“Τα χριστουγεννιάτικα διηγήματα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη” γράφει η Γιώτα Ιωακειμίδου
Γιώτας Ιωακειμίδου
Η συγγραφή τους ξεκίνησε από τον Ντίκενς στην Αγγλία, όταν δημοσιεύτηκε στα 1843 το πρώτο διήγημα του είδους «χριστουγεννιάτικα κάλαντα» και συνέχισε να δημοσιεύει χριστουγεννιάτικα διηγήματα για 25 περίπου χρόνια. Την παράδοση στην Αγγλία συνέχισαν ο Θάκερυ και άλλοι λιγότεροι γνωστοί.
Το νέο αυτό λογοτεχνικό είδος γρήγορα ευδοκίμησε και εδώ. Πολλοί λογοτέχνες της εποχής το υιοθέτησαν: Α. Μωραΐτίδης, Χ .Χρηστοβασίλης, Α. Καρκαβίτσας , Δ. Βουτυράς. Ο πιο σημαντικός όμως από όλους και ο κατεξοχήν συγγραφέας τέτοιων διηγημάτων είναι ο κορυφαίος όλων, ο Α. Παπαδιαμάντης.
Τα Χριστούγεννα του 1887 δημοσιεύεται το πρώτο του χριστουγεννιάτικο διήγημα με τίτλο» το χριστόψωμο» στην εφημερίδα Ακρόπολις. Συνέχισε να το κάνει για τα επόμενα χρόνια, ως το 1910. Τη μόδα ακολούθησαν και άλλες εφημερίδες και περιοδικά της εποχής, μια και το ενδιαφέρον των αναγνωστών ήταν πολύ μεγάλο. Να μερικά από τα διηγήματα του Α. Παπαδιαμάντη: Τα Χριστούγεννα του τεμπέλη, Στο χριστό στο κάστρο, η σταχομαζώχτρα κ.ά.
Ο Παπαδιαμάντης δεν μένει στο γεγονός της γέννησης του χριστού, αλλά το χρησιμοποιεί σαν αφορμή για να προβάλλει το πνεύμα αγάπης και ψυχικής καθαρότητας που πρέπει να βιώνουν οι άνθρωποι σε όλη τη διάρκεια του χρόνου και όχι μόνο τα Χριστούγεννα. Αυτό το πνεύμα είναι που μπορεί να λυτρώσει τον άνθρωπο από τα καθημερινά του λάθη, να μάθουν να επικοινωνούν με το πνεύμα αυτό και να γίνονται καλύτεροι άνθρωποι, να συγχωρούν.
Στα διηγήματα αυτά δεν υπάρχει πάντα εορταστική και χαρούμενη ατμόσφαιρα, αλλά αντίθετα κυριαρχούν τα πάθη και οι κακίες των ανθρώπων. Δεν υπάρχει η οικογενειακή ατμόσφαιρα με χαρούμενους ανθρώπους, αλλά υπάρχουν αληθινοί χαρακτήρες με ανθρώπους πολύ κακούς, όπως η φονική κακότητα της γριάς Καντάκαινας (χριστόψωμο) και στο άλλο άκρο η καλοσύνη της θεια-Αχτίτσας (σταχομαζώχτρα). Πάντα όμως στο τέλος αποκαθίσταται η ηθική τάξη κάτω από την επίδραση του χριστουγεννιάτικου πνεύματος.
Την εποχή εκείνη βέβαια που γράφονται αυτά τα διηγήματα δεν έχουμε εποχές ευδαιμονισμού και καταναλωτικής μανίας. Οι άνθρωποι ζουν στενάχωρα, αγωνίζονται για την καθημερινότητά τους, αλλά τις ιερές αυτές μέρες έχουν την ανάγκη της ψυχικής ανάτασης. Στα διηγήματα αυτά κυριαρχεί η εσωτερική δράση, το ήθος των προσώπων και οι ψυχικές ανατροπές. Οι ήρωες του Παπαδιαμάντη είναι απλοί άνθρωποι, αγράμματοι, φτωχοί. Μέσα όμως από την απλοϊκότητα τους διακρίνουν καλύτερα τον «κόσμο του θεού» και δέχονται τις ευνοϊκές επιρροές του θείου πνεύματος, απαλλαγμένοι από περιττές και άχρηστες γνώσεις που δυσκολεύουν τη σωτηρία της ψυχής και δεν την διευκολύνουν. Μέσα από αυτά ο Παπαδιαμάντης προβάλλει τη δική του στάση ζωής, την ουσία των πραγμάτων και όχι την επιφάνεια.
*Πρώτη δημοσίευση στο schooltime.gr – Δεκέμβριος 2014
Γιώτα Ιωακειμίδου*
Φιλόλογος
