Κωνσταντίνος Μπρουμίδης. Ο Έλληνας ζωγράφος που στόλισε με τις τοιχογραφίες του το Καπιτώλιο στην Ουάσιγκτον
Τον αποκάλεσαν και Μιχαήλ Άγγελο των ΗΠΑ αλλά πέθανε μόνος και ξεχασμένος
Όταν πριν από μερικές ημέρες οι ακροδεξιές ορδές του απερχόμενου προέδρου των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, εισέβαλαν μέσα στο κτίριο του Καπιτωλίου στην Ουάσιγκτον, λίγοι ήταν αυτοί που πρόσεξαν πόσο όμορφες είναι οι τοιχογραφίες που το στολίζουν και πόσο επιβλητικοί είναι οι πίνακες που κρέμονται από τους τοίχους του.
Θα πει κάποιος, και με το δίκιο του, δηλαδή, «είναι δυνατόν μέσα σε τόσο κρίσιμες στιγμές κάποιος να κοιτάει τις τοιχογραφίες ενός κτιρίου»; Σωστό. Η ασχήμια, άλλωστε, έστω και για λίγο πάντα επισκιάζει την ομορφιά. Η ομορφιά, ωστόσο, είναι αυτή που πάντα νικάει στο τέλος…
Όταν, λοιπόν, οι ορδές των ακροδεξιών έφυγαν μέσα από το κτίριο, οι υπεύθυνοι έτρεξαν για να διαπιστώσουν σε τι κατάσταση είναι τα έργα τέχνης που κοσμούν το Καπιτώλιο. Και δεν είναι απλά έργα τέχνης. Ούτε ο άνθρωπος που φιλοτέχνησε τα περισσότερα από αυτά είναι κάποιος απλός ή τυχαίος.
Είναι ο επονομαζόμενος και «Μιχαήλ Άγγελος της Ουάσιγκτον»! Είναι ένας Έλληνας. Γεννημένος στην Ιταλία, βέβαια, αλλά με καταγωγή από τα Φιλιατρά. Ο Κωνσταντίνος Μπρουμίδης. Ο άνθρωπος που μετέτρεψε τους τοίχους του Καπιτωλίου σε έναν τεράστιο καμβά και πάνω εκεί άπλωσε το αδιαμφισβήτητο ταλέντο του.
Ένας σπάνιος καλλιτέχνης ο οποίος αποθεώθηκε και συνεχίζει να αποθεώνεται ακόμα και από προέδρους των ΗΠΑ για το έργο του. Ακολούθησε, όμως, και αυτός την μοίρα των περισσότερων σπουδαίων καλλιτεχνών. Πέθανε φτωχός και μόνος… Η αναγνώριση για την οποία σήμερα κουβεντιάζουμε ήρθε πολλά χρόνια αργότερα.
Ποιος ήταν ο Κωνσταντίνος Μπρουμίδης
Στις 26 Ιουλίου 1805 στη Ρώμη γεννιέται ο μικρός Κωνσταντίνος. Είναι παιδί του Σταύρου Μπρουμίδη από τα Φιλιατρά Μεσσηνίας και της Ιταλίδας Άννας Μπιανκίνι. Ο Σταύρος Μπρουμίδης είχε αναγκαστεί να φύγει από την Ελλάδα κατά τη διάρκεια των Ορλοφικών (μια από εξεγέρσεις των υποδουλωμένων Ελλήνων, στην Πελοπόννησο, πριν την μεγάλη Επανάσταση του 1821 που ονομάστηκε έτσι επειδή σχεδιάστηκε από τα αδέρφια Αλέξιο και Θεόδωρο Ορλόφ).
Εγκαταστάθηκε στην Ιταλία και εκεί γνώρισε την μετέπειτα σύζυγό του.
Ο μικρός Κωνσταντίνος έδειξε από μικρός την τάση που είχε προς τις τέχνες. Οι γονείς του, αναγνώρισαν αμέσως το σπάνιο ταλέντο που διέθετε, και έτσι, σε ηλικία μόλις 13 ετών τον έγραψαν στην Ακαδημία Καλών Τεχνών του Αγίου Λουκά στη Ρώμη.
