Παύλος Τροχόπουλος: “Ο Βαρλάμης φέρνει τον Θεοδωράκη στην Αγορά της Βέροιας – Η Τέχνη πάει στον κόσμο”
Στη Βέροια ετοιμάζεται ένα καλλιτεχνικό γεγονός που διακρίνεται για την πρωτοτυπία του και για τις προσδοκώμενες γόνιμες επιδράσεις του σε πολλούς τομείς. Ο Βαρλάμης, ο βεροιώτης παγκόσμια καταξιωμένος καλλιτέχνης της πόλης, ζήτησε πριν από το θάνατό του η δουλειά του για τον Μίκη Θεοδωράκη να μεταφερθεί στη Βέροια, κοσμώντας με πίνακές του, αλλά και απόψεις του Θεοδωράκη για την Τέχνη, τις βιτρίνες της πόλης. Και κείνοι που κρατούν ζωντανή την παρουσία του Βαρλάμη στον πνευματικό και καλλιτεχνικό χώρο, το Πειραματικό Εργαστήρι στη Βεργίνα, αποφάσισαν να πραγματοποιήσουν την επιθυμία του.
Έτσι, σε συνεργασία με το Υπουργείο Μακεδονίας Θράκης, το Υπουργείο Ανάπτυξης, τον Δήμο Βέροιας, τον Εμπορικό Σύλλογο Βέροιας και το Επιμελητήριο Ημαθίας, εγκαινιάζεται στη Βέροια την επόμενη Κυριακή 1 Νοεμβρίου και για ένα μήνα ένα εκθεσιακό γεγονός μεγάλου καλλιτεχνικού μεγέθους, μεγάλης διάρκειας και μεγάλης έκτασης, καταλαμβάνοντας έναν εντυπωσιακά μεγάλο χώρο.
Οι κάτοικοι της πόλης αλλά και ο Εμπορικός της Σύλλογος βλέπουν με ιδιαίτερο ενδιαφέρον το γεγονός.
Ο Παύλος Τροχόπουλος, που έζησε 40 χρόνια πλάι στον Μάκη Βαρλάμη, υπεύθυνος της οργάνωσης της εκδήλωσης, μίλησε στη Φαρέτρα για το επικείμενο γεγονός.
Πότε αποφασίστηκε η πραγματοποίηση της εκδήλωσης;
Αποφασίστηκε τέλος Αυγούστου, όταν έγινε μία σύσκεψη στο Επιμελητήριο της Ημαθίας, όπου συμμετείχε ο Υπουργός Μακεδονίας Θράκης, ο Καράογλου, ο οποίος και τη συγκάλεσε, αλλά και οι τοπικοί φορείς. Εκεί αποφασίστηκε να προχωρήσει η ιδέα.
Η ιδέα όμως ήταν παλιά. Μας την είχε ανακοινώσει ο Βαρλάμης κάπου στο 2013. Ήθελε τα έργα του αυτά για τον Μίκη να τα παρουσιάσουμε στην Αγορά της Βέροιας. Γιατί πίστευε πως ήταν πολύ ωραιότερο αντί να πάει ο κόσμος στην Τέχνη, να πάει η Τέχνη στον κόσμο.
Αυτό άρεσε πάρα πολύ και στον Θεοδωράκη, όταν αποφασίστηκε να πραγματοποιηθεί η εκδήλωση. Μας έστειλε, λοιπόν, ένα πολύ συγκινητικό μήνυμα, το οποίο παραθέτω:
28 Αυγούστου 2020
Αγαπητοί φίλοι,
Πήρα ένα γράμμα σας από το “αύριο”.
Το όραμά σας είναι πολύ τολμηρό γιατί γίνεται για πρώτη φορά στη σύγχρονη εποχή.
Όχι μόνο δεν υπάρχει η διαίρεση ανάμεσα στο έντεχνο και το λαϊκό αλλά στην καθημερινότητα της πράξης ανεβάζετε τον απλό άνθρωπο του μόχθου στο ύψος του καλλιεργημένου. Ρίχνετε κυριολεκτικά την Τέχνη στο μέσον της Αγοράς. Κάτι που μόνο οι Αθηναίοι της εποχής του Περικλέους το έκαναν.
