27 Οκτώβρη 1944. Ο ΕΛΑΣ απελευθερώνει τη Βέροια από τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής” γράφει ο Μπάμπης Λαζαρίδης

Μπάμπης Λαζαρίδης

Οι Γερμανοί κατέλαβαν τη Βέροια τον Απρίλη του 1941 και παρέμειναν στην πόλη μέχρι τον Οκτώβρη του 1944.

Στις 27 Οκτώβρη 1944 δυνάμεις του ΕΛΑΣ έφτασαν στη Βέροια και εγκαταστάθηκαν γύρω από την πόλη, ενώ η αποχώρηση των Γερμανών συνεχιζόταν. Στις 29 Οκτωβρίου εισήλθαν στη πόλη με οργανωμένα τμήματα του 16^ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ.

Τις αμέσως επόμενες μέρες πραγματοποιήθηκαν εκδηλώσεις για την απελευθέρωση στις οποίες περιλαμβάνονταν δοξολογία στο ναό του Αγίου Αντωνίου, παρέλαση τμημάτων του ΕΛΑΣ, μνημόσυνο για τα θύματα, εκφώνηση ομιλιών από εκπροσώπους του ΕΛΑΣ, τον γραμματέα του ΕΑΜ και του ΚΚΕ.

Αξίζει να σημειωθεί ότι στις διάφορες συγκεντρώσεις συμμετείχε πλήθος κόσμου. Στις εκδηλώσεις παραβρέθηκαν ο στρατηγός του ΕΛΑΣ, Ευριπίδης Μπακιρτζής και ο μητροπολίτης Κοζάνης Ιωακείμ, γνωστός για τη συμμετοχή του στον ΕΑΜ.

Η απελευθέρωση της Βέροιας γίνεται από δυνάμεις της 10^ης Μεραρχία του ΕΛΑΣ που στάθηκαν μπροστά στην πολεμική μηχανή του Χίτλερ και του Μουσολίνι.

Δεν υπολόγισαν ούτε πείνα, ούτε κρύο, ούτε καν το κίνδυνο να χάσουν την ίδια τους τη ζωή και αγωνίστηκαν για μια πατρίδα ελεύθερη, για μια κοινωνία δίκαιη, για έναν κόσμο σοσιαλιστικό. Ιδανικά που εμπνεύστηκαν από το ΚΚΕ, που ήταν ιδρυτής, καθοδηγητής του ΕΑΜ, του ΕΛΑΣ και της ΕΠΟΝ και που συσπείρωσαν τότε τη συντριπτική πλειοψηφία του τοπικού πληθυσμού.

Οι Γερμανοί είχαν ήδη φύγει από τη Νάουσα, στις 9 Σεπτεμβρίου 1944, ενώ η απελευθέρωση της Βέροιας θα γίνει στις 27 Οκτωβρίου 1944. Οι μάχες που διεξάγονται για την απελευθέρωση της περιοχής είναι σκληρές.

• 6 Απριλίου 1944: ο ΕΛΑΣ εισχωρεί με πολιτικά στη Βέροια και χτυπά τη μονάδα του συνεργάτη των Γερμανών Γεώργιου Πούλου.

• 9 Αυγούστου 1944: τμήματα του ΕΛΑΣ μπαίνουν στη Βέροια και απελευθερώνουν 60 κρατούμενους πατριώτες.

• 4 Σεπτεμβρίου 1944: αρχίζει η σύμπτυξη και αποχώριση των Γερμανοφασιστικών τμημάτων από τη Ελλάδα, λόγω της προέλασης του Κόκκινου Στρατού στα Βαλκάνια και του κινδύνου να αποκοπούν.

• 9 Σεπτεμβρίου 1944: ο ΕΛΑΣ απελευθερώνει τη Νάουσα.

• 28 Σεπτεμβρίου 1944: ομάδα του εφεδρικού ΕΛΑΣ – ΕΠΟΝ της Μικρής Σάντας, έκοψε σε μήκος ενός χιλιομέτρου την τηλεφωνική γραμμή και τους στύλους μεταξύ Κοζάνης – Βέροιας.

• 5 Οκτωβρίου 1944: Επονίτες και Επονίτισες της Κουλούρας, των Ασωμάτων και του Διαβατού σε συνεργασία με τον εφεδρικό ΕΛΑΣ της Μέσης και ομάδα του 3^ου Τάγματος έκοψαν σύρματα 35 χιλιομέτρων σε απόσταση 3,5 χιλιομέτρων και ανατίναξαν σε 5 σημεία τη σιδηροδρομική γραμμή Μέσης – Κουλούρας.9 Οκτωβρίου 1944: πραγματοποιείται γενική απεργία στη Βέροια με αίτημα να σταματήσει η τρομοκρατία και να φύγουν οι ταγματασφαλίτες.

• 9 Οκτωβρίου 1944: στη παλαϊκή διαδήλωση της Βέροιας, η νεολαία έδειξε όλη της τη δυναμικότητα. Απαίτησαν, λαός και νεολαία, ν’ ανοίξουν τα σχολεία, να ενισχυθούν οι παιδικοί σταθμοί, τα συσσίτια και να δοθούν τρόφιμα και φάρμακα. Για μία ακόμη φορά αποδεικνύεται περίτρανα ότι μόνο με την πάλη και τον αγώνα ο λαός και οι νεολαία μορφώνεται και ανοίγει τον δρόμο για την λαοκρατία.

• 8 Οκτωβρίου 1944: ένα αετόπουλο από τη Βέροια συνδέθηκε και οδήγησε στον ΕΛΑΣ τρεις Γερμανούς μαζί με τα όπλα τους και ένα μυδράλιο.

• 11 Οκτωβρίου 1944: Επονίτες, έφεδροι Ελασίτες του 26^ου Λόχου του 16^ου εφεδρικού Συντάγματος από την Επισκοπή σταμάτησαν σε ενέδρα ένα γερμανικό βαγονέτο γεμάτο τρόφιμα, αιχμαλώτισαν όλους του Γερμανούς και κατάσχεσαν τα τρόφιμα.

• 28 Αυγούστου 1945: πραγματοποιείται δολοφονική απόπειρα ενάντια σε στελέχη του ΕΑΜ από μοναρχοφασίστες στη Βέροια.

• Δόθηκαν μάχες με Γερμανούς και δωσίλογους για τη σοδιά από τα χωριά Παλατίτσια, Βεργίνα και το Μετόχι.

Από την πρώτη στιγμή είχαμε επιτάξεις σπιτιών, μέσων μεταφοράς αλλά και τροφίμων, ενώ τέθηκαν και ωράρια κυκλοφορίας για τους κατοίκους. Έχουμε το πρώτο καταγεγραμμένο νεκρό στο Δάσκιο το Σεπτέμβρη του 1941, ενώ το Νοέμβριο του 1941 έχουμε εκτέλεση ατόμου στην Αγία Βαρβάρα.

Απέναντι σε αυτή την κατάσταση ο λαός δεν έμεινε με σταυρωμένα χέρια. Οργάνωσε την πολύμορφη αντίσταση του, που περιλάμβανε όλες τις μορφές πάλης.

Από τη διεκδίκηση συσσιτίων – σαμποτάζ – συλλαλητήρια – απεργίες – τη μάχη της σοδειάς, μέχρι τον ένοπλο αγώνα, μέσα από τις γραμμές του ΕΛΑΣ.

Την πρωτοβουλία για αυτό τον αγώνα τον είχαν στελέχη του ΚΚΕ που γύρισαν από τις φυλακές και τις εξορίες.

Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, οι πρώτοι πυρήνες της ΟΚΝΕ συγκροτούνται ήδη από τον Μάη του 1941, ενώ στις 20 Ιουνίου 1941 κυκλοφορεί και η πρώτη προκήρυξη προς τη νεολαία της Βέροιας, στην οποία καλείται η νεολαία με κάθε τρόπο να παλεύει για το σαμποτάρισμα των κατακτητών.

Την ίδια περίοδο ανασυγκροτείται και το ΚΚΕ και δημιουργεί Αχτιδική Επιτροπή με γραμματέα τον Βαγγέλη Χατζημιχάλη και τους Μιζαντζίδη Απόστολο, Αυξεντίου Δημήτρη, Γερασιμίδη Σταύρο και Καραγαβριηλίδη Σταύρο.

Για να καταλάβουμε την απήχηση του αντιστασιακού κινήματος (ΕΑΜ – ΕΠΟΝ – ΕΛΑΣ – ΕΘΝΙΚΗ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ – ΕΦΕΔΡΙΚΟ ΕΛΑΣ – ΑΕΤΟΠΟΥΛΑ) αρκεί να κοιτάξουμε στις οργανωτικές καταστάσεις που υπάρχουν στα αρχεία του ΚΚΕ.

Όσον αφορά το στρατιωτικό σκέλος της Αντίστασης, να σημειώσουμε ότι στο νομό έδρασαν το 16^ο στο Βέρμιο, 30^ο στο κάμπο Βέροιας και το 50^ου στα Πιέρια, Συντάγματα που ήταν ενταγμένα στη 10^η Μεραρχία του ΕΛΑΣ.

Αυτή είναι η ιστορική αλήθεια της απελευθέρωσης της Βέροιας, στις 27 Οκτώβρη 1944 από τα ναζιστικά, γερμανικά στρατεύματα κατοχής από τον ΕΛΑΣ.

Μια αλήθεια που μας την κρύβουν τόσα χρόνια. Πρέπει να καθιερωθεί και να γιορτάζεται επίσημα από το λαό της πόλης. Είναι καθήκον του λαού και των αρχών της Βέροιας.

Ο *Μπάμπης Λαζαρίδης είναι Πρόεδρος του Παραρτήματος της ΠΕΑΕΑ – ΔΣΕ Βέροιας