Στέργιος Αποστόλου: “Ο Προσκοπισμός στη Νάουσα από τη διάλυσή του το 1939 μέχρι το 1946” (Μέρος Α’)  

Η υποχρεωτική συγχώνευση του Προσκοπισμού   με την Ε.Ο.Ν του Μεταξά τον Ιούνιο του 1939, η προσχώρηση κατά την κατοχική περίοδο πολλών στελεχών του στις ΕΑΜικές αντιστασιακές οργανώσεις και η προσπάθεια ανασύστασής του στη Νάουσα κατά την περίοδο της Λευκής τρομοκρατίας και του Εμφυλίου πολέμου.

 (Αναμνήσεις του συγγραφέα – αναφορά σε ντοκουμέντα, πρόσωπα, γεγονότα και καταστάσεις)

Στέργιος Αποστόλου

Την 16^η Ιουνίου 1939, με τον Α.Ν. 1798/1939 της κυβέρνησης της 4^ης Αυγούστου, έπαυσε η λειτουργία όλων των οργανώσεων νεολαίας στην Ελλάδα, μεταξύ τον οποίων και του Σώματος Ελλήνων Προσκόπων (Σ.Ε.Π) και όλες τους συγχωνεύτηκαν στην Εθνική Οργάνωση Νεολαίας (Ε.Ο.Ν), που είχε δημιουργήσει ο πρωθυπουργός Ιωάννης Μεταξάς. Ο τελευταίος υπήρξε συναυτουργός με τον βασιλέα Γεώργιο Β΄ της στυγνής δικτατορίας που επιβλήθηκε στην Ελλάδα από το 1936 μέχρι και την κατάκτηση της χώρας από τα στρατεύματα του Άξονα τον Απρίλιο του 1941.

Κατά το χρόνο της συγχώνευσης του Προσκοπισμού με την Ε.Ο.Ν, εγώ είχα συμπληρώσει ήδη το 7^ο έτος της ηλικίας μου, φοιτούσα στο Α΄ Δημοτικό Σχολείο Νάουσας και είχα προαχθεί από την Πρώτη τάξη στη Δευτέρα. Παράλληλα, είχα εγγραφεί στην Αγέλη των λυκόπουλων (μικροί πρόσκοποι) της τοπικής προσκοπικής οργάνωσης. Επικεφαλής της Αγέλης (Ακέλας) ή Πρώτος Αρχηγός των λυκόπουλων (Α.Α.Λ)  ήταν ο Πτολεμαίος Λίτης και Υπαρχηγός του τμήματος της Αγέλης στο οποίο ανήκα (Υ.Α.Λ) ο Λάκης Παρόλας.

Μερικά ονόματα άλλων λυκόπουλων που θυμάμαι, ύστερα από 80 και πλέον χρόνια από τότε, είναι: Σταύρος Σιούγγαρης, Αθανάσιος Οικονόμου, Γιώργος Ναουμίδης, Δημήτριος Μυλωνάς, Πέτρος Γεωργιάδης, Ντίνος Οικονομίδης, Στέργιος Γαλανός, Δημήτριος Χατζηνώτας, Θωμάς Αλδάκος, Κολτσάκης Πτολεμαίος κ. ά. Μετά από κάποιες συγκεντρώσεις που πραγματοποιήσαμε για τα αναγκαία προκαταρκτικά μαθήματα στο Δημοτικό κινηματοθέατρο «ΤΙΤΑΝΙΑ» (σήμερα, ο χώρος μεταξύ της Στρατιωτικής Λέσχης και του Ηρώου της πόλης) και ενώ επρόκειτο να φορέσουμε τη στολή των λυκόπουλων, ήλθε η διάλυση του Προσκοπισμού και η υποχρεωτική ένταξή του στην Ε.Ο.Ν. Παραθέτω τον Ύμνο των προσκόπων, τον οποίο μόλις είχαμε προλάβει να τον μάθουμε και να τον τραγουδούμε:

Ο ΥΜΝΟΣ ΤΩΝ ΠΡΟΣΚΟΠΩΝ

 Με καρδιά από τόλμη γεμάτη,
με ματιά σαν αστράφτει γοργή,
 το καθήκον ο πρόσκοπος πράττει
όπου χρέος σεμνό τον καλεί.

Με θυσία προτείνει τα στήθια
για να δώσει στους άλλους βοήθεια,
λεβεντιά, αγαθότης κι αλήθεια
του προσκόπου είν’ όλ’ η ζωή.

Υψηλόφρων, γενναίος, ιππότης,
στην τιμή του ορκίζετ’ αυτός
κι είν’ ο όρκος του πάντα θεότης
και στον όρκο του μένει πιστός

Ένα άριστο σύστημα έχει
«Έσο έτοιμος», τούτο προσέχει,
στις πορείες ακούραστος τρέχει,
είναι εύθυμος πάντα, φαιδρός.

Περπατά και βροντά,
όρη, δάση περνά
και το βήμα ταχύ
μες’ τους κάμπους ηχεί.
Λεβεντιά, αγαθότης κι αλήθεια
του προσκόπου είν’ όλ’ η ζωή

Μέσω της συγχώνευσης του Προσκοπισμού με την Ε.Ο.Ν, το καθεστώς της 4^ης Αυγούστου στόχευε στην αδιατάρακτη μελλοντική διατήρησή του, μέσα από μία σειρά κατάλληλων μεθοδεύσεων. Μία από αυτές τις μεθοδεύσεις, λίαν αποδοτική, ομολογουμένως, ήταν και η υποχρεωτική σύνδεση του εκπαιδευτικού μηχανισμού της χώρας με την Ε.Ο.Ν και την μετατροπή του σε όργανο χρήσιμο για την υλοποίηση των στόχων του. Τούτο προκύπτει αβίαστα από τον λόγο που εκφώνησε o Ιωάννης Μεταξάς την 29^η Νοεμβρίου 1938, επί τη αναλήψει από αυτόν, πέραν των πρωθυπουργικών, και των καθηκόντων του υπουργού Παιδείας. Απευθυνόμενος τότε προς τους εκπαιδευτικούς όλης της χώρας, μεταξύ των άλλων, τόνισε:

« … Οφείλετε να γνωρίζητε ότι η Εθνική Οργάνωσις της Νεολαίας είναι θεσμός κρατικός, έργον μου, επί του οποίου στηρίζω τας μεγίστας ελπίδας. Προσεπαθήσαμεν τελευταίως να τον προσαρμόσωμεν και με το σχολείον, ούτως ώστε να αλληλοσυμπληρούνται. Επί του ζητήματος αυτού, Κύριοι, είμαι αποφασισμένος, εάν παρουσιασθή οιαδήποτε αντίδρασις, να την θραύσω κατά τρόπον αμείλικτον. Θα σας παρακαλέσω, επομένως, επί του ζητήματος αυτού να μην μου παρουσιασθή ποτέ από κανέναν εκπαιδευτικόν αντίδρασις, όχι φανερά, βεβαίως, που δεν θα το κάμη, αλλ’ ούτε υπόκωφος. Είναι θέλησίς μου και θέλησίς μου η οποία αποσκοπεί εις γενικότερα συμφέροντα της εκπαιδεύσεως, της μορφώσεως της νεολαίας και του Κράτους εν γένει. Λοιπόν, θα σας παρακαλέσω να είσθε εις το ζήτημα αυτό βοηθοί και αφοσιωμένοι … » (1)

Κατά τη γνώμη μου, τα ανωτέρω, πέραν του ότι καταδεικνύουν τον υπερφίαλο χαρακτήρα του Ιωάννη Μεταξά, παράλληλα είναι και ενδεικτικά της φασιστικής νοοτροπίας του δικτάτορα, ο οποίος, πλην των νουθεσιών προς τους εκπαιδευτικούς και της επιθυμίας του να έλθουν αρωγοί στο έργο του, εκτοξεύει απροκάλυπτα εναντίον τους και απειλές «θραύσεως», τουτέστιν, επιβολής αμείλικτης τιμωρίας τους, σε περίπτωση οποιασδήποτε αντίδρασης από μέρους των. Με την έναρξη του νέου σχολικού έτους 1939-1940, άρχισα να φοιτώ, όπως προανέφερα, στη Δευτέρα τάξη του Α΄ Δημοτικού Σχολείου. Εγώ και όλοι οι συμμαθητές μου, σύμφωνα με τις οδηγίες του Υπουργείου Παιδείας, που βασίζονταν στις διατάξεις του Α.Ν. 1798/1939, μεταβληθήκαμε αυτομάτως σε «σκαπανείς» της Ε.Ο.Ν, που αντιστοιχούν με τα λυκόπουλα του Προσκοπισμού.

