“Η Μάχη της Φλώρινας – Το τέλος του Εμφυλίου” / γράφει ο Στέργιος Αποστόλου

Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΦΛΩΡΙΝΑΣ (11-14/2/1949)

ΚΑΙ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΕΜΦΥΛΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

Οι ανταρτοομάδες του Δ.Σ.Ε μετά τον Εμφύλιο

Στέργιος Αποστόλου

Πριν προβώ στην ανάπτυξη του κυρίου θέματος κρίνω σκόπιμο να ανοίξω μια μικρή παρένθεση: Μετά τον υποχωρητικό  ελιγμό των δυνάμεων του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας από τη Νάουσα και μέχρι τη λήξη του Εμφυλίου πολέμου, άγνωστος στιχουργός θα γράψει το παρακάτω τραγούδι με τίτλο: «ΤΑ ΟΧΥΡΑ ΤΗΣ ΝΑΟΥΣΑΣ», το οποίο τραγουδούσαν οι αντάρτες στα βουνά, ιδιαίτερα εκείνοι οι οποίοι είχαν λάβει μέρος στις μάχες για την κατάληψη αυτής της πόλης. Υποθέτω ότι ο στιχουργός αυτός  πρέπει να είναι κάποιος από αυτούς.

 ΤΑ ΟΧΥΡΑ ΤΗΣ ΝΑΟΥΣΑΣ

Μια βραδιά στη Νάουσα με αστροφεγγιά
μπήκαν οι αντάρτες, βάλανε φωτιά.
Εε εεέ. Βάλανε φωτιά.

Κάψανε την Τράπεζα κι όλα τα χαρτιά
για να ξεχρεώσουν τη φτωχολογιά.
Εε εεέ. Τη φτωχολογιά.

Έβαλλαν τα πάντζερ και τ’ αυτόματα
κι όλοι οι Μπουραντάδες πέσαν πτώματα.
Εε εεεέ. Πέσαν πτώματα.

Τα οχυρά της Νάουσας δεν υπάρχουν πιά
τα μετέτρεψαν οι αντάρτες σε ερείπια.
Εε εεέ. Σε ερείπια.

Δεν τα έχασε κανένας τα αλυσόδετα σκυλιά
που γυρίζαν και ληστεύαν όλα τα χωριά.
Εε εεέ. Όλα τα χωριά.

Τα οχυρά της Νάουσας δεν υπάρχουν πια,
μπήκαν οι αντάρτες, βάλανε φωτιά.
Εε εεέ. Βάλανε φωτιά.

 Την 12^η Φεβρουαρίου 1949 δυνάμεις του Δ.Σ.Ε πραγματοποίησαν επίθεση κατά της Φλώρινας με σκοπό να την καταλάβουν. Συνάντησαν ισχυρότατη αντίσταση και παρά τις καταβληθείσες προσπάθειες, όχι μόνο δεν την κατέλαβαν, αλλά είχαν ιδιαίτερα μεγάλες απώλειες σε νεκρούς και τραυματίες, καθώς και σε πολεμικό υλικό. Είναι μία από τις σοβαρότερες ήττες του Δ.Σ.Ε κατά τον Εμφύλιο πόλεμο. Δεν θα αποτελούσε εκτροπή από την πραγματικότητα, αν προσέθετα, ότι και το ηθικό των μαχητών του επηρεάστηκε αρνητικά σε σημαντικό βαθμό από αυτό το γεγονός.

H ήττα του Δ.Σ.Ε, μεταξύ άλλων, οφείλεται κατά μεγάλο ποσοστό και στον κακό σχεδιασμό της επιχείρησης για την κατάληψη της Φλώρινας, οφειλόμενο, κυρίως, στην πολεμική απειρία μερικών μελών του Πολεμικού Συμβουλίου του Δ.Σ.Ε και ίσως, και σε κάποιους ηττοπαθείς στρατιωτικούς του.

Οφείλεται, ακόμα, και σε μερικά άλλα ανώτερα στρατιωτικά στελέχη, τα οποία, χωρίς να έχουν γίνει αντιληπτά, δρούσαν ως πράκτορες του εχθρού στους κόλπους του Δ.Σ.Ε. Τούτο μου το αποκάλυψε ο Ναουσαίος φίλος μου Β.Π., στην αντίληψη του οποίου είχε υποπέσει αυτό το γεγονός. Σημειώνω, σχετικά, ότι ο φίλος μου αυτός, είχε επιστρατευθεί από τον Δ.Σ.Ε στη μάχη της Νάουσας την 11^η Ιανουαρίου 1949, εκπαιδεύτηκε στις Πρέσπες στα όπλα και συνελήφθη αιχμάλωτος στην μάχη της Φλώρινας μαζί με πολλούς άλλους μαχητές του Δ.Σ.Ε από τις κυβερνητικές δυνάμεις.

Η άποψη περί ύπαρξης πρακτόρων του εχθρού στις τάξεις του Δ.Σ.Ε ενισχύεται και από το γεγονός ότι οι κυβερνητικές δυνάμεις που υπερασπίζονταν την Φλώρινα με επικεφαλής τον Αντιστράτηγο Νικόλαο Παπαδόπουλο (Παππούς) ήταν πλήρως ενήμερες για την σχεδιαζόμενη επίθεση του Δ.Σ.Ε κατά της πόλης, είχαν λάβει όλα τα αναγκαία στρατιωτικά μέτρα για την αντιμετώπισή της και τον ανέμεναν.

Την 5^η και 6^η Μαρτίου 1949 πραγματοποιήθηκε η Β΄ Κομματική Σύσκεψη των καθοδηγητικών, στρατιωτικών και πολιτικών στελεχών του Δ.Σ.Ε. Σκοπός της Σύσκεψης ήταν ο απολογισμός της δράσης του Δ.Σ.Ε στον στρατιωτικο-πολεμικό τομέα, από τη κομματική Σύσκεψη του Ιανουαρίου 1948 μέχρι τη σύγκληση της Β΄ Σύσκεψης. Επιρρίφθηκε ιδιαίτερη βαρύτητα στα συμπεράσματα από την ήττα της Φλώρινας. Τα συμπεράσματα αυτά ήταν:

« … Πρώτο: Η επιχειρησιακή καθοδήγηση στη μάχη της Φλώρινας δεν στάθηκε στο ύψος της. Εκδηλώθηκε κι εδώ η διάσταση ανάμεσα στο σχέδιο και στις απαιτήσεις μιας ποιοτικά ανώτερης και δύσκολης επιχείρησης, ανάμεσα στο μοντάρισμα της επιχείρησης και την καθοδήγησή της.

Δεύτερο: Η καθοδήγηση της επιχείρησης δεν είχε μία διαρκή καθοδηγητική εποπτεία πάνω σ’ όλη την εξέλιξη της μάχης. Η καθοδήγηση της επιχείρησης δεν κρατούσε τον παλμό της μάχης και όταν προέκυψαν δυσκολίες και χρειαζότανε επέμβαση απ’ τα πάνω, η καθοδήγηση δεν μπόρεσε να επέμβει δημιουργικά.

Τρίτο: Όταν χρειάστηκε η επέμβαση της καθοδήγησης με τις εφεδρείες της για να εξασφαλίσει την πρόοδο της επιχείρησης, αυτό δεν έγινε, γιατί η διοίκηση, αν και διέθετε εφεδρεία, δεν ήξερε πώς να τη χρησιμοποιήσει.

Τέταρτο: Η ενότητα και η επιτελικότητα στην επιχείρηση της Φλώρινας έλειψε και στους παρακάτω κρίκους, Μεραρχίες, Ταξιαρχίες κλπ. Ξέχασαν δυο από τα πιο βασικά πράγματα, στενή και ζωντανή σύνδεση και καθοδήγηση των παρακάτω μονάδων και τήρηση του σιδερένιου νόμου του πολέμου, να ‘χει πάντα ο κάθε διοικητής στα χέρια του την απαραίτητη εφεδρεία για την κατάλληλη και αποφασιστική στιγμή.

Πέμπτο: Η μάχη της Φλώρινας που ήταν ποιοτικά κάτι το ανώτερο σε σχέση με τις μάχες που δώσαμε πριν, αποκάλυψε πιο έντονα μια μεγάλη μας αδυναμία. Και το καλύτερο σχέδιο δέχεται στην πράξη μικρές ή πιο μεγάλες διορθώσεις, μια που υπάρχει εχθρός και έχει πάντα αυτός το σχέδιό του. Μέσα στη μάχη δημιουργούνται ξαφνικές, αναπάντεχες, δύσκολες και συχνά κρίσιμες καταστάσεις. Εδώ χρειάζεται από τον ηγήτορα ψυχραιμία, ευλυγισία, σβελτάδα, γονιμότητα για τη σύλληψη της στιγμής και αποφασιστικότητα στην αντιμετώπισή της. Αυτό έλειψε από τους περισσότερους διοικητές μας στη μάχη της Φλώρινας που έχασαν τον παλμό της μάχης, έχασαν το τμήμα τους και έγιναν απλοί παρατηρητές της μάχης ή ακροβολιστές.

Έκτο: Στη μάχη της Φλώρινας φάνηκε κατά τον πιο έντονο και απαράδεχτο τρόπο μια ανταρτίστικη επιβίωση, να μη χρησιμοποιούμε τη βάση πυρός, και να μη χρησιμοποιούμε τα βαριά όπλα του πεζικού μας.

Έβδομο: Η οργανωτικοτεχνική προετοιμασία της επιχείρησης παρουσίασε κενά και ανεπάρκειες και οι διαβιβάσεις μας στάθηκαν κάτω από το μέτριο.

Όγδοο: Σε αντίθεση με τις πιο πάνω αδυναμίες, το τμήμα του Ταξίαρχου Ζάρα κατόρθωσε να πραγματοποιήσει την αποστολή του στη μάχη της Φλώρινας, να καταλάβει τη Σκοπιά και τη Γκιούπκα και να προξενήσει μεγάλες απώλειες στον εχθρό γιατί ενήργησε με αποφασιστικότητα, ταχύτητα, μαστοριά, επιμονή και περίσκεψη. Τα συμπεράσματα αυτά από την αποτυχία μας στη μάχη της Φλώρινας, πρέπει να μελετηθούν και να αφομοιωθούν από όλα τα στελέχη μας …»

Ακολουθεί η μαρτυρία του Νίκου Κυρίτση, μαχητή του Δ.Σ.Ε, που επέζησε από τη σφαγή της μάχης της Φλώρινας και είδε με τα μάτια του να εκτελείται το πρωτοφανές έγκλημα του μοναρχοφασισμού: Την εκτέλεση, εν ψυχρώ, εκατοντάδων ζωντανών τραυματιών – μαχητών του Δ.Σ.Ε που, μαζί με τους νεκρούς της μάχης, έθαψαν, κατόπιν, στον ομαδικό τάφο στη Φλώρινα – κάμποσους, μάλιστα, τους έθαψαν ενώ ακόμα ήταν ζωντανοί!

