«Το Ρουμλούκι κατά τον 19ο και 20ο αι.» / Ημερίδα Τοπικής Ιστορίας | Παρασκευή και Σάββατο 6 και 7 Μαΐου

Faretra.info

04/05/2022, 18:51

—–

Η Εταιρεία Μελετών Ιστορίας και Πολιτισμού Ν. Ημαθίας διοργανώνει σε συνεργασία με τους «Φίλους του Εθνογραφικού Κέντρου Γιώργη Μελίκη» Ημερίδα Τοπικής Ιστορίας με θέμα «Το Ρουμλούκι κατά τον 19^ο και 20^ο αι.». Σκοπός της παραπάνω ημερίδας είναι η έρευνα και ανάδειξη στιγμών και πτυχών της ιστορίας του Ρουμλουκιού μέσα από άγνωστο αρχειακό υλικό που διασώζεται σε δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές. Μέσα από την έρευνα και γενικότερα μέσα από την ημερίδα ευελπιστούμε να αναδειχτούν νέα ζητήματα και να καλυφθούν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο κενά τα οποία έχουν εντοπιστεί στην τοπική ιστοριογραφία και αφορούν στους τομείς της Ιστορίας, της Αρχαιολόγιας, της Τέχνης, της Λαογραφίας του Δικαίου κ.τ.λ.

Η Ημερίδα θα διεξαχθεί την Παρασκευή και το Σάββατο 6 και 7 Μαΐου 2022, στο Εθνογραφικό Κέντρο Γιώργη Μελίκη, στη Μελίκη Ημαθίας.

Σημειώνεται ότι για λόγους τήρησης των τρεχόντων υγειονομικών μέτρων υπάρχει πρόβλεψη και για ηλεκτρονική παρακολούθηση της ημερίδας μέσω διαδικτύου. Ο αντίστοιχος σύνδεσμος θα ανακοινωθεί προσεχώς.

ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ ΕΙΣΗΓΗΣΕΩΝ

1.Γιώργης Μελίκης, Κεντρικός Ομιλητής

Ιωαννης Παπαλαζαρου, Εκπαιδευτικος, Η Επάνοδος του Γκόνου Γιώτα στον Βάλτο και το ηρωϊκό του τέλος.

Μέσα από την Έκθεση Δράσης του Οπλαρχηγού, από έγγραφα και δημοσιεύματα της εποχής, θα γίνουν γνωστά όλα τα γεγονότα στην περιοχή του Βάλτου και του Ρουμλουκιου που συνδέονται με τις τελευταίες στιγμές του Μακεδονικού Αγώνα, τη συμπεριφορά των Νεότουρκων και το δραματικό τέλος του Οπλαρχηγού.

Πορφύριος Προδρομίτης, Καθηγούμενος Ι. Μονής Τιμίου Προδρόμου-Σκήτη Βερροίας, Γρηγόριος Χριστοδούλου, Αρχιμανδρίτης. Ο Σωτήριος Οδηγός.

Το έτος 1887, κυκλοφορήθηκε, “εκ του Τυπογραφείου Κοραής”, στην Αθήνα, βιβλίο 182 σελίδων, με τον τίτλο: Σωτήριος Οδηγός, με συγγραφέα τον Αρχιμανδρίτη Γρηγόριο Χριστοδούλου Ολύμπιο, από την Μονή Αγίων Αναργύρων Νησίου. Στο βιβλίο αυτό, πέρα από τις “ψυχωφελεῖς διηγήσεις”, που αναγγέλλονται και στην σελίδα τίτλου του βιβλίου, περιέχεται πλούσιο “Αρχειακό υλικό” που χρειάζεται μεγάλη έρευνα. Στην εισήγηση γίνεται λόγος στην έκδοση και τα στοιχεία που αφορούν την περιοχή του Ρουμλουκιού, ενόψει και της επανέκδοσης του Σωτηρίου Οδηγού από την Ε.Μ.Ι.Π.Η.