Αλλά αυτό ήταν θεμέλιο του πολιτισμού τους. Φαντάζεσαι τον απλό πολίτη να κρίνει έναν Αισχύλο;
Όμως τότε δεν υπήρχε το μικρόβιο του ταξικού μίσους που κόβει κάθετα την κοινωνία και όλες τις πνευματικές – καλλιτεχνικές της λειτουργίες.
Εσείς καταργείτε τους «ναούς» της ελίτ και τοποθετείτε την Τέχνη στο μέσον του Λαού. Δηλαδή σπάτε τα φράγματα σε επίπεδο μιας πόλης.
Αυτή η προοπτική γεννά μέσα μου μιαν αγωνία ως προς την δεκτικότητα των κατοίκων της Βέροιας στο τολμηρό σας πείραμα.
Το μόνο που μπορώ να κάνω καθηλωμένος όπως είμαι, είναι να προσεύχομαι για την επιτυχία του τολμηρού σας πειράματος.
Όπως ίσως γνωρίζετε, σε όλη τη ζωή μου προσπάθησα να πετύχω την ενότητα του έντεχνου με το λαϊκό και νομίζω ότι πέτυχα να γεννηθεί ένα καινούριο μουσικό έργο. Πολλοί άξιοι συνάδελφοι ακολούθησαν αυτή την ιδέα, σε βαθμό που μπορούμε να πούμε ότι πετύχαμε την Αναγέννηση του Ελληνικού Τραγουδιού.
Εάν είχα ακόμα μια ζωή, είμαι βέβαιος ότι θα προλάβαινα να δω να πετυχαίνουμε και την Αναγέννηση του Λαού στηριγμένοι στο δόγμα που είναι και η πηγή της ζωής “Θέση – Αντίθεση = Σύνθεση” δηλαδή Αναγέννηση.
Σήμερα το Χάος που ζούμε οφείλεται στην κακή διαχείριση αυτού του διαλεκτικού δόγματος των Αντιθέτων τόσο στο μέσον ενός Λαού όσο και σε διεθνές επίπεδο.
Σας χαιρετώ
Με αγάπη
Μίκης
Την 1η Οκτωβρίου έγινε η μεγάλη συνέντευξη τύπου στο Υπουργείο Μακεδονίας Θράκης και ανακοινώθηκε πλέον και δημόσια η πραγματοποίηση της εκδήλωσης.
Γιατί ο Βαρλάμης επέλεξε να ζωγραφίσει τον Θεοδωράκη;
Τον επέλεξε, γιατί τον θεωρούσε μια από τις μεγαλύτερες προσωπικότητες της Ελλάδας. Γύρω στο 2011 πηγαίναμε πολύ συχνά στο σπίτι του Μίκη. Αυτός μιλούσε για την Τέχνη του, με αποτέλεσμα να προκύψει αυτή η μεγάλη εικαστική συλλογή, αλλά και φιλμ που έγινε σε συνεργασία με τον Θεοδωράκη και το οποίο θα προσπαθήσουμε να το προβάλουμε στη Βέροια. Είναι συνδυασμός της κλασικής μουσικής του και των εικόνων του από τον Βαρλάμη.
Ο Θεοδωράκης εντυπωσιάστηκε απ’ αυτήν τη σύλληψη, να ακουστεί στον πολύ κόσμο και η κλασική του μουσική, που είναι άγνωστη στον πολύ κόσμο. Τα έργα για τον Μίκη ολοκληρώθηκαν μεταξύ ’10 και ΄12.
Όταν λοιπόν ο Βαρλάμης αποφάσισε να προβληθεί αυτό το εικαστικό σύνολο στη Βέροια, μας είπε πως τα έργα του ήθελε να βρίσκονται όχι μόνο στις βιτρίνες των εμπορικών αλλά και στα μανάβικα, στα κουρεία, όπου μπορεί να συχνάζουν απλοί άνθρωποι, που δεν έχουν μεγάλη επαφή με την Τέχνη.
