Όλα ανοιχτά το 2022 / Τεράστια ανοιχτά υγειονομικά, οικονομικά και κοινωνικά μέτωπα

Μεγαλύτερες όλων η πανδημία και η ενεργειακή κρίση, οι οποίες απειλούν με συνέπειες που θα καθορίσουν αρνητικά τις ζωές εκατοντάδων εκατομμυρίων ανθρώπων στον δυτικό κόσμο, που παραπατάει καθώς αναζητά νέες σταθερές.

Η παραλλαγή Όμικρον του κορωνοϊού SARS-CoV-2, με τις δεκάδες μεταλλάξεις της, είναι ήδη εδώ, κυριαρχεί ή θα κυριαρχήσει σε ελάχιστο χρόνο και ήδη προκαλεί σοβαρές παρενέργειες στη λειτουργία των κοινωνιών και, ενδεχομένως των οικονομιών – εάν επανέλθουν τα λοκντάουν, όπως ήδη επαπειλείται σε πλήθος ευρωπαϊκών χωρών.

Στη χώρα μας η κατάσταση είναι εξαιρετικά ανησυχητική, καθώς το επίπεδο του πλήρους εμβολιασμού είναι χαμηλό ενόψει των υψηλών αναγκών, λίγο κάτω από το 70% του συνόλου του πληθυσμού.

Το πιο αρνητικό στοιχείο όμως είναι ότι οι δύο δόσεις εμβολίου δεν παρέχουν αρκετή ασφάλεια, συνεπώς απαιτούνται τρεις δόσεις για ικανοποιητική προστασία. Επιπλέον, το ποσοστό του ενήλικου πληθυσμού που έχει εμβολιαστεί με τρεις δόσεις δεν ξεπερνά το 30%, ενώ το 20% των ατόμων άνω των 60 ετών δεν έχει λάβει ούτε τις δύο δόσεις – ποσοστό που αναμένεται να βελτιωθεί κάπως με την υποχρεωτικότητα από τα μέσα Ιανουαρίου.

Πανδημία χωρίς ορατό τέλος

Με απλά λόγια, μπορεί να εκτιμάται ότι η Όμικρον προκαλεί ελαφρύτερα συμπτώματα, ωστόσο εκατομμύρια άνθρωποι στη χώρα μας είναι μερικώς ή πλήρως εκτεθειμένοι στη νέα παραλλαγή. Και μένει να δούμε ποια ακριβώς θα είναι η επίπτωσή της στον «γηρασμένο» ελληνικό πληθυσμό.

Συνεπώς ένα ακόμη τεράστιο υγειονομικό ρίσκο βρίσκεται μπροστά μας, καθώς τα μεγάλα μειονεκτήματα του πληθυσμού της χώρας είναι ο μερικός – ή καθόλου – εμβολιασμός και η αδυναμία των (ούτως ή άλλως περιορισμένης ποσότητας) μονοκλωνικών αντισωμάτων και των αντισωμάτων που έχουν προκληθεί λόγω της νόσησης με την προηγούμενη παραλλαγή Δέλτα.

Παρότι πολλοί βιάστηκαν να προεξοφλήσουν ότι τα ηπιότερα συμπτώματα της Όμικρον αποτελούν ένα προανάκρουσμα μετατροπής του SARS-CoV-2 σε έναν ελέγξιμο ενδημικό ιό, το πιθανότερο είναι ότι πολύ απέχουμε ακόμη από τον περιορισμό της λοίμωξης Covid-19. Τίποτε άλλωστε δεν εγγυάται ότι ο ιός θα αποδυναμώνεται με την πάροδο του χρόνου, αφού, όπως επισημαίνουν πολλοί ιολόγοι, η εξέλιξη των ιών δεν είναι ευθύγραμμη.

Έχει μεγάλο ενδιαφέρον η επισήμανση του καθηγητή Ανοσολογίας στο Τμήμα Βιολογικών Εφαρμογών και Τεχνολογιών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Γιώργου Θυφρονίτη, όπως κατεγράφη στην ιστοσελίδα Euro2day στις 7 Δεκεμβρίου 2021:

«Ο ιός δεν είναι έξυπνος. Είναι ένα βιολογικό υλικό που υπόκειται στους νόμους της φύσης. Είναι τυχαίος ο τρόπος που συμβαίνουν οι αλλαγές, οι μεταλλάξεις. Το μελετούμε αλλά δεν μπορούμε να το ελέγξουμε και να το προβλέψουμε. (…) Η ανθρωπότητα έχει ζήσει χιλιάδες χρόνια με ασθένειες όπως είναι η φυματίωση και όπως ήταν η ευλογιά, διατηρώντας πολύ υψηλή μεταδοτικότητα και πολύ υψηλή θνησιμότητα. Τα θύματα που είχαμε ήταν εκατοντάδες εκατομμύρια».