«Στις 11-14 Φλεβάρη 1949 ο Δ.Σ.Ε στην μεγάλη επιχείρηση στη Φλώρινα: “Η επιχείρησή μας στη Φλώρινα αποτελεί μια από τις σοβαρές επιχειρήσεις από τη σειρά που καθορίζονται με το σχέδιό μας για χειμερινό πόλεμο… Η επιχείρηση της Φλώρινας ήταν η μεγαλύτερη και πιο δυσκολότερη από όσες έχουμε κάνει ως τα τώρα… Η επιχείρηση είχε μεγάλη πολιτική και στρατιωτική σημασία” (Περιοδικό “Δημοκρατικός Στρατός” Νο 4/1949, σελ. 221). Η Μάχη της Φλώρινας έγινε με την διαταγή αρ. ΕΠΕ 380 του Γενικού Αρχηγείου του Δ.Σ.Ε. Όπως είναι γνωστό, σε έναν πόλεμο οι μάχες κερδίζονται ή χάνονται. Στη Φλώρινα η επιχείρηση του Δ.Σ.Ε απέτυχε με απώλειες σε νεκρούς και τραυματίες.

Στις 12 Φλεβάρη 1949 διαπράχτηκε ένα μεγάλο έγκλημα από αξιωματικούς του εθνικού στρατού στη Φλώρινα. Εκτελούνταν, επιτόπου, οι τραυματίες του Δ.Σ.Ε παραβιάζοντας αποτρόπαια κάθε στρατιωτική δεοντολογία και τις σχετικές διεθνείς συμβάσεις. Υπολογίζεται ότι εκτελέστηκαν περί τους 350 τραυματίες του Δ.Σ.Ε. Εκεί έσκαψαν ένα λάκκο και με μπουλντόζες έριξαν μέσα τα πτώματα – ανάμεσα στα πτώματα υπήρχαν και μαχητές του Δ.Σ.Ε που ήταν ακόμα ζωντανοί-ημιθανείς!  (https://www.rizospastis.gr/story.do?id=5379245)

Στα προαναφερθέντα συμπεράσματα της Β΄ κομματικής Σύσκεψης των καθοδηγητικών, στρατιωτικών και πολιτικών στελεχών του Δ.Σ.Ε για την μάχη της Φλώρινας, δεν γίνεται αναφορά για  καταλογισμό ευθυνών στα μέλη του Πολεμικού Συμβουλίου του Δ.Σ.Ε Δημήτρη Βλαντά και Γιώργο Βοντίτσο-Γούσια, οι οποίοι, κατά την γνώμη πολλών αξιωματικών του Δ.Σ.Ε που τους ρώτησα σχετικώς όταν επέστρεψαν από τις ανατολικές χώρες στις οποίες φιλοξενούνταν ως πρόσφυγες, ήταν τελείως αδαείς (κυρίως ο δεύτερος) ως προς τον σχεδιασμό σοβαρών επιθετικών πολεμικών επιχειρήσεων, όπως ήταν αυτή της Φλώρινας. Οι ευθύνες που καταλογίζονται φθάνουν μόνο μέχρι τον βαθμό του Ταξιάρχου, με εξαίρεση τον Ταξίαρχο Παναγιώτη Ζάρα, ο οποίος, όντως είχε φέρει εις πέρας την αποστολή του. Στην ίδια κομματική Σύσκεψη έγινε αναφορά και στο σοβαρό ρόλο που διαδραμάτισε το πυροβολικό του Δ.Σ.Ε στις μάχες της Νάουσας και της Φλώρινας και ότι απαιτείται όπως το Γενικό Αρχηγείο εφοδιάσει το Πυροβολικό με όλα τα απαραίτητα τεχνικά μέσα.

(ΤΟ Κ.Κ.Ε. Επίσημα κείμενα. Τόμος 6^ος, σελ. 497-503. Αθήνα 1987)

Την 7^η Μαρτίου 1949 με ανακοίνωσή της η Κ.Ε του Κ.Κ.Ε διέψευσε κατηγορηματικά την είδηση που κυκλοφόρησε στην Αθήνα και μεταδόθηκε και από το Λονδίνο ότι δήθεν:

«το Κ.Κ.Ε. έκλεισε διάφορες συμφωνίες κλπ. για τη δημιουργία Βαλκανικής Κομμουνιστικής Ομοσπονδίας και Μακεδονικού κράτους που θα συνένωνε όλα τα κομμάτια της Μακεδονίας κάτω από τη γιουγκοσλαβική ή βουλγαρική … κυριαρχία». Στην ανακοίνωση αυτή επαναλαμβάνεται η θέση του Κ.Κ.Ε για το «Μακεδονικό ζήτημα», όπως αυτή διακηρύχτηκε στην 5^η Ολομέλεια της Κ.Ε του Κ.Κ.Ε (30ή-31^η Ιανουαρίου 1949), ότι δηλαδή: «Σαν αποτέλεσμα της νίκης του Δ.Σ.Ε και της λαϊκής επανάστασης, ο μακεδονικός λαός θα βρει την πλήρη εθνική αποκατάστασή του έτσι όπως τη θέλει ο ίδιος προσφέροντας τώρα το αίμα του για να την αποχτήσει»

(ΤΟ Κ.Κ.Ε. Επίσημα κείμενα. Τόμος 6^ος, σελ. 356. Αθήνα 1987).

Την 30ή Μαρτίου 1949 τμήμα του Δ.Σ.Ε Βερμίου δύναμης 50 περίπου ανδρών προσέβαλε το χωριό Πετριά Έδεσσας, έκαμψε την αντίσταση που συνάντησε και μπήκε μέσα. Αφού προέβη στη συγκέντρωση τροφίμων και διαφόρων άλλων ειδών στρατολόγησε και 7 κατοίκους του χωριού. Κατά την αποχώρησή του πήρε μαζί του και 2 άνδρες των Μ.Ε.Α οι οποίοι είχαν αιχμαλωτιστεί. Δόθηκε εντολή σε στρατιωτικά τμήματα να κινηθούν από Νάουσα και Έδεσσα προς την περιοχή του χωριού Μέγα Ρεύμα (Ροδοχώρι) προς καταδίωξη των ανδρών του Δ.Σ.Ε.

Μολονότι τα στρατιωτικά τμήματα κινήθηκαν προς την προαναφερόμενη περιοχή, δεν ήλθαν σε επαφή με τους αντάρτες. Κατόπιν τούτου, επέστρεψαν άπρακτα. Με αφορμή τη συμμετοχή του Κ.Κ.Ε στο 2^ο Συνέδριο της σλαβομακεδονικής οργάνωσης Ν.Ο.Φ, ο υπουργός Στρατιωτικών Κωνσταντίνος Ρέντης δήλωσε πως το Κ.Κ.Ε αποβλέπει στην απόσπαση των βορείων επαρχιών της χώρας και την ενσωμάτωσή τους σε άλλες γειτονικές. Κατόπιν τούτου, από εδώ και στο εξής κάθε μέλος του θα δικάζεται με την κατηγορία της «εσχάτης προδοσίας».

Με ανακοίνωσή της την 2^α Απριλίου 1949, η Κ.Ε του Κ.Κ.Ε απορρίπτει με αγανάκτηση όλες τις αιτιάσεις του Ρέντη και τονίζει ότι αυτές αποβλέπουν στη δημιουργία νέου κύματος τρομοκρατίας κατά του Κ.Κ.Ε και στην πρόκληση σύγχυσης στις γραμμές του. Επί πλέον, αυτές αποβλέπουν στο να αποσπάσουν την προσοχή του ελληνικού λαού από τα προβλήματα της φτώχειας και της ανεργίας και να τη στρέψουν προς άλλες κατευθύνσεις. Η Κ.Ε του Κ.Κ.Ε υπογραμμίζει ιδιαίτερα το γεγονός, ότι όλες οι συκοφαντίες και αιτιάσεις του Ρέντη κατά του Κ.Κ.Ε στοχεύουν στο να στερεώσουν το πολεμικό προγεφύρωμα που ετοιμάζουν πυρετωδώς στην Ελλάδα οι Αγγλοαμερικάνοι ιμπεριαλιστές για τους επιθετικούς σκοπούς των κατά της Σοβιετικής Ένωσης και των άλλων Λαϊκών Δημοκρατιών.

(ΤΟ Κ.Κ.Ε. Επίσημα κείμενα. Τόμος 6^ος, σελ. 366-367. Αθήνα 1987).

Την 11η Απριλίου 1949 ο Νίκος Ζαχαριάδης κλήθηκε στη Μόσχα για συνομιλίες με την ηγεσία της Σοβιετικής Ένωσης. Την 19^η του ιδίου μηνός επέστρεψε κατηφής από το ταξίδι του και την 20ή κάλεσε σε σύσκεψη τους Μήτσο Παρτσαλίδη και Γιώργο Βοντίτσο (Γούσια), στην οποία, όπως γράφει ο τελευταίος:

«Ο Ζαχαριάδης μας ανακοίνωσε τις συνομιλίες που είχε με τον Στάλιν και τα άλλα μέλη της καθοδήγησης του Κ.Κ.Σ.Ε.  Του είπαν ότι η Αλβανία και η Βουλγαρία απ’ την 1^η Μάη 1949 κλείνουν τα σύνορά τους και δεν μπορούμε να παίρνουμε απολύτως τίποτα κι όποιος μπαίνει θα κρατείται. Καμιά βοήθεια δεν μπορούν να μας δώσουν γιατί έτσι θα αποφύγουν τον πόλεμο με τους Αμερικάνους και την κατάληψη της Αλβανίας από τους Αμερικάνους.

