Ηλίας Γιαννακόπουλος: Κριτήριο Αξιολόγησης (6) στη Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία, Γ΄ Λυκείου (Διαφήμιση)

Στη στήλη αυτή η faretra θα δημοσιεύει κάθε εβδομάδα (Δευτέρα και Πέμπτη) Κριτήρια Αξιολόγησης στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας του συνεργάτη μας Ηλία Γιαννακόπουλου, φιλολόγου – συγγραφέα. Φιλοδοξούμε η στήλη αυτή να αποτελέσει σημαντικό βοήθημα για μαθητές και φιλολόγους στο μάθημα της Νεοελληνικής γλώσσας που αποτελεί και τον αναγκαίο όρο για την εισαγωγή στα Α.Ε.Ι. Η παρουσία του μαθήματος και στα τέσσερα πεδία αισθητοποιεί και την αξία – βαρύτητά του. Στόχος αυτών των δημοσιευμάτων είναι να εμπλουτίσουν οι νέοι το λεξιλόγιό τους αλλά και τους κώδικες ερμηνείας της πραγματικότητας με την ποικιλία και την θεματολογική πρωτοτυπία των κριτηρίων αξιολόγησης.

far

——————–

Ηλίας Γιαννακόπουλος  / ΙΔΕΟπολις

ΚΕΙΜΕΝΟ 1

Εργοστάσιο επιθυμιών

1. Ο 20ός αιώνας, με τον πολλαπλασιασμό των τεχνολογικών μέσων γνώρισε όχι μόνο την έκρηξη της διαφήμισης αλλά επίσης και την εκλέπτυνσή της. Η φιλοδοξία χειραγώγησης των πνευμάτων έφτασε στο επίπεδο σχεδόν μιας επιστήμης. Οι τεχνικές της πειθούς δεν έπαψαν να γίνονται πιο εκλεπτυσμένες, για να παραμερίσουν την περιφρόνησή μας και να εντυπώσουν στο μυαλό μας ένα πολύ συγκεκριμένο μήνυμα.

2. Πώς προχωρεί λοιπόν η διαφήμιση για να φτάσει σ’ εμάς; Επειδή η διαφήμιση θέλει να είναι η τέχνη της πειθούς, το κάθε μήνυμά της είναι πολύ επεξεργασμένο. Πριν από τη μετάδοσή της, μια διαφήμιση υποβάλλεται σε επιστημονικές δοκιμασίες, με τις οποίες μπορούμε να καθορίσουμε στατιστικά τις αντιδράσεις του δέκτη, αυτό που είδε πρώτα και αυτό που τού ξέφυγε. Όλα αυτά προκύπτουν από συνεργασία ειδικών που ανήκουν σε διαφορετικές επιστήμες: κοινωνιολόγοι, ψυχολόγοι, σημειολόγοι, γλωσσολόγοι, γραφίστες, διακοσμητές.

3. Η διαφήμιση υπόσχεται πάντα το ίδιο πράγμα: την ευημερία, την άνεση, την αποτελεσματικότητα, την ευτυχία και την επιτυχία. Προβάλλει μια υπόσχεση ικανοποίησης. Πουλάει όνειρα, προτείνει συμβολικούς σύντομους δρόμους για μια γρήγορη κοινωνική άνοδο. Κατασκευάζει επιθυμίες και παρουσιάζει έναν κόσμο σε μόνιμες διακοπές, χαλαρό, χαμογελαστό και ανέμελο, που κατοικείται από ευτυχισμένα πρόσωπα που κατέχουν επιτέλους το θαυματουργό προϊόν που θα τους κάνει ωραίους, καθαρούς, ελεύθερους, υγιείς, επιθυμητούς, σύγχρονους… Η διαφήμιση πουλάει τα πάντα στους πάντες αδιακρίτως, σαν η μαζική κοινωνία να είναι μια κοινωνία χωρίς τάξεις. «Απέναντι σε έναν αγχωμένο κόσμο, η διαφήμιση επικαλείται έναν κόσμο ιδανικός, απαλλαγμένο από κάθε τραγωδία, χωρίς υπανάπτυκτες χώρες, χωρίς πυρηνική βόμβα και χωρίς πολέμους. Έναν κόσμο αθώο, γεμάτο χαμόγελα και φώτα, αισιόδοξο και παραδεισένιο», τονίζει ο σημειολόγος Λουί Κενέλ.