Από τους δασκάλους και τις δασκάλες του Α΄ Δημοτικού Σχολείου εκείνης της περιόδου, θυμάμαι τον Ευθύμιο Παρούση, που εκτελούσε χρέη διευθυντή, τον Αγγελόπουλο, τον Φλέγκα, τον Παπαδόπουλο και τις δασκάλες (θα αναφερθώ μόνο στα βαπτιστικά τους ονόματα, δεν θυμάμαι τα επώνυμά τους) Έλλη, σύζυγο του Παρούση, Δόμνα, Θάλεια Μαίρη και την Ναουσαία Ευθυμία Γκιουλέκα, θυγατέρα του δάσκαλου Θωμά Γκιουλέκα. Την τελευταία την είχα συνεχώς δασκάλα από την Πρώτη τάξη (1938), μέχρι την Τετάρτη τάξη (1942), από την οποία έδωσα εξετάσεις για την εισαγωγή μου στο Οκτατάξιο Λάππειο Γυμνάσιο Νάουσας. Το έτος αυτό μετατέθηκε στην Έδεσσα. Αναφερόμενος στο πρόσωπό της, τονίζω ότι επρόκειτο για μία ικανότατη εκπαιδευτικό, άριστη στα καθήκοντά της και κυρίως, για μια γυναίκα προοδευτικών αριστερών φρονημάτων.

Αργότερα, όταν είχα μεγαλώσει κάπως, από λυκόπουλο, σκαπανέας και αετόπουλο που υπήρξα στο παρελθόν,  λίγο πριν από τη Συμφωνία της Βάρκιζας στις 12/2/1945, έγινα ΕΠΟΝίτης. Θα προσθέσω ότι η Ευθυμία Γκιουλέκα υπήρξε δραστήριο στέλεχος του γυναικείου  κινήματος της Νάουσας κατά τον μεσοπόλεμο και αγωνίστηκε με συνέπεια για τα δικαιώματα της γυναίκας, πολιτικά, οικονομικά, κοινωνικά και πολιτιστικά, μέσα από τον τοπικό γυναικείο Σύλλογο «ΜΕΡΙΜΝΑ».

Μετά τη συμφωνία της Βάρκιζας συνελήφθη, φυλακίσθηκε, υποβλήθηκε σε βασανιστήρια με φάλαγγα και τελικά, εξορίστηκε για πολλά χρόνια. Είχα συνεχή τηλεφωνική επαφή μαζί της μέχρι που πέθανε σε βαθύτατο γήρας, πριν από μερικά χρόνια. Είναι μητέρα του δημοσιογράφου Νίκου Κιάου, ο οποίος χρημάτισε, για ένα διάστημα, πρόεδρος της Ε.Σ.Η.Ε.Α (2). Όταν μας είχαν κάνει σκαπανείς, στο Σχολείο μας έμαθαν και τον Ύμνο της Ε.Ο.Ν, τον οποίο παραθέτω:

Ο ΥΜΝΟΣ ΤΗΣ Ε.Ο.Ν

Στη γλυκιά μας την πατρίδα,
την τρανή κι ιστορική,
συ απόμεινες ελπίδα,
Νεολαία Ελληνική

Την ολόθερμη ψυχή της
εθνική φωτίζει αυγή
κι ο μεγάλος Κυβερνήτης
τώρα εμπρός την οδηγεί!

Εμπρός! Για μιαν Ελλάδα νέα.
Εμπρός! Μ΄ Ελληνική καρδιά.
Εμπρός! Περήφανα, γενναία.
Ναι, της Ελλάδος τα παιδιά.

Εμπρός! Η δόξα η παλιά μας
να ξαναζήσ’ είναι καιρός,
με τον μεγάλο Βασιλιά μας.
Εμπρός! Πάντοτ’ εμπρός.

Πρέπει να ομολογήσω ότι η συνεχής έντεχνη προπαγάνδα και η πλύση εγκεφάλου που μας έκανε στο σχολείο το καθεστώς της 4^ης Αυγούστου  για τον «μεγάλο κυβερνήτη της χώρας Ιωάννη Μεταξά», ο οποίος είχε αναχθεί σε είδωλο, σωτήρας της Ελλάδας και συνεχιστής του «ένδοξου ελληνοχριστιανικού παρελθόντος της», είχε επηρεάσει σοβαρά τις τρυφερές παιδικές ψυχές μας. Είχαμε πιστέψει πλέον σ’ αυτόν απόλυτα και τρέφαμε έναν ανυπόκριτο θαυμασμό για το πρόσωπό του. Την 28^η Οκτωβρίου 1940,  λίγο πριν εισβάλουν τα ιταλικά στρατεύματα στη χώρα μας, όταν μας είπαν στο σχολείο ότι ο μεγάλος μας Κυβερνήτης  απάντησε με ένα περήφανο ΟΧΙ στις απαράδεκτες αξιώσεις των Ιταλών, ο θαυμασμός μας γι’ αυτόν μετατράπηκε σε λατρεία.

Η λατρεία αυτή εκτοξεύθηκε στα ύψη με τις συνεχείς νίκες του ελληνικού στρατού στο πεδίο της μάχης. Ξαφνικά, την 29^η Ιανουαρίου 1941 και ενώ συνεχίζονταν ο πόλεμος με τους Ιταλούς στο αλβανικό έδαφος, διαδόθηκε αστραπιαία σε όλη τη χώρα η είδηση του θανάτου του σε ηλικία 69 ετών. Πολλοί ιστορικοί, ακόμα και σήμερα, πιστεύουν πως ο θάνατός του περιβάλλεται από βαθύ πέπλο μυστηρίου. (3) Δεν θα εκτραπώ από την πραγματικότητα λέγοντας ότι όλοι εμείς, τα παιδιά και τα κορίτσια της τάξης μας, μόλις μας ανακοινώθηκε από τους δασκάλους μας ο θάνατός του, αρχίσαμε να κλαίμε ομαδικά.

Το μεσημέρι, όταν σχολάσαμε, έφθασα στο σπίτι μου έχοντας ακόμα δάκρυα στα μάτια. Εκείνες τις ημέρες φιλοξενούσαμε στο σπίτι μας τον θείο μου Θωμά Κιαφούλη (δίδυμο αδελφό της μητέρας μου), ο οποίος είχε τραυματισθεί κατά τις μάχες στο αλβανικό Μέτωπο, είχε νοσηλευθεί για ένα διάστημα σε κάποιο νοσοκομείο και με αναρρωτική άδεια ήλθε στη Νάουσα για μερικές ημέρες. Όταν με ρώτησε γιατί ήμουν δακρυσμένος και του είπα ότι πέθανε ο μεγάλος κυβερνήτης και στοργικός πατέρας μας Ιωάννης Μεταξάς, πετάχτηκε μέχρι επάνω και είπε κάτι που αδυνατώ να το γράψω εδώ.

Για την ιστορία πρέπει να αναφέρω ότι, πριν από την κήρυξη του πολέμου, η Ασφάλεια του Μανιαδάκη «περιποιήθηκε» ιδιαιτέρως στα κρατητήριά της τον θείο μου με τις γνωστές «σωφρονιστικές» μεθόδους της, προσπαθώντας να τον επαναφέρει στην «ευθεία εθνική οδό», από την οποία είχε εκτραπεί, ακολουθώντας μιαν άλλη οδό, την «επάρατη μπολσεβικική». Με την κατάληψη της χώρας μας από τα στρατεύματα του Άξονα, η οποία ολοκληρώθηκε τον Μαϊο του 1941 με την κατάληψη της Κρήτης, η Ε.Ο.Ν έπαυσε ουσιαστικά να υπάρχει.