Αρχιμανδρίτης Πορφύριος Προδρομίτης, Φιλόλογος-Θεολόγος, Καθηγούμενος Τιμίου Προδρόμου Βερροίας, Κατσιούλι και στα Πιέρια

Γιάννης Δ. Μοσχόπουλος, Δικηγόρος, Ο Γιδάς κατά το πρώτο μισό του 20ού αιώνα σύμφωνα με περιγραφές από περιηγητές, επισκέπτες, εφημερίδες, αναφορές υπαλλήλων κ.ά.

Καταγράφονται οι περιγραφές του χωριού Γιδάς κατά το πρώτο μισό του 20ού αιώνα από περιηγητές, επισκέπτες, εφημερίδες, αναφορές υπαλλήλων κ.ά. Οι περιγραφές τους και το παρατιθέμενο φωτογραφικό υλικό απεικονίζουν τον οικισμό για πρώτη φορά εκ των έσω και από αυτές προκύπτει επίσης η γρήγορη ανάπτυξή του από μεγάλο χωριό σε κωμόπολη.

Γιάννης Δ. Μοσχόπουλος, Δικηγόρος, Ιερείς του Γιδά.

Συγκεντρώνει όλες τις πληροφορίες για τους ιερείς του χωριού Γιδά μέχρι τα μέσα του 20ού αιώνα, παραθέτοντας αρκετά βιογραφικά στοιχεία και φωτογραφικό υλικό για ορισμένους από αυτούς.

Χατζηκώστας Αλέκος, Δημοσιογράφος-συγγραφέας, Στιγμές της ΕΑΜικής Αντίστασης στην περιοχή του Ρουμλουκιου

Κατά τη διάρκειας της κατοχής, στην περιοχή του Ρουμλουκιού αναπτύχθηκε σοβαρή και πολύμορφη δράση από την πλευρά των ΕΑΜικών οργανώσεων (ΕΑΜ-ΕΛΑΣ-ΕΠΟΝ, Εφεδρικό ΕΛΑΣ). Η αντιστασιακή αυτή δράση περιελάμβανε όλες τις μορφές του αγώνα (από συνθήματα και έκδοση παράνομου Τύπου, παραστάσεις στις Αρχές, συλλαλητήρια, μέχρι και την ένοπλη δράση) και σε μεγάλο βαθμό δεν έχει αναπτυχθεί ουσιαστικά από την τοπική ιστοριογραφία. Στην εισήγηση στηριγμένος σε αρχειακό υλικό από ΚΚΕ, ΑΣΚΙ, ΓΑΚ Ν. Ημαθίας, αναμνήσεις αγωνιστών, προσωπικό αρχείο θα παρουσιαστούν χαρακτηριστικά στιγμιότυπα της περιόδου αυτής. Προφανής στόχος-όφελος είναι η συμπλήρωση των ψηφίδων της τοπικής ιστορίας στη δύσκολη αυτή περίοδο, αλλά και η μετάδοση στις νεότερες γενιές των αγωνιστικών παραδόσεων της περιοχής ως πηγή διδαγμάτων απαραίτητων για το σήμερα.

Γιώργος Μερτζανίδης, Μεταπτυχιακός φοιτητής, Αρχιτεκτονική του τσιφλικιού στο Ρουμλούκι (19ος-20ος): Ιστορική ταυτότητα και πρόταση ανάδειξης.

Μερικές αναφορές έχουν ήδη αναδείξει την παρουσία και την ιστορική σημασία των ερειπωμένων κονακιών του Ρουμλουκιού· στην παρούσα ανακοίνωση επιδιώκεται να προσεγγιστούν στο πλαίσιο που ορίζεται από την ιστορία της αρχιτεκτονικής. Ταυτόχρονα, επιδιώκεται να ικανοποιηθούν δύο στόχοι. Ο πρώτος στόχος αναφέρεται ακριβώς στην ανάδειξη της ιστορικής ταυτότητας των κονακιών. Ο δεύτερος αποτελεί διερεύνηση για μια πρόταση στρατηγικής ανάδειξης του δικτύου των κονακιών, προκειμένου να εξακολουθήσουν στο μέλλον να αποτελούν υλικά τεκμήρια της ιστορίας.