4. Σωρευτικά, οι διαφημίσεις επαναλαμβάνουν και επιβεβαιώνουν τους μεγάλους μύθους της εποχής μας: μοντερνισμός, νιάτα, ευτυχία, ψυχαγωγία, αφθονία… Η γυναίκα, για παράδειγμα, δεν αναγνωρίζεται παρά ως αντικείμενο επιθυμίας ή υπηρετικό προσωπικό. Την κυνηγούν και την ενοχοποιούν, την καθιστούν υπεύθυνη για τη βρομιά του σπιτιού ή των ρούχων, για τη γήρανση του δέρματός της και του σώματός της, για την υγεία των παιδιών και για το στομάχι του συζύγου και τις οικονομίες του νοικοκυριού. Τα παιδιά, από την άλλη, είναι ένας προνομιακός στόχος. Το Ινστιτούτο του Παιδιού εκτιμά ότι περίπου το 45% της οικογενειακής κατανάλωσης επηρεάζεται άμεσα από τις επιθυμίες των παιδιών.

5. Σχετικά με όλα αυτά, ο Φρεντερίκ Μπεϊγκμπεντέ παρατηρεί: «Οι παλιές δικτατορίες φοβούνταν την ελευθερία της έκφρασης, λογόκριναν τις διαμαρτυρίες, φυλάκιζαν τους συγγραφείς, έκαιγαν τα επίμαχα βιβλία. Για να σκλαβώσει την ανθρωπότητα, η διαφήμιση διάλεξε τους χαμηλούς τόνους, την ελαστικότητα, την πειθώ. Ζούμε στο πρώτο σύστημα κυριαρχίας του ανθρώπου ενάντια στο οποίο ακόμη και η ελευθερία είναι αδύναμη. Αντίθετα, το σύστημα βασίζει τα πάντα στην ελευθερία, εκεί βρίσκεται η μεγαλύτερη ανακάλυψή του. Κάθε κριτική το φέρνει σε πλεονεκτική θέση, κάθε προκήρυξη ενισχύει την ψευδαίσθηση της μειλίχιας ανοχής του. Μας υποτάσσει ευγενικά».

(Ignacio Ramonet, Le Monde Diplοmatique,

απόσπασμα από αναδημοσίευση στην ελληνική έκδοση – 2001)

ΚΕΙΜΕΝΟ 2

Διαφήμιση και βία

1. Τι έκανε για χρόνια η διαφήμιση με παραγγελία του συστήματος; Ερέθιζε τις επιθυμίες. Κάνοντάς το όμως, δεν ώθησε απλά τον κόσμο να θέλει, αλλά του είπε τί να θέλει και τί ήταν καλό να θέλει. Αν το σκεφτούμε καλά θα δούμε ότι πέτυχε δυο αποτελέσματα από «αντικειμενική» άποψη επαναστατικά (οι προθέσεις δεν μάς ενδιαφέρουν εδώ). Οι συντηρητικές κοινωνίες και οι αντιδραστικοί παιδαγωγοί δήλωναν πάντα με σοφό τρόπο ότι οι υπερβολικές επιθυμίες είναι κακό πράγμα και ότι κατ’ αρχήν δεν πρέπει να δίνουμε στους φτωχούς την εντύπωση ότι μπορούν ν’ αποχτήσουν τα πράγματα των πλουσίων. Το ότι οι βασιλιάδες μετατοπίζονταν με τη φορητή πολυθρόνα ήταν απόδειξη ότι αυτό το σκεπαστό πολυτελές φορείο ήταν βασιλικό πράγμα: κανείς άλλος δεν μπορούσε να το θέλει.

2. Η διαφήμιση, μεταφράζοντας τη φορητή πολυθρόνα σε «αυτοκίνητο», είπε ακόμη και στον άνεργο ότι μπορούσε να επιθυμεί αυτοκίνητο, ότι όλοι μπορούσαν να το αποχτήσουν κι ότι, πάντως, περισσότερο από δικαίωμα, ήταν υποχρέωση να το επιθυμούν.