Φυσικά, την ίδια τύχη είχε και ο ενσωματωμένος σ’ αυτήν από το 1939 Προσκοπισμός, ο οποίος, ουσιαστικά, ουδέποτε ανασυστάθηκε κατά τη διάρκεια της κατοχής, παρά τις κάποιες μεμονωμένες προσπάθειες για ανάληψη παράνομης δράσης από μέρους του. Με την ίδρυση από το Ε.Α.Μ (Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο) την 23η Φεβρουαρίου 1943 της Ε.Π.Ο.Ν (Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νέων), η συντριπτική πλειοψηφία της ελληνικής νεολαίας, πρώην πρόσκοποι, φαλαγγίτες και άλλοι, με την κατάλληλη ενημέρωση και συνεχή διαφώτιση, ενστερνίστηκε, όχι μόνο την ιδέα για την αναγκαιότητα της ύπαρξης μιας ενιαίας ελληνικής νεολαίας, εμφορούμενης από δημοκρατικά ιδεώδη, αλλά και την ιδέα της ένοπλης αντίστασης κατά του εχθρού.

Προσχώρησε στην Ε.Π.Ο.Ν και αγωνίστηκε με όλες της τις δυνάμεις κατά των κατακτητών. Περίφημες υπήρξαν οι ένοπλες Υποδειγματικές Διμοιρίες της Ε.Π.Ο.Ν, οι οποίες, στο πλευρό του Ε.Λ.Α.Σ (Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός  Στρατός), έλαβαν μέρος σε διάφορες μάχες με τον εχθρό. Αυτό οφείλεται, εν μέρει, και στο πνεύμα συλλογικότητας και ομαδικότητας που είχε αναπτυχθεί στους προσκόπους και στους φαλαγγίτες μέσα στους κόλπους των οργανώσεών τους, το οποίο, τελικά, λειτούργησε σαν μπούμεραγκ, τόσο κατά των αναχρονιστικών αντιλήψεων, του αστικού κόσμου, όσο και κατά της φασίζουσας δικτατορίας της 4^ης Αυγούστου.

Η Νεολαία της Ελλάδας, αγόρια και κορίτσια, με τη συμμετοχή τους αρχικά στον Προσκοπισμό και στην Ε.Ο.Ν, άνοιξαν τα φτερά τους και βγήκαν από το ασφυκτικό οικογενειακό περιβάλλον, γνώρισαν νέους τρόπους ζωής και νέες αντιλήψεις, μετέτρεψαν το πνεύμα της στρατιωτικής πειθαρχίας των οργανώσεών τους σε πνεύμα αλτρουϊσμού, συντροφικότητας και ευταξίας, περπάτησαν στα βουνά, κολύμπησαν στις λίμνες και στις θάλασσες και τελικά, έγιναν ελεύθεροι πολίτες, όχι κατευθυνόμενοι, όπως τους ήθελε το καθεστώς της 4^ης Αυγούστου.

Απέκτησαν την απαιτούμενη γνώση και κρίση για όλα τα εθνικά, πολιτικά, κοινωνικά και πολιτιστικά θέματα και τούτο θα φανεί περίτρανα κατά τη διάρκεια της ένοπλης αντίστασης του Ελληνικού λαού κατά των κατακτητών. Η οργάνωση Ε.Π.Ο.Ν ίδρυσε στους κόλπους της και τους μικρούς ΕΠΟΝίτες, τα λεγόμενα «αετόπουλα, που αντιστοιχούσαν στα λυκόπουλα του Προσκοπισμού και στους σκαπανείς της Ε.Ο.Ν. Όμως, υπήρχε ουσιώδης διαφορά μεταξύ τους. Τα λυκόπουλα και οι σκαπανείς έδρασαν σε ειρηνικές περιόδους, (με εξαίρεση τους σκαπανείς της Ε.Ο.Ν στον ελληνοϊταλικό πόλεμο), ενώ τα αετόπουλα, σε συνθήκες πολέμου και παρανομίας.

Μετά την επίθεση του Ε.Λ.Α.Σ κατά της γερμανικής φρουράς της Νάουσας την 31^η Μαρτίου 1943, το τμήμα της Ε.Π.Ο.Ν των τελευταίων τάξεων του Λαππείου Οκταταξίου Γυμνασίου Νάουσας, ειδικότερα, ο ΕΠΟΝίτης μαθητής της ογδόης τάξης Γεώργιος Τσοπανέλης, αρχηγός των αετόπουλων όλης της Νάουσας (έφερε τον βαθμό του Χρυσαετού), με οργάνωσε στα αετόπουλα και με τοποθέτησε Διμοιρίτη, υπεύθυνο των αετόπουλων της οδού Βύρωνος και της περιοχής του Δημοτικού πάρκου (Κιόσκι).

Είναι η τρίτη, κατά σειράν, ένταξή μου σε οργάνωση Νεολαίας. Πρώτα στον Προσκοπισμό το 1939, σαν λυκόπουλο κατόπιν, στην Ε.Ο.Ν σαν σκαπανέας και τελικά, τον Απρίλιο του 1943, στην μικρή Ε.Π.Ο.Ν, σαν αετόπουλο.  Από άρθρο μου σχετικό με τη δράση των ΕΑΜικών οργανώσεων μέσα στη Νάουσα, αποσπώ και παραθέτω τα κατωτέρω:

« … Όπως σε όλη την Ελλάδα, έτσι και στους κόλπους της Ε.Π.Ο.Ν Νάουσας ιδρύθηκε και έδρασε η «Μικρή Ε.Π.Ο.Ν», ιδιαίτερος βοηθητικός σχηματισμός, από παιδιά ηλικίας 11-14 ετών, τα οποία ονομάσθηκαν Αετόπουλα. Γενικός Αρχηγός των Αετόπουλων της Νάουσας ήταν ο Γεώργιος Τσοπανέλης. Είχε το αρχηγείο του στο ξενοδοχείο των αδελφών Καρκάτα, απέναντι από Δημοτικό πάρκο, στο οποίο διέμενε. Έφερε τον βαθμό του Χρυσαετού.

  Σταυραετός ονομάζονταν ο αρχηγός των Αετόπουλων κάθε συνοικίας της πόλης. Μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας, πριν φύγει οριστικά από τη Νάουσα, ο Τσοπανέλης, μου έδωσε εντολή να μεταφέρω και μετέφερα, το αρχείο της «Μικρής Ε.Π.Ο.Ν»  σε κάποιο σπίτι, κοντά στο κτίριο του Α΄ και Β΄ Δημοτικού Σχολείου.  Θα αναφερθώ, επιτροχάδην, σε μερικές εμπειρίες μου από τη συμμετοχή μου στην «Μικρή Ε.Π.Ο.Ν». Το καλοκαίρι του 1943 η Ε.Π.Ο.Ν του Γυμνασίου με τοποθέτησε αρχηγό των Αετόπουλων της οδού Βύρωνος και της ευρύτερης περιοχής της.