Ο Κωνσταντίνος άρχισε να μαθαίνει δίπλα στους καλύτερους, παρακολούθησε μαθήματα τέχνης σε πολλά μουσεία και δούλεψε με σπουδαίους γλύπτες όπως ο Αντόνιο Κανόβα και ο Μπερτέλ Θόρβαλντσεν.
Αυτό που τον τραβούσε από την αρχή ήταν η τοιχογραφία και εκεί έριξε το μεγάλο βάρος της εκπαίδευσής του.
Η ανταμοιβή των προσπαθειών του ήρθε σχετικά γρήγορα όταν μαζί με άλλους καλλιτέχνες ανέλαβε τη συντήρηση και αποκατάσταση των τοιχογραφιών του Ραφαήλ στο Βατικανό! Επιπλέον, ανέλαβε τη ζωγραφική διακόσμηση σε διάφορα παλάτια ενώ ήταν αυτός που φιλοτέχνησε την προσωπογραφία του Πάπα Πίου Θ’!
Το μέλλον προδιαγραφόταν λαμπρό στην ιταλική πρωτεύουσα για τον Μπρουμίδη, ωστόσο, οι αναταραχές που ξέσπασαν μετά την εισβολή των Γάλλων το 1849, τον «έστειλαν» στην άλλη άκρη του Ατλαντικού. Μετά από ένα μικρό πέρασμα από το Μεξικό κατέληξε στις ΗΠΑ, όπου, μάλιστα, το 1852 πήρε και την αμερικανική υπηκοότητα.
Στις ΗΠΑ άρχισε να δουλεύει ζωγραφίζοντας εκκλησίες αλλά σύντομα η φήμη του γιγαντώθηκε και έτσι γρήγορα ήρθε η πρόταση για την πιο σπουδαία του δουλειά.
Όταν άρχισε να αναγνωρίζεται η δουλειά του Μπρουμίδη και στην πρωτεύουσα των ΗΠΑ, τον κάλεσαν να δημιουργήσει μικρές τοιχογραφίες σε κάποια μικρά δωμάτια του Καπιτωλίου. Πληρωνόταν 10 δολάρια την ημέρα, εκείνη την εποχή…
Οι πρώτες του καλλιτεχνικές αποτυπώσεις στους τοίχους του Καπιτωλίου, ωστόσο, δεν άφηναν το παραμικρό περιθώριο για παρερμηνείες. Οι κριτικές ήταν εντυπωσιακές και γρήγορα ο Μπρουμίδης «βγήκε» από τα μικρά δωμάτια και πέρασε στους μεγάλους διαδρόμους και στις αχανείς αίθουσες.
Προσλήφθηκε ως επίσημος ζωγράφος της κυβέρνησης των ΗΠΑ και έτσι ανέλαβε τις τοιχογραφίες σε ολόκληρο το Καπιτώλιο! Συνολικά δούλεψε εκεί 25 χρόνια και κάλυψε με τις τοιχογραφίες του μια συνολική έκταση 1.500 τετραγωνικών μέτρων!
Κάθε σπουδαίος καλλιτέχνης, ωστόσο, έχει και ένα έργο που είναι η σφραγίδα του. Το πλέον αναγνωρίσιμο. Στην περίπτωση του Μπρουμίδη, αυτό το έργο είναι η ζωγραφιά που κοσμεί τον θόλο του Καπιτωλίου. Είναι αυτό που του έδωσε τον τίτλο του «Μιχαήλ Άγγελου των ΗΠΑ».
Εμφανώς επηρεασμένος από τις ρομαντικές τάσεις της εποχής του αλλά και από την Αναγέννηση και ζωγράφους όπως ο Ραφαήλ και ο Μιχαήλ Άγγελος ο Μπρουμίδης μεγαλούργησε με τα χρώματα και την τεχνοτροπία του.
Για κάτι περισσότερο από ένα χρόνο ζωγράφιζε πάνω σε τεράστιες σκαλωσιές που είχαν στηθεί κάτω από τον θόλο.