Του υπέδειξαν (σημείωση δική μου: οι Σοβιετικοί) να υποχωρήσουμε στα τέλη του Μάη και να σταματήσουμε τον πόλεμο… Μπροστά μας έμπαινε ή να μείνουμε και να εξοντωθούμε μια και μας κλείναν τα σύνορα ή να υποχωρήσουμε και να πάρουμε το δρόμο της εμιγκράτσιας (σημ. δική μου: αυτοεξορία). Δεν είχαμε τίποτα άλλο να κάνουμε από το να πειθαρχήσουμε και να προτιμήσουμε την υποχώρηση, όσο πικρή κι αν ήταν. Ο Ζαχαριάδης πρότεινε να φτιάξουμε ένα κατάλογο τροφίμων και πολεμικού υλικού που χρειαζόμαστε για τα τμήματά μας στο Βίτσι και Γράμμο, για διάστημα 2 μηνών.

 Όλα αυτά έπρεπε σε 10 μέρες να τα μεταφέρουμε, γιατί την 1^η Μάη του 1949 τα σύνορα κλείναν. Να φτιάξουμε ένα σχέδιο συγκέντρωσης όλων των δυνάμεων της Ρούμελης και Θεσσαλίας προς Γράμμο-Βίτσι. Πρότεινε η Π.Δ.Κ (Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση) να φτιάξει μια έκκληση προς τον Ο.Η.Ε, προς το Παγκόσμιο Συνέδριο Ειρήνης, που θα προτείνει να μεσολαβήσουν για μια έντιμη δημοκρατική ειρήνευση του τόπου και ότι θα είναι έτοιμη για το σταμάτημα του πολέμου, εφ’ όσον εξασφαλισθεί αυτή η ειρήνη»

(Γιώργης Βοντίτσος – Γούσιας): ΟΙ ΑΙΤΙΕΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΗΤΤΕΣ ΤΗ ΔΙΑΣΠΑΣΗ ΤΟΥ Κ.Κ.Ε. ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ. Τόμος 1^ος, σελ. 500-504. Αθήνα 1977).

 Την 22^α Απριλίου συνεδρίασε το Π.Γ της Κ.Ε του Κ.Κ.Ε το οποίο οριστικοποίησε την απόφαση για υποχώρηση σύμφωνα με τις υποδείξεις των Σοβιετικών. Έτσι, η περίφημη υπόσχεση που έδωσαν οι τελευταίοι στον Ζαχαριάδη το φθινόπωρο του 1948 για αποστολή βαρέων όπλων και πολεμικού όχι μόνο δεν πραγματοποιήθηκε, αλλά του υπέδειξαν συγχρόνως να διακόψει ο Δ.Σ.Ε την πολεμική δράση του, γιατί αυτό επέβαλλαν οι διεθνείς συνθήκες, όπως αυτές είχαν διαμορφωθεί πρόσφατα. Η απειλή των Αμερικανών ότι θα επιτεθούν να καταλάβουν την Αλβανία, αν συνεχίσει να έχει ανοιχτά τα σύνορά της μετά την 1^η Μαΐου 1949 και να διευκολύνει παντοιοτρόπως τον Δ.Σ.Ε και η αδυναμία (;) της Σοβιετικής Ένωσης να αντιδράσει στην απειλή αυτή, προστατεύοντας τη μικρή αυτή Λαϊκή Δημοκρατία, κατάφεραν καίριο πλήγμα στον Δ.Σ.Ε, ο βέβαιος θάνατος του οποίου δεν θα αργήσει να επέλθει.

Βέβαια, ακολούθησε και άλλη απόφαση με την οποία ακυρώνονταν τα μέτρα για υποχώρηση και η συνέχιση του αγώνα, όμως η γενική κατάσταση δεν μπορούσε πλέον να αλλάξει. Εντωμεταξύ στο περιοδικό ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ του Δ.Σ.Ε δημοσιεύτηκε άρθρο του Αντισυνταγματάρχη και Πολιτικού Επιτρόπου του Δ.Σ.Ε  Κ. Λουλέ, στο οποίο, μεταξύ όλων των άλλων, γίνεται μνεία για ορισμένα γεγονότα που συνέβησαν στη Νάουσα μετά τη μάχη της 11^ης Ιανουαρίου 1949. Ειδικότερα:

«Στη Νάουσα κάλεσαν τελευταία το λαό να πάρει όπλα για να φυλάει την πόλη. Ο λαός αρνήθηκε. Σχηματίστηκε επιτροπή που διαμαρτυρήθηκε στις αρχές της Νάουσας και στον Ταξίαρχο της Βέροιας. Ο Ταξίαρχος τους απειλεί και τους έδιωξε. Παρ’ όλα αυτά αρνήθηκαν πάλι να πάρουν όπλα. Κλείσανε μέσα 15 που ετοιμάζουν να τους περάσουν στρατοδικείο. Στη Νάουσα παραιτήθηκε ο Δήμαρχος και το Δημοτικό Συμβούλιο σ’ ένδειξη διαμαρτυρίας για τις συλλήψεις που τελευταία έγιναν. Στην ίδια πόλη οι άνδρες λόχου του 30ού τάγματος εθνοφρουράς σε συγκέντρωση του λόχου τους φώναζαν «θέλουμε απολυτήρια». Σε προσπάθεια του λοχαγού να βρει ποιος φώναζε φωνάζανε όλοι μαζί «θέλουμε όλοι απολυτήρια». Ύστερα από τις διαμαρτυρίες τους απολύσανε. Και είναι αυτό σε ένα μεγάλο ποσοστό αποτέλεσμα και της δράσης των ομάδων πολιτικών επιτρόπων».

(περιοδικό ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ, Ιούνιος 1949 και Αλεξ. Α. Χατζηκώστας: Η ΗΜΑΘΙΑ ΣΤΟΝ ΕΜΦΥΛΙΟ (1946-1949). Σελ. 135. Βέροια 2006).

Έχω τη γνώμη ότι ένα μεγάλο μέρος από τα γραφόμενα του Λουλέ και ιδιαίτερα το σημείο εκείνο στο οποίο αναφέρεται ότι «οι εθνοφρουροί πέτυχαν να πάρουν απολυτήρια μετά από σχετική διαμαρτυρία τους» είναι παρατραβηγμένο και δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Ποιος στρατός στον κόσμο, άραγε, θα μπορούσε να σταθεί, αν κάθε φορά που οι στρατιώτες πίεζαν για να πάρουν απολυτήρια, τα έπαιρναν; Την 17^η Ιουνίου 1949 πραγματοποιήθηκαν ταυτόχρονα από Βέροια, Νάουσα και Έδεσσα, επιθετικές αναγνωρίσεις στο Βέρμιο  τμημάτων του 514 Τάγματος Πεζικού και των 30ού, 44^ου και 45^ου Ταγμάτων Εθνοφρουράς, τα οποία ήταν ενισχυμένα και με άνδρες των Μ.Ε.Α.

Οι απώλειες των εν λόγω τμημάτων στις συγκρούσεις τους με τους άνδρες του Δ.Σ.Ε ανήλθαν συνολικά σε 3 νεκρούς και 4 τραυματίες. Την 24^η Ιουνίου 1949 απεβίωσε ο πρωθυπουργός και αρχηγός του Κόμματος των Φιλελευθέρων Θεμιστοκλής Σοφούλης σε ηλικία 89 ετών. Την επομένη 25^η Ιουνίου 1949 ορκίστηκε νέα κυβέρνηση υπό τον Αλέξανδρο Διομήδη, ο οποίος έχαιρε της απόλυτης εμπιστοσύνης των Ανακτόρων. Την 1^η Ιουλίου 1949 20μελής ομάδα ανδρών του Δ.Σ.Ε προσέβαλε το χωριό Αγκαθιά της Βέροιας και συγκρούστηκε με τμήμα του 44^ου Τάγματος Εθνοφρουράς.

Απώλειες εκατέρωθεν 1 νεκρός και ένας αιχμάλωτος εθνοφρουρός. Τη νύχτα της 2ας Ιουλίου 1949, τμήμα του Δ.Σ.Ε Βερμίου παρενόχλησε με  πυρά όλμων και μυδραλίων τα εξωτερικά φυλάκια της Νάουσας. Την 3^η Ιουλίου 1949 ισχυρές δυνάμεις του κυβερνητικού Στρατού επιτέθηκαν κατά των δυνάμεων του Δ.Σ.Ε στο Βέρμιο και στο Καϊμάκτσαλαν. Ύστερα από σκληρές μάχες τα τμήματα του Δ.Σ.Ε. πραγματοποίησαν την 7^η Ιουλίου 1949 ελιγμό προσπαθώντας να απεγκλωβιστούν.

(ΤΟ Κ.Κ.Ε. Επίσημα κείμενα. Τόμος 6^ος, σελ. 553. Αθήνα 1987).

Την 11^η Ιουλίου 1949 ο Τίτο σε διακήρυξή του από το λιμάνι της Πόλα εξήγγειλε το επίσημο κλείσιμο των ελληνογιουγκοσλαβικών συνόρων, ύστερα από την άρνηση του Κ.Κ.Ε να αποστείλει αντιπροσώπους του στο Συνέδριο της Ένωσης των Γιουγκοσλάβων Κομμουνιστών που έλαβε χώρα τον Ιούνιο του 1949. Πρέπει να σημειωθεί ότι ο Νίκος Ζαχαριάδης ζήτησε προηγουμένως την άδεια του Κ.Κ.Σ.Ε (Κομμουνιστικό Κόμμα Σοβιετικής Ένωσης) για να λάβει μέρος στο εν λόγω Συνέδριο, γιατί η διατήρηση των καλών σχέσεων με τους Γιουγκοσλάβους, ήταν ζωτικής σημασίας ζήτημα για τον Δ.Σ.Ε.

Το Κ.Κ.Σ.Ε απάντησε αρνητικά στην παράκληση του Νίκου Ζαχαριάδη και μάλιστα του υπέδειξε να διακόψει το Κ.Κ.Ε κάθε σχέση με την Ένωση των Γιουγκοσλάβων Κομμουνιστών. Το Κ.Κ.Ε συμμορφώθηκε με την υπόδειξη της Σοβιετικής Ένωσης και αρνήθηκε να συμμετάσχει στο ανωτέρω Συνέδριο, με αποτέλεσμα να προβεί ο Τίτο στην εξαγγελία του επίσημου κλεισίματος των ελληνογιουγκοσλαβικών συνόρων. Μάλιστα, ο Νίκος Ζαχαριάδης έγραψε την 23^η Ιουλίου 1949 και σχετικό άρθρο με τίτλο: «Το στιλέτο του Τίτο χτυπάει πισώπλατα τη Λαϊκοδημοκρατική Ελλάδα», το οποίο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό της 1^ης Αυγούστου 1949 του Γραφείου Πληροφοριών (ΚΟΜΙΝΦΟΡΜ) «Για διαρκή ειρήνη, για Λαϊκή Δημοκρατία».

Στο άρθρο αυτό του Ζαχαριάδη, μεταξύ όλων των άλλων, αναφέρεται ότι:

«1) Από το 1943 ο Τίτο εκδήλωσε τον μεγαλοσέρβικο σοβινισμό του απέναντι στο κίνημα αντίστασης στην Ελλάδα και στο Ε.Α.Μ. Από τότε έλεγε στους Σλαβομακεδόνες της Ελλάδας ότι το Κ.Κ.Ε και το Ε.Α.Μ σας προδίδει και πως ο λαός της Μακεδονίας του Αιγαίου θα βρει την ελευθέρωσή του στα πλαίσια της Γιουγκοσλαβίας. Χιλιάδες πράχτορες έστειλε στο Κ.Κ.Ε και το Ε.Α.Μ για να το διασπάσει, με μόνο σκοπό να πετύχει την προσάρτηση της Μακεδονίας του Αιγαίου μαζί με τη Θεσσαλονίκη στη Γιουγκοσλαβία. 2) Υπήρξε συνάντηση αξιωματικών του τακτικού στρατού της Αθήνας με Γιουγκοσλάβους επισήμους και χρησιμοποίηση του γιουγκοσλαβικού εδάφους για την υπερφαλάγγιση των τμημάτων του Δ.Σ.Ε στο Καϊμάκτσαλαν. Επίσης και η Βαλκανική Επιτροπή του Ο.Η.Ε σε ανακοίνωσή της παραδέχτηκε ότι έγινε η συνάντηση αυτή και ότι το έδαφος της Γιουγκοσλαβίας καταπατήθηκε από την ελληνικό Αεροπορία και το Πυροβολικό. 3) Ο Τίτο παίζει το παιχνίδι των Αγγλοαμερικάνων και ότι με  την προδοσία του έμπηξε το μαχαίρι στην πλάτη του Δ.Σ.Ε».

Ως προς το πρώτο σκέλος, η άποψή μου είναι ότι ο Νίκος Ζαχαριάδης διατυπώνει την απόλυτη ιστορική πραγματικότητα ότι οι σερβικοί σοβινιστικοί κύκλοι απέβλεπαν πάντα στην ηγεμονία τους στα Βαλκάνια και μία από τις προσπάθειές τους προς την κατεύθυνση αυτή ήταν και η πρότασή τους κατά την κατοχική περίοδο για ίδρυση «Γενικού Επιτελείου» των βαλκανικών αντιστασιακών κινημάτων. Αλλά και με το θέμα της ίδρυσης του κράτους της Μακεδονίας του Αιγαίου στόχευαν στην απόσπαση εδαφών από την Ελλάδα και την προσάρτησή τους στο κράτος αυτό. Να ληφθεί υπ’ όψιν ότι ο Τίτο, μετά το κλείσιμο των ελληνογιουγκοσλαβικών συνόρων, έδωσε εντολή στα μέλη της σλαβομακεδονικής οργάνωσης Ν.Ο.Φ να καλούν με τηλεβόες από το γιουγκοσλαβικό έδαφος τους σλαβόφωνους μαχητές του Δ.Σ.Ε «να πετάξουν τα όπλα, να εγκαταλείψουν το Ζαχαριάδη που τους πρόδωσε και να προσχωρήσουν σ’ αυτούς».

 Ως προς το δεύτερο σκέλος, είχαν περιέλθει πληροφορίες στο Γενικό Αρχηγείο του Δ.Σ.Ε ότι ο Αντισυνταγματάρχης Πετρόπουλος, Διοικητής του 516 Τάγματος Πεζικού, σε αναφορά του προς τον Διοικητή του Γ΄Σ.Σ Θεόδωρο Γρηγορόπουλο, καθιστούσε γνωστό σ’ αυτόν ότι την 4^η Ιουλίου 1949, συναντήθηκε στο Ποποβόλεσι του Καϊμάκτσαλαν με Γιουγκοσλάβους αξιωματικούς στην οποία παραβρέθηκαν Αμερικανοί και Άγγλοι αξιωματικοί. Επίσης και ο πολιτικός επίτροπος της 24^ης Ταξιαρχίας του Δ.Σ.Ε που βρίσκονταν στο Καϊμάκτσαλαν Αλέκος Παπαπαναγιώτου έστειλε τηλεγράφημα στον Νίκο Ζαχαριάδη και στο Γενικό Αρχηγείο με το οποίο καθιστούσε γνωστό ότι τα τμήματα του Δ.Σ.Ε που μάχονταν εκεί δέχονταν ισχυρές πιέσεις από τις κυβερνητικές δυνάμεις και ότι αυτές την 5^η Ιουλίου 1949, προκειμένου να υπερφαλαγγίσουν μερικά από αυτά στη συγκεκριμένη περιοχή, έκαναν χρήση του γιουγκοσλαβικού εδάφους.

Το κλείσιμο των ελληνογιουγκοσλαβικών συνόρων από τον Τίτο είχε όχι μόνο οδυνηρές, αλλά και τραγικές συνέπειες για τον Δ.Σ.Ε. Κατά την περίοδο αυτή αναμένονταν να έλθουν στο Βίτσι 4.000 περίπου τραυματίες του Δ.Σ.Ε που είχαν αποθεραπευθεί σε γιουγκοσλαβικά νοσοκομεία και αρκετοί πολιτικοί πρόσφυγες που ήθελαν να πολεμήσουν στις γραμμές του Δ.Σ.Ε, οι οποίοι τελικά δεν ήλθαν.

Συγχρόνως, δόθηκε εντολή να συλλαμβάνεται και να κλείνεται σε στρατόπεδο πολιτικών προσφύγων, κάθε αντάρτης του Δ.Σ.Ε που θα έμπαινε στο γιουγκοσλαβικό έδαφος. Επίσης δεσμεύτηκαν από τους Γιουγκοσλάβους μεγάλες ποσότητες πολεμικού υλικού του Δ.Σ.Ε που υπήρχαν σε αποθήκες οι οποίες βρίσκονταν σε γιουγκοσλαβικό έδαφος.

(Γιώργης Βοντίτσος (Γούσιας): ΟΙ ΑΙΤΙΕΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΗΤΤΕΣ ΤΗ ΔΙΑΣΠΑΣΗ ΤΟΥ ΚΚΕ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ. Τόμος 1^ος, σελ. 524-529. Αθήνα 1977).

Θα προσθέσω και μια δική μου πληροφορία την οποία έμαθα κατά τη διάρκεια επίσκεψής μου σε συγγενείς μου το 1983 στην Κορυτσά και στο χωριό Σινίτσα, γενέτειρα του πατέρα μου. Συγγενικό μου πρόσωπο που υπηρέτησε ως υπαξιωματικός στον αλβανικό στρατό με πληροφόρησε ότι κάπου προς το τέλος του ελληνικού εμφυλίου πολέμου, οι Γιουγκοσλάβοι επέτρεψαν σε Λόχο των Λ.Ο.Κ να χρησιμοποιήσει το έδαφός τους. Ειδικότερα, ο Λόχος των Λ.Ο.Κ μπήκε στο γιουγκοσλαβικό έδαφος, έφτασε στο Ντόλνο της γιουγκοσλαβικής Πρέσπας και από εκεί με βάρκες αποβιβάστηκε κρυφά στο αλβανικό έδαφος.

Κινούμενος αθόρυβα και μόνο τη νύχτα, έφτασε στην περιοχή των παραμεθόριων αλβανικών χωριών Φιτόρε, Κιουτέτζα, Σινίτσα κτλ., τα οποία υπάγονται στο νομό Μπιλίστ (Βίγλιστας). Τα χωριά αυτά βρίσκονται απέναντι από τα παραμεθόρια ελληνικά χωριά Κομνηνάδες, Διποταμιά, Καλή Βρύση κ.ά. Ο Λόχος των Λ.Ο.Κ αφού εξουδετέρωσε ταχύτατα και αθόρυβα το αλβανικό μεθοριακό φυλάκιο, επιτέθηκε τη νύχτα από τα νώτα σε τμήμα του Δ.Σ.Ε που βρίσκονταν σε ελληνικό έδαφος. Οι άνδρες του Δ.Σ.Ε που δεν περίμεναν επίθεση από το αλβανικό έδαφος, αιφνιδιάστηκαν και πριν προλάβουν να αντιδράσουν εξοντώθηκαν σχεδόν όλοι τους. Ακολούθως, ο Λόχος των Λ.Ο.Κ μπήκε πάλι στο αλβανικό έδαφος και μέσω της ίδιας διαδρομής επανήλθε στο γιουγκοσλαβικό έδαφος.

Το αλβανικό υπουργείο Εθνικής άμυνας και οι αλβανικές στρατιωτικές αρχές της περιοχής θορυβήθηκαν από το γεγονός αυτό. Έδωσαν όμως αυστηρή εντολή να μην κοινολογηθεί το περιστατικό και να μη γίνει καμιά διαμαρτυρία προς τις ελληνικές αρχές. Ακολούθως, αφού εξακρίβωσαν την ακριβή πορεία που ακολούθησε στο αλβανικό έδαφος ο Λόχος των Λ.Ο.Κ, διέταξαν μονάδα Γκέγκηδων κομάντος (Βόρειοι Αλβανοί) να καταλάβει ενεδρευτικές θέσεις σε δεσπόζον σημείο αυτής της διαδρομής. Την δεύτερη φορά που επιχείρησε να επαναλάβει το εγχείρημά του ο Λόχος των Λ.Ο.Κ., πάλι μέσω του γιουγκοσλαβικού εδάφους, έπεσε στην ενέδρα των Αλβανών κομάντος. Όπως με πληροφόρησε ο εν λόγω υπαξιωματικός, κανένας από τους άνδρες του Λόχου των Λ.Ο.Κ δεν επέζησε.