Τα ερείπια αυτά αποτελούν μερικά από τα τελευταία κατάλοιπα του ιστορικού φαινομένου του τσιφλικιού και πιο συγκεκριμένα της τελικής του φάσης. Δεν είναι τυχαίο ότι από τη συνολική αρχιτεκτονική των τσιφλικιών σώθηκαν μόνο τα κονάκια, δηλ. οι έδρες των γαιοκτημόνων. Αποτελούσαν το διοικητικό και κατ’ επέκταση χωρικό κέντρο για ολόκληρο το τσιφλίκι και ταυτόχρονα αρχιτεκτονικό πρότυπο για την περιοχή. Η αρχιτεκτονική τους συμβάλλει έτσι στην προσέγγιση της συνολικής χωρικής οργάνωσης των τσιφλικιών μαζί με πληροφορίες από περιηγητικές, εθνογραφικές και λαογραφικές μελέτες από τα τέλη του 19ου ή τις αρχές του 20ού αιώνα (ενδεικτικά Σχινάς 1885· Struck 1908· Cvijić 1918· Schultze-Jena 1927· Χατζημιχάλη 1931). Η ανάδειξη της αρχιτεκτονικής των τσιφλικιών πρόσθετα επιτρέπει τη συνάντηση με τις κοινωνικές και οικονομικές πτυχές της μακεδονικής υπαίθρου στο μεταίχμιο του 20ου αιώνα.

Η πρόταση στοχεύει να καταστήσει τα σημερινά ερείπια ζώσα καθημερινότητα των τοπικών κοινωνιών· και ίσως ακόμα πιο φιλόδοξα να συμβάλλει στην ανάπτυξή τους. Η αναγκαιότητα και οι δράσεις αποκατάστασής απαιτούν τη συμβολή των τοπικών αρχών και σχετικών φορέων του Υπουργείου Πολιτισμού και ορίζονται από την ιστορική τους αξία. Η επανάχρηση και η ένταξη των μνημείων στην καθημερινότητα των τοπικών κοινωνιών απαιτεί τη δική τους ενεργοποίηση και συμμετοχή. Πιο συγκεκριμένα θα αναλυθεί το παράδειγμα του κονακιού του Γιδά (Αλεξάνδρεια) με συγκεκριμένη πρόταση επανάχρησης, όπως προκύπτει από τις ανάγκες που εκφράζονται στο στρατηγικό σχέδιο του δήμου Αλεξάνδρειας και ορίζονται από την αποτύπωση-τεκμηρίωσή του.

Γρηγόρης Γιοβανόπουλος, Δάσκαλος, Δ/ντης 7ου Δημοτικού Σχολείου Αλεξάνδρειας, Msc of Science in Management & Organization of Educational Units, Οι ενθυμήσεις των παλαιτύπων των ιερών ναών Αγ. Παρασκευής Κορυφής και Μεταμόρφωσης του Σωτηρος Λιανοβεργίου ως μέσο ανάδειξης της πνευματικής, κοινωνικής, ιστορικής και πολιτιστικής ζωής στο Ρουμλούκι κατά τον 19ο και 20ο αιώνα”

Τα παλαίτυπα των Ιερών ναών κρύβουν πλήθος στοιχείων και πληροφοριών για την τοπική ιστορία. Οι χειρόγραφες ενθυμήσεις που περιέχονται σ’ αυτά εκπλήσσουν ευχάριστα τον ερευνητή καθώς αποκαλύπτουν άγνωστες πτυχές της ιστορίας της περιοχής και δίνουν επιπλέον στοιχεία για γεγονότα και ζητήματα για τα οποία δεν υπήρχαν επαρκή στοιχεία. Προκύπτουν επίσης στοιχεία και συμπεράσματα για το κοινωνικό και μορφωτικό επίπεδο των κατοίκων της περιοχής, τα ενδιαφέροντά τους, τη γλώσσα, τα ήθη και τα έθιμά τους. Η αμεσότητα των πληροφοριών αποδεικνύεται από το γεγονός ότι οι ενθυμήσεις γράφτηκαν από ανθρώπους που έζησαν τα γεγονότα που περιγράφονται. Είναι βέβαια πρωτογενείς πηγές και γι’ αυτό είναι απαραίτητη η διασταύρωση των στοιχείων για να επαληθευτεί πλήρως το γεγονός που περιγράφεται. Η έρευνα διενεργήθηκε αρχικά στα παλαίτυπα των Ιερών Ναών Αγίας Παρασκευής Κορυφής και Μεταμόρφωσης του Σωτήρος Λιανοβεργίου, τα οποία ψηφιοποιήθηκαν, καταγράφηκαν και ταξινομήθηκαν, στα αρχεία των τοπικών κοινοτήτων Κορυφής και Λιανοβεργίου, στο αρχείο της Ιεράς Μητροπόλεως Θεσσαλονίκης, στο αρχείο της Ιεράς Μητροπόλεως Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας και στη σχετική βιβλιογραφία.

