Ημερολόγιο Συλλόγου Βλάχων Βέροιας 2021: “Αρματολισμός και Βλάχοι” – Μια ενδιαφέρουσα ιστορική προσέγγιση
Το Εικοσιένα. Έχουμε ως την ώρα
την ιστορία του; Φοβάμαι πως όχι.
Τη μυθολογία του; Φοβάμαι πως ναι.
Κωστής Παλαμάς
Με τους παραπάνω στίχους του Κωστή Παλαμά ξεκινά το ημερολόγιο που ο Σύλλογος Βλάχων Βέροιας εξέδωσε φέτος, για να τιμήσει τη συμμετοχή των Βλάχων σε αγώνες πριν και μετά την Επανάσταση του ’21, με αφορμή τον εορτασμό των 200 χρόνων από την έναρξή της.
Μέσα από τον Παλαμά διαφαίνεται ήδη η διαφορά ανάμεσα στους όρους Ιστορία και Μυθολογία και η βαρύτητα που δόθηκε εδώ και 200 χρόνια περισσότερο στη δεύτερη γύρω από τα γεγονότα, παρά στην πρώτη.
Στο συγκεκριμένο ημερολόγιο, ο Τάκης Γκαλαΐτσης, που έκανε την έρευνα – δουλειά επίπονη – και έγραψε τα κείμενα, αναζητά όχι μόνο τη συμμετοχή των Βλάχων στην Επανάσταση, αλλά και τον κομβικό τους ρόλο στην υπόδουλη νότια Βαλκανική.
Με πλήθος αναφορών σε ιστορικούς, ξεκινώντας από τα ρωμαϊκά χρόνια, περνώντας στα βυζαντινά και κατόπιν στην Τουρκοκρατία, φαίνεται η ισχυρή παρουσία των Βλάχων και τα προνόμια που είχαν όντας ένα δυνατό στοιχείο όχι μόνο από οικονομική άποψη αλλά και στρατιωτική.
Επιμένοντας στους όρους «αρματολός» και «καπετανάτο» – ακόμη και στην προέλευση των λέξεων – ο συγγραφέας του ημερολογίου αναφέρεται στο πέρασμα τους στην κλεφτουριά με τη λαϊκή έκφραση «κλέφτες και αρματολοί πάγος από το ίδιο νερό».
Βλάχικα κλεφτοχώρια πολλά και ακόμη περισσότερα τα ονόματα βλάχων αρματολών, που γράφουν ένα μέρος της τότε ιστορίας. Και, όπως λέει χαρακτηριστικά, «δεν είναι στις προθέσεις αυτού του κειμένου να γίνει αναλυτική αναφορά σε όλους τους Βλάχους, που με το χρήμα τους, το πνεύμα και το αίμα τους συνέβαλαν στο Μεγάλο Σηκωμό».
Με αναφορές εκτενέστερες στον Ρήγα, στον Γεωργάκη Ολύμπιο, τον Οδυσσέα Ανδρούτσο, που οι κοτσαμπάσηδες τον μισούν γιατί, όπως γράφει ο Κασουμούλης «…τους έκοψεν τη χουλιάραν», περνά στην Έξοδο του Μεσολογγίου με τη συμμετοχή βλάχων αγωνιστών και τα τραγουδισμένα από το λαό «Παιδιά της Σαμαρίνας».
Με μια σύντομη ματιά στα γεγονότα της απελευθέρωσης και την ίδρυση του ελληνικού κράτους κάτω από την επιρροή του ξένου παράγοντα, που οικειοποιήθηκε ανέξοδα τους λαϊκούς αγώνες, ο Τάκης Γκαλαΐτσης, κλείνοντας, δίνει τη μοίρα αγωνιστών, που όχι μόνο δεν εκτιμήθηκε ο αγώνας τους αλλά κόντεψαν να χάσουν το κεφάλι τους, όπως ο Κολοκοτρώνης, καταλήγοντας:
«Το πνεύμα του ’21, στα χρόνια του ελεύθερου βίου της πατρίδας μας ποτέ δεν έσβησε. Η πιο χαρακτηριστική περίπτωση στέκει ο αντιφασιστικός αγώνας του 1940…»
Το κείμενο πέρα από τα ιστορικά στοιχεία χρησιμοποιεί τη λογοτεχνία, ξεκινώντας από το Δημοτικό Τραγούδι, τον Σολωμό, τον Παλαμά, τον Μακρυγιάννη, για να φτάσει μέχρι τον Ελύτη και τον Εγγονόπουλο, πάντα σε μία συνεχή ροή με τον ιστορικό λόγο.
Οι φωτογραφίες που κοσμούν το ημερολόγιο – ζωγράφων της εποχής – συμπληρώνονται από φωτογραφίες του Αρχείου του Συλλόγου Βλάχων Βέροιας.
Την επιμέλεια του Ημερολογίου είχε το Διοικητικό Συμβούλιο του Συλλόγου και η Επιστημονική του Επιτροπή, αποδεικνύοντας τη σοβαρή δουλειά που γίνεται στο Σύλλογο.
