαντόπουλου και των δύο οπλαρχηγών για να σωθεί η Ελλάδα. Τέλος, του επισημαίνουν ότι πρέπει να κινηθεί δραστήρια για την αποστολή τροφίμων και άλλων εφοδίων στο Μεσολόγγι.

Παραπομπές στο έγγραφο 7 

(1) Αντί του μέλος της Διευθυντικής Επιτροπής Δυτικής Στερεάς Ελλάδας Γεωργίου Κανναβού, που βρίσκονταν εκτός Μεσολογγίου, πιθανότατα στο Ναύπλιο, επιφορτισμένος με άλλη αποστολή, την επιστολή υπογράφει ο Ν. Παπαδόπουλος. Διατυπώνω με επιφύλαξη την άποψη ότι ενδεχομένως να πρόκειται για τον Κάρπο Παπαδόπουλο (ίσως έφερε παράλληλα και το όνομα Νικόλαος), καταγόμενο από τον Αίνο Θράκης, αγωνιστή του 1821, στον οποίο η Προσωρινή Διοίκηση  απένειμε το 1824 τον βαθμό του Υποχιλίαρχου. Ο Κάρπος Παπαδόπουλος έλαβε μέρος σε πολλές μάχες σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας. Μετά την απελευθέρωση ασχολήθηκε με την συγγραφή των εξής έργων: 1) «Η ανάκτηση του Μεσολογγίου», 2) «Πρόδρομος του Απανθίσματος του Ελληνικού Αγώνος», 3) «Τα κατά Βαρνακιώτην».

(2)  Ο Πεταλάς είναι νησίδα η οποία ανήκει στη συστάδα των Εχινάδων. Βρίσκεται βόρεια των εκβολών του Αχελώου. Λόγω των προσχώσεων του ποταμού έχει σχεδόν ενωθεί με την νοτιοδυτική ακτή του νομού Αιτωλίας και Ακαρνανίας, με την οποία σχηματίζει τον ομώνυμο λιμένα.                                      

(3) Ο Ιωάννης Παλαιόπουλος, όπως αναφέρεται και στο κείμενο, έφερε το βαθμό του πλοιάρχου σε εμπορικό, ίσως και σε πολεμικό πλοίο, το οποίο έκανε μεταφορές τροφίμων και διαφόρων άλλων εφοδίων στο Μεσολόγγι ή στον Πεταλά.

Έγγραφο 8

 Επιστολή από 18^ης Ιουνίου 1825, αριθ, πρωτ. 117, της Δημογεροντίας της νήσου Ύδρας, απευθυνόμενη προς τον Εμμανουήλ Ξένο, έμπορο στη Ζάκυνθο, η οποία υπογράφεται από τα μέλη της προσωρινής Διοίκησης της Δημογεροντίας της Ύδρας Λάζαρο Κουντουριώτη (1), Δ. Τσαμαδό (2) και Ιωάννη Ορλάνδο (3). Γνωρίζουν στον Εμμανουήλ Ξένο ότι έλαβαν την από 12^ης Ιουνίου 1825 επιστολή του και διάβασαν όλα όσα τους προτείνει για την αντιμετώπιση διαφόρων θεμάτων. Επί πλέον, ο Εμμανουήλ Ξένος τους γνωρίζει ότι δεν έχει πληρωθεί ακόμα τα τετρακόσια δίστηλα (4) τα οποία ξόδεψε, (προφανώς για τρόφιμα ή άλλα εφόδια), κατά την αποστολή του πλοίου του Λάζαρου Παπαμανώλη (5).

Επί του θέματος αυτού τον πληροφορούν ότι η Διοίκηση δεν έχει καταβάλει και στον Παπαμανώλη το οφειλόμενο ποσό για παρόμοια έξοδα και τον διαβεβαιώνουν ότι, όταν όλες οι καθυστερούμενες οφειλές πληρωθούν από το «έθνος», θα πληρωθούν και τα οφειλόμενα σ’ αυτόν, μετά ή άνευ τόκου, ανάλογα με το πώς θα γίνει η πληρωμή.

(1) Περί του Λαζάρου Κουντουριώτη βλέπε έγγραφο 3.

(2) Ο Δημήτριος Τσαμαδός από την Ύδρα υπήρξε πολιτικός και αγωνιστής κατά την επανάσταση του 1821. Έλαβε μέρος στην Γ΄ Εθνική Συνέλευση και μετά την πτώση του Μεσολογγίου ορίστηκε μέλος της «Διοικητικής Επιτροπής της Ελλάδος» με πρόεδρο τον Ανδρέα Ζαΐμη.