Δημήτριος Γ. Γιοβανόπουλος, Υποψήφιος ΜSc Κλασικής Φιλολογίας (Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων), Το Ρωμαϊκό τόξο του Κλειδίου κατά τον 19ο και 20ο αιώνα

Ένα από τα σημαντικότερα μνημεία που άφησε η πάλαι ποτέ κραταιή Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία είναι το τόξο του Κλειδίου, το μοναδικό από τα περίπου 13 (ίσως και περισσότερα) που χτίστηκαν εκεί. Ένα από τα ζητήματα που απασχόλησαν την έρευνα του περασμένου αιώνα είναι η τύχη του κολοσσιαίου για την εποχή (1ος-2ος μ.Χ. αιώνας) έργου. Όσοι περιηγητές ασχολήθηκαν με το συγκεκριμένο μνημείο συμφωνούν στην καταστροφή του μνημείου από τους κατοίκους των γύρω χωριών, χωρίς όμως να γίνεται ιδιαίτερη αναφορά στις αιτίες που οδήγησαν το τόξο στη σημερινή του εικόνα.

Όπως γίνεται φανερό ήδη από τον τίτλο της εισήγησης, θα μελετήσουμε την ιστορία του τόξου του Κλειδίου κατά τη διάρκεια του 19ου και 20ου αιώνα. Πρώτα από όλα, στο πλαίσιο της κατανόησης της σημασίας του, θα αναφερθούμε περιληπτικά σε ορισμένα στοιχεία, όπως η χρονολόγησή, η κατασκευή και η χρήση του. Στη συνέχεια θα επικεντρωθούμε στη σημερινή του εικόνα με βάση τις μαρτυρίες των μελετητών και των περιηγητών. Θα αναζητήσουμε τις αιτίες της καταστροφής του με βάση τα δεδομένα, τις ανάγκες και τις αντιλήψεις της εποχής που μας αφορά.

Με την εισήγηση αυτή προκύπτουν σημαντικά ερευνητικά συμπεράσματα για το τρόπο ζωής των ανθρώπων του 19ου και 20ου αιώνα, το μορφωτικό επίπεδο, τις ανάγκες και τη θέαση και την πρόσληψη του αρχαίου κόσμου. Παράλληλα, θα αναδείξουμε την ιδιαίτερη σημασία του επιβλητικού μνημείου για την περιοχή του Ρουμλουκιού, κάτι το οποίο δεν έχει ακόμα αξιολογηθεί ικανοποιητικά, εάν λάβουμε υπόψη την κατάσταση του έργου τουλάχιστον μέχρι το τέλος του 2ου αιώνα.
Θα ερευνηθεί η βιβλιογραφία των ξένων περιηγητών (Delacoulonche, Alfred, Struck Adolf,Schulze Leonard Jena), καθώς και των αντίστοιχων Ελλήνων (Ν. Σχινάς, Δ. Σάρρος), Αρχαιολογικόν Δελτίον, τόμος 18 (1963), υπηρεσία Αρχαιοτήτων και αναστηλώσεως.