Όταν ολοκληρώθηκε το έργο άφησε τους πάντες με το στόμα ανοιχτό. Ήταν τέτοια η έκσταση που προκάλεσε σε όσους το πρωτοείδαν που το συγκεκριμένο έργο (για το οποίο ο Μπρουμίδης πληρώθηκε 40.000 δολάρια) ονομάστηκε «η αποθέωση του Ουάσιγκτον»!
Ο θάνατος και η αναγνώριση που άργησε να έρθει
Ο Κωνσταντίνος Μπρουμίδης, πέθανε στην Ουάσιγκτον στις 19 Φεβρουαρίου1880, σε ηλικία 74 ετών. Μέχρι και λίγα 24ωρα πριν αφήσει την τελευταία του πνοή συνέχισε να δουλεύει και να αφήνει τις μαγικές πινελιές του πάνω στους τοίχους του Καπιτωλίου.
Παρά την αφοσίωσή του, ωστόσο, ο Μπρουμίδης, πέθανε ουσιαστικά μόνος και φτωχός. Η μοναδική αναφορά, εκείνη την εποχή, στον θάνατό του, έγινε από τον γερουσιαστή Ντάνιελ Βούρχις ο οποίος σε μια ομιλία του στο Καπιτώλιο, μεταξύ άλλων, είπε για τον Μπρουμίδη: «Πέθανε φτωχός, χωρίς να έχει ούτε αρκετά χρήματα για να ταφεί το εξασθενημένο κορμί του και εν τούτοις πόσο πλούσια κληρονομιά άφησε στην παρούσα και στις μέλλουσες γενεές. Σχεδόν περισσότερο του ενός τετάρτου του αιώνα πέρασε ανάμεσα σ΄ αυτούς τους τοίχους, από το υπόγειο μέχρι τον θόλο, αφήνοντας δημιουργίες αθάνατης ομορφιάς, οπουδήποτε ακούμπαγε το χέρι του».
Ουσιαστικά μέχρι και ο τάφος του Μπρουμίδη, για πολλές δεκαετίες θεωρούταν χαμένος. Κανείς δεν είχε ασχοληθεί πραγματικά με τον άνθρωπο που στόλισε με την τέχνη και το ταλέντο του, το «Ναό της Δημοκρατίας» στις ΗΠΑ.
Έπρεπε να φτάσει το 1952, να περάσουν δηλαδή, πάνω από 70 χρόνια για να ασχοληθεί κάποιος με τον Μπρουμίδη και να φέρει στην επιφάνεια τον καλλιτέχνη πίσω από το σπουδαίο έργο.
Και μην φανταστείτε πως το έκανε κάποιος πολιτικός. Όχι. Μια ξεναγός στο κτίριο του Καπιτωλίου το έκανε. Η Μιρτλ Μέρντοκ αναζήτησε και βρήκε όλα τα στοιχεία που χρειαζόταν για να γράψει την βιογραφία του σπουδαίου Έλληνα ζωγράφου.
Κάπως έτσι ανακαλύφθηκε και ο τάφος του στο νεκροταφείο Γκλένγουντ της Ουάσιγκτον. Ένας απλός τάφος. Δύσκολα θα τον παρατηρούσε κάποιος. Έγραφε πάνω το όνομα του και την… «ιδιότητα» του: «Ιταλός πρόσφυγας».
Στη συνέχεια τα πράγματα άλλαξαν και η τάξη αποκαταστάθηκε. Η συνεισφορά του αναγνωρίστηκε και με νόμο που ψήφισε το Κογκρέσο και υπέγραψε ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ Τζορτζ Μπους ο νεότερος την 1η Σεπτεμβρίου 2008. Του απονεμήθηκε μετά θάνατον το Χρυσό Μετάλλιο του Κογκρέσου. Μια προτομή του στήθηκε εντός Καπιτωλίου, ενώ τιμής ένεκεν το όνομά του δόθηκε σε έναν από τους μεγαλύτερους διαδρόμους του επιβλητικού κτηρίου της Ουάσιγκτον.