(3) Ο Ιωάννης Ορλάνδος υπήρξε Σπετσιώτης πλοιοκτήτης και πολιτικός κατά την επανάσταση του 1821. Μετά την Β΄ Εθνοσυνέλευση του Άστρους του δόθηκε η προεδρία του Βουλευτικού. Επίσης, ορίστηκε μέλος της τριμελούς επιτροπής για την διαπραγμάτευση του δανείου στη Μεγάλη Βρετανία μαζί με τον Α. Λουριώτη και τον Γ. Σπανιολάκη. Ο τελευταίος παραιτήθηκε τελικά από την ανωτέρω επιτροπή. Στο Λονδίνο στο οποίο πήγαν ο Ορλάνδος και ο Λουριώτης, συμφώνησαν την 2^α Φεβρουαρίου 1824  για τη σύναψη του πρώτου δανείου ύψους 800.000 λιρών στερλινών και ένα χρόνο αργότερα, του δεύτερου, ύψους 2.000.000 λιρών στερλινών. Υπάρχουν στοιχεία τα οποία τεκμηριώνουν την άποψη ότι η διαχείριση των χρημάτων των δανείων από μέρους των ανωτέρω δύο δεν υπήρξε άψογη.

Κατηγορήθηκαν κατ’ επανάληψη για πολυτελή διαβίωση στο Λονδίνο, για σπατάλη χρημάτων πολύτιμων για τον διεξαγόμενο αγώνα και επί πλέον, ότι ο Ορλάνδος κατακράτησε ποσό 5.900 λιρών και ιδιοποιήθηκε και άλλα ποσά προερχόμενα από αγοραπωλησίες  μετοχών του συναφθέντος δανείου. Μετά την απελευθέρωση, όταν ο Γ. Σπανιολάκης ανέλαβε το υπουργείο Οικονομικών, στράφηκε δικαστικά εναντίον τους και προκάλεσε απόφαση του Ελεγκτικού Συνεδρίου εις βάρος τους, καθώς και προσημείωση επί των περιουσιακών τους στοιχείων.

(4) Τα δίστηλα ήταν παλιά ασημένια Ισπανικά νομίσματα τα οποία στην μία πλευρά τους απεικόνιζαν τις δύο στήλες του Ηρακλέους. Ονομάζονταν και κολονάτα.

(5) Για τον πλοίαρχο Λάζαρο Παπαμανώλη και το πλοίο του, πέραν των όσων αναφέρονται στο κείμενο της επιστολής, δεν έχω άλλα πληροφοριακά στοιχεία.

Έγγραφο 9

 Επιστολή από 16^ης Νοεμβρίου 1825 του Μανώλη Τομπάζη (στο κείμενο αναφέρεται ως Τουμπάζης) (1) απευθυνόμενη προς τους αδελφούς Ξένου. Ωστόσο, δεν είμαι απολύτως βέβαιος για το όνομα του παραλήπτη επειδή είναι δυσανάγνωστο, όπως δυσανάγνωστα είναι και πολλά άλλα μέρη της επιστολής. Στην επιστολή του ο Μανώλης Τομπάζης αναφέρεται για τις ανάγκες σε τρόφιμα και άλλα εφόδια για το Μεσολόγγι και κάνει μνεία για το πιάσιμο του Τραπάκουλου (2) (δυσανάγνωστο το όνομα) που μετέφερε σιτάρι για το Μεσολόγγι.

Ζητάει να του στείλουν πλοιάρια φορτωμένα με παξιμάδι και τους πληροφορεί ότι πήγε στον καπετάν Λάζαρο (3) για να μεταφέρει την επιστολή. Τους εφιστά την προσοχή να είναι όλα τα τσουβάλια στο πλοίο και να δείξουν την ίδια προθυμία που έδειξαν μέχρι τώρα, για την οποία, βέβαια, δεν αμφιβάλλει καθόλου.

