——-
Παρά το ότι, πριν έναν μήνα, στις 19 Μαρτίου, παρακολούθησα την ίδια συναυλία – αφιέρωμα στο Ιάννη Ξενάκη με τα έργα του «Pléiades» και «Persephassa» με τα Κρουστά του Στρασβούργου στη Philharmonie de Paris σε ένα μεγάλο αφιέρωμα της Γαλλίας* για τα 100 χρόνια από τη γέννησή του, θεώρησα χρέος μου για λόγους ευγένειας, αβρότητας και φιλοξενίας προς τους εκτελεστές, αλλά και τιμής προς το τιμώμενο πρόσωπο, να την παρακολουθήσω και στις 12 Απριλίου στην πόλη μας, τη Θεσσαλονίκη.
Θα επιθυμούσα, λοιπόν, να μεταφέρω, επιγραμματικά, κάποιες παρατηρήσεις μου:
1. Αν η προβληματική πληρότητα της αίθουσας στην πόλη μας δεν οφειλόταν σε περιοριστικά μέτρα της πανδημίας, τότε αποτελεί σημάδι του μουσικού αναλφαβητισμού της πόλης μας για να μην πω της χώρας μας, ιδιαίτερα, σε θέματα μουσικής πρωτοπορίας.
Δε μπορεί το Παρίσι που βομβαρδίζεται, καθημερινά, εβδομήντα περίπου χρόνια από τη μουσική πρωτοπορία να στέκεται, πάντα, με αγέρωχο ενδιαφέρον γι’ αυτή στις επάλξεις και με την πρώτη σταγόνα της βροχής της να χάνεται κάθε ίχνος της στην πόλη μας.
H αλήθεια είναι και ομολογώ το εγκληματικό αμάρτημά μου, ότι στη διάρκεια της συναυλίας στη Θεσσαλονίκη περνούσε συνεχώς από το μυαλό μου η άποψη, ότι τα μουσικά εκπαιδευτικά ιδρύματα της χώρας μας, διαβαθμισμένα και αβιαβάθμιστα, θα πρέπει να πυρποληθούν, αφού πρώτα πυρποληθούν τα αναχρονιστικά προγράμματα σπουδών με τις εποπτεύουσες αρχές** και απαγορευτεί το κυνήγι των παραλλήλων 5ων και 8ων που διαταράσσει την οικολογία του σύγχρονου μουσικού πολιτισμού, σε μια παράφραση μιας παλιάς δήλωσης του δασκάλου μας της μουσικής πρωτοπορίας, Pierre Boulez, ότι τα μέγαρα της όπερας πρέπει να καούν («Il faut brûler les maisons d’opéra»).
2. Όταν για πρώτη φορά, στα τέλη της δεκαετίας του 1970 ή αρχές της δεκαετίας του 1980 άκουσα σε μια από τις πρώτες εκτελέσεις του το έργο «Pléiades», είχα πει ότι στην κίνηση «Métaux» άκουγα στο βάθος μουσική για εκκλησιαστικό όργανο του αείμνηστου Μaître και δασκάλου της γενιάς μου, Olivier Messiaen, μέσα, όμως, από τα μεταλλικά κρουστά του Ξενάκη.
3. Οφείλω να ομολογήσω, ότι αυτή η αίσθησή μου εξυπηρετήθηκε καλύτερα από την εκτέλεση του έργου στο Μέγαρο Μουσικής της Θεσσαλονίκης από ότι, πριν λίγες μέρες, στη Philharmonie de Paris, σε αντίθεση με τη χωροποίηση του ήχου στο έργο «Persephassa» που αναδείχτηκε περισσότερο στην απαράμιλλης ακουστικής Philharmonie de Paris.
4. Όταν, στις αρχές της δεκαετίας του 1970, άκουσα για πρώτη φορά το έργο «Persephassa», είχα σκεφτεί ότι, αν ένας δημιουργός μιας Εθνικής Σχολής ή ακόμα και ο Igor Stravinsky, όπως και έκανε, ήθελαν να γράψουν ένα ανάλογο έργο, θα το ονόμαζαν «Περσεφόνη» (Perséphone).
Ο Ξενάκης χρησιμοποίησε το πιο άγνωστο όνομα Persephassa κατά τη συνήθεια της πρωτοπορίας να χρησιμοποιεί νομιναλιστικές – ονοματοκρατικές έννοιες για να κλέψει τις εντυπώσεις από την άγνοια των αποδεκτών.
* Τελικά, ο Ξενάκης ήταν Γάλλος συνθέτης ελληνικής καταγωγής.
Η Ελλάδα που ήταν ικανή να τον καταδικάσει σε θάνατο, σήμερα, μήπως είναι ανίκανη να τον τιμήσει, όπως πρέπει;
** Πρόσφατα έγινε η επισημοποίηση των σπουδών των οργάνων της ελληνικής παραδοσιακής μουσικής, προφανώς και όπως συμβαίνει, συχνά, σε τέτοιες περιπτώσεις, μετά από παρεμβάσεις φονταμενταλιστικών θρησκευτικοπατριωτικών «συμφερόντων», σε ένα εκπαιδευτικό μουσικό περιβάλλον που δεν κατόρθωσε να επικαιροποιήσει τα προγράμματα σπουδών της λόγιας μουσικής, που χαρακτηρίζονται από μια διαστροφική νεκροφιλία.
Αλήθεια τί θα προσφέρουν στον μουσικό πολιτισμό της χώρας μας κάποιοι παραπάνω τίτλοι σπουδών παραδοσιακών μουσικών οργάνων, που, κατά κανόνα, αποτελούν αυτοδίδακτες κατακτήσεις της λαϊκής παράδοσης, όταν πάνω τους φιγουράρει η περήφανη σφραγίδα του Ελληνικού Κράτους, πέρα από την ικανοποίηση του φετιχισμού, για να μην πω πιο λαϊκά της λόξας, κάποιων περίεργων συντηρητικοπατέρων;
Κάτι τέτοιους πολιτισμικούς παλιμπαιδισμούς θα βλέπει η πολιτιστική πρωτοπορία και θα χαμογελάει.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΑΔΗΣ
