«Είναι ψηλά τα βουνά της Ευρυτανίας» ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ – 65 χρόνια από τον θάνατο του Στρατηγού Σαράφη
Ο Στέφανος Σαράφης γεννήθηκε στα Τρίκαλα το 1890, αν και ξεκίνησε τις σπουδές του στη Νομική, κατατάχθηκε εθελοντικά στον Ελληνικό Στρατό, συμμετείχε στους Βαλκανικούς Πολέμους, έπειτα φοίτησε στη Σχολή Υπαξιωματικών και επειδή υποστήριξε το 1916 το βενιζελικό κίνημα, συνελήφθη και φυλακίστηκε στην Αθήνα, από όπου δραπέτευσε για να πάει στη Θεσσαλονίκη.
Το 1919 πήρε μέρος στη Μικρασιατική Εκστρατεία και μετά την εκλογική ήττα του Βενιζέλου, τον Νοέμβριο του 1920, απομακρύνθηκε από το μέτωπο και το στράτευμα για να επανέλθει μετά το κίνημα της 11ης Σεπτεμβρίου 1922. Το 1935 ο Σαράφης ανέλαβε σημαντικό ρόλο στο κίνημα της 1ης Μαρτίου για τον οποίο συνελήφθη και καταδικάστηκε από το Στρατοδικείο Αθηνών σε ισόβια. Κατά τη δικτατορία Μεταξά συνελήφθη και εκτοπίστηκε στη Μήλο. Με την έκρηξη του Ελληνο-Ιταλικού πολέμου το καθεστώς Μεταξά απέρριψε αίτησή του να σταλεί στο μέτωπο. Η αγάπη για την πατρίδα, η εντιμότητα και η ανιδιοτέλεια υπήρξαν χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του Στέφανου Σαράφη.
Το 1942 ο Σαράφης συγκροτεί την αντιστασιακή «Οργάνωση 3Α» (Αγών-Ανόρθωση-Ανεξαρτησία). Τον Μάρτιο του 1943 προσχωρεί στον ΕΛΑΣ και ύστερα από τη συγκρότηση Γενικού Στρατηγείου του ΕΛΑΣ, αναλαμβάνει Στρατιωτικός Αρχηγός. Υπό την ηγεσία του Σαράφη ο ΕΛΑΣ κατέστη μαζικός, ισχυρός και αποτελεσματικός αντάρτικος στρατός. Το Μάιο του 1944, ως μέλος της αντιπροσωπίας του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, συμμετείχε στο Συνέδριο του Λιβάνου και το Σεπτέμβριο του ίδιου έτους στη Συμφωνία της Καζέρτας. Πριν το ξέσπασμα των Δεκεμβριανών, μαζί με τον Άρη Βελουχιώτη και τον επιτελάρχη του ΕΛΑΣ Θεόδωρο Μακρίδη, ως ηγέτες του Γενικού Στρατηγείου του ΕΛΑΣ, ήταν στη Λαμία και υποστήριζαν τη σύγκρουση με τους Άγγλους, όμως κατά τη διάρκεια των γεγονότων των Δεκεμβριανών δεν θα λάβουν μέρος στις συγκρούσεις της Αθήνας, και στα τέλη του Δεκεμβρίου θα λάβουν εντολές για τη διάλυση των δυνάμεων του ΕΔΕΣ στην Ήπειρο.
Μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας και την περίοδο της Λευκής Τρομοκρατίας, ο Σαράφης συλλαμβάνεται και εκτοπίζεται στη Σέριφο, τη Μακρόνησο και τον Άη Στράτη. Η εξορία του διακόπτεται από την εκλογή του στη Βουλή το 1951 με το ψηφοδέλτιο της ΕΔΑ (Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά). Αν και ακυρώθηκε η εκλογή του, ο Σαράφης αφέθηκε ελεύθερος και το 1956 εκλέχθηκε πάλι βουλευτής με την ΕΔΑ.
Στις 31 Μαΐου 1957 ο Στέφανος Σαράφης χάνει τη ζωή του και η σύζυγός του Μάριον, αγγλικής καταγωγής, τραυματίζεται σε τροχαίο δυστύχημα στον Άλιμο, όταν τους χτυπάει αυτοκίνητο της αμερικανικής στρατιωτικής αποστολής, ενώ διέσχιζαν πεζοί την παραλιακή λεωφόρο. Η ΕΔΑ χαρακτήρισε το τροχαίο ως στοχευμένη δολοφονία, ενώ τα στοιχεία της υπόθεσης άφηναν πολλά αναπάντητα ερωτηματικά.
Το Αρχείο της ΕΡΤ με αφορμή την επέτειο 65 ετών από το θάνατο του Στέφανου Σαράφη παρουσιάζει την εκπομπή:
ΕΙΝΑΙ ΨΗΛΑ ΤΑ ΒΟΥΝΑ ΤΗΣ ΕΥΡΥΤΑΝΙΑΣ
(video)
Πρόκειται για ντοκιμαντέρ του Νίκου Βαρδιάμπαση, παραγωγής 1995 και με θέμα το χωριό της Ευρυτανίας, Βίνιανη, όπου είχε την έδρα της η ελεύθερη κυβέρνηση, καθώς και το ρόλο της ΠΕΕΑ (Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης).
Μιλούν ο Σπύρος Μελετζής, σημαντικός Έλληνας φωτογράφος, ο οποίος κατέγραψε με το φακό του την ελληνική Αντίσταση στα βουνά, ο Δημήτρης Κρίκος, τυπογράφος αντιστασιακών εντύπων, η Τζούλια Τσιριμώκου, κόρη του Ηλία Τσιριμώκου, υπουργού Δικαιοσύνης στην κυβέρνηση του Βουνού, ο Γιώργος Σαράφης, ανιψιός του στρατηγού Στέφανου Σαράφη, αρχηγού του στρατιωτικού σκέλους του ΕΛΑΣ, ο Νεόκοσμος Γρηγοριάδης, εγγονός του Προέδρου της Βουλής (Εθνικού Συμβουλίου) στην ελεύθερη Ελλάδα του 1940-1944, ο πρώην βουλευτής Σωτήρης Παπαπολίτης, γιός του Σάββα Παπαπολίτη, μέλους του Εθνικού Συμβουλίου και ο πολιτικός Κώστας Σημίτης, γιος του στελέχους της Π.Ε.Ε.Α καθηγητή Γιώργου Σημίτη.
Κατά τη διάρκεια του ντοκιμαντέρ προβάλλονται πλάνα από το χωριό Βίνιανη, κάτοικοι του χωριού επισημαίνουν τα σπίτια στα οποία διέμεναν κατά τη διάρκεια της αντίστασης ο Αλεξανδρος Σβώλος, ο Ηλίας Τσιριμώκος, ο Γιώργος Σιάντος, ο Πέτρος Κόκκαλης, η αγγλική και η ρωσική αντιπροσωπεία, καθώς το σπίτι όπου συναντήθηκαν ο Ναπολέων Ζέρβας με τον Άρη Βελουχιώτη πριν την επιχείρηση του Γοργοπόταμου. Ειδική μνεία γίνεται για το δημοτικό σχολείο Βίνιανης όπου πραγματοποιήθηκε το πρώτο υπουργικό Συμβούλιο της Κυβέρνησης του Βουνού. Προβάλλονται επίσης εκτενή πλάνα αρχειακού υλικού από την περίοδο της δικτατορίας Ι. Μεταξά, από τον ελληνο-Ιταλικό πόλεμο, τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο, τις πολεμικές επιχειρήσεις, την Κατοχή, καθώς και πλάνα από ντοκιμαντέρ του BBC με θέμα τους Έλληνες αντάρτες στα βουνά της ηπείρου.
Το ντοκιμαντέρ περιγράφει την πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα πριν τον πόλεμο, τις εξελίξεις που οδήγησαν στην οργάνωση της εθνικής αντίστασης, τις διαφορετικές ομάδες που δημιουργήθηκαν και την κυβέρνηση του βουνού με τη συμμετοχή μελών της βουλής του 1936 αλλά και εκλεγμένων αντιπροσώπων του λαού (με συμμετοχή σε αυτές ανδρών και γυναικών) μετά από ελεύθερες εκλογές στις κατεχόμενες, ημι-κατεχόμενες και ελεύθερες περιοχές της Ελλάδας. Γίνεται εκτενής αναφορά στο έργο της ΠΕΕΑ, ο Ιωάννης Τράντας διαβάζει την ιδρυτική της πράξη καθώς και σημαντικά δείγματα του νομοθετικού της έργου και των διακηρύξεών της.
Σκηνοθεσία: ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΟΥΛΙΟΣ
Παρουσίαση: ΝΙΚΟΣ ΒΑΡΔΙΑΜΠΑΣΗΣ
Ημερομηνία πρώτης τηλεοπτικής προβολής: 23 Νοεμβρίου 1995
Δείτε περισσότερα στο https://archive.ert.gr