Κοινώς, η πορεία της πανδημίας αποτελεί το μεγαλύτερο ρίσκο του 2022.

Ετοιμόρροπο ΕΣΥ

Η αναμενόμενη νέα μεγάλη διασπορά του κορωνοϊού, που πιθανότατα θα επιφέρει μια ακόμη έξαρση της Covid-19, βρίσκει, δυστυχώς, το Εθνικό Σύστημα Υγείας σε πολύ δύσκολη κατάσταση, εξαιρετικά επιβαρυμένο από τις συνέπειες της Δέλτα, με 30% περισσότερους διασωληνωμένους συγκριτικά με τον προηγούμενο Δεκέμβριο.

Ακόμη και αν υποθέσουμε ότι η νοσηρότητα θα είναι χαμηλότερη, το τεράστιο ποσοστό των εκτεθειμένων στην Όμικρον, η πολύμηνη καταπόνηση του ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού, οι περιορισμένες – παρά τους ενοχλητικούς κομπασμούς της κυβέρνησης – δυνατότητες του ΕΣΥ και η ανυπαρξία οποιασδήποτε ενίσχυσης της Πρωτοβάθμιας Υγείας είναι παράγοντες που αναμένεται ότι θα κλυδωνίσουν το σύστημα.

Το ότι είναι απολύτως απαραίτητη μια σοβαρή ενίσχυση του ΕΣΥ διαπιστώνεται από το σύνολο της κοινωνίας, από πλήθος κορυφαίων αναλυτών και υποστηρικτών της κυβέρνησης, ωστόσο μέχρι στιγμής το μόνο δείγμα γραφής και προθέσεων συμπυκνώνεται στην προσφάτως εκφρασθείσα αντίληψη του υπουργού Επικρατείας Άκη Σκέρτσου ότι: «Δεν μπορούμε μέσα σε έναν χρόνο και δεν υπάρχει και λόγος να δημιουργήσουμε ένα πολυτελές σύστημα Υγείας, καθώς μετά την πάροδο της πανδημίας θα εκλείψει ο λόγος να έχουμε πάρα πολλές ΜΕΘ».

Η δε δικαιολογία του ιδίου ότι «το σύστημα Υγείας και προ πανδημίας ζοριζόταν, πιεζόταν τους χειμερινούς μήνες. Θα πιεστεί και φέτος, το γνωρίζουμε, και γνωρίζουμε ποιες είναι οι δυνατότητές του» δεν είναι τίποτε περισσότερο από την ακύρωση κάθε προσδοκίας ότι η εξαγγελθείσα από τον πρωθυπουργό μεταρρύθμιση του ΕΣΥ θα κατατείνει προς την ενίσχυσή του…

Όπως κι αν έχουν πάντως τα πράγματα, η ενίσχυση του συστήματος Υγείας παραμένει μια από τις σοβαρότερες εκκρεμότητες της χώρας.

Οικονομία σε ρίσκο

Ένας ακόμη τομέας που έχει ήδη πληγεί από την πανδημία και, παρά τη μερική ανάκαμψη, βρίσκεται ακόμη σε μεγάλο ρίσκο, είναι βεβαίως η οικονομία, της οποίας η προοπτική δεν είναι ξεκάθαρη για τους επόμενους μήνες – σίγουρα όχι όσο δεν μπορούμε να προεκτιμήσουμε την επίδραση της Όμικρον στην οικονομική δραστηριότητα και ειδικότερα στον τουρισμό, ο οποίος έπαιξε σπουδαίο ρόλο στην περσινή προσπάθεια ανάκαμψης.

Ακόμη περισσότερο όμως δεν μπορούμε να εκτιμήσουμε εκ των προτέρων τη διάρκεια της ενεργειακής κρίσης και την επίδρασή της στις τιμές των προϊόντων, η οποία ήρθε να προστεθεί στις συνέπειες που ήδη είχαν οι δυσχέρειες στις μεταφορές λόγω του κορωνοϊού την αμέσως προηγούμενη περίοδο.

Επιπλέον, παρά τις αναιμικές κυβερνητικές διαβεβαιώσεις, δεν υπάρχει καμιά ασφαλής ένδειξη ούτε για τη διάρκεια των ανατιμήσεων σε πλήθος προϊόντων πρώτης ανάγκης και ζήτησης, ούτε για τις αντοχές των νοικοκυριών, ούτε για τις δυνατότητες – και τη διάθεση – της κυβέρνησης να στηρίξει τους καταναλωτές, ούτε, πολύ περισσότερο, για τη μονιμότητα των αυξήσεων σε πλήθος προϊόντων ακόμη και αν υποχωρήσει η ανατιμητική τάση.