Όσοι από αυτούς δεν σκοτώθηκαν στην ενέδρα και έπεσαν στα χέρια των Αλβανών κομάντος, εκτελέστηκαν επί τόπου χωρίς καμιά άλλη διαδικασία. Πρέπει να σημειώσω ότι δεν μπόρεσα να διασταυρώσω από άλλη πηγή την ορθότητα αυτής της πληροφορίας. Κατά την άποψή μου, δεν πρέπει να αποκλείεται αβασάνιστα η περίπτωση του «πισώπλατου χτυπήματος», δηλαδή η παραχώρηση από τους Γιουγκοσλάβους μεθοριακών εδαφών τους προς τις ελληνικές κυβερνητικές δυνάμεις για υπερφαλάγγιση τμημάτων του Δ.Σ.Ε σε διάφορες περιοχές. Εκείνο που επιβάλλεται οπωσδήποτε είναι να μη θεωρηθεί κλειστός ο φάκελος αυτής της υπόθεσης και κυρίως, να διευρυνθεί ακόμα περισσότερο η ιστορική έρευνα προς την κατεύθυνση αυτή.

Ως προς το τρίτο σκέλος, είναι ενδεχόμενο ο Τίτο να μεταβλήθηκε, τελικά, σε πράκτορα των Άγγλων. Η συγκεκαλυμμένη πάντοτε άρνησή του να εφαρμόσει τις οδηγίες της ΚΟΜΙΝΦΟΡΜ και ιδιαίτερα, ο ανεξάρτητος και ιδιότυπος δρόμος που ακολουθούσε για τη μετάβαση στο σοσιαλισμό, αποτελούν ισχυρές ενδείξεις οι οποίες συνηγορούν στην παραδοχή μιας τέτοιας άποψης. Είναι αρκετά περίεργο, εξάλλου, που οι Άγγλοι κατά την κατοχή εφοδίαζαν αφειδώς με όπλα τους κομμουνιστές παρτιζάνους του Τίτο, ενώ στους βασιλόφρονες παρτιζάνους Τσέτνικς του Ντράγκα (ή Ντραγκολιούμπ) Μιχαήλοβιτς έδιναν ελάχιστα. Περίεργο, επίσης, είναι, και το γεγονός, ότι οι Άγγλοι αντέδρασαν χλιαρά, ή σχεδόν δεν αντέδρασαν καθόλου, όταν ο Τίτο συνέλαβε τον Μιχαήλοβιτς τον Μάρτιο του 1946 και τον εκτέλεσε σαν συνεργάτη των Γερμανών, ενώ, όπως είναι γνωστό, οι ίδιοι διατηρούσαν κατά την κατοχή μόνιμες στρατιωτικές αποστολές στις παρτιζάνικες μονάδες του.

Το 1948 αμερικανική ανακριτική επιτροπή αποκατέστησε τη μνήμη του Ντράγκα Μιχαήλοβιτς και ο πρόεδρος Χάρυ Τρούμαν τον τίμησε με το παράσημο των Η.Π.Α. της «Λεγεώνος της αξίας». Τέλος, το γεγονός ότι, αμέσως μετά την αποκήρυξη του Τίτο και της Ένωσης των Γιουγκοσλάβων Κομμουνιστών από την ΚΟΜΙΝΦΟΡΜ, η Δύση έσπευσε να ενισχύσει οικονομικά τη Γιουγκοσλαβία, με αποτέλεσμα αυτή να αποφύγει βέβαιη οικονομική καταστροφή, είναι μία ακόμα ένδειξη ότι ο Τίτο διατηρούσε μυστικούς διαύλους με τους Δυτικούς συμμάχους.

(Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ-ΛΑΡΟΥΣ-ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ. Έκδοση 2006. Τόμος 36^ος, σελ. 409. Αθήνα 2006).

Εντωμεταξύ, οι κυβερνητικές δυνάμεις ενθαρρυμένες από το κλείσιμο των ελληνογιουγκοσλαβικών συνόρων και από τη δυσχερή θέση στην οποία περιήλθε ο Δ.Σ.Ε ενήργησαν επιθετικές αναγνωρίσεις στο Βέρμιο. Την 12^η Ιουλίου 1949 τμήμα ανταρτών έπεσε σε ενέδρα του 518 Τάγματος πεζικού με αποτέλεσμα να συλληφθούν 5 αντάρτες. Το Γ’ Σ.Σ αποφάσισε να προβεί  οριστικά στην εκκαθάριση του Βερμίου από τα εκεί τμήματα του Δ.Σ.Ε. Εκπονήθηκε το επιχειρησιακό σχέδιο ΚΑΡΑΜΠΕΤΣΟΣ και ανατέθηκε στη ΧΙ Μεραρχία η διεύθυνση των εκκαθαριστικών επιχειρήσεων, ενώ η εκτέλεση στην 31^η Ταξιαρχία. Χρησιμοποιήθηκαν δυνάμεις από τα 513, 518 και 553 Τ.Π, από τα 30ό, 45^ο και 64^ο Τάγματα Εθνοφρουράς και δυνάμεις Καταδρομών.

Την 16^η Ιουλίου 1949, τμήματα των ανωτέρω κυβερνητικών δυνάμεων προωθήθηκαν σε διάφορα σημεία του Βερμίου όπως Μαύρη Πέτρα, Τσάπου Καλύβια, Κάτω και Άνω Βέρμιο, Μαρούσα, Ματοτσάϊρο, Πολλά Νερά κτλ. Στο Ματοτσάϊρο τμήματα του 45^ου Τ.Ε και η 5^η Μοίρα Καταδρομών ήλθαν σε επαφή με τμήμα του Δ.Σ.Ε. Ακολούθησε μάχη. Οι κυβερνητικές δυνάμεις υποστηρίζονταν από μαχητικά αεροπλάνα τα οποία έπλητταν τους αντάρτες με βόμβες, ρουκέτες και πολυβολισμούς. Τελικά, την 17^η Ιουλίου 1949 οι αντάρτες διέρρευσαν προς Ρέμα Σεραφείμ. Επίσης, την 17^η προς την 18^η Ιουλίου 1949, άλλο έφιππο ανταρτικό τμήμα κινούμενο από Βέρμιο προς Πάϊκο έπεσε σε στρατιωτική ενέδρα στο χωριό Σεβαστειανά. Με μικρές απώλειες πέτυχε να διαφύγει βορειοανατολικά. Οι εκκαθαριστικές επιχειρήσεις έληξαν την 21^η Ιουλίου 1949.

Οι απώλειες των κυβερνητικών δυνάμεων ήταν 2 νεκροί και 16 τραυματίες, ενώ του Δ.Σ.Ε. 8 νεκροί, 2 συλληφθέντες και 12 παραδοθέντες. Την 20ή Αυγούστου 1949, τμήμα του 45^ου Τάγματος Εθνοφρουράς συγκρούστηκε με τμήμα του Δ.Σ.Ε στο χωριό Αρκουδοχώρι της Νάουσας. Απώλειες εκατέρωθεν: 1 στρατιώτης τραυματίας, 10 αντάρτες παραδοθέντες. Την 22^α Αυγούστου 1949, σε ενέδρα του 44^ου Τάγματος Εθνοφρουράς στο χωριό Τσιόρνοβο (Φυτειά) Βερμίου, βρήκαν το θάνατο 2 αντάρτες. Την 29^η Αυγούστου 1949, τμήμα του 16^ου Ελαφρού Συντ/τος εξόντωσε κατόπιν ενέδρας στο χωριό Επισκοπή Νάουσας 2 αντάρτες. Τέλος, την 30ή Αυγούστου 1949, το ευρισκόμενο στο χωριό Αρκουδοχώρι της Νάουσας 45^ο Τάγμα Εθνοφρουράς συνεπλάκη με 50μελές τμήμα του Δ.Σ.Ε.

Απώλειες εκατέρωθεν: 1 στρατιώτης νεκρός, 3  αντάρτες νεκροί. Η ανώτατη ηγεσία του Στρατού αποφάσισε να οργανώσει εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στο Γράμμο και στο Βίτσι, όπου είχαν καταφύγει και οχυρωθεί οι δυνάμεις του Δ.Σ.Ε. Εκπονήθηκε σχέδιο με το συνθηματικό όνομα ΠΥΡΣΟΣ το οποίο όριζε τη διάρκεια των επιχειρήσεων από την 2^α μέχρι την 30ή Αυγούστου 1949. Την 3^η Αυγούστου 1949 ισχυρές δυνάμεις του κυβερνητικού στρατού κινήθηκαν και προσέβαλαν τον Άγιο Χριστόφορο Πυρσόγιαννης. Οι επιθέσεις του αποκρούστηκαν με επιτυχία. Την 5^η Αυγούστου 1949 υποστηριζόμενες από 40 πυροβόλα και μαχητικά αεροπλάνα πραγματοποίησαν άλλη σφοδρή επίθεση στο Τσάρνο του Γράμμου.

Και εδώ ο επιθέσεις τους αποκρούστηκαν. Την 10^η του ιδίου μηνός άρχισε η μάχη στο Βίτσι. Ο κυβερνητικός στρατός διέθεσε όλο τον όγκο των δυνάμεών του στη μάχη αυτή. Ύστερα από πολυήμερες σκληρές μάχες, την 15^η με 16^η Αυγούστου 1949 τα τμήματα του Δ.Σ.Ε εγκατέλειψαν το Βίτσι και ελίχθηκαν στο Γράμμο. Την 20ή Αυγούστου 1949 συνήλθε το Π.Γ της Κ.Ε του Κ.Κ.Ε και έκανε κριτική για τις μάχες στο Βίτσι. Μεταξύ όλων των άλλων, στην απόφαση που έλαβε μας παρέχεται η πληροφορία ότι κατά τη σύμπτυξη από το Βίτσι προς το Γράμμο οι δυνάμεις του Δ.Σ.Ε δέχτηκαν γιουγκοσλαβικά πυρά από τα νώτα:

«στ) Η κατάσταση στη Γιουγκοσλαβία έπαιξε σοβαρό ρόλο στην όλη έκβαση των επιχειρήσεων στο Βίτσι. Οι ενέργειες των τριτσκιστών ηγετών του Βελιγραδίου – οργάνωση λιποταξιών, συκοφαντική εκστρατεία, ελευθερία εισόδου των μοναρχοφασιστικών στρατευμάτων στο γιουγκοσλαβικό έδαφος στο Καϊμάκτσαλαν που από εκεί πλευροκόπησαν τις δυνάμεις μας κλπ., κλπ., – μας υποχρέωναν να έχουμε διάταξη στα γιουγκοσλαβικά σύνορα που μας αδυνάτιζε στο μέτωπο με το μοναρχοφασισμό, μας υποχρέωσε πρόωρα να συμπτυχθούμε από τα αριστερά μας παρ’ όλο που δεν το επέβαλε η τακτική κατάσταση. Η διαγωγή των Τιτικών τροτσκιστών μας υποχρέωνε να υπολογίζουμε και σε χτύπημα των δυνάμεών μας του αριστερού της διάταξής μας, από  τακτικά στρατεύματα. Και οι τέτοιες ανησυχίες μας επαληθεύτηκαν.