Ελισάβετ Σαρηγιαννίδου, Φιλόγογος- Mcs Ιστορίας, “Το Ρουμλούκι στο λυκαυγές της ελληνικής διοίκησης στις Νέες Χώρες: η περίπτωση του Μικρογουζίου”

Η ανακοίνωση προτίθεται να παρουσιάσει αδρομερώς μια από τις κοινότητες του Ρουμλουκιού, το Μικρογούζι, σε μια κρίσιμη ιστορική περίοδο, 1913-1914, οπότε και συντελείται η μετάβαση από την Οθωμανική στην ελληνική Διοίκηση των Νέων Χωρών. Με βάση πρωτογενές αδημοσίευτο αρχειακό υλικό του Ιστορικού Αρχείου Θεσσαλονίκης (ΙΑΜ) φωτίζονται στοιχεία σχετικά με την πληθυσμιακή και εθνολογική σύσταση καθώς και το κοινωνικοοικονομικό και πνευματικό επίπεδο των κατοίκων. Τα παρουσιαζόμενα τεκμήρια προέρχονται από δύο πηγές επίσημων εγγράφων: από την αλληλογραφία μεταξύ της ελληνικής Διοίκησης Θεσσαλονίκης και του Διοικητικού Επιτρόπου Βεροίας καθώς και την Έκθεση του δασκάλου της κοινότητας Μικρογουζίου. Τα τεκμήρια αυτά είναι σημαντικά, καθώς μαρτυρούν το ενδιαφέρον της νέας ελληνικής Διοίκησης για τις νεοαποκτηθείσες περιοχές και δίνουν όψεις της ζωής των κατοίκων μιας εύρωστης πληθυσμιακά περιοχής του Ρουμλουκιού, η ελληνικότητα της οποίας πιστοποιείται από το ίδιο το αρχειακό υλικό. Συμπερασματικά, η παρούσα εργασία φιλοδοξεί να προσθέσει μια ψηφίδα στη γνώση μας για τον τόπο και τους ανθρώπους του, φωτίζοντας άγνωστες στιγμές του παρελθόντος, με την πρόθεση να κατανοήσουμε το παρόν. Τέλος, εκφράζεται η προσδοκία να αποτελέσει το έναυσμα για περαιτέρω ανίχνευση του παρελθόντος προκειμένου να προκύψει μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα γι’ αυτό.

Βαλάντης Παπαγεωργίου, Δικηγόρος-Θεολόγος-Υπ. Διδάκτωρ Ιστορίας Θεολογικής Σχολής Α.Π.Θ., Ο Μακεδονικός Αγώνας στην Επισκοπή Καμπανίας

Αναφορά στα γεγονότα πριν αλλά και στην κύρια φάση του Μακεδονικού Αγώνα στην περιοχή της Επισκοπής Καμπανίας με ιδιαίτερη έμφαση στην Εκκλησία και την Παιδεία στην εν λόγω περιοχή.

Τσιάρας Αχιλλέας, Χοροδιδάσκαλος- Μελετητής της Πολιτιστικής Παράδοσης του Ρουμλουκιού, “Οι Λαζαρίνες” ένα αγερμικό έθιμο του Ρουμλουκιού

Οι Λαζαρίνες είναι ένα παλαιό έθιμο θρησκευτικού αλλά και έντονα κοινωνικού χαρακτήρα που εντοπίζεται ευρύτερα στο χώρο της Βαλκανικής με πολλά κοινά δομικά χαρακτηριστικά και τοπικές διαφοροποιήσεις. Το έθιμο γινόταν και γίνεται το Σάββατο του Λαζάρου και ολοκληρώνεται την Κυριακή των Βαΐων, ενώ πληροφορίες αναφέρουν ότι συχνά ξεκινούσαν από την Παρασκευή (και υπό προϋποθέσεις και από την Πέμπτη). Τα «μπουλούκια», δηλαδή ομάδες νεαρών κοριτσιών, γυρνούν από σπίτι σε σπίτι τραγουδώντας και χορεύοντας τραγούδια που αναφέρονται στον Λάζαρο αλλά και ευχετικά τραγούδια που αναφέρονται στον νοικοκύρη και στην οικογένεια του, στον παπά κ.α.