3. Μια επιθυμία, ερεθισμένη κι ανικανοποίητη, μπορεί να πάρει δύο δρόμους: την ατομική εξέγερση (την εγκληματική πράξη για παράνομη ιδιοποίηση των αγαθών άλλου) και τη συλλογική επανάσταση (τον κοινωνικό αγώνα για σωστότερη διανομή του κοινού πλούτου). Δεν μπορούμε ν’ αρνηθούμε ότι ένα από τα αποτελέσματα της καταναλωτικής προπαγάνδας υπήρξε και η αύξηση της κοινωνικής αγωνιστικότητας για την κατάχτηση μιας ευδαιμονίας που παρουσιαζότανε σαν δυνατή για όλους και που τελικά ήταν σχεδόν άφταστη.

4. Και να που η κοινωνία, αφού πρώτα ερέθισε τις επιθυμίες για όλα τα πράγματα, τρομοκρατείται γιατί ο κόσμος απαιτεί τουλάχιστον ένα μέρος χωρίς να πρέπει αναγκαστικά να εγκληματήσει. Είναι σαν να έλεγε το σύστημα στους υπηκόους του: «Έπρεπε να θέλετε να ξοδέψετε όλο το μισθό σας, και το δέκατο τρίτο και το δέκατο τέταρτο, αλλά τώρα το παρακάνετε: τώρα θέλετε και αύξηση μισθού! Το παιχνίδι δεν ήταν έτσι. Μην υπερβάλλετε, και σκεφτείτε τα αγαθά της λιτότητας». Και τώρα που ο κόσμος επιθυμεί υπερβολικά πράγματα ποιος φταίει; Η διαφήμιση, για παράδειγμα, που πρέπει να προκαλεί επιθυμίες για ψυγεία (κι αλίμονο αν δεν πουληθούν αρκετά, θα κλείσουν τα εργοστάσια). Αλλά αν για ν’ αγοράσει ο κόσμος ψυγεία απαιτεί νέα συλλογική σύμβαση εργασίας, τότε κάτι δεν πάει καλά. Συναγερμός, οι πολίτες καταναλώνουν πολλά, ζητούν πολυτέλειες.

5. Πώς να δικαιολογηθούν γι’ αυτό; Κατηγορώντας την τύχη, παράλογα. Γιατί ο κύκλος είναι φαύλος, η βία βρίσκεται στην ίδια την ιδέα του κέρδους, είναι παλιά ιστορία: πρέπει να επιθυμείς αυτά που σου προσφέρω όχι αυτά που έχω εγώ, διαφορετικά όλα τελείωσαν. Πράγματι τελείωσαν: η βία αποτέλεσμα, όχι αιτία αυτής της κατάστασης. .(Umberto Eco)

ΚΕΙΜΕΝΟ 3

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Αισιοδοξία

1. Κανείς δεν πεθαίνει

2. στις διαφημίσεις.

3. Κανείς δεν πονάει

4. (παρά μόνο για να πάρει παυσίπονο).

5. Κανείς δεν ουρλιάζει στις διαφημίσεις.

6. Κανείς δεν είναι μόνος

7. (εκτός κι αν έχει κακοσμία).

8. Κανείς δε φοβάται

9. στις διαφημίσεις.

10. Όλα πάνε καλά

11. στις διαφημίσεις.

12. Όλα

13. πάνε

14. καλά.

(Νίκος Δήμου)

Εναλλακτική

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

ΘΕΜΑ Α΄

Α1.Δώστε περιληπτικά το περιεχόμενο των τριών πρώτων § τουΚ.1.(80 λέξεις)

Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Β΄

Β1.Βάλτε τη λέξη Σωστό ή Λάθος στο τέλος των προτάσεων:

α.Η διαφήμιση λειτουργεί με τέτοιο τρόπο που παρακινεί σε επανάσταση (Κ.2).

β.Η κοινωνική αγωνιστικότητα είναι το αποτέλεσα του καταναλωτισμού (Κ.2).

γ.Η βία είναι άσχετη ως συμπεριφορά με το κέρδος (Κ.2).

δ. Η διαφήμιση αδυνατεί να λειτουργήσει ως τεχνική πειθούς (Κ.1).

ε.Οι δικτατορίες και η διαφήμιση χρησιμοποιούν την ίδια τεχνική πειθούς (Κ.1, §5).

Μονάδες 10

Β2α.Στις §3, 4 και 5 του Κ.1 να βρείτε δύο τεχνικές πειθούς, να αξιολογήσετε την αποτελεσματικότητά τους και τη βασική θέση που προβάλλουν.