Και ο Βαρλάμης και ο Θεοδωράκης ήθελαν η Τέχνη να είναι κτήμα του λαού κι όχι των λίγων. Ήταν και οι δυο λαϊκοί καλλιτέχνες. Αγαπούσαν το λαό και γενικά τον άνθρωπο.
Πώς δέχεται ο Εμπορικός κόσμος τη συνεργασία μαζί σας;
Εντυπωσιάζομαι πραγματικά από τον τρόπο με τον οποίο ο εμπορικός κόσμος φιλοξενεί τα έργα στις βιτρίνες του. Με πόση εγκαρδιότητα! Αυτό μας δίνει και χαρά και όρεξη να δουλέψουμε.
Ποια είναι η πρωτοτυπία του καλλιτεχνικού γεγονότος;
Ίσως είναι η μεγαλύτερη έκθεση που έγινε στον κόσμο, όχι στη Βέροια. Ο εκθεσιακός χώρος καταλαμβάνει 10 στρέμματα και υπολογίζουμε ότι θα τοποθετήσουμε στην Αγορά πάνω από 200 έργα. Αυτό πιστεύουμε πως θα είναι ένα ερέθισμα για τον κόσμο, που θα βγαίνει στην Αγορά και θα έρχεται σε επαφή με έργα ενός διεθνή καλλιτέχνη, που κατάγεται από τη Βέροια.
Η έκθεση θα ταξιδέψει και σε άλλες πόλεις ή μόνο η Βέροια θα την φιλοξενήσει;
Ξεκινάμε από τη Βέροια. Αυτήν, την πατρίδα του, είχε επιλέξει ο Βαρλάμης, πριν πεθάνει από την καρδιά του. Εδώ προγραμμάτιζε να γίνει η έκθεση.
Ο Θεοδωράκης όμως μας παρακάλεσε να την στήσουμε σε όλες τις πόλεις από τις οποίες πέρασε. Στη Μυτιλήνη που γεννήθηκε, στα Γιάννενα, στο Αργοστόλι, στον Πύργο, στην Πάτρα, στην Αθήνα και στα Χανιά.
Ο Δήμος της Βέροιας δέχτηκε την πρότασή μας με ενθουσιασμό. Αν και οι δήμοι αυτών των πόλεων θελήσουν την έκθεση, θα την πραγματοποιήσουμε και εκεί.
Αλλά πρέπει να τονιστεί ότι η Βέροια έχει την πρωτιά και όλες οι κατασκευές που στήθηκαν στους δρόμους της Βέροιας, πέρα από τους πίνακες, έγιναν για πρώτη φορά και ειδικά για τη Βέροια.
Θέλουμε ν’ ακουστεί η Βέροια σ’ όλη την Ελλάδα. Ν’ ακουστεί πως είναι η πόλη που τιμά μ’ έναν πολύ ιδιαίτερο τρόπο έναν μεγάλο καλλιτέχνη, όπως τον Μίκη Θεοδωράκη και μάλιστα τον τιμά με έναν άλλο καλλιτέχνη διεθνούς φήμης, τον Μάκη Βαρλάμη. Πρόκειται για μια μοναδική συγκυρία.
Κι αν προκύψει κάποιο lockdown;
Συζητήσαμε και με τον Δήμαρχο και με την πρόεδρο του Εμπορικού Συλλόγου τη μεταφορά της εκδήλωσης τον Μάιο. Αν δεν το επιτρέψουν τώρα οι συνθήκες, θα το παρουσιάσουμε τότε με ένα πιο πλούσιο ακόμη πρόγραμμα. Ό,τι και να συμβεί θα το αντιμετωπίσουμε. Θα βρούμε την καλύτερη λύση.
Ποια ήταν η συναισθηματική σχέση του Βαρλάμη με τη Βέροια και πώς την εκδήλωνε σε σας, τους συνεργάτες του;
Αγαπούσε τη Βέροια, επειδή ζούσε στο Εξωτερικό, δυο φορές περισσότερο απ’ όσο την αγαπούν οι Βεροιώτες. Οι άνθρωποι της διασποράς έχουν ακόμη μεγαλύτερη αγάπη για την Ελλάδα.