Στον θρησκευτικό χαρακτήρα των λαζαριάτικων αγερμών έρχεται να προστεθεί και ο κοινωνικός, καθώς το έθιμο τελείται αποκλειστικά από ελεύθερες νεαρές κοπέλες σε ηλικία γάμου, η συμμετοχή των οποίων στο έθιμο αποτελεί μια από τις ελάχιστες εξόδους τους από το σπίτι. Σε αυτή τους την «έξοδο» οι κοπέλες είχαν την ευκαιρία να δείξουν στην κοινωνία του χωριού τους την ικανότητα τους στο τραγούδι και το χορό, την ομορφιά τους και γενικότερα την «καταλληλότητα» τους ως υποψήφιες νύφες. Για το λόγο αυτό στο έθιμο αποκλειόταν αυστηρά η συμμετοχή παντρεμένων γυναικών, των οποίων ο ρόλος περιοριζόταν να τις συνοδεύσουν, να διδάξουν στις νεαρές κοπέλες τα τραγούδια και τους χορούς και βέβαια να τους παραχωρήσουν τα κοσμήματα τους για να στολιστούν με τον χαρακτηριστικό και ιδιαίτερο τρόπο που στολίζονταν μόνο οι Λαζαρίνες.

Η επιτέλεση του εθίμου σε άλλα χωριά υποχώρησε αρκετά νωρίς (π.χ. Αλεξάνδρεια) αλλού συνεχίστηκε ως τα τέλη της δεκαετίας του 1960. Σήμερα αναβιώνει σε αρκετά ρουμλουκιώτικα χωριά ως δράση των τοπικών Πολιτιστικών Συλλόγων.
Στην παρούσα ανακοίνωση παρουσιάζεται η επιτέλεση του εθίμου στο Ρουμλούκι, τόσο μέσα από τη βιβλιογραφία όσο και από το αρχειακό υλικό του ομιλούντα όπως προκύπτει από την προσωπική του έρευνα.

Θα περιγραφεί η δομή και η οργάνωση του “μπουλουκιού”, οι χοροί και τα τραγούδια των Λαζαρίνων καθώς και η φορεσιά τους και ο συγκεκριμένος κεφαλόδεσμος τους. Επιπλέον, θα γίνει αναφορά στην σημασία του εθίμου στην τοπική κοινωνία, στην αποδοχή του και στην κοινωνική του διάσταση.

Ελισάβετ Σαρηγιαννίδου, Φιλόλογος-Ιστορικός, Η σωματειακή οργάνωση των γεωργών στο Ρουμλούκι του Μεσοπολέμου: Η περίπτωση του Γιδά

Η παρούσα ανακοίνωση επιχειρεί να προβάλλει μια άγνωστη διάσταση της οικονομικής και κοινωνικής ζωής στον Γιδά της μεσοπολεμικής περιόδου. Το αδημοσίευτο πρωτογενές αρχειακό υλικό που εντοπίστηκε στα ΓΑΚ Ημαθίας και τη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη Αθηνών-αρχείο Φ. Δραγούμη- αποτέλεσε την κύρια πηγή άντλησης πληροφοριών προκειμένου να παρουσιαστεί η ίδρυση και οι στόχοι ενός Συλλόγου με την επωνυμία: «Όμιλος Προοδευτικών Γεωργών Γιδά «Ι. Καπαδίστριας». Προβάλλεται η δράση μιας ομάδας ανθρώπων με κοινή στόχευση τη βελτίωση της αγροτικής παραγωγής και διερευνώνται τα βαθύτερα κίνητρα σύστασης του Συλλόγου, η σύνθεσή του και τι αυτή μαρτυρά. Η ιστορική συγκυρία κατά την οποία πραγματοποιήθηκε η συγκρότηση του Συλλόγου, τον Μάρτιο του 1932, αποτελεί επίσης πεδίο προβληματισμού. Έχοντας υπόψη ότι οι Σύλλογοι σχετίζονται με τις οικονομικές και κοινωνικοπολιτικές εξελίξεις του τόπου, το ενδιαφέρον της συγκεκριμένης εργασίας συνίσταται στην ανάδειξη αυτών και στην ανακάλυψη πτυχών της Τοπικής ιστορίας που ως τώρα βρίσκονταν στην αφάνεια. Η κατάσταση του γεωργικού κόσμου και οι προσδοκίες του, σε μια περιοχή με καθαρά αγροτική χαρακτήρα την περίοδο της οικονομικής κρίσης του 1932 παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Τέλος, η ερευνητική αυτή προσπάθεια φιλοδοξεί να αποτελέσει μια ψηφίδα στην ανακάλυψη της ιστορίας του τόπου, μια αφετηρία για περαιτέρω έρευνα και προβληματισμό.