 Τα τμήματά μας του αριστερού της διάταξής μας, όταν συμπτύσσονταν, δέχτηκαν γιουγκοσλαβικά πυρά από τα νώτα στα αντερείσματα Αγίου Γερμανού και μέσα σε ελληνικό έδαφος. Στην ιδεολογική προετοιμασία του μοναρχοφασισμού σπουδαία θέση είχε το ζήτημα ότι στο Βίτσι θα εξοντώσουν τους αντάρτες σε συνεργασία με τον Τιτικό στρατό. Στο Βίτσι έγινε αυτό το βήμα. Ο Τιτικός στρατός χτύπησε από τα νώτα τα τμήματά μας».

(ΤΟ Κ.Κ.Ε. Επίσημα κείμενα. Τ. 6^ος, σελ.379. Αθήνα 1987).

 Την 22^α Αυγούστου 1949 άλλα τμήματα του Δ.Σ.Ε αντιμετώπισαν ισχυρές κυβερνητικές δυνάμεις και έκαναν ελιγμό προς Ζαγόρια και ακολούθως προς Τζουμέρκα. Την 24^η Αυγούστου 1949, ο κυβερνητικός στρατός συγκέντρωσε όλο τον όγκο των δυνάμεών του και άρχισε τη δεύτερη μάχη του Γράμμου. Μετά από σκληρές επιθέσεις και αντεπιθέσεις στο Τσάρνο, στο Μονόπυλο, στους Αράπηδες, στα Ψωριάρικα, στη Σκάλα, στα Φούσια, στην Πόρτα-Οσμάν, στην Μαύρη Πέτρα, στη Μπάτρα και σε άλλες τοποθεσίες, την 28η Αυγούστου 1949 κατόρθωσε να καταλάβει όλο το Γράμμο.

«Έτσι τελείωσε ο τρίχρονος σκληρός και ηρωικός αγώνας του Δ.Σ.Ε ενάντια στη ντόπια αντίδραση και τους Αγγλοαμερικάνους ιμπεριαλιστές, για τη λευτεριά, την εθνική ανεξαρτησία και τη δημοκρατική αναγέννηση του τόπου. Μαχητές, μαχήτριες και στελέχη του Δ.Σ.Ε έγραψαν με την πάλη τους καινούργιες σελίδες ηρωισμού και μόνο με την πολλαπλάσια δύναμη 70 προς 1 και με τα σύγχρονα αμερικάνικα πολεμικά μέσα μπόρεσε ο κυβερνητικός στρατός τελικά να επιβληθεί».

(ΤΟ ΚΚΕ. Επίσημα κείμενα. Τόμος 6^ος, σελ. 553. Αθήνα 1987).

Μετά την πτώση του Γράμμου, ο κύριος όγκος των δυνάμεων του Δ.Σ.Ε διέρρευσε προς Αλβανία, ενώ μερικές μονάδες κατόρθωσαν να διαφύγουν προς Βουλγαρία. Ιδού τι γράφει ο Γούσιας αναφερόμενος στο εν λόγω θέμα:

«Μετά την κατάληψη της Πόρτα-Οσμάν, είπα στον Ν. Ζαχαριάδη ότι η αντίστασή μας στο Γράμμο τελείωσε, αν συνεχίσουμε θα υπερφαλαγγιστούμε και θα εγκλωβιστούμε, γι’ αυτό προτείνω ένα κανονικό και συντεταγμένο τράβηγμα των δυνάμεών μας προς Αλβανία και σταμάτημα του πολέμου. Περισσότερο από αυτό που δώσαμε επί 3½ χρόνια δεν μπορούμε να δώσουμε, άλλωστε δεν έχει καμιά έννοια η συνέχισή του. Συμφώνησε μ’ αυτή μου την πρόταση και τη νύχτα κινηθήκαμε απ’ αυτή τη θέση προς Μπάτρα, όπου και φτάσαμε στις 28 Αυγούστου το πρωί. Στις 28 Αυγούστου είμασταν κοντά στην Μπάτρα.

 Δώσαμε διαταγή οι 16 και 18 Ταξιαρχίες να περάσουν στο Πέτσου, τη νύχτα να περάσει και η VII Μεραρχία. Φτιάξαμε συνεργεία να μαζεύουμε τον κόσμο μας και με όλες τις δυνάμεις που δεν έχουν διάταξη να μπαίνουν στην Αλβανία. Τα τμήματα της διάταξης, ύστερα από πίεση, θα μπαίναν συνταγμένα στην Αλβανία, πρέπει η υποχώρηση να γίνει πειθαρχικά και με τις δυνάμεις συνταγμένες. Το 2522 ο αντίπαλος το πήρε, γιατί ήταν γυμνό και ανοχύρωτο. Στον Προφήτη Ηλία, Κάμενικ και Άγιο Χριστόφορο οι επιθέσεις αποκρούστηκαν. Στον τομέα από Κουκούλι μέχρι Κάμενικ βάλαμε υπεύθυνο τον Κ. Κολιγιάννη και βοηθό του τον Ζήση Ζωγράφο, με αποστολή να μπάσει όλες τις δυνάμεις στην Αλβανία, τη νύχτα στις 29 προς 30 Αυγούστου 1949 …

 Την νύχτα στις 29 προς 30 Αυγούστου κανονικά και συνταγμένα μπήκαν τα τμήματά μας στην Αλβανία. Στείλαμε τηλεγραφήματα στα τμήματα της 1^ης θεσσαλικής Μεραρχίας, της 2^ης Μεραρχίας Διαμαντή της Ρούμελης, απόσπασμα Πετρίτη και VI Μεραρχία να υποχωρήσουν άλλοι προς Αλβανία και άλλοι προς Βουλγαρία. Οι Θεσσαλοί, οι Ρουμελιώτες, Πετρίτης, τον Σεπτέμβρη μέχρι αρχές Οκτώβρη, είχαν μπει στην Αλβανία. Η VI Μεραρχία μας αφού αντιμετώπισε την εκστρατεία του αντιπάλου από 20 Αυγούστου μέχρι 1^η Σεπτέμβρη 1949, υποχώρησε προς Βουλγαρία. Η VII Μεραρχία μας, αφού έδωσε μια σειρά μάχες τον Σεπτέμβρη – Οκτώβρη, με διαταγή συμπτύχθηκε προς τη Βουλγαρία. Αμέσως μετά την υποχώρηση των τμημάτων του Βίτσι-Γράμμου, το γενικό Αρχηγείο ανακοίνωσε την κατάπαυση του πολέμου, για να σταματήσει η αιματοχυσία, για να ειρηνεύσει ο τόπος, για δημοκρατικοποίηση της εσωτερικής ζωής του τόπου … »

(Γιώργης Βοντίτσος (Γούσιας) : ΟΙ ΑΙΤΙΕΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΗΤΤΕΣ, ΤΗ ΔΙΑΣΠΑΣΗ ΤΟΥ Κ.Κ.Ε ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ. Τόμος 1^ος, σελ. 552-554. Αθήνα 1977).

ΕΠΙΛΟΓΟΣ: ΟΙ ΑΝΤΑΡΤΟΟΜΑΔΕΣ  ΤΟΥ Δ.Σ.Ε ΜΕΤΑ ΤΟΝ ΕΜΦΥΛΙΟ

 Παρά την οριστική ήττα του Δ.Σ.Ε και την απόσυρση του συνόλου των δυνάμεών του προς Αλβανία και Βουλγαρία, από το Γενικό Αρχηγείο του δόθηκε εντολή σε πολλές ανταρτοομάδες να παραμείνουν στην Ελλάδα και να δρούν σποραδικά. Αυτή η εντολή εντάσσονταν στην αντίληψη ότι η ήττα του Δ.Σ.Ε ήταν προσωρινή και ότι αυτός έπρεπε να έχει συνεχώς «το όπλο παρά πόδα». Μέσα στα πλαίσια αυτής της εντολής ο Λόχος Βερμίου με επικεφαλής τον Ναουσαίο Ταγματάρχη Γρηγόριο Λιόλιο διατάχτηκε να παραμείνει σ’ αυτή την περιοχή μέχρι νεωτέρας διαταγής. Στην περιοχή αυτή κατέφυγαν επίσης και οι Ναουσαίοι Βασίλειος Μπαμπάτσης (Γρανίτης), Ιωάννης Μπέρσος, Δημήτριος Πράπας (Τάκης), Ιωάννης Ψαρογιάννης, Κωνσταντίνος Κελέσμητος (Μακρής) από το Χωροπάνι (Στενήμαχος), Αλέκος Παπαπαναγιώτου, πολιτικός επίτροπος της 24^ης Ταξιαρχίας από τη Γιαβόρνιτσα (Τρίλοφος), Κωνσταντίνος Βύζας από το Τσιόρνοβο (Φυτειά) κ.ά. (Όλγα Μάστορα-Ψαρογιάννη: ΣΤΟ ΔΡΟΜΟ ΤΟΥ ΧΡΕΟΥΣ. Σελ. 146. Αθήνα 1995).