Όπου πήγαινε δήλωνε Βεροιώτης. Ακόμη και στον Πάπα, όταν τον επισκεφτήκαμε στο Βατικανό, θυμάμαι πως είπε πως κατάγεται από τη Βέροια. Απαντώντας στην άγνοια του Πάπα για την πόλη μας του είπε «Μα από τη Βέροια του Απόστολου Παύλου!» «Υπάρχει ακόμα αυτή η πόλη;» ρώτησε ο Πάπας. «Σας καλώ να έρθετε να τη γνωρίσετε» ήταν η απάντηση του Βαρλάμη, που προκάλεσε τη χαρά του Πάπα κι ένα πλατύ του χαμόγελο.
Όχι μόνο δεν έκρυψε ποτέ την καταγωγή του, αλλά δημιούργησε ένα τεράστιο έργο, την Κρύπτη του Αποστόλου Παύλου στη Βέροια, που ευελπιστούσαμε και ευελπιστούμε να γίνει ακόμα, σε συνεργασία με τον Μητροπολίτη.
Πρόκειται για ένα αρχιτεκτονικό έργο που σκοπεύει να φιλοξενεί όλη τη συλλογή του Βαρλάμη για τον Απόστολο Παύλο. Ήταν να γίνει κάτω από το Βήμα του Αποστόλου Παύλου, αλλά θα γίνει μάλλον στη Μονή Δοβρά. Θα είναι ένας χώρος, όπου θα μπαίνει κάποιος και θα έχει μία βιωματική σχέση με τη ζωή του Αποστόλου Παύλου. Πιστεύουμε ότι δεν θα έχει μόνο θρησκευτική αξία αλλά και τουριστική, γιατί απευθύνεται σε εκατομμύρια χριστιανούς.
Πόσο σημαντικό θα ήταν να υπάρχει κι ένα Μουσείο Βαρλάμη στη Βέροια. Θα αποτελούσε όχι μόνο τουριστικό πόλο για την Ελλάδα, αλλά και διεθνώς. Απόστολος Παύλος, Μέγας Αλέξανδρος, Θεοδωράκης, Άγιο Όρος… είναι τεράστιες συλλογές, μεγάλης αξίας.
Ποια είναι τα στοιχεία της προσωπικότητας και του έργου του Βαρλάμη, που τον χαρακτηρίζουν;
Έζησα τον Βαρλάμη 40 χρόνια. Για μένα το σημαντικότερο στοιχείο της προσωπικότητάς του ήταν η αγάπη του για τους ανθρώπους. Από κει αντλούσε τη δύναμη για να κάνει αυτό το τεράστιο έργο. Και δε μιλώ μόνο για τα εικαστικά. Μιλώ για τα γλυπτά, τα λογοτεχνικά, τις μελέτες. Η κινητήρια δύναμη του έργου του ήταν η αγάπη για τον άνθρωπο. Εκεί συναντήθηκε και με τον Θεοδωράκη, στην αγάπη για τον άνθρωπο, και μάλιστα τον απλό και αδύναμο άνθρωπο.
Δεν έχω δει άνθρωπο να δουλεύει τόσο πολύ, τόσο εξαντλητικά, όσο αυτός. Δεν ξεχώριζε ώρες, μέρες, γιορτές. Ήταν εργασιομανής αλλά με την έννοια μιας αστείρευτης έμπνευσης. Όταν δεν ήμασταν κοντά του, εγώ και ο Αστέρης ο Νένος, οι συνεργάτες του, μιλούσαμε συνεχώς και μέσω skype για τη δουλειά του πάνω στον Θεοδωράκη.
Οι ρυθμοί αυτοί εξάντλησαν την καρδιά του, αλλά έκανε πραγματικά αυτό που ήθελε, δόθηκε ολοκληρωτικά στην Τέχνη του. Έψαχνε πάντα στα θέματα που τον συγκινούσαν το βάθος τους, την ψυχή τους. Ήταν ο καλλιτέχνης που έψαχνε την ψυχή των ανθρώπων και των πραγμάτων και την αποτύπωνε στα έργα του.
Φωτογραφίες: faretra.info
