Διαβάζαμε , όταν ήμασταν παιδιά, τέτοιες μέρες τα χριστουγεννιάτικα διηγήματα του Παπαδιαμάντη. Άλλωστε, μας τα πρότειναν από το σχολείο. Τι κρατούσαμε τότε από τις σελίδες τους; Μόνο την ατμόσφαιρα.
Ήμασταν μικρά για να καταλάβουμε το βάθος των χαρακτήρων, μας δυσκόλευε και η γλώσσα, όμως η γεύση των Χριστουγέννων ακόμα αναδίδεται απ’ αυτά, καθώς τα φέρνουμε στη μνήμη.
Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, ο κοσμοκαλόγερος! Έτσι τον είπαν για τη μοναξιά του, που την περιέφερε μέσα στον κόσμο, ακόμη και μέσα στη θορυβώδη Αθήνα, όταν έφυγε από το νησί του, τη Σκιάθο. Πόσοι όμως καλόγεροι ξέρουν τόσο καλά τους ανθρώπους, τόσο καλά την τραγικότητα της ζωής, την ομορφιά των λεπτότερων συναισθημάτων;
Ο Παπαδιαμάντης έζησε περισσότερο μέσα από τις ζωές των ηρώων του και λιγότερο μέσα από τη δική του ζωή. Κι έτσι όπως έμπαινε μέσα στην ψυχή και το μυαλό τους, έτσι όπως αντηχούσαν τα λόγια ή και οι σιωπές τους μέσα από τη γραφή του, ο συγγραφέας θρυμματίστηκε σε πολλά πολλά μικρά κομμάτια κι έγινε πρόσωπα που αντανακλούν τη λαϊκή τοιχογραφία του καιρού του.
Οι συγγραφείς της Γενιάς του 1880 είναι επηρεασμένοι από τους Γάλλους ρεαλιστές της εποχής τους αλλά κι από τους τότε παραμυθάδες, όπως ο Άντερσεν και ο Ντίκενς. Μοιραία κι ο Παπαδιαμάντης πιάνει τον απόηχό τους.
Στα χριστουγεννιάτικα διηγήματά του δεν πρωταγωνιστούν τα Χριστούγεννα, πρωταγωνιστούν οι άνθρωποι με τα δράματά τους, Όπως σ’ ένα πορτρέτο το φόντο είναι εκείνο που καθορίζει την περριρρέουσα ατμόσφαιρα, έτσι και στα διηγήματά του το φόντο των προσώπων του είναι τα Χριστούγεννα.
Βαθιά θρησκευόμενος, με μια πίστη όμως που ομνύει στην ουσία του Χριστιανισμού, την αγάπη για τον άνθρωπο. Ξέρει καλά τις αγωνίες του καθημερινού ανθρώπου, τον αγώνα του για την επιβίωση, αλλά και τον αγώνα του με τους δαίμονές του. Κι όσο ξέρει και καταλαβαίνει τον άνθρωπο, άλλο τόσο τον αγαπά.
“Στο Χριστό στο Κάστρο”, “Το Χριστόψωμο”, “Ο Αμερικάνος “,”Της Κοκκώνας το σπίτι”, “Έρωτας στα Χιόνια”, “Τα Χριστούγεννα του τεμπέλη”, είναι κείμενα χαρακτηριστικά της γραφής του, της βαθιάς θρησκευτικής του συνείδησης και της αγάπης του για τον άνθρωπο, που τόσο καλά γνώριζε και ήξερε να τον ζωγραφίζει, με απλές αλλά ανεξίτηλες από τον χρόνο γραμμές.
…………………
*Οι «Παρενθέσεις» είναι μικρά κείμενα, μικρές πινελιές, σε θέματα πολιτισμού ή ζωής, που φωτίζουν γωνιές από μεγαλύτερα θέματα, λειτουργώντας σαν παρ-εν-θέσεις.
……………………