Παράσχος Δημήτρης, Φαρμακοποιός – Παραδοσιακός Μουσικός – Συγγραφέας Ερευνητής, Εγκαταστάσεις Βλάχων στο Ρουμλοὐκι από το 1850 εως σήμερα

Η εγκατάσταση βλαχικών πληθυσμών(χειμαδιά Βλάχων του Βερμίου, Βλάχοι στο Π. Σκυλίτσι, Νεόκαστρο Ημαθίας, Βλάχοι απ’ το Ζαγόρι κ.ά) στο Ρουμλούκι μέσα από στατιστικές, ΑΥΕ, αρχείο Α. Κουκούδη, αρχείο Γ.Μουρτζίλα και επιτόπια έρευνα

Τρύφων Τοπαλίδης, ερευνητής τοπικής ιστορίας, Η αποστολή του λαογράφου Δημητρίου Λουκόπουλου στο Ρουμλούκι και τα Πιέρια το θέρος του 1935.

Το καλοκαίρι του 1935 ο αποσπασμένος από το 1926 στο Λαογραφικό Αρχείο της Ακαδημίας Αθηνών δημοδιδάσκαλος και λαογράφος Δημήτριος Λουκόπουλος (1874-1943) πραγματοποίησε δίμηνη αποστολή στο Ρουμλούκι. Περιόδευσε σε δεκαέξι τουλάχιστον χωριά της περιοχής και αποκόμισε πλουσιότατο λαογραφικό υλικό, σύμμεικτου περιεχομένου, που αποτυπώνεται σε τρία χειρόγραφα τετράδια 1.025 σελίδων. Η ανακοίνωση έχει ως στόχο την «αποκάλυψη» και παρουσίαση αυτού του ανέκδοτου χειρόγραφου του Λουκόπουλου, που με τον τίτλο «Αποστολή εις Ρουμλούκι και Πιέρια το θέρος του 1935» απόκειται στο αρχείο χειρογράφων του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών (αριθ. χφ. 984). Στην εισαγωγή της ανακοίνωσης γίνεται αναφορά στον Ρουμελιώτη λαογράφο και στο πολύσημο δημοσιευμένο και ανέκδοτο έργο του· τα βιβλία του «Αιτωλικαί οικήσεις, σκεύη και τροφαί» (1925), «Πώς υφαίνουν και ντύνονται οι Αιτωλοί» (1927), «Ποιμενικά της Ρούμελης» (1930) και «Γεωργικά της Ρούμελης» (1938) αποτελούν σταθμούς στη μελέτη της λαϊκής τεχνικής και τεχνολογίας και εγκαινίασαν την εθνογραφική τάση στην ελληνική λαογραφία. Ο Λουκόπουλος, με αποσκευή τη βαθιά γνώση του ερευνητικού του πεδίου και τη μακρά ενασχόλησή του με τα λαογραφικά της Δυτικής Ρούμελης, καταγράφει αυθεντικά και διασώζει από το Ρουμλούκι του Μεσοπολέμου πολλές πτυχές του υλικού, πνευματικού και κοινωνικού βίου των κατοίκων. Η θεματική που καλύπτει η συλλογή του είναι ευρύτατη: τοπωνύμια της περιοχής, γεωργικός, ποιμενικός, κυνηγητικός και αλιευτικός βίος με τις εθιμικές πρακτικές τους, εργαλεία και μεταφορικά μέσα της εποχής, τοπική χλωρίδα και πανίδα, μέθοδοι ψαρέματος στη λίμνη των Γιαννιτσών, κατοικία και βοηθητικά κτίσματα, ύδρευση, οικόσιτα ζώα, ενδυμασία και υπόδηση, οικιακά σκεύη και τροφές, ουζοποσία, τοπικά πανηγύρια, λαϊκή πίστη και λατρεία, αστρολογία και μετεωρολογία, παραμύθια, παραδόσεις και δοξασίες, γλωσσικές ιδιαιτερότητες, τραγούδια και χοροί, έθιμα του γάμου, της γέννας και του θανάτου, παιδικά παίγνια, αινίγματα και γλωσσοδέτες, ευχές, κατάρες, παροιμίες, ευτράπελα, κ.ά. Αξιοσημείωτες, επίσης, είναι οι παρατηρήσεις του για τη φιλοξενία και τη συμπεριφορά των ντόπιων προς τους ξένους, όπως και για την εμφανή έχθρα των γηγενών έναντι των προσφύγων, που εγκαταστάθηκαν κατά χιλιάδες στο Ρουμλούκι, ιδίως μετά τη μικρασιατική καταστροφή. Συνοψίζοντας θα λέγαμε ότι, το συγκεκριμένο χειρόγραφο του Λουκόπουλου – πολύ πιο πλούσιο σε καταγραφές από την πρωιμότερη μικρή συλλογή εθίμων και τραγουδιών του Αλ. Κ. Κωνσταντινίδη (1909) αλλά ακόμη και από το ευρύτερα γνωστό έργο της Αγγελικής Χατζημιχάλη «Ελληνική λαϊκή τέχνη: Ρουμλούκι, Τρίκερι, Ικαρία» (1931) που περιορίζεται όμως μόνο στα λαογραφικά του Γιδά – αποτελεί χωρίς αμφιβολία μια σημαντική και «κρυμμένη» ως τώρα πρωτογενή πηγή, που αξίζει να τύχει της προσοχής και περαιτέρω μελέτης από τους ασχολούμενους με τη λαογραφία και την τοπική ιστορία του Ρουμλουκιού.