Μονάδες 10

β.Το Κ.2 ξεκινά με μία ερώτηση. Σε τι αποσκοπεί αυτή η υφολογική επιλογή και ποιο το αισθητικό αποτέλεσμα;

Μονάδες 5

Β3.«…η βία αποτέλεσμα, όχι αιτία αυτής της κατάστασης»(§5, Κ.2). Με ποια επιχειρήματα θεμελιώνει αυτή τη θέση ο συγγραφέας και ιδιαίτερα τη σχέση Διαφήμισης και Βίας;

Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Γ΄-ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Ο ποιητής σχολιάζει ειρωνικά τη λειτουργία – ρόλο της διαφήμισης. Να επισημάνετε τον τρόπο με τον οποίο πετυχαίνεται αυτό. Δώστε το ρόλο των όρων κανείς και όλα στην προβολή της βασικής θέσης.

Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Δ΄ – ΈΚΘΕΣΗ

Υποθέστε ότι συμμετέχετε ως εκπρόσωπος της μαθητικής κοινότητας του σχολείου σας σε μία ημερίδα του δήμου σας με θέμα: Η κριτική σκέψη ως άμυνα απέναντι στη διαφήμιση και τον καταναλωτισμό». Ειδικότερα να αναπτύξετε: α. Εκείνα τα φαινόμενα – κινδύνουςπου απορρέουν από τη λειτουργία της διαφήμισης – καταναλωτισμού και καθιστούν την κριτική σκέψη αναγκαία και β. Το ρόλο – αξία της κριτικής σκέψης στην απελευθέρωση του ατόμου από τις σειρήνες της διαφήμισης και του καταναλωτισμού. (380 λέξεις)

Μονάδες 30

Εναλλακτική

Ποιο είναι το θέμα που θίγει ο σκιτσογράφος; Δώστε με τη μορφή θεματικών προτάσεων τέσσερα επί μέρους θέματα. Να αναπτύξετε σε μία § των 120 λέξεων μία από αυτές. Δώστε έναν δικό σας τίτλο στο σκίτσο.

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΘΕΜΑ Α΄– Περίληψη

Α1. Στο παρόν κείμενο παρουσιάζεται ο ρόλος της διαφήμισης στις μέρες μας. Αρχικά επισημαίνεται η τελειοποίηση των τεχνικών πειθούς της. Προς τούτο συνεργάζονται ειδικοί επιστήμονες για την σωστή επεξεργασία και αποτελεσματικότητα του μηνύματος με στόχο την πληροφόρηση του δέκτη. Έτσι δημιουργούνται επιθυμίες και προβάλλεται ένας κόσμος ευτυχίας και εξιδανικευμένος.

ΘΕΜΑ Β΄

Β1.α.Σ,  β.Σ.  γ.Λ,  δ.Λ,  ε.Λ.

Β2α.Στις §3 και 4 χρησιμοποιείται ως τεχνική πειθούς η Επίκληση στη Λογική με μέσα Παραδείγματα και Αυθεντία ως τεκμήρια. Ο συγγραφέας στην προσπάθειά του να προβάλει την πολύπλευρη λειτουργία της διαφήμισης καταφεύγει στη χρήση παραδειγμάτων από την καθημερινή ζωή των καταναλωτών. Τα παραδείγματα συγκεκριμενοποιούν την πολλαπλή επίδραση της διαφήμισης σε όλα τα επίπεδα της προσωπικής και κοινωνικής ζωής. Έτσι επιτυγχάνεται η πρόσληψη και η κατανόηση των μηχανισμών της διαφήμισης που κατασκευάζουν επιθυμίες με στόχο την πειθώ και την αγορά προϊόντων. Στην §3 υπάρχει και η αυθεντία ως τεκμήριο προς επίρρωση των διαπιστώσεων του συγγραφέα για τον εξιδανικευμένο κόσμο που κατασκευάζει η διαφήμιση.

Στην §5 κυριαρχεί ως τρόπος πειθούς η Επίκληση στην Αυθεντία. Με την συγκεκριμένη τεχνική ο συγγραφέας στοχεύει στην ενίσχυση των θέσεών του για τον καταλυτικό ρόλο της διαφήμισης και στην υφαρπαγή της ελευθερίας του ανθρώπου. Αυτό επιτυγχάνεται μέσα από τη σύγκριση ανάμεσα στις δικτατορίεςκαι στη διαφήμιση και τη διαφοροποίησή τους ως προς τις τεχνικές πειθούς. Στην εποχή της διαφήμισης οι άνθρωποι ζουν σε ψευδαισθήσεις ελευθερίας των επιλογών τους.