Η σύνθεσή του Λόχου του Λιόλιου ήταν μειωμένη, σχεδόν, κατά το ήμισυ. Διέθετε μόλις 25-30 μάχιμους άνδρες και ελάχιστους άλλους που εκτελούσαν βοηθητικές υπηρεσίες. Σύμφωνα με όσα μου αποκάλυψε ο ίδιος ο Λιόλιος, το τμήμα του είχε δύο ικανότατους οδηγούς, τους Ελευθέριο Γιάγκο, από το Άνω Γραμματικό και Ιωάννη Ιντινάκη, από το Μεσημέρι Έδεσσας. Αμφότεροι ήταν έμπειροι και άριστοι γνώστες του εδάφους, σε πολλές δε περιπτώσεις έσωσαν το τμήμα από βέβαιη εξόντωσή του από ενέδρες των κυβερνητικών δυνάμεων. Τα συνήθη λημέρια αυτού του μικρού τμήματος βρίσκονταν σε δασωμένα κυρίως μέρη, όπως στο Ντραζίλοβο, στη Ναουσαίϊκη Μπάρα, στα Χτένια και σε άλλες τοποθεσίες του Βερμίου.

Κατασκεύασαν κατάλληλες καλύβες στις οποίες κατέφευγαν για να αναπαυθούν μετά από εξαντλητική πορεία ή να προστατευθούν από τις δυσμενείς καιρικές συνθήκες. Ως προς το ζήτημα του εφοδιασμού του τμήματος με τρόφιμα και άλλα αναγκαία είδη, πρέπει να σημειώσω ότι ο Λιόλιος είχε συνεχή επαφή με παράνομη ομάδα παλιών Ναουσαίων ΕΑΜικών αγωνιστών, οι οποίοι, παρά τους διώξεις που είχαν υποστεί διαχρονικά από την Ασφάλεια από το 1945 μέχρι το 1949, εξακολουθούσαν ακόμα να δρουν. Θα κάνω ονομαστική αναφορά για τα πλέον δραστήρια μέλη αυτής της ομάδας που ήταν οι Αντώνιος Βλάχος, Ιωάννης Μώκιος, Θεοφάνης Σαλίμκας, Θεόδωρος Κεφαλούδης, Θεόδωρος Βαρθολομαίος, Χρήστος Ανδρέου ή Νιάνιας κ.ά.

Αυτοί μετέφεραν τρόφιμα, είδη ένδυσης και υπόδησης κλπ. στις καλύβες των κτημάτων τους απ’ όπου πήγαιναν και τα παραλάμβαναν οι αντάρτες του Λιόλιου. Υπήρξαν όμως και περιπτώσεις, που λόγω έλλειψης τροφίμων κατά το χειμώνα, οι άνδρες αυτού του τμήματος αναγκάστηκαν να τρέφονται μόνο με κάστανα. Σε άλλες περιπτώσεις, κατέβαιναν στις αγροτικές τοποθεσίες της Νάουσας Λαζαράσκα, Μπλάνα και Μηλίτσα και ξερίζωναν πατάτες και άλλα λαχανικά με τα οποία τρέφονταν. Το τμήμα του Λιόλιου διέθετε ασύρματο με τον οποίο έρχονταν σε τακτική επαφή με το Γενικό Αρχηγείο για τη λήψη εντολών.

Υπογραμμίζω ότι αυτές οι ανταρτοομάδες, συγκριτικά με τις προγενέστερες, όταν δηλαδή υφίστατο ακόμα ο Δ.Σ.Ε, ήταν υποχρεωμένες να δρουν κάτω από τις πιο δύσκολες και επικίνδυνες συνθήκες. Απομονωμένες και αποκομμένες τελείως από τον ανύπαρκτο πλέον φυσικό κορμό τους, τον Δ.Σ.Ε, αντιμετώπιζαν σε κάθε τους βήμα τη συνεχή απειλή της ολοκληρωτικής εξόντωσής τους, λόγω των συστηματικών διώξεων τις οποίες υφίσταντο από τα αποσπάσματα της Χωροφυλακής, του Στρατού και τα ένοπλα παρακρατικά τμήματα. Κατά την άποψή μου, στις ομάδες αυτές θα πρέπει να αναγνωρισθεί ανεπιφύλακτα το στοιχείο της τόλμης, της γενναιότητας και της υψηλής αίσθησης για την εκτέλεση του καθήκοντος, ιδίως σ’ αυτούς που βρίσκονταν επικεφαλής τους.

Η ύπαρξη και δράση στην Ελλάδα των εν λόγω ανταρτοομάδων καλύφθηκε και με απόφαση της 6^ης Ολομέλειας της Κ.Ε του Κ.Κ.Ε, η οποία συνήλθε στην Αλβανία την 9^η Οκτωβρίου 1949, στην οποία, μεταξύ όλων των άλλων, αναφέρεται ότι:

«Με βάση την καινούργια κατάσταση που δημιουργείται, μπροστά στο Κόμμα προβάλλουνε τα ακόλουθα βασικά καθήκοντα. α) Να σταματήσει σήμερα τον ένοπλο αγώνα αφήνοντας μόνο μικρά παρτιζάνικα τμήματα, σαν μέσο πίεσης για όσο το δυνατόν περισσότερο εκδημοκρατισμό της πολιτικής ζωής του τόπου, με βάση τις προτάσεις της Σ.Ε (Σοβιετικής Ένωσης) και σαν μορφή άμυνας εναντίον του δολοφονικού οργίου των κρατικών και παρακρατικών οργάνων του μοναρχοφα-σισμού».

(ΤΟ Κ.Κ.Ε. Επίσημα κείμενα. Τόμος 7^ος, σελ. 16. Αθήνα 1995).

Τον Νοέμβριο του 1949, τρεις άνδρες του τμήματος Λιόλιου βρήκαν το θάνατο από έκρηξη νάρκης σε μονοπάτι κοντά στην ημιορεινή περιοχή Ιταλικά της Νάουσας. Οι άνδρες αυτοί ήταν οι Ναουσαίοι Θωμάς Λιόλιος, αδελφός του αρχηγού του τμήματος Γρηγορίου Λιόλιου, Λάκης Παρόλας και Ιωάννης Τόσκας. Το μονοπάτι το είχαν παγιδεύσει με νάρκες από την προηγούμενη μέρα χωροφύλακες από τη Νάουσα και Μ.Α.Υ από το χωριό Γιαννακοχώρι, οι οποίοι είχαν πληροφορίες από παραδοθέντα αντάρτη ότι από εκεί περνούσαν συχνά οι αντάρτες. Μετά τη ναρκοθέτηση, οι ίδιοι και σε κάποια απόσταση από το μονοπάτι, έστησαν ενέδρα και περίμεναν.

Η έκρηξη σημειώθηκε σε νυχτερινή ώρα. Ακούονταν συνεχώς οι δυνατές κραυγές πόνου των θανάσιμα τραυματισμένων ανταρτών, πριν ακόμα αυτοί εκπνεύσουν. Όμως οι χωροφύλακες και οι άνδρες των Μ.Α.Υ δεν τους πλησίασαν τη νύχτα από το φόβο ενδεχόμενης παγίδας. Το πρωί το μεικτό απόσπασμα παρέλαβε τα πτώματα των 3 ανταρτών, τα μετέφερε στη Νάουσα, στο Κιόσκι (Δημοτικό πάρκο), στο χώρο ακριβώς που βρίσκονταν προηγουμένως τα γραφεία του Κ.Ε.Π και τα εξέθεσε στην κοινή θέα. Άκουσα για το περιστατικό και πήγα κι εγώ στο Κιόσκι να δω από κοντά τους νεκρούς αντάρτες. Τα πρόσωπά τους ήταν κατάχλωμα, σαν κερί, από την πολύωρη και ακατάσχετη αιμορραγία που είχαν υποστεί όλη τη νύχτα.

Δεν θα ξεχάσω ποτέ από τη μνήμη μου τη σκηνή, όταν είδα τη μάνα ενός από τους νεκρούς αντάρτες (δεν θα αναφέρω το όνομά της), που έμαθε για το θάνατο του γιου της και είχε έλθει να τον δει, να προσπαθεί με σπαρακτικά κλάματα να αγκαλιάσει το άψυχο σώμα του, ενώ οι χωροφύλακες είχαν ριχτεί επάνω της, την είχαν αρπάξει στα χέρια τους και την απομάκρυναν βίαια, σέρνοντάς την στο χώμα σαν να ήταν καροτσάκι. Επανερχόμενος στο θέμα των ανταρτοομάδων που δρούσαν στην Ελλάδα, πρέπει να σημειώσω ότι η 7^η Ολομέλεια της Κ.Ε του Κ.Κ.Ε, η οποία συνήλθε την 14^η με 18^η Μαΐου 1950 στη Ρουμανία, στην απόφασή της «Για την κατάσταση στην Ελλάδα και τα καθήκοντα του Κόμματος», καθόρισε νέα καθήκοντα γι’ αυτές. Ειδικότερα, γίνεται λόγος ότι:

«… σπουδαίο ρόλο θα παίξουν οι ανταρτοομάδες. Αποστολή τους είναι να βοηθήσουν στην αναδιοργάνωση του λαϊκοδημοκρατικού κινήματος στο χωριό, στην οργάνωση και καθοδήγηση της πάλης της φτωχομεσαίας αγροτιάς, για τη ζωή και τις ελευθερίες, την ένοπλη άμυνα της αγροτιάς ενάντια στην τρομοκρατία που κάνουν οι μοναρχοφασιστικές συμμορίες και ο άλλος μοναρχοφασιστικός κρατικός οργανισμός, η τιμωρία των προδοτών, η βοήθεια για το μπάσιμο κομματικών στελεχών στις πόλεις. Η τέτοια αποστολή των ανταρτοομάδων απαιτεί ανανέωση του έμψυχου υλικού των με νέο υλικό, πολιτικά, οργανωτικά, τεχνικά προπαρασκευασμένο σε ειδικές σχολές. Πρέπει να λυθεί το πρόβλημα του εφοδιασμού των ανταρτοομάδων με ειδικό οπλισμό μέσα διαβίβασης, ρουχισμού, υπόδησης.

 Η πολιτική, οργανωτική, τεχνική προπαρασκευή μαχητών για τις ανταρτοομάδες πρέπει να αποτελέσει μια δουλειά με διάρκεια. Η καθοδήγηση των ανταρτοομάδων πρέπει να γίνεται από το στρατιωτικό τμήμα της Κ.Ε του Κ.Κ.Ε. Η ύπαρξη των ανταρτοομάδων, η εκπλήρωση της αποστολής τους, απαιτεί τη δημιουργία γερού παράνομου μηχανισμού και ενός γερού διχτύου πληροφοριών … »

(ΤΟ Κ.Κ.Ε. Επίσημα κείμενα. Τόμος 7^ος, σελ. 39. Αθήνα 1995).