Ήμουν 11 χρονών, τότε. Οι ΕΠΟΝίτες μας ανέθεταν διάφορες αποστολές μέσα στην πόλη. Μεταξύ αυτών, μεταφέραμε σημειώματα των τοπικών οργανώσεων του Ε.Α.Μ σε διάφορα σπίτια, κάναμε διανομή παράνομων εφημερίδων, ρίχναμε τη νύχτα, μετά την κυκλοφορία, προκηρύξεις στους δρόμους, κολλούσαμε αφίσες στους τοίχους, πηγαίναμε φαγητό σε τραυματίες ΕΛΑΣίτες που νοσηλεύονταν κρυφά σε σπίτια της πόλης και άλλα πολλά, χωρίς να επισύρουμε την προσοχή των Γερμανών λόγω της ηλικίας μας. Θυμάμαι, επίσης, πολύ καλά, την εντολή που έδωσε η Ε.Π.Ο.Ν του Γυμνασίου σ’ εμένα και στους συμμαθητές μου Γεώργιο Κούλη και Κλεάνθη Σιώπη να πάμε οι τρεις μας και να καταθέσουμε στεφάνι στον τάφο δύο ΕΛΑΣιτών, που είχαν σκοτωθεί τον Δεκέμβριο του 1943 στο εξωκκλήσι του Αγια Σωτήρη, έξω από τη Νάουσα. Οι ΕΛΑΣίτες είχαν ταφεί σε κοινό τάφο, έξω από το νεκροταφείο του Αγίου Αθανασίου, δίπλα από την είσοδο. Βάλαμε το στεφάνι σε ένα σακί και έρποντας μέσα στο τριφύλλι του κτήματος που ήταν απέναντι από τον τάφο, φτάσαμε σε απόσταση 10-15 περίπου μέτρων από αυτόν.

 Πριν προλάβει να επιστρέψει η ιταλική περίπολος η οποία περιπολούσε εκεί κοντά, καταθέσαμε το στεφάνι στον τάφο και έρποντας πάλι μέσα στο τριφύλλι εξαφανιστήκαμε. Είχαμε φθάσει στο σημείο όπου στεγάζεται η Πυροσβεστική Υπηρεσία σήμερα, όταν, ξαφνικά, ακούσαμε πυκνές ριπές αυτομάτων από την πλευρά του νεκροταφείου. Οι Ιταλοί είδαν το στεφάνι στον τάφο των ΕΛΑΣιτών και, φοβούμενοι κάποια επίθεση, έριχναν στα τυφλά. Σε άλλη περίπτωση, ο Επονίτης της Ογδόης Γυμνασίου, ονόματι Ξενιτίδης, μου ανέθεσε να μεταφέρω μία νάρκη τέλερμάιν στη Βεροιώτικη γέφυρα, σε μια ομάδα ΕΛΑΣιτών σαμποτέρ.

 Υποθέτω ότι  είχε εντολή να την πάει ο ίδιος, όμως, επειδή φοβήθηκε, ανέθεσε σ’ εμένα αυτό το έργο. Έβαλα τη νάρκη μέσα σε ένα μικρό σακί, την περιτύλιξα με χόρτα και ξεκίνησα για τον προορισμό μου. Μόλις έφτασα στο αγκαθωτό συρμάτινο πλέγμα στη νότια πλευρά του νοσοκομείου, στην οποία υπήρχε Γερμανικό φυλάκιο, με σταμάτησε ο Γερμανός φρουρός. Είχα προβλέψει τι θα κάνω. Έβγαλα από τη τσέπη μου κάτι γραμματόσημα (έκανα συλλογή τότε) και ζήτησα από τον Γερμανό να μου δώσει μερικά τέτοια, αν έχει. Ο Γερμανός χαμογέλασε καλοκάγαθα, άφησε το αυτόματο στάγερ στην διπλανή τσιμεντένια βρύση, έψαξε στις τσέπες του και έβγαλε μερικούς φακέλους, προφανώς, από οικογενειακή αλληλογραφία.

 Κατόπιν, έκοψε τα γραμματόσημα και μου τα έδωσε. Ύστερα, χτυπώντας την πλάτη μου φιλικά, με άφησε να περάσω, χωρίς να ερευνήσει το περιεχόμενο του σάκου. Φτάνοντας στη Βεροιώτικη γέφυρα, πρόβαλε ξαφνικά μπροστά μου ένας ΕΛΑΣίτης σαμποτέρ, ο οποίος παρέλαβε τη νάρκη … » (4)

Μετά την παράθεση των Ύμνων του Προσκοπισμού και της Ε.Ο.Ν, θα παραθέσω και τον Ύμνο της Ε.Π.Ο.Ν, καθώς και το τραγούδι των αετόπουλων:

Ο ΥΜΝΟΣ ΤΗΣ ΕΠΟΝ

Με τη χρυσή της νιότης πανοπλία,
το θάρρος, την ορμή, τη λεβεντιά,
πετάμε στον αγώνα, στη θυσία,
για την Ελλάδα, για τη λευτεριά.

Καμαρωτά, χαρούμενα τα νιάτα,
σαν σε χορό, βαδίζουν πάντα εμπρός,
φλόγα, ζωή και θέληση γιομάτα,
κι είναι το πέρασμα τους όλο φως.

Τα νιάτα είμαστε μεις, της γης η ελπίδα,
αλί του π’ αντικρύ μας θα σταθεί.
Μελίσσι από την κάθε μια πατρίδα,
κινάμε να λυτρώσουμε τη γη.

Στο φράχτη της σκλαβιάς, το πέρασμά μας
μια καταλύτρα θάν’, νεροσυρμή.
Το δίκιο, η λευτεριά, για σύνθημά μας,
ποιος θα μας αντικόψει την ορμή;

Των ταπεινών τον πόνο και τη θλίψη
του σκλάβου τη βαθιά την οιμωγή
από τη γη, θα κάμουμε να λείψει
για να γενεί χιλιόμορφη η ζωή.

Καμαρωτά, χαρούμενα τα νιάτα,
σαν σε χορό, βαδίζουν πάντα εμπρός,
φλόγα, ζωή και θέληση γιομάτα,
κι είναι το πέρασμα τους όλο φως.

ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΩΝ ΑΕΤΟΠΟΥΛΩΝ

Είμαστ’ αετόπουλα μ’ ατρόμητη καρδιά,
χαρούμενα ελληνόπουλα και του λαού παιδιά.
Στον αγώνα θεριέψαμε κι εμείς,
γενήκαμε της λευτεριάς φρουροί και της τιμής.

Μικρός αντάρτικος στρατός στο πλάι του Ε.Λ.Α.Σ,
περνώνταςς λέει καμαρωτός «ή ταν ή επί τας».
Στο αγώνα θεριέψαμε κι εμείς.
γενήκαμε της λευτεριάς φρουροί και της τιμής.

Από μια φλόγα ιερή που βγαίν’ από τα στήθια,
με την μικρή μας δύναμη προσφέρουμε βοήθεια.
Ώ, Ελλάδα, πατρίδα μας γλυκιά
για σένα θα πεθάνουμε και για τη λευτεριά.

Την 1^η Φεβρουαρίου 1945, έντεκα ημέρες πριν από τη συμφωνία της Βάρκιζας, από την τότε κυβέρνηση του Νικολάου Πλαστήρα και με πρόταση του Υπουργικού Συμβουλίου, υπεγράφη ο Νόμος 112/1945 «Περί Σώματος Ελλήνων Προσκόπων»,, ο οποίος δημοσιεύτηκε στο Φ.Ε.Κ. 21 (τεύχος πρώτο), του έτους 1945. Το πλήρες κείμενό του έχει ως ακολούθως:

ΝΟΜΟΣ  υπ’  αριθ. 112

«Περί Σώματος Ελλήνων Προσκόπων»

ΓΕΩΡΓΙΟΣ Β΄

ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

Προτάσει του ημετέρου Υπουργικού Συμβουλίου απεφασίσαμεν και διατάσσομεν:

Άρθρον 1.

1. Ανασυνιστάται το δυνάμει του άρθρου 4 του Α.Ν. 1798/1939 (Φ.Ε.Κ. 244) συγχωνευθέν εις την τέως Εθνικήν Οργάνωσιν Νεολαίας (Ε.Ο.Ν) ίδρυμα υπό την επωνυμίαν «Σώμα Ελλήνων Προσκόπων», το οποίον διέπεται υπό των διατάξεων του συντακτικού αυτού Νόμου 1036/1917 (Φ.Ε.Κ 268), του Ν.Δ, της 31^ης Μαρτίου 1919 (Φ.Ε.Κ 98) και του εις εκτέλεσιν τούτων Β.Δ, της 19^ης Ιανουαρίου 1922 (Φ.Ε.Κ 11).