Η αποτελεσματικότητα και των δύο τεχνικών κρίνεται ως επιτυχής αφού αναδεικνύεται με σαφήνεια ο ρόλος της σύγχρονης διαφήμισης στη ζωή του ανθρώπου.

β.Η παρουσία του ερωτηματικού στην αρχή του κειμένου στοχεύει να προβληματίσει τον αναγνώστη με την κατευθείαν εισαγωγή στο κεντρικό θέμα του κειμένου σχετικά με το ρόλο της διαφήμισης ως «υπηρέτης» και μηχανισμός πειθούς από την πλευρά του συστήματος. Έτσι προσελκύεται το ενδιαφέρον του αναγνώστη, κινητοποιείται η σκέψη του και εστιάζει την προσοχή και το ενδιαφέρον του στο κυρίαρχο θέμα. Η άμεση εισαγωγή διευκολύνει τον συγγραφέα να επικοινωνήσει με τον αναγνώστη που διεκδικεί το δικαίωμα να πληροφορηθεί για τον πραγματικό ρόλο της διαφήμισης και της επίδρασής της στη ζωή του σε όλα τα επίπεδά της. Υφολογικά ο λόγος εμπλουτίζεται με ζωντάνια και αμεσότητα. Δημιουργείται ένα κλίμα άτυπου διαλόγου κι ένα σκηνικό θεατρικότητας.

Β3.Η διαφήμιση στην εποχή μας γίνεται πρόξενος πρόκλησης βίαιων συμπεριφορών. Αυτό προκύπτει από τον «ερεθισμό» των επιθυμιών του δέκτη – καταναλωτή. Όταν, όμως, μία επιθυμία ερεθίζεται – όντας ανικανοποίηση – συνήθως λαμβάνει δύο δρόμους. Ο πρώτος σχετίζεται με την «ατομική εξέγερση» που οδηγεί στη χρήση βίαιων μέσων για απόκτηση αγαθών. Ο δεύτερος σχετίζεται με τη «συλλογική επανάσταση» που παραπέμπει στους κοινωνικούς αγώνες για δικαιότερη κατανομή του πλούτου. Έτσι η διαφήμιση – χωρίς να είναι αυτός ο στόχος της – πυροδοτεί και διαμορφώνει συμπεριφορές με βίαιο χαρακτήρα και αισθητοποιούνται τόσο σε προσωπικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο. Το στοιχείο αυτό προβάλλει με εμφαντικό τρόπο τον πολυεπίπεδο ρόλο της διαφήμισης που ακουμπά και τον χώρο της βίαιης έκφρασης του ανθρώπου. Συμπερασματικά η βία αναδύεται ως αναπότρεπτη αναγκαιότητα της αχαλίνωτης επιθυμίας του σύγχρονου ανθρώπου για μέγιστη κατανάλωση υλικών αγαθών και απόκτηση υλικού κέρδους.

ΘΕΜΑ Γ΄-ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Ο ειρωνικός χαρακτήρας του ποιήματος απορρέει από το γεγονός ότι στις διαφημίσεις όλα παρουσιάζονται εξιδανικευμένα. Αυτός ο εξωραϊσμός και η εικονική πραγματικότητα στοχεύουν στην προβολή των θετικών ιδιοτήτων του προϊόντος με απώτατο στόχο την πειθώ.

Έτσι ο θεατής παρατηρώντας το πλαίσιο ζωής που συνοδεύει κάθε διαφημιστικό μήνυμα με την απόκτηση του διαφημιζόμενου προϊόντος βιώνει έστω και εικονικά τη θετική ατμόσφαιρα. Η εξωραϊσμένη πραγματικότητα συντίθεται από εικόνες ζωής όπου απουσιάζουν τα αρνητικά στοιχεία, όπως: ο θάνατος (δεν πεθαίνει), ο πόνος (δεν πονάει), η μοναξιά (δεν είναι μόνος), ο φόβος (δεν φοβάται). Με αυτές τις εικόνες ο θεατής – αγοραστής αναπτύσσει μία θετική στάση για το διαφημιζόμενο προϊόν κι έτσι οδηγείται στην αγορά.