Αντιθέτως έχουμε την προειδοποίηση των ιδιοκτητών σούπερ μάρκετ, και μάλιστα απευθείας στον Κυριάκο Μητσοτάκη, ότι την αμέσως επόμενη περίοδο θα δούμε αυξήσεις έως και 40% στα περισσότερα είδη ευρείας κατανάλωσης.

Δεδομένου ότι ο προϋπολογισμός του 2022 έχει ήδη δομηθεί με βάση ευμενή και «κανονικά» σενάρια, αποτελούν μια τεράστια εκκρεμότητα η πορεία της ανάπτυξης, η αντοχή των νοικοκυριών, οι επιδόσεις του τουρισμού και των επενδύσεων, αλλά και η μοίρα των εξαιρετικά ευάλωτων μικρομεσαίων, άρα και τα μεγέθη της ανεργίας.

Ας μην ξεχνάμε εξάλλου ότι η ελληνική οικονομία παραμένει στάσιμη στην κατάσταση που παρέλαβε η νυν κυβέρνηση από την προηγούμενη, επιβαρυμένη με απώλεια του ενός τετάρτου του ΑΕΠ συγκριτικά με την τελευταία χρονιά προ της χρεοκοπίας. Κάθε νέα δοκιμασία, συνεπώς, ενδέχεται να αποβαίνει συντριπτική για τα πλέον ευάλωτα τμήματα του πληθυσμού.

Παίδες εν καμίνω

Ένα άλλο πεδίο στο οποίο το 2021 κληροδοτεί μια τεράστια εκκρεμότητα στον διάδοχό του είναι η Παιδεία. Και αυτός ο κορυφαίος τομέας της ελληνικής κοινωνίας και οικονομίας έχει λειτουργήσει την τελευταία διετία υπό τη σκιά της πανδημίας, με συνέπειες καταστροφικές για τα παιδιά.

Όσοι γονείς επιχειρούν φέτος να λάβουν ενημέρωση για την πορεία των παιδιών τους γίνονται δέκτες δραματικών διαπιστώσεων από την πλευρά των καθηγητών: αποδόμηση των παιδιών, αποξένωση από την εκπαιδευτική διαδικασία, απουσίες χωρίς λόγο, καταλήψεις χωρίς αιτήματα, έλλειψη συγκέντρωσης, θυμός, ασύμμετρη βία είναι στοιχεία τα οποία έχουν εκτιναχθεί και χαρακτηρίζουν πολύ περισσότερα παιδιά και πολύ εντονότερα συγκριτικά με την προ πανδημίας περίοδο.

Η τηλεκπαίδευση, που τόσο διαφημίστηκε από την κυβέρνηση ως υποκατάστατο της κανονικής εκπαιδευτικής διαδικασίας, έχει παραγάγει… τέρατα, τα οποία απειλούν τη δομή και την προοπτική των μαθητών, πολλοί εκ των οποίων – ακόμη και άριστοι εξ αυτών – έχουν απολέσει μεγάλο μέρος της επαφής με την εκπαιδευτική διαδικασία.

Η κυβέρνηση – πιθανότατα έχοντας συνειδητοποιήσει τη ζημιά της προηγούμενης διετίας – δεν συζητάει δημοσίως την επαναφορά της τηλεκπαίδευσης, αλλά δεν έχει κάνει το παραμικρό για να διαφοροποιήσει τη δομή της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης ώστε να την καταστήσει πιο ασφαλή.

Δεν είναι αυτά βεβαίως τα μόνα μεγάλα προβλήματα της Παιδείας στα οποία η κυβέρνηση δεν έχει κάνει την παραμικρή παρέμβαση – είναι άλλωστε γνωστό πως ό,τι δεν υπάρχει στην ιδεολογική της ατζέντα είναι σαν να μην υπάρχει… γενικώς. Είναι όμως τα πιο επείγοντα. Συνεπώς ουδείς γνωρίζει τι μπορεί να φέρει σε αυτόν τον τομέα το 2022 και, κυρίως, η επίδραση της Όμικρον.

Έκρηξη βίας και εγκλήματος

Η αποδόμηση όμως δεν είναι ένα χαρακτηριστικό μόνο των παιδιών, αλλά μεγάλου μέρους της κοινωνίας.

● Στους νέους βλέπουμε μεγάλη αύξηση των περιστατικών και της έντασης της ενδοσχολικής και εξωσχολικής βίας, των φαινομένων συμμορίας, της εγκληματικότητας με θύματα μαθητές και μη. Ακόμη και το πρωτοφανές φαινόμενο σκληρής βίας από κορίτσια οργανωμένα με κανόνες συμμορίας.