Νικόλαος Πλαστήρας, πρωθυπουργός (1945) (ttps://maleviziotis.gr/2021/11/04/στρατηγός-νικόλαος-πλαστήρας-ή-μαύρος/)

2. Η εις το Σώμα Ελλήνων Προσκόπων ανήκουσα κινητή και ακίνητος περιουσία, κατά την συγχώνευσιν αυτού, επανέρχεται αυτοδικαίως εις τούτο.

Άρθρον 2.

1. Η διοίκησις του Σώματος Ελλήνων Προσκόπων ανατίθεται άμα τη δημοσιεύσει του παρόντος Νόμου και άνευ ετέρας διατυπώσεως, προσωρινώς εις το υφιστάμενον κατά τον χρόνον της συγχωνεύσεως Διοικητικόν Συμβούλιον.

2. Το Προσωρινόν Διοικητικόν Συμβούλιον του Σ.Ε.Π μέχρι του διορισμού νέου Διοικητικού Συμβουλίου, δύναται να συμπληρούται κατά τας διατάξεις του Νόμου 1066/1917 και του Ν.Δ. της 31^ης Μαρτίου 1919

Άρθρον 3.

Εις τον επί των Θρησκευμάτων και της Εθνικής Παιδείας Υπουργόν ανατίθεται η δια Διαταγμάτων και αποφάσεων ρύθμισις πάσης λεπτομερείας, απαραιτήτου δια την ομαλήν λειτουργίαν του Σ.Ε.Π, κατόπιν προτάσεων του Δ. Συμβουλίου αυτού.

Ο παρών Νόμος ισχύει από της δημοσιεύσεώς του εις την Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, καταργουμένης πάσης τυχόν αντιθέτου Νομοθετικής ή διοικητικής πράξεως, υποβληθήσεται δε προς κύρωσιν εις την Βουλήν άμα συνερχομένην.

Εν Αθήναι τη 1 Φεβρουαρίου 1945

Εν ονόματι του Βασιλέως

Ο Αντιβασιλεύς

+ Ο Αθηνών Δαμασκηνός

Το Υπουργικόν Συμβούλιον

Ο Πρόεδρος

Νικόλαος Πλαστήρας

Τα μέλη

Ι. ΣΟΦΙΑΝΟΠΟΥΛΟΣ, Ν. ΚΟΛΥΒΑΣ, ΠΕΡ. ΡΑΛΛΗΣ, Κ. ΑΜΑΝΤΟΣ, Γ, ΣΙΔΕΡΗΣ, Ι. ΓΚΛΑΒΑΝΗΣ, Λ. ΣΑΚΕΛΛΑΡΟΠΟΥΛΟΣ, Ι. ΜΑΚΡΟΠΟΥΛΟΣ, Π. ΛΕΒΑΝΤΗΣ, Δ. ΧΑΤΖΙΣΚΟΣ, Μ. ΜΑΥΡΟΓΟΡΔΑΤΟΣ, Γ. ΜΕΛΑΣ.

Εθεωρήθη και ετέθη η μεγάλη του Κράτους σφραγίς.

Εν Αθήναις τη 1 Φεβρουαρίου 1945

Ο επί της Δικαιοσύνης Υπουργός

Ν. ΚΟΛΥΒΑΣ

Το ζήτημα της ανασύστασης του Προσκοπισμού και της δημιουργίας νέων οργανώσεων νεολαίας στη χώρα μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας, απασχόλησε και το Κ.Κ.Ε. Ο Γεώργιος Σιάντος, γραμματέας του κόμματος, στην έκθεση δράσης που συνέταξε και διαβάστηκε κατά τη διάρκεια των εργασιών της 11^ης Ολομέλειας, που συνήλθε στην περίοδο 5-10 Απριλίου 1945, μεταξύ των άλλων έγραφε:

« … Η Ε.Π.Ο.Ν δεν πρέπει να πάρει αρνητική θέση στις διάφορες οργανώσεις που δημιουργούνται. Όσο δεν υπάρχουν (αυτές), πρέπει να βάζουμε εμπόδια για τη δημιουργία τους.

 Όταν συγκροτούνται πρέπει να μπαίνουν σ’ αυτές, όπως π.χ. στις οργανώσεις των προσκόπων. Να συγκεντρώνουν γύρω τους τα δημοκρατικά στοιχεία, για να εξασφαλίσουν τη δημοκρατική λειτουργία της οργάνωσης … ». (5)

 « … Η Ε.Π.Ο.Ν υπήρξε η μεγάλη νεανική οργάνωση της Αριστεράς ενάντια στους κατακτητές κατά την Κατοχή. Στο ιδρυτικό της κείμενο αυτοπροσδιορίζεται ως οργάνωση εθνικοαπελευθερωτική, αντιφασιστι-κή, προοδευτική, αντιπολεμική, φιλειρηνική. Θα περίμενε κανείς ότι η Ε.Π.Ο.Ν και ο Προσκοπισμός θα είχαν αναπτύξει κάποια αντιπαλότητα, κάτι τέτοιο όμως δεν φαίνεται να συνέβη. Τουλάχιστον όχι επίσημα και όχι κατά την περίοδο της Κατοχής. Ίσως επειδή η Ε.Π.Ο.Ν ήταν η μεγαλύτερη οργάνωση νεολαίας και η αντιστασιακή δράση κατά των Γερμανών της έδινε εθνικό χαρακτήρα. Δεν ήταν μία αμιγώς κομουνιστική οργάνωση, αν και η ίδρυσή της καθοδηγήθηκε από το Ε.Α.Μ.  Η Ε.Π.Ο.Ν, λοιπόν, δεν αντιμετώπισε εχθρικά τον Προσκοπισμό.

 Μάλιστα, τον στήριξε, καθώς, οι πρόσκοποι στην Ελλάδα, αλλά και οι περισσότερες προσκοπικές ομάδες στην Ευρώπη, συμμετείχαν στον αντιφασιστικό αγώνα. Συχνά βέβαια υπήρχε καχυποψία ανάμεσα στα μέλη των δύο οργανώσεων. Σε επιστολή του νομαρχιακού συμβουλίου της Ε.Π.Ο.Ν του Λασηθίου Κρήτης προς το κεντρικό συμβούλιο, ζητούνταν καθοδήγηση ως προς το θέμα του Προσκοπισμού. Ο συντάκτης αναρωτιόταν αν θα έπρεπε να επιτραπεί η ύπαρξη προσκοπικών ομάδων, καθώς αυτές θα μπορούσαν να διασπάσουν την ενότητα της νεολαίας, η οποία στην πλειοψηφία της ήταν εντεταγμένη στην Ε.Π.Ο.Ν. Εφόσον κατά την ίδρυση της Ε.Π.Ο.Ν, αναφέρει, ήταν παρών και εκπρόσωπος των προσκόπων, δεν υπήρχε λόγος να μην παραμείνουν οι πρόσκοποι αποκλειστικά στην Ε.Π.Ο.Ν. Σύμφωνα με άλλο έγγραφο της τοπικής οργάνωσης Λασηθίου:

 « … Η Ε.Π.Ο.Ν, δεν αντιτίθεται στην ίδρυση του Προσκοπισμού. Οι Επονίτες μπορούν γραφτούν σ’ αυτόν. Και πρέπει να πεισθούν τα μέλη μας πως ο αληθινός Προσκοπισμός του Μπάιντεν Πάουελ δεν αντιστρα-τεύεται στην πρόοδο, δεν είναι πολέμιος της Ε.Π.Ο.Ν. Και πρέπει να πεισθούν οι αρχηγοί του πως οι Επονίτες δεν έχουν καμιά υστεροβουλία μπαίνοντας στον Προσκοπισμό και ότι δεν έχουν να φοβούνται τίποτα από αυτούς, εφόσον ο Προσκοπισμός είναι αχρωμάτιστος …» (6)