Βέβαια η ζωή σπανίως βιώνεται ως μία αλυσίδα μόνο θετικών στιγμών. Γι’ αυτό και συνιστά παραδοξότητα η απουσία κάποιας αρνητικής πτυχής στα διαφημιστικά μηνύματα. Η ειρωνεία είναι πιο καταφανής με την επανάληψη του «όλα πάνε καλά». Οι δύο παρενθέσεις επιτείνουν το ειρωνικό ύφος, αφού διακωμωδούν αυτή τη γενικευμένη θετική ατμόσφαιρα των διαφημίσεων.

Η εξιδανίκευση και ο εξωραϊσμός της πραγματικότητας μέσα από τα διαφημιστικά μηνύματα στο ποίημα πραγματώνεται με την χρήση – επανάληψη των «κανείς» και «όλα». Και οι δύο όροι αποτυπώνουν μία γενικευμένη πραγματικότητα, όπου οι εξαιρέσεις και οι εκπλήξεις απουσιάζουν.

Νοηματικά, ωστόσο, και οι δύο όροι συμπίπτουν κι ας είναι αντίθετοι, αφού το «κανείς» συνοδεύεται πάντοτε από το αρνητικό «δεν». Και όταν συνυπάρχουν δύο αρνήσεις, τότε παράγεται το αντίθετο αποτέλεσμα. Π.χ. Όλοι είναι ζωντανοί/ Όλοι είναι υγιείς/ Όλοι είναι μαζί/ Όλοι είναι άφοβοι.

Έτσι αυτή η υφολογική επιλογή των αντιθέτων εννοιών «κανείς/ Όλα» προσδίδει μία αμεσότητα και παραστατικότητα στο ποίημα και προκαλεί το ενδιαφέρον του αναγνώστη. Όσο κι αν το ποίημα το διαχέει μία ειρωνεία για την κατασκευασμένη – ψευδή πραγματικότητα, ο αναγνώστης καθίσταται κοινωνός μιας θέσης πως η διαφήμιση χρησιμοποιεί κάθε εικονικό ή λεκτικό τέχνασμα για να πείσει το θεατή – αγοραστή.

Έτσι ο αναγνώστης – θεατής αιωρείται ανάμεσα στα δύο λεκτικά – εικονικά άκρα«κανείς – όλα» και προσλαμβάνει ευκολότερα την ειρωνεία – έμμεση καταγγελία της ωραιοποίησης της πραγματικότητας που ωστόσο λειτουργεί ως ένας αφανής μηχανισμός ποδηγέτησης της Κοινής Γνώμης. Το στοιχείο της καθολικότητας που υπολανθάνει στους δύο όρους δεν αφήνει περιθώρια αμφισβήτησης για την αλήθεια του διαφημιστικού μηνύματος αλλά και για τη χρησιμότητα του διαφημιζόμενου προϊόντος.

Στο ποίημα με εμφανές το στοιχείο της ειρωνείας καταγγέλλεται η διαφήμιση ως μηχανισμός εξαπάτησης και παραπλάνησης του θεατή – αγοραστή. Αυτό πραγματώνεται μέσα από την προβολή μιας ιδεατής και εξιδανικευμένης πραγματικότητας με πρωτεύον στοιχείο το διαφημιζόμενο προϊόν.

Αυτός ο εξωραϊσμός της πραγματικότητας λειτουργεί ως υπνωτικό στη σκέψη του δέκτη, αφού αυτός αδυνατεί να διακρίνει τα όρια της φυσικής και εικονικής πραγματικότητας. Ο δέκτης θεωρεί πως οι ιδιότητες του προϊόντος μπορούν από μόνες τους να εξασφαλίσουν το πλαίσιο μέσα στο οποίο όλα «κανείς – όλα» λειτουργούν θετικά για τη ζωή του ανθρώπου.

Τα χρώματα, οι επαναλήψεις και ο συνθηματικός λόγος της διαφήμισης κυριαρχούν στο βλέμμα του δέκτη και ακυρώνουν κάθε διάθεση ή δυνατότητα για κριτική επεξεργασία του μηνύματος.

Συμπερασματικά με το εκφραστικό μέσο της ειρωνείας αποκαλύπτεται το ψεύτικο σκηνικό της ζωής που σκηνοθετείται για να επηρεάσει την αγοραστική συμπεριφορά του θεατή.

ΘΕΜΑ Δ΄ -ΈΚΘΕΣΗ

Η ανάλυση του θέματος της έκθεσης βρίσκεται στο blogτου συγγραφέα ΙΔΕΟπολις ,iliasgiannakopoulos.blogspot.com και ιδιαίτερα στο άρθρο: «Διαφήμιση και Κριτική σκέψη».