Παραπομπές στο έγγραφο 9

(1) Ο Μανώλης Τομπάζης ήταν πρόκριτος της Ύδρας, αγωνιστής του 1821 και «αρμοστής» της Κρήτης κατά την περίοδο 1823 – 1824. Τον Μάιο του 1823 οργάνωσε εκστρατευτικό σώμα 1200 ανδρών και αποβιβάστηκε στο λιμάνι Δρεπανιά, κοντά στον κόλπο του Κισσάμου. Παρέμεινε στην Κρήτη μέχρι τον Απρίλιο του 1824 και ακολούθως επέστρεψε στην Ύδρα. Έλαβε μέρος με την Υδραϊκή ναυτική μοίρα για την απελευθέρωση των Ψαρών (Ιούλιος 1824), στη ναυμαχία του Γέροντα (Αύγουστος 1824) και στην εκστρατεία του Κανάρη εναντίον του εχθρικού στόλου στην Αλεξάνδρεια (Αύγουστος 1825).

Υποθέτω ότι μετά τον Αύγουστο του 1825 μέχρι και την 16η Νοεμβρίου του ιδίου έτους που έγραψε αυτή την επιστολή, ίσως όμως και αργότερα, να επιφορτίστηκε από την Διοίκηση με το έργο της αποστολής τροφίμων και άλλων εφοδίων στους πολιορκούμενους στο Μεσολόγγι. Αυτό τουλάχιστον προκύπτει από το κείμενο της παρούσας επιστολής.

(2) Για τον αναφερόμενο στην επιστολή Τραπάκουλο, πλοίαρχο κάποιου εμπορικού πλοίου το οποίο μετέφερε τρόφιμα και εφόδια στο Μεσολόγγι, πλην των όσων αναφέρονται στο κείμενο της επιστολής, δεν έχω άλλα πληροφοριακά στοιχεία.

(3) Ο καπετάν Λάζαρος μάλλον είναι ο Λάζαρος Παπαμανώλης, πλοίαρχος, ο οποίος μετέφερε τρόφιμα και εφόδια στο Μεσολόγγι. Περί αυτού γίνεται αναφορά στο έγγραφο 8.

Έγγραφο 10

Επιστολή με ημερομηνία σύνταξης την 8^η Δεκεμβρίου 1825 του Γεωργίου Καραϊσκάκη (1) απευθυνόμενη προς τον Θεόδωρο Ξένο στη Ζάκυνθο, η οποία υπογράφεται και από τον Δημοτσέλιο (2). Ο Καραϊσκάκης γνωρίζει στον Θεόδωρο Ξένο ότι έλαβε την επιστολή του και ότι το φορτίο σίτου που έστειλε έφθασε στο Μεσολόγγι, πλην όμως ακόμα δεν έχει ξεφορτωθεί. Όταν ξεφορτωθεί και παραληφθεί θα του αποστείλει τη σχετική διαταγή πληρωμής ο υποφροντιστής Αθανάσιος (3) … (επώνυμο δυσανάγνωστο).

Τονίζει ότι ο ίδιος, σαν στρατιωτικός, έχει υποχρέωση να ενημερώνει τη Διευθυντική Επιτροπή για τις ελλείψεις που υπάρχουν στο στρατόπεδο σε τρόφιμα και άλλα εφόδια και ότι σύμφωνα με τις διαβιβαζόμενες προς τους αδελφούς Ξένου εντολές της ως άνω Επιτροπής, αυτοί θα πραγματοποιούν τις αποστολές των ανωτέρω ειδών.

Κάνει αναφορά για τα απαραίτητα 500 σανδάλια τα οποία πρέπει να αποστείλει προς τον φροντιστή Αθανάσιο Χαντζόπουλο (4) στο Μεσολόγγι και αυτός θα τα διανείμει κατά τις υποδείξεις της ανωτέρω Επιτροπής. Του γνωρίζει επίσης ότι αυτό που αγόρασε ο ίδιος για τον Δημήτριο Θέμελη, δεν μπορεί να το δώσει (πού;) χωρίς την άδειά του. Σε υστερόγραφο, τον παρακαλεί να του στείλει ένα κιάλι, το ίδιο με εκείνο που έστειλε στον Δημήτριο Θέμελη, γιατί του άρεσε πολύ αυτό, και ότι, όπως του είπε ο τελευταίος, αυτό κοστίζει 15 τάλιρα.