Κατά τα ανωτέρω, οι θέσεις του Κ.Κ.Ε και της Ε.Π.Ο.Ν έναντι του Προσκοπισμού, τουλάχιστον μέχρι τα τέλη Απριλίου του 1945, διαπνέονται από φιλική και όχι εχθρική διάθεση, παρά το γεγονός ότι από τα μέσα Μαρτίου άρχισαν, κιόλας, οι συλλήψεις, φυλακίσεις και βασανισμοί με φάλαγγα πολλών ΕΑΜικών αγωνιστών του ελλαδικού χώρου. Στη Νάουσα, μεταξύ αυτών που συνελήφθησαν, φυλακίστηκαν και βασανίστηκαν, περιλαμβάνεται ο Στέργιος Φετλής, αιρετός Δήμαρχος Νάουσας κατά την περίοδο της ΕΑΜοκρατίας, ο Θωμάς Γκιουλέκας, πρόεδρος των Λαϊκών Δικαστηρίων και του Αναθεωρητι-κού, ο Γεώργιος Κόκκινος και ο Κωνσταντίνος Αηδονόπουλος, αιρετοί Εθνοσύμβουλοι της Πολιτικής Επιτροπής Εθνικής Απελευθέρωσης (Π.Ε.Ε.Α), ο εξάδελφός μου Γεώργιος Τσιότσης, Α΄ γραμματέας της Αχτίδας του Κ.Κ.Ε Νάουσας και πολλοί άλλοι.

Μερικοί, για να αποφύγουν τη σύλληψη και τους βασανισμούς, κατέφυγαν στο Βέρμιο ή σε απομακρυσμένους αγρούς, που παρείχαν κάποια στοιχειώδη ασφάλεια. Εντωμεταξύ, στη Νάουσα, ομάδα παλιών ακραιφνών βασιλοφρόνων, όπως ο θείος μου Μιχαήλ Πάζης, μετέπειτα βουλευτής του Λαϊκού Κόμματος, που εκλέχτηκε κατά τις βουλευτικές εκλογές της 31^ης Μαρτίου 1946, ο Ζαφείριος Μπίλλας, ο Γιαννούσης Παπαφιλίππου, ο Ευάγγελος Μπακαλιός και άλλοι, αυτοβούλως, ίσως και με υπόδειξη  των ανακτορικών κύκλων, επιδίωξαν και πέτυχαν να ανασυσταθεί ο Προσκοπισμός στην πόλη.

Η ιστορία του Προσκοπισμού στη Νάουσα αρχίζει από τέλη του Πρώτου Παγκοσμίου πολέμου και ακολούθησε μια ανοδική πορεία μέχρι την υποχρεωτική συγχώνευσή του στην Ε.Ο.Ν του Μεταξά το Ιούνιο του 1939. Βρήκε κατάλληλο έδαφος για να αναπτυχθεί στη Νάουσα, γιατί οι Ναουσαίοι, ανέκαθεν, τουλάχιστον μέχρι το τέλος του Πρώτου παγκοσμίου πολέμου, στη συντριπτική τους πλειοψηφία, εμφορούνταν από φιλομοναρχικά αισθήματα. Μόνο μετά την επικράτηση της Οκτωβριανής Επανάστασης και τη έλευση, μετά την Μικρασιατική καταστροφή, του προσφυγικού στοιχείου στην πόλη, θα αρχίσουν να μεταστρέφονται πολιτικά και να μετακινούνται αρχικά προς τον Βενιζελισμό, και, κατόπιν, κατά την Κατοχή, προς την Αριστερά. Τοπικός Έφορος του Σώματος Ελλήνων Προσκόπων Νάουσας, μετά τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο, τοποθετήθηκε ο Νικόλαος Κωστάκης, δικηγόρος, ο οποίος συγχρόνως ασκούσε και καθήκοντα διευθυντού του Νοσοκομείου της πόλης.

Ο Νικόλαος Κωστάκης κατάγονταν από τη Βέροια και ήταν παντρεμένος με τη Ναουσαία Ευθυμία (Μίτσα) Αλεξάνδρου, γόνο της οικογένειας Μανωλούση (Μπέλλα). Βοηθός του ορίστηκε ο Χρυσόστομος Σαββατόπουλος, παλιός πρόσκοπος της Νάουσας και μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Εργατικού Κέντρου της πόλης με πρόεδρο τον Γεώργιο Βουτυρά. Ο Χρυσόστομος Σαββατόπουλος εκπροσωπούσε το Σωματείο Κλωστοϋφαντουργών της πόλης. Η Διοίκηση του Εργατικού Κέντρου Νάουσας, η οποία βρίσκονταν υπό τον έλεγχο του Ε.Α.Μ, λαμβάνοντας υπ’ όψιν τις θέσεις του Κ.Κ.Ε και της Ε.Π.Ο.Ν για τον Προσκοπισμό, επέτρεψε σ’ αυτόν να δεχθεί να αναλάβει τα καθήκοντα του Βοηθού Τοπικού Εφόρου.

Τη θέση του στο Δ.Σ του Εργατικού Κέντρου Νάουσας, ο Χρυσόστομος Σαββατόπουλος θα εξακολουθεί να κατέχει, τουλάχιστον, μέχρι την 16η Απριλίου 1946, καθόσον, την επομένη, 17^η Απριλίου, ο παρακρατικός Αχιλλέας Αντωνίου, εργάτης μεγάλης κλωστοϋφαντουρ-γικής μονάδας της πόλης, δολοφόνησε εν ψυχρώ στην οδό Βύρωνος τον πρόεδρο του Εργατικού Κέντρου Γεώργιο Βουτυρά. Κατόπιν τούτου, το Εργατικό Κέντρο Νάουσας απορφανίστηκε και σε σύντομο χρονικό διάστημα, βοηθούσης και της Αστυνομίας, διαλύθηκε.

Πρέπει να σημειωθεί ότι, τον προηγούμενο μήνα (Μάρτιος), ο Χρυσόστομος Σαββατόπουλος, μαζί με τον πρόεδρο του Εργατικού Κέντρου Γεώργιο Βουτυρά και άλλα τέσσερα μέλη του Δ.Σ, συμμετείχε στις εργασίες του 8^ου Πανεργατικού Συνεδρίου της Γενικής Συνομοσπονδίας Εργατών Ελλάδος (Γ.Σ.Ε.Ε), που συγκλήθηκε στην Αθήνα στο διάστημα μεταξύ 1^ης και 8^ης Μαρτίου 1946.

Σημειώνω ότι, αμέσως μετά την υπογραφή της Συμφωνίας της Βάρκιζας την 12^η Φεβρουαρίου 1945 και την ανασύσταση του Προσκοπισμού στη Νάουσα, έκαναν την εμφάνισή τους στην πόλη δεξιές και ακροδεξιές οργανώσεις που απευθύνονταν, κυρίως, στη νεολαία της, όπως ο Σύνδεσμος Εθνικοφρόνων Νέων Ναούσης (Σ.Ε.Ν.Ν), η οργάνωση Χ (παράρτημα της Χ  Αθηνών), ο Σύνδεσμος Εθνικοφρόνων ΕΛΑΣιτών Νάουσας, (Σ.Ε.Ε.Ν) και το Σώμα Ελλήνων Αλκίμων Νάουσας (Σ.Ε.Α.Ν), (δημιούργημα της φασιστικής οργάνωσης του Μεσοπολέμου «Εθνική Ένωσις Ελλάς» (Ε.Ε.Ε,). Το Σ.Ε.Α.Ν δεν κατόρθωσε, τελικά, να επιβιώσει στη Νάουσα. Θυμάμαι ότι αντιπρόσωποι των ανωτέρω οργανώσεων επισκέφθηκαν κατ’ επανάληψη το Οκτατάξιο Λάππειο Γυμνάσιο Νάουσας και προσπάθησαν να εγγράψουν στη δύναμή τους όσο το δυνατόν περισσότερους μαθητές.