Νικόλαος Λιλιόπουλος, Θεολόγος ΜΑ Χριστιανικής Αρχαιολογίας, Οι Πολιτιστικοί Σύλλογοι του Μακροχωρίου κατά το τελευταίο τέταρτο του 20ου αιώνα

Το Μακροχώρι είναι ένα από τα μεγαλύτερα χωριά του Ρουμλουκιού. Είναι ένα παλιό χωριό που μαρτυρείται ήδη από τον 14ο αιώνα. Σήμερα σε αυτό, εκτός από τους παλιούς Ρουμλουκιώτες, κατοικούν κυρίως Μικρασιάτες και Πόντιοι που έφτασαν μετά την Ανταλλαγή των πληθυσμών με την Τουρκία την τρίτη δεκαετία του 20ου αιώνα. Ακόμα διαβιούν άνθρωποι με καταγωγή από όλα τα γεωγραφικά διαμερίσματα της χώρας καθώς και ξένοι μετανάστες. Σε αυτό το τοπίο ιδρύθηκαν διάφοροι Πολιτιστικοί, Αθλητικοί και Αγροτικοί σύλλογοι καλύπτοντας ανάγκες πρακτικές, διασκέδασης και επικοινωνίας. Οι Πολιτιστικοί Σύλλογοι στέγασαν κάποιες από αυτές τις ανάγκες. Ο πρώτος έκανε την εμφάνισή του τη δεκαετία του 1970. Ακολούθησαν και άλλοι στα χρόνια που πέρασαν. Με αυτούς τους Πολιτιστικούς Συλλόγους ασχολείται η παρουσίαση αντλώντας υλικό από τα πρωτότυπα καταστατικά ίδρυσης , το αρχειακό υλικό που φυλάσσεται στις έδρες τους και σε μαρτυρίες παλιών μελών. Η παρουσίαση αυτή κρίνεται ότι θα προβάλλει την δράση των Συλλόγων και θα δείξει τις προσπάθειες των μελών τους για την προώθηση των σκοπών του καταστατικού τους. Ακόμη μέσα από αυτή θα φανεί η αγωνία για την διατήρηση της μνήμης του παρελθόντος κάθε εθνοτικής ομάδας του χωριού που όσο περνάει ο καιρός γίνεται και αχνότερη.

Εμμανουήλ Ξυνάδας, Επ. Καθ. ΑΕΑ Βελλάς Ιωαννίνων, Πληροφορίες περί την Ψαλτική Τέχνη στην επισκοπή Καμπανίας και τον ευρύτερο χώρο του Ρουμλουκιού.