Παρά τις ανωτέρω αποφάσεις της Κ.Ε του Κ.Κ.Ε για τις ανταρτοομάδες στην Ελλάδα, η διαδρομή του χρόνου απέδειξε ότι η περαιτέρω ύπαρξη και δράση τους δεν εξυπηρετούσε πλέον καμιά απολύτως σκοπιμότητα.

Το αντίθετο, μάλιστα. Η Δεξιά, κυριολεκτικά, τις θεωρούσε μάννα εξ ουρανού, γιατί της παρείχαν τη δυνατότητα να διαιωνίζει τη βία, την τρομοκρατία και τις διώξεις κατά του δημοκρατικού λαού της χώρας και μετά τη λήξη του Εμφυλίου, με το πρόσχημα δήθεν του συνεχιζόμενου κινδύνου από τον «συμμοριτισμό». Η ηγεσία του Κ.Κ.Ε θα το αντιληφθεί αυτό, θα θεωρήσει ότι είναι περιττή πλέον η ύπαρξή τους και πολύ σύντομα θα διαβιβάσει εντολή σ’ αυτές να εγκαταλείψουν το ελληνικό έδαφος και να καταφύγουν προς Αλβανία και  Βουλγαρία. Στο Βέρμιο, όπως προανέφερα, υπήρχε το τμήμα του Λιόλιου και τα άλλα στελέχη του Δ.Σ.Ε που είχαν καταφύγει εκεί.

Μετά την εντολή για τη διάλυση των ανταρτομάδων και την αναχώρησή τους από την Ελλάδα, οι Ναουσαίοι Βασίλειος Μπαμπάτσης (Γρανίτης) και Δημήτριος Πράπας, επειδή δεν ήταν εύκολη η διαφυγή τους προς Αλβανία, κατέφυγαν τον Νοέμβριο του 1949 αρχικά στο Πάϊκο. Από εκεί μπήκαν παράνομα στο γιουγκοσλαβικό έδαφος και χωρίς να γίνουν αντιληπτοί κατέληξαν στη  Βουλγαρία. Τον Απρίλιο του 1950, ο πρώην πολιτικός επίτροπος της 24^ης Ταξιαρχίας του Δ.Σ.Ε Αλέκος Παπαπαναγιώτου, διέρρευσε με μερικούς άλλους στο Σινιάτσικο και κατόρθωσε τελικά να διαφύγει στην Αλβανία.

Τελευταίος, την 21^η Ιουνίου 1950, εγκατέλειψε το Βέρμιο και ο Γρηγόριος Λιόλιος, ο οποίος μαζί με τους άλλους αντάρτες, ακολουθώντας την ίδια διαδρομή κατόρθωσαν να μπουν στο αλβανικό έδαφος. Έτσι, με τη διάλυση των ανταρτοομάδων, δόθηκε οριστικό τέλος στην ένοπλη δράση του Δ.Σ.Ε στη χώρα. Όμως, το Κ.Κ.Ε δεν θα παραμείνει αδρανές. Θα επιρρίψει ιδιαίτερη βαρύτητα από εδώ και στο εξής στη συνέχιση της παράνομης πολιτικής δράσης με την ίδρυση παράνομων κομματικών μηχανισμών στη χώρα, τα ηγετικά στελέχη των οποίων, κατά κανόνα, θα αποστέλλονται από το εξωτερικό.

Και εδώ η Δεξιά θα χρησιμοποιήσει σαν εφαλτήριο την ύπαρξη και δράση αυτών των οργανώσεων και θα σπεύσει να διατυμπανίσει προς όλες τις κατευθύνσεις ότι «Όλες οι παράνομες οργανώσεις του Κ.Κ.Ε διενεργούν κατασκοπεία εις βάρος της Ελλάδος». Κατόπιν τούτου, όσα από τα μέλη αυτών των οργανώσεων συλλαμβάνονταν, προσάγονταν στα στρατοδικεία, δικάζονταν και καταδικάζονταν για «εσχάτη προδοσία» και σαν «κατάσκοποι ξένης χώρας». Και στην περίπτωση αυτή, δηλαδή, υπήρχε η εύσχημη δικαιολογία για τη Δεξιά να επιμένει στην αναγκαία διατήρηση όλων των υπαρχόντων μηχανισμών βίας, καταστολής, διώξεων και τρομοκρατίας, σε μια χώρα που το καθεστώς της προβάλλονταν τύποις δημοκρατικό, ενώ στην ουσία ήταν ένα στυγνό δικτατορικό καθεστώς που έφερε κοινοβουλευτικό μανδύα.

 Μετά τη λήξη του Εμφυλίου πολέμου, ο Νίκος Μπελογιάννης, πολιτικός επίτροπος της Χ Μεραρχίας του Δ.Σ.Ε. η οποία επιτέθηκε και κατέλαβε τη Νάουσα την 11^η Ιανουαρίου 1949 (ο οποίος είχε μπει κρυφά στην Ελλάδα και δρούσε παράνομα), συλλαμβάνεται στην Αθήνα μαζί με άλλους κομμουνιστές, παραπέμπεται σε Στρατοδικείο, δικάζεται και καταδικάζεται σε θάνατο. Τα ξημερώματα της Κυριακής της 30ής Μαρτίου 1952, μαζί με τους Δημήτριο Μπάτση, Ηλία Αργυριάδη και Νίκο Καλούμενο, οδηγούνται στο εκτελεστικό απόσπασμα από ακροδεξιούς στρατιωτικούς και, υπό το φως των προβολέων των στρατιωτικών αυτοκινήτων, εκτελούνται.

Στο κτίριο του Στρατοδικείου Αθηνών επί της οδού Ακαδηµίας 9, εκείνο το πρωινό της Παρασκευής 24 Ιουλίου 1953 υπήρχε πολύς κόσµος. ∆ηµοσιογράφοι, φωτορεπόρτερ, αστυνοµικοί και απλός κόσµος προσπαθούν να στριµωχτούν στη µικρή αίθουσα που θα δικαζόταν ένας λιγνός 51χρονος φυµατικός, ο οποίος φτάνει µε την κλούβα της Βασιλικής Χωροφυλακής φορώντας ένα ολόλευκο καλοκαιρινό κοστούµι και χειροπέδες στα χέρια. Αν και είναι σίγουρος για την τύχη που τον περιµένει, ο Νίκος Πλουµπίδης, σηµαίνον στέλεχος του Κ.Κ.Ε, παραµένει ψύχραιµος.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ

Το άρθρο αυτό, με μερικές προσθήκες, είναι απόσπασμα από το βιβλίο μου «Η ΝΑΟΥΣΑ ΣΤΗ ΔΙΝΗ ΤΟΥ ΕΜΦΥΛΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ». ΝΑΟΥΣΑ 2008

————————

*ΣΤΕΡΓΙΟΣ ΣΠΥΡ. ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ

ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΕΡΕΥΝΗΤΗΣ-ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

ΝΑΟΥΣΑ

*Στέργιος Αποστόλου – Βιογραφικά στοιχεία -Εργογραφία (κάνετε κλικ)

————————

Σημείωση Φαρέτρας: Όλα τα κείμενα του Στέργιου Αποστόλου μπορείτε να τα διαβάσετε ΕΔΩ

————————

ΥΠΟΜΝΗΜΑ – ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

— ΤΟ Κ.Κ.Ε. Επίσημα κείμενα. Τόμος 6^ος, σελ. 497-503. Αθήνα 1987

— ΤΟ Κ.Κ.Ε. Επίσημα κείμενα. Τόμος 6^ος, σελ. 356. Αθήνα 1987

— ΤΟ Κ.Κ.Ε. Επίσημα κείμενα. Τόμος 6^ος, σελ. 366-367. Αθήνα 1987

— (Γιώργης Βοντίτσος – Γούσιας): ΟΙ ΑΙΤΙΕΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΗΤΤΕΣ ΤΗ ΔΙΑΣΠΑΣΗ ΤΟΥ Κ.Κ.Ε ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ. Τόμος 1^ος, σελ. 500-504. Αθήνα 1977

— Περιοδικό ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ, Ιούνιος 1949

— Αλέξανδρος. Α. Χατζηκώστας: Η ΗΜΑΘΙΑ ΣΤΟΝ ΕΜΦΥΛΙΟ (1946-1949). Σελ. 135. Βέροια 2006

— ΤΟ Κ.Κ.Ε. Επίσημα κείμενα. Τόμος 6^ος, σελ. 553. Αθήνα 1987

— Γιώργης Βοντίτσος (Γούσιας): ΟΙ ΑΙΤΙΕΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΗΤΤΕΣ ΤΗ ΔΙΑΣΠΑΣΗ ΤΟΥ Κ.Κ.Ε ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ. Τόμος 1^ος, σελ. 524-529. Αθήνα 1977

— Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ-ΛΑΡΟΥΣ-ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ. Έκδοση 2006. Τόμος 36^ος, σελ. 409. Αθήνα 2006

— ΤΟ Κ.Κ.Ε. Επίσημα κείμενα. Τόμος 6^ος, σελ.379. Αθήνα 1987

— ΤΟ Κ.Κ.Ε. Επίσημα κείμενα. Τόμος 7^ος, σελ. 39. Αθήνα 1995

— (https://www.rizospastis.gr/story.do?id=5379245)

— (https://www.lifo.gr/san-simera/stis-30-martioy-toy-1952-o-nikos-mpelogiannis-katadikazetai-se-thanato-kai-ekteleitai)

— (ttps://www.ethnos.gr/history/article/117133/nikosploympidh)

— Γιώργης Βοντίτσος (Γούσιας) : ΟΙ ΑΙΤΙΕΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΗΤΤΕΣ, ΤΗ ΔΙΑΣΠΑΣΗ ΤΟΥ Κ.Κ.Ε ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ. Τόμος 1^ος, σελ. 552-554. Αθήνα 1977

— Όλγα Μάστορα-Ψαρογιάννη: ΣΤΟ ΔΡΟΜΟ ΤΟΥ ΧΡΕΟΥΣ. Σελ. 146. Αθήνα 1995