Θυμάμαι, ακόμα, ότι, ένας από τους ανωτέρω αντιπροσώπους, αυτός της Χ, άγνωστο για ποιο λόγο, συνοδεύονταν από έναν ιεροκήρυκα του θρησκευτικού σωματείου «ΣΩΤΗΡ». Οι δεξιές οργανώσεις της πόλης στελεχώθηκαν, ως επί το πλείστον, από νέους της μεσαίας τάξης που ανήκαν σε εύπορες οικογένειες και από παιδιά οικογενειών που κάποια μέλη τους, κατά την Κατοχή, εκτελέστηκαν από την Οργάνωση Προστασίας Λαϊκών Αγωνιστών (Ο.Π.Λ.Α), είτε ως συνεργάτες των κατακτητών, είτε για άλλους λόγους. Μέλη αυτών των οργανώσεων, κυρίως της Χ, με την ανοχή ανδρών της Χωροφυλακής, συνελάμβαναν ΕΠΟΝίτισσες στο δρόμο και τις κούρευαν σύρριζα.

Επικρατούσε πραγματικό κομφούζιο στις τάξεις της νεολαίας της Νάουσας. Οι ευνοϊκές θέσεις που είχε υιοθετήσει το Κ.Κ.Ε και η Ε.Π.Ο.Ν (που ανήκαν στο Ε.Α.Μ) για τον Προσκοπισμό, θα παύσουν να ισχύουν πολύ σύντομα, όταν θα αρχίσει να αναπτύσσεται και να εντείνεται η Λευκή τρομοκρατία εις βάρος των ΕΑΜικών αγωνιστών σε όλο τον Ελλαδικό χώρο. Τότε το Ε.Α.Μ θα επιδιώξει να διατηρήσει στην Ε.Π.Ο.Ν και στις άλλες οργανώσεις του στοιχεία αφοσιωμένα στην Αριστερή ιδεολογία και θα προσπαθήσει να διακόψει τη διαρροή ΕΠΟΝιτών προς στον Προσκοπισμό.

Το αυτό θα πράξει και η Δεξιά, με την ανοχή και υποστήριξη του Αγγλικού παράγοντα, δηλαδή, θα προσεταιρισθεί κάθε δεξιά η ακροδεξιά πολιτική παράταξη, καθώς και κάθε νεολαιΐστικη οργάνωση αντικομουνιστικού χαρακτήρα, δεχόμενη στους κόλπους της ως και δωσιλογικές οργανώσεις. Υπ’ αυτές τις συνθήκες, βέβαιο ήταν ότι δεν προοιωνίζονταν ήπιο πολιτικό κλίμα στην Ελλάδα.

Πριν εγγραφώ στον Προσκοπισμό τον Απρίλιο του 1945 (είχα συμπληρώσει τα 13 μου χρόνια, τότε), ρώτησα, προηγουμένως, τον εξάδελφό μου Γεώργιο Τσιότση, Α΄ γραμματέα της Αχτίδας Νάουσας του Κ.Κ.Ε, αν θα έπρεπε, ως ΕΠΟΝίτης που ήμουν, να εγγραφώ. Χωρίς καμιά επιφύλαξη, μου συνέστησε να εγγραφώ. Ο βασιλόφρονας θείος μου Μιχαήλ Πάζης, που πρωτοστάτησε στην κίνηση της ανασύστασης του Προσκοπισμού στη Νάουσα το 1945, παραχώρησε στην Τοπική Εφορεία Προσκόπων δωρεάν χώρο για τη στέγαση των γραφείων της στο ισόγειο της αρχοντικής κατοικίας του που εφάπτονταν με την πυρποληθείσα τον Ιανουάριο του 1949 Δημοτική Βιβλιοθήκη της Νάουσας, δωρεά της οικογένειας Τουρπάλη.

Τα γραφεία αυτά στεγάστηκαν σε ένα από τα ισόγεια βοηθητικά οικήματα, που βρίσκονταν στο προαύλιο της κατοικίας. Μετά την εγγραφή μου στον Προσκοπισμό και τη γνωριμία μου με προσκόπους της δικής μου ηλικίας και άλλους μεγαλύτερους, έμαθα πολλά ονόματα προσκόπων, που είχαν γεννηθεί, περίπου, από το 1917 μέχρι το 1933. Όσα από αυτά θυμάμαι, τα παραθέτω:

Αδαμίδης Κωνσταντίνος, Βαρδαγιαννίδης Στράτος, Βουτυράς Μιχαήλ, Γεωργιάδης Αν. Γεώργιος, Γεωργιάδης Κωνσταντίνος, Γκιουλέκας Κωνσταντίνος, Γουσόπουλος Επαμεινώνδας, Δεινόπουλος Πέτρος, Διαμαντάκος Διαμαντής, Διαμάντης Αντώνιος, Ζαχαριάδης Αθανάσιος,  Θωμαΐδης Κωνσταντίνος, Ιγνατιάδης Κωνσταντίνος, Καλπαξίδης Χαράλαμπος, Καμπίτης Θεολόγης, Καμπίτης Ιωάννης, Κανταρτζής Νικόλαος, Καρακώστας Θεόδωρος, Κολτσιάκης Χρήστος, Κόνιαρης Θωμάς, Λίτης Πτολεμαίος, Λίτος Θεόδωρος, Μιχαήλ (Τσιτσιμίχος) Πέτρος,  Μπαξεβάνος Πέτρος, Μπέρσος Βασίλειος, Μπέρσος Γρηγόριος, Ξανθίδης Μιχαήλ, Ξανθόπουλος Θεόδωρος, Παπαθωμίδης Παναγιώτης, Παρθενόπουλος Αβραάμ, Παπανδρέου Ιωάννης, Παρόλας Λάκης, Πίνες Πέτρος, Πιπερόπουλος Κωνσταντίνος, Πλαταρίδης Δημήτριος, Ποζουκίδης Βασίλειος, Σαμόγλου Αθανάσιος, Σεΐζης Χρήστος, Σέρμπος Δήμος, Σέρμπος Κωνσταντίνος, Σέρμπος Χαρίλαος, Σιμομώκιος Ιωάννης, Σιμομώκιος Πέτρος, Σιώντης Στέργιος, Σπάρτσης Νικόλαος, Στανίσης Κωνσταντίνος, Τασιούκας Γ. Αλέξανδρος, Τικίρης Σταύρος,  Χατζάρας Νικόλαος, Χρυσοχόου Κωνσταντίνος.

 Σημείωση

Στον πίνακα αυτόν θα συμπεριλάβω και τρεις παλαιότερους προσκό-πους, για τους οποίους έγινε ή θα γίνει λόγος στο κείμενο αυτής της μελέτης, που γεννήθηκαν, όπως υποθέτω, από το 1917 μέχρι το 1919, οι οποίοι είναι:

Αδαμίδης Φιλώτας

Σαββατόπουλος Χρυσόστομος

Προβατένος Ιωάννης.

Επίσης, παραθέτω και μερικά άλλα ονόματα Ναουσαίων προσκόπων που γεννήθηκαν (κατά προσέγγιση) από το έτος 1928 μέχρι το έτος 1934:

Αδαμίδης Δημήτριος, Αλδάκος Θεόδωρος, Αλδάκος Θωμάς, Αποστόλου Στέργιος, Βαϊνανίδης Δημήτριος, Βραχάτης Άρης, Γαλανός Στέργιος, Γεωργιάδης Πέτρος, Δάδης Σταύρος, Ζαφειρίου Ζαφείριος, Ζαχαρόπου-λος Νικόλαος, Καλογεράς Ονούφριος, Κάππας Νικόλαος, Καρυάς Αλκιβιάδης, Κασιμίδης Δημήτριος, Κατής Ιωάννης, Κολτσάκης Πτολεμαίος, Λαζαρίδης Νικόλαος, Λαναράς Γρηγόριος, Μαρνέρης Κωνσταντίνος, Μαρνέρης Πάνος, Μέσκος Αναστάσιος (Τζιορτζίνος), Μίντσης Σταύρος, Μπίλλης Ιωάννης, Μυλωνάς Δημήτριος, Ναουμίδης Βασίλειος, Ναουμίδης Γεώργιος, Οικονομίδης Κωνσταντίνος, Οικονόμου Ηλίας, Παπακωνσταντίνου Δημήτριος, Παπαφιλίππου Κ. Χρήστος,  Περδικάρης Μαντούλης (Διαμαντής), Πετρίδης Αντώνιος, Πιτσιούνης Θεοχάρης, Πλαταρίδης Γρηγόριος, Ραπτόπουλος Νικόλαος, Ραπτόπουλος Όμηρος, Ρούσος Β. Γεώργιος, Σαράτσης Στέργιος, Σιμομώκιος Συμεών, Σιούγγαρης Ι. Σταύρος, Σουδίας Δημήτριος, Σουρλάμτας Κωνσταντίνος, Σουρλάμτας Νικόλαος, Στανίσης Αναστάσιος, Τασιούκας Ιωάννης, Τσιώτης Πέτρος, Χατζάρας Ιωάννης, Χρυσοχόου Ζήσης.