Εναλλακτική

Το σκίτσο αναδεικνύει την τυφλή υπακοή των ανθρώπων στα υλικά αγαθά κάτω από το βάρος των διαφημιστικών μηνυμάτων. Κατασκευάζεται ένας τύπος ανθρώπου, ο Homo Consumens, χωρίς σκέψη και ελεύθερη βούληση, εύπιστος και ευάλωτος στους μηχανισμούς χειραγώγησης της διαφήμισης. Τα υλικά προϊόντα ασκούν μία τυραννική εξουσία, γεννούν επιθυμίες που απενεργοποιούν την κριτική σκέψη και ποδηγετούν απόλυτα τις επιλογές του. Τα θέματα που πηγάζουν από το σκίτσο είναι πολλά. Ενδεικτικά μπορούν να καταγραφούν με τη μορφή θεματικών προτάσεων τα παρακάτω:

1. Η διαφήμιση ενοχοποιείται για την υιοθέτηση από το άτομο μιας υλιστικής βιοθεωρίας.

2. Η διαφήμιση ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό για την έξαρση του καταναλωτισμού στην εποχή μας.

3. Ιδιαίτερα αρνητικός είναι ο ρόλος της διαφήμισης στη δυνατότητα του ατόμου να κρίνει και να αποφασίζει κατά ορθολογικό τρόπο.

4. Παρατηρώντας βαθύτερα τη λειτουργία της διαφήμισης εύκολα διαπιστώνουμε την πίεση που ασκεί στη συνείδηση του ατόμου οδηγώντας τελικά στην ομοιομορφία της σκέψης και γενικότερα της συμπεριφοράς του κοινωνικού σώματος.

5. Η διαφήμιση λειτουργεί και ως ένας μηχανισμός χειραγώγησης που ακυρώνει την ελευθερία του ατόμου.

6. Η διαφήμιση επιδρά αρνητικά στην ωρίμανση της συνείδησης του καταναλωτή.

Η κοινωνική παρουσία του σύγχρονου ατόμου επηρεάζεται καταλυτικά από εξωγενείς παράγοντες που άλλοτε επιταχύνουν την πολιτική συνειδητοποίηση και άλλοτε την επιβραδύνουν. Ο σημερινός, δηλαδή, πολίτης έπαψε να ορίζεται με βάση τη συμμετοχή στα κοινά και το ιδεολογικό του υπόβαθρο αλλά με βάση την ικανότητά του να καταναλώνει. Ο πολίτης – καταναλωτής απομακρυσμένος από τις παραδοσιακές αξίες (ηθική, εγκράτεια…) αναζητά την αυτοεπιβεβαίωσή του και στην κοινωνική αποδοχή του από το βαθμό συμμόρφωσης στους μηχανισμούς αγοράς και στα συνακόλουθα πρότυπα αυτών. Τα υλικά αγαθά μονοδρομούν το ενδιαφέρον του καταναλωτή στο «έχειν» ενώ φράζουν κάθε ενδιαφέρον για το «είναι». Στη συνείδηση του καταναλωτή επέρχεται μια φετιχοποίηση των εμπορευμάτων, που επενδύονται με κοινωνικό νόημα αλλοιώνοντας έτσι τα βάθρα της συνείδησης του καταναλωτή. Το άτομο, δηλαδή, κυριαρχείται από μια ψευδή συνείδηση για τον εαυτό του και τον κόσμο και πιστεύει πως η πανάκεια για την κοινωνική επιβίωση και πρόοδο είναι η αγορά και κατανάλωση περισσότερων προϊόντων. Αυτόν τον ανορθολογισμό τρέφει και συντηρεί η διαφήμιση, που υποβάλλοντας μια υλιστική βιοθεωρία καθυποτάσσει τους μηχανισμούς σκέψης στη λογική του καταναλωτισμού. Από τα παραπάνω, λοιπόν, τεκμαίρεται ο διαβρωτικός ρόλος της διαφήμισης στην ωρίμανση της συνείδησης του καταναλωτή.

Ως τίτλος στο σκίτσο θα μπορούσε να δοθεί το: Ο άνθρωπος προσκυνητής των υλικών αγαθών.

—————–

ΙΔΕΟπολις

https://iliasgiannakopoulos.blogspot.com