● Στους μεγαλύτερους η φετινή έκρηξη των δολοφονιών και της υπέρμετρης βίας με θύματα γυναίκες – και όχι μόνο – είναι η κορυφή του παγόβουνου: βιασμοί, βαναυσότητα και δολοφονίες με θύματα ηλικιωμένους, ομαδικές επιθέσεις, ληστείες μετά φόνου ακόμη και για ελάχιστο οικονομικό όφελος, βασανισμοί, αύξηση ληστειών σε σπίτια και άλλες εγκληματικές δραστηριότητες είναι φαινόμενα που σηματοδοτούν αυξανόμενη απαξίωση της ανθρώπινης ζωής και αξιοπρέπειας.

Όλο αυτό το σκηνικό συμπληρώνεται με κατακόρυφη αύξηση της απάτης και της διαδικτυακής εγκληματικότητας, με ένα διαρκές ξεκαθάρισμα μαφιόζικων λογαριασμών, αλλά και με τη διαρκώς εντονότερη εγκληματική δράση «ειδικών» πληθυσμιακών ομάδων με παραδοσιακή εγκληματική δραστηριότητα και μεγάλη δύναμη πυρός.

Η χρονική ταύτιση αυτής της εγκληματικής έκρηξης με την πανδημία δεν σημαίνει κατ’ ανάγκην μια αυστηρή σχέση αιτίου – αιτιατού, αλλά σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί αυτά τα δύο φαινόμενα να χαρακτηριστούν άσχετα μεταξύ τους. Το βέβαιο είναι ότι η κατάσταση γίνεται όλο και πιο ζόρικη.

Αν μάλιστα σε όλα αυτά προσθέσουμε τα πολύ σημαντικά φαινόμενα παραθεσμικής δραστηριότητας οργανωμένων ομάδων αρνητών του εμβολιασμού που λαμβάνουν μορφή – ενίοτε ένοπλων – συμμοριών με χαρακτηριστικά παραστρατιωτικής εγκληματικής οργάνωσης, τότε η κληρονομιά που λαμβάνει το 2022 είναι ένα πάρα πολύ βαρύ φορτίο.

Μεταναστευτικό: πολλά καρπούζια σε μια μασχάλη

Τελευταίο (για την ώρα), αλλά όχι ελάχιστο, είναι το φαινόμενο της παράνομης μετανάστευσης, το οποίο έχει εξαφανιστεί από την ατζέντα των δημοσκοπήσεων κατά τη θητεία αυτής της κυβέρνησης χάρη στους αυστηρούς ελέγχους στα σύνορα, αλλά δεν έχει βγει ούτε από την ατζέντα της Τουρκίας – απόδειξη, μεταξύ άλλων, τα τελευταία πολύνεκρα ναυάγια σε ελληνικά ύδατα – ούτε από αυτήν της Ευρώπης.

Η πρόσφατη κρίση στα σύνορα Λευκορωσίας και Πολωνίας, εξαιτίας της οργανωμένης προώθησης μεταναστών από την κυβέρνηση του Μινσκ προς την Ευρώπη, είχε τα ίδια χαρακτηριστικά με αυτά της περίφημης «υβριδικής επίθεσης» της Άγκυρας στον Έβρο.

Επιπλέον, όμως, ήρθε να επιβεβαιώσει τις ανησυχίες πολλών ευρωπαϊκών χωρών που λίγους μήνες νωρίτερα είχαν εκδηλώσει την ανησυχία τους για την πορεία του μεταναστευτικού – διόλου τυχαία κάποιες από αυτές «βλέπουν» προς την Ανατολή ή αποτελούν χώρες – προορισμούς.

Σε ό,τι μας αφορά, η Κύπρος είναι ένας σταθερός στόχος της Άγκυρας και της οργανωμένης παράνομης προώθησης μεταναστών, ενώ η Ελλάδα υποχρεώνεται όλο και περισσότερο να βρίσκεται μεταξύ σφύρας και άκμονος:

● Σταθερή μεταναστευτική πίεση.

● Εξάντληση της αντοχής και της ανοχής πολλών τοπικών κοινωνιών.

● Όλο και περισσότερες καταγγελίες για αμφιλεγόμενες πρακτικές.

● Όλο και μεγαλύτερη αδιαφορία από μια Ευρώπη η οποία έχει σταθερό προσανατολισμό τη μετακύλιση όλων των βαρών στις χώρες «πρώτης υποδοχής», οι οποίες οφείλουν και να κρατάνε ασφαλή τα ευρωπαϊκά σύνορα και να εμποδίζουν τη ροή μεταναστών στο εσωτερικό της Ε.Ε. και να διατηρούν το ανθρωπιστικό προσωπείο των Ευρωπαίων.

Πολλά καρπούζια σε μια μασχάλη…