Περί τα μέσα του 1945, η Τοπική Εφορία Προσκόπων Νάουσας αποφάσισε να διοργανώσει μία δεκαπενθήμερη ορεινή κατασκήνωση στην τοποθεσία του Βερμίου «Νύσια», που βρίσκεται κοντά στην είσοδο του χωριού Κάτω Σέλι. Προηγουμένως, καταβλήθηκαν  προσπά-θειες και εξασφαλίσθηκαν όλες οι απαραίτητες προϋποθέσεις για την απρόσκοπτη λειτουργία της κατασκήνωσης, όπως, εξασφάλιση των απαραίτητων σκηνών διαμονής, τροφίμων, μέσων υγιεινής, φαρμα-κευτικού υλικού, μέσων μεταφοράς και λοιπών χρειωδών.

Όσοι επιθυμούσαν να μετάσχουν, κλήθηκαν να το δηλώσουν. Ρούχα προσκοπικά δεν είχαμε ράψει ακόμα. Η Τοπική Εφορεία φρόντιζε να παραχωρηθεί στο Σ.Ε.Π Νάουσας το απαραίτητο χακί ύφασμα από τα εργοστάσια Λαναρά, που κατασκεύαζαν για τον γερμανικό στρατό και είχε εγκαταλειφθεί από αυτόν κατά την εσπευσμένη αποχώρησή του από την πόλη την 9^η με 10^η  Σεπτεμβρίου 1944. Η προμήθεια των περισσότερων ειδών της κατασκήνωσης θα γίνονταν από τις διεθνείς οργανώσεις ΟΥΝΡΑ και ΕΜΕΛ, που βοηθούσαν τις χώρες που είχαν κατακτηθεί από τις δυνάμεις του Άξονα. Η χορήγησή τους γίνονταν υπό την εποπτεία των Άγγλων, οι οποίοι είχαν τον έλεγχο αυτών των οργανώσεων. Η κατασκηνωτική περίοδος επρόκειτο να αρχίσει την 1^η Ιουλίου 1945 και να λήξει την 15^η του ιδίου μηνός.

Όσοι πρόσκοποι είχαμε δηλώσει συμμετοχή ειδοποιηθήκαμε να προετοιμασθούμε. Νωρίς το πρωί της 1^ης Ιουλίου, συγκεντρωθήκαμε στο ισόγειο του αρχοντικού Πάζη, στα γραφεία της Τοπικής Εφορείας Προσκοπισμού και επειδή την ημέρα εκείνη δεν υπήρχαν διαθέσιμα αυτοκίνητα της ΟΥΝΡΑ να μας μεταφέρουν, τη διαδρομή μέχρι τα Νύσια τη διανύσαμε πεζή, με τους γυλιούς στην πλάτη. Είχε προηγηθεί, ενωρίτερα, η μετάβαση στον κατασκηνωτικό χώρο μιας ομάδας από μεγάλους και έμπειρους προσκόπους για να στήσουν τις απαιτούμενες σκηνές. Θα παραθέσω τα ονόματα μερικών από αυτούς, όσα θυμάμαι:

Αδαμίδης Κωνσταντίνος, Βαρδαγιαννίδης Στράτος, Τικίρης Σταύρος, Γεωργιάδης Κωνσταντίνος, Καρακώστας Θεόδωρος, Γκιουλέκας Κωνσταντίνος, Ζαχαριάδης Αθανάσιος, Πίνες Πέτρος,  Θωμαΐδης Κωνσταντίνος (ιατρός), Ιγνατιάδης Κωνσταντίνος, Σέρμπος Χαρίλαος, Σέρμπος Δήμος, Σέρμπος Κωνσταντίνος, Σπάρτσης Νικόλαος, Ματθαίου Κωνσταντίνος, Σαμόγλου Αθανάσιος, Κολτσιάκης Χρήστος,  Μπέρσος Βασίλειος, Λίτης Πτολεμαίος κ.ά. Ο δρόμος για τα Νύσια από τη Νάουσα είναι ο ίδιος που οδηγεί στο χωριό Κάτω Σέλι. Δεν ήταν σε καλή κατάσταση τότε, γιατί δεν είχε συντηρηθεί καθόλου κατά την Κατοχή. Λίγο πριν φθάσουμε, τον παρακάμψαμε σε κάποιο σημείο, αριστερά, και μπήκαμε σε κάποιο δασωμένο μονοπάτι που μας έβγαλε κατευθείαν στον προορισμό μας.

 ΥΠΟΜΝΗΜΑ

 (1) Ιωάννης Μεταξάς: «ΛΟΓΟΙ ΚΑΙ ΣΚΕΨΕΙΣ» 1936-1941, τόμος πρώτος 1936-1938. (Δηλώσεις κατά την ανάληψη από τον ίδιο του Υπουργείου Παιδείας).  Σελ. 425-426). Εκδόσεις Γκοβοστή, Αθήνα.

 (2) Στέργιος Σπυρ. Αποστόλου: Μελέτη με τίτλο «ΤΟ ΓΥΝΑΙΚΕΙΟ ΝΕΟ-ΛΑΙΪΣΤΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ ΣΤΗ ΝΑΟΥΣΑ» (1921-1938).  Περιλαμβάνεται στο βιβλίο του ιδίου «ΣΥΜΜΕΙΚΤΑ». Τόμος Β΄, σελ. 175-190. Νάουσα 2016.

 (3) Στέργιος Σπυρ. Αποστόλου: «Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΝΑΟΥΣΑΣ ΣΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ» (1941-1944). Σελ. 13-14. Νάουσα 2006.

 (4) Στέργιος Σπυρ. Αποστόλου: Μελέτη με τίτλο «ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΔΡΥΣΗ  ΚΑΙ ΔΡΑΣΗ ΤΩΝ ΕΑΜΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΣΕΩΝ ΜΕΣΑ ΣΤΗ ΝΑΟΥΣΑ» (1941 – 1944)». Πτυχές από την τοπική αντιστασιακή ιστορία. Σελ. 237-257. Περιλαμβάνεται στο βιβλίο του ιδίου «ΣΥΜΜΕΙΚΤΑ». Τόμος Δ΄ , σελ. 237-257. Νάουσα 2019.

 (5) «ΤΟ Κ.Κ.Ε. Επίσημα κείμενα 1940-1945». Τόμος πέμπτος, σελ. 429. Αθήνα 1981.

 (6) Τριανταφυλλίδου Α. Δέσποινα: «ΠΡΟΣΚΟΠΟΙ ΤΟΥ ΕΘΝΟΥΣ, ΠΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΣΤΙΣ ΝΕΕΣ ΧΩΡΕΣ» Σελ. 98. (Α.Π.Θ., Φιλοσοφική Σχολή. Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας. Τομέας Νεώτερης και Σύγχρονης Ιστορίας, Λαογραφίας, και Κοινωνι-κής Ανθρωπολογίας). Θεσσαλονίκη 2011.