Παραπομπές στο έγγραφο 10

(1) Ο Γεώργιος Καραϊσκάκης υπήρξε ένας από κορυφαίους στρατηγούς της Επανάστασης του 1821 με αξιοθαύμαστη στρατιωτική δράση σε πολλές περιοχές της Ελλάδας. Περί τα τέλη του 1825, λόγω της έλλειψης τροφίμων και πολεμοφοδίων στο στρατόπεδό του, εγκατέλειψε τη βάση του στο Δραγαμέστο και κινήθηκε προς το Μεσολόγγι. Δεν κατόρθωσε τελικά να μπει στην πόλη γιατί, κατά την πορεία, ασθένησε σοβαρά  και αναγκάστηκε να καταφύγει στον Πλάτανο όπου παρέμεινε κλινήρης. Όταν την 10^η – 11^η Απριλίου 1826 πραγματοποιήθηκε η έξοδος, αυτός εξακολουθούσε να παραμένει κλινήρης, χωρίς να μπορεί να προσφέρει οποιαδήποτε βοήθεια. Παρά ταύτα και ενώ εξακολουθούσε να είναι ασθενής, κατόρθωσε να συγκεντρώσει τα λείψανα του στρατεύματος του Μεσολογγίου μετά την έξοδο και να τα οδηγήσει με ασφάλεια στο Ναύπλιο.

Επειδή δεν μπορούσε να παραμένει απαθής στο γεγονός ότι η Στερεά Ελλάδα είχε καταληφθεί σχεδόν όλη από τα στρατεύματα του Κιουταχή, ζήτησε από τη Διοίκηση να τον βοηθήσει να ετοιμάσει ικανό στράτευμα για να επιτεθεί στον Κιουταχή. Ο πρόεδρος της κυβέρνησης Ανδρέας Ζαΐμης τον αναγόρευσε σε γενικό στρατιωτικό αρχηγό της Στερεάς Ελλάδας και του έδωσε τα μέσα να ετοιμάσει αυτό το στράτευμα.

(2) Ο Δήμος Τσέλιος ή Γεροδήμος ή Δημοτσέλιος, από την Ζαβίτσα της Ακαρνανίας, υπήρξε αξιόλογος οπλαρχηγός, ο οποίος έδρασε σε διάφορες περιοχές κατά την επανάσταση του 1821. Από την έναρξη του Αγώνα έλαβε μέρος στις επιχειρήσεις στη Στερεά Ελλάδα και διακρίθηκε κατά τη μάχη του Πέτα (1822) και στην πρώτη πολιορκία του Μεσολογγίου (Νοέμβριος – Δεκέμβριος 1822). Την άνοιξη του 1824 μαζί με τον Γιαννάκη Ράγκο έδρασε στην περιοχή των Τζουμέρκων και στη συνέχεια πολέμησε στο Μεσολόγγι κατά τη δεύτερη πολιορκία του. Μετά την πτώση της πόλης έλαβε μέρος στις επιχειρήσεις της Στερεάς Ελλάδας με τον Γεώργιο Καραϊσκάκη και υπήρξε ένας από τους συντελεστές της νίκης στην Αράχοβα το Νοέμβριο του 1826.

(3) Πρόκειται, από ό,τι φαίνεται, για τον φροντιστή του στρατεύματος του Μεσολογγίου Αθανάσιο Χαντζόπουλο.

(4) Αθανάσιος Χαντζόπουλος. Βλέπε παραπομπή 3 του παρόντος εγγράφου.

Έγγραφο 11

Επιστολή από 19^ης Δεκεμβρίου 1825 των μελών της Διευθυντικής Επιτροπής Στερεάς Ελλάδας Ιωάννη Παπαδιαμαντόπου-λου και Δημητρίου Θέμελη, απευθυνόμενη προς τον Θεόδωρο Ξένο, έμπορο στη Ζάκυνθο. Σε υστερόγραφο, την επιστολή υπογράφει και ο Φ. Πλυτάς (1). Πληροφορούν τον Θεόδωρο Ξένο ότι έχουν να λάβουν επιστολές του πολύ καιρό και ότι ένα λαντζόνι (2) το οποίο του έστειλαν επίτηδες, δεν έχει επιστρέψει ακόμα στο Μεσολόγγι, απορούν δε για ποιο λόγο. Θα έχει πληροφορηθεί ασφαλώς από τις διάφορες επιστολές που του έστειλαν κατά καιρούς και από τον Σταμάτιο Λεβίδη, ο οποίος αναχώρησε για τη Ζάκυνθο προ ημερών, για την πλήρη έλλειψη τροφίμων στην πόλη και για την απόλυτη ανάγκη που υπάρχει να σταλούν αυτά όσο το δυνατόν πιο γρήγορα και σε ικανοποιητική ποσότητα.

Επίσης, θα έχει πληροφορηθεί ότι 4.000 άτακτοι έφθασαν τελευταία με σκοπό να ενισχύσουν το στράτευμα του Ρεσίτ πασά Κιουταχή. Παράλληλα, έφθασε και ο Ιμπραήμ πασάς με ικανή στρατιωτική δύναμη και, σύμφωνα με τις πληροφορίες που έχουν, προτίθεται να επιτεθεί κατά του Μεσολογγίου. Παρά ταύτα, οι πολιορκούμενοι δεν δειλιάζουν ούτε από τον όγκο του στρατού του εχθρού, ούτε από τις επιθέσεις του, αλλά μόνο από την έλλειψη τροφίμων. Υπενθυμίζουν και πάλι την ανάγκη αποστολής επαρκών ποσοτήτων τροφίμων για τον εφοδιασμό τόσο των εντός, όσο και εκτός Μεσολογγίου στρατευμάτων, που δεν είναι ολίγα. Τονίζουν ιδιαίτερα τον κίνδυνο που υπάρχει να σημειωθούν λιποταξίες από την έλλειψη των τροφίμων. Όμως και από πολεμοφόδια έχουν έλλειψη.

Κάνουν μνεία του ονόματος του Σταϊκόπουλου; (3) και στον ερχομό του με τη γολέτα που είχε σταλεί από το Ναύπλιο με πολεμοφόδια, η οποία όμως αναγκάστηκε να επιστρέψει πίσω λόγω του θαλάσσιου αποκλεισμού που επέβαλε ο εχθρικός στόλος. Τέλος, παρακαλούν το Θεόδωρο Ξένο να φροντίζει για την τακτική αποστολή τροφίμων στον Πεταλά για όσο διάστημα θα συνεχίζεται ο αποκλεισμός και από εκεί θα φροντίζουν αυτοί να τις μεταφέρουν στο Μεσολόγγι, παρά το γεγονός ότι κατά την διάρκεια αυτής της μεταφοράς «δοκιμάζουν μύρια βάσανα και όχι ολίγους πονοκεφαλισμούς». Στο υστερόγραφο της επιστολής, ο συνυπογράφων αυτήν Φ. Πλυτάς αναφέρεται σε τοποθεσίες στις οποίες οι πολιορκούμενοι έχουν αρκετές στρατιωτικές δυνάμεις, οι οποίες μπορούν να εμποδίσουν τους εχθρούς να κινηθούν με τα λαντζόνια τους και εφιστούν την προσοχή τους ότι τούτο πρέπει να γίνει γνωστό και στους κυβερνήτες των καϊκιών που μεταφέρουν τρόφιμα και πολεμοφόδια να τα ξεφορτώνουν εκεί, χωρίς να διατρέχουν κίνδυνο από τους εχθρούς.

Παραπομπές στο έγγραφο 11

(1) Ο Φίλιππος Πλυτάς διορίστηκε γραμματέας της Διευθυντικής Επιτροπής Δυτικής Στερεάς Ελλάδας της αποτελούμενης από τους βουλευτές Ιωάννη Παπαδιαμαντόπουλο, Δημήτριο Θέμελη και Γεώργιο Κανναβό, η οποία, ως γνωστόν, έφθασε στο Μεσολόγγι και ανέλαβε τα καθήκοντά της την 12^η Απριλίου 1825.

(2) Το λαντζόνι είναι μικρό και ευέλικτο πλοιάριο (τύπος μεγάλης βάρκας) για την μεταφορά φορτίων και ανθρώπων.

3) Ο Στάϊκος Σταϊκόπουλος (αν πρόκειται γι’ αυτόν) από την Ζάτουνα Γορτυνίας υπήρξε οπλαρχηγός του 1821. Συγκρότησε στρατιωτικό σώμα με δικές του δαπάνες και έλαβε μέρος σε πολλές μάχες  (Παλαμίδι Ναύπλιο, Ακροκόρινθο κ.ά) κυρίως όμως εναντίον των Αιγυπτιακών στρατευμάτων του Ιμπραήμ. Επίσης, έλαβε μέρος στη Β΄ Εθνική Συνέλευση και κατά τον Αγώνα έφερε το βαθμό του Στρατηγού.

Έγγραφο 12

 Επιστολή από 25^ης Δεκεμβρίου 1825 του μέλους της Διευθυντικής Επιτροπής Δυτικής Στερεάς Ελλάδας Δημητρίου Θέμελη, απευθυνόμενη προς τον Θεόδωρο Ξένο, έμπορο στη Ζάκυνθο. Του γνωρίζει ότι μέσω του Σταμάτιου Λεβίδη που αναχώρησε για τη Ζάκυνθο του έστειλε επιστολή σχετική με τον λογαριασμό των μέχρι τώρα αποσταλεισών από μέρους του προμηθειών στο Μεσολόγγι. Επίσης, του καθιστά γνωστό ότι έλαβε την από 16^ης Ιουνίου 1825 επιστολή του από την οποία πληροφορήθηκε για την καλή του υγεία, όπως επίσης και ότι παρέλαβε αυτά τα οποία του έστειλε με τον ταχυδρόμο. Για όλα αυτά του εκφράζει τις ευχαριστίες του.

Σημειώνει ότι διάβασε στην προαναφερόμενη επιστολή του όσα σχετικά του γράφει για τους «γνωστούς φίλους», θεωρεί όμως περιττό να συζητούν συνέχεια για τα ίδια και πάλι τα ίδια. Πρόκειται, κατά την άποψή του, για «μηδαμινή υπόθεση» στην οποία δόθηκε μεγάλη έκταση. Προτιμά να καλυφθεί αυτή με το πέπλο της «αλησμονησίας». Όταν θα συναντηθούν κάποτε μπορεί να δοθούν κάποιες εξηγήσεις γι’ αυτήν. Τον θερμοπαρακαλεί να του στείλει αντίγραφο της επιστολής που του έστειλε η Επιτροπή, διότι διακατέχεται από μεγάλη περιέργεια να μάθει τι ακριβώς είναι αυτά που έγραψαν οι εν Μεσολογγίω, που πείραξαν τόσο πολύ αυτούς τους «κυρίους». Επισημαίνει ότι, ύστερα από έλεγχο που διενήργησαν στις παραληφθείσες ποσότητες τροφίμων, διαπιστώθηκε ότι οι αυτές είναι μικρότερες από εκείνες που προβλέπει το υπογραφέν μεταξύ τους συμφωνητικό, αντίγραφο του οποίου τους έχει στείλει ο αδελφός του Εμμανουήλ Ξένος.

Του υπενθυμίζει και κάποιο χρηματικό ποσό που πρέπει να στείλουν στο Μεσολόγγι. Επίσης, κάνει λόγω και για κάποιες άλλες ποσότητες σίτου και καλαμποκιού. Όπως έχει πληροφορηθεί, έχουν εντολή από το Ναύπλιο να του αποστείλουν 1200 γρόσια (1). Είναι ευκαιρία όταν ο Καραϊσκάκης ξεκινήσει για το Μεσολόγγι να φέρει αυτά τα χρήματα, από τα οποία ας κρατήσει 18 κολονάτα (2) για κάποια είδη που παραγγέλθηκαν και αυτός θα τα κρατήσει με τη σειρά του από αυτούς που τα παρήγγειλαν. Κάνει λόγο και για κάποιο ρολόϊ που πρέπει να παραλάβει. Τέλος, κατά σύσταση του γραμματέα τους Φίλιππου Πλυτά, αποστέλλει στον Θεόδωρο Ξένο τα υπ’ αριθ. 99, 100, 101, 102 και 103 φύλλα της εφημερίδας «ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ» από τα οποία θα ενημερωθεί πλήρως για την κατάσταση που επικρατεί στο Μεσολόγγι.

Κλείνοντας του διαβιβάζει τους θερμούς χαιρετισμούς του συναδέλφου του Ιωάννη Παπαδιαμαντόπουλου.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Κάτω από την υπογραφή του Δημητρίου Θέμελη ακολουθεί εκτενές υστερόγραφο, λίαν δυσανάγνωστο, γραμμένο προφανώς από άλλο πρόσωπο, καθότι διαφέρει διαμετρικά ο γραφικός χαρακτήρας. Το εν λόγω υστερόγραφο, τελικά, δεν κατόρθωσα να αναγνώσω.

Παραπομπές στο έγγραφο 12

(1) Το γρόσι ήταν παλαιό Τουρκικό νόμισμα το οποίο ισοδυναμούσε με το 1/100 της χρυσής λίρας ή με σαράντα παράδες.

(2) Το κολονάτο ήταν νομισματική μονάδα. Περί αυτού βλέπε έγγραφο 8, παραπομπή 4.