“Αμφισβήτηση: Δύναμη αλλαγής” γράφει η Μαρία Κωνσταντάκου

«Η δράση δεν πρέπει να είναι αντίδραση, αλλά δημιουργία».

«Ο συντηρητισμός είναι συνώνυμος με την αποσύνθεση και την ασχήμια».   

Μαρία Κωνσταντάκου

Τα παραπάνω συνιστούν μερικά μόνο από τα κινητήρια συνθήματα της εξέγερσης του Γαλλικού Μάη του 1968 που αποτέλεσε βασικό σταθμό στην ιστορία της ανθρωπότητας. Η επανάσταση χιλιάδων νέων απέναντι στο κατεστημένο και τα αμέτρητα αιτήματα για τη βελτίωση των συνθηκών ζωής που εκφράστηκαν σθεναρά μέσα από φωνές, κραυγές και συνθήματα εμπνέουν ακόμα και σήμερα τους νέους που επιθυμούν την αλλαγή του κόσμου στον οποίο διαβιώνουν.

Το διάχυτο πνεύμα της αμφισβήτησης των καθιερωμένων σχημάτων και σταθερών που κατακλύζει τον σύγχρονο νέο εκδηλώνεται σε όλα τα επίπεδα της ανθρώπινης ζωής, αν αναλογιστούμε τη σωρεία των νοσογόνων φαινομένων που ανιχνεύονται σε αυτά και που υποσκάπτουν τα θεμέλια της κοινωνίας.

Η κρίση της πολιτικής

Την αμφισβήτηση των νέων τρέφει η σημερινή κατάσταση που επικρατεί στον πολιτικό τομέα. Αναντίρρητα, στο χώρο της πολιτικής ζωής κυριαρχούν οι κομματικές σκοπιμότητες, ένα συμφεροντολογικό-ωφελιμιστικό πνεύμα και ένας αρρωστημένος ατομικισμός. Η ακόρεστη δίψα για απόκτηση αξιωμάτων και η άσβεστη μανία για απόκτηση πλούτου έχει ως απότοκο τη διαβολή – συκοφαντία πολιτικών αντιπάλων, τη δημόσια διαπόμπευσή τους με την αποκάλυψη αρνητικών ενεργειών τους, το αμαύρωμα του ονόματος τους, τη στρεψοδικία και το ρουσφέτι.

Η προβολή νοθευμένων πληροφοριών, η παραχάραξη των τεκταινόμενων, η παραποίηση των πληροφοριών διαμορφώνoυν ένα ομιχλώδες τοπίο μέσα στο οποίο το άτομο αδυνατεί να προσεγγίσει τον πυρήνα της αλήθειας. Μοιάζει να φορά παρωπίδες που δεν του επιτρέπουν να αντικρίσει τα πολυποίκιλα βάθρα της πραγματικότητας με αποτέλεσμα να αμβλύνεται η κριτική ικανότητα, να θολώνει η κρίση του, να αδρανοποιείται η σκέψη του, να αιχμαλωτίζεται ο νους του,  να νεκρώνεται η συνείδησή του και εν τέλει  περιπίπτει σε μια γενικευμένη κατάσταση πνευματικής ύπνωσης -νάρκωσης και ιδεολογικού διαποτισμού που τον καθιστούν άβουλο ον- άθυρμα στα χέρια των ταγών της εξουσίας που αβίαστα «άγεται και φέρεται».

Έχοντας επίγνωση ο νέος της διαφθοράς που επικρατεί στο χώρο της πολιτικής, των ψευδών υποσχέσεων, της υποκρισίας και της ασυμφωνίας ανάμεσα στα λόγια και τις πράξεις που χαρακτηρίζει τους πολιτικούς και συνειδητοποιώντας πως με αυτούς τους μηχανισμούς- μεθοδεύσεις θα γίνει προσπάθεια χειραγώγησης και του ίδιου ενισχύεται το αίσθημα της αμφιβολίας προς τις πληροφορίες που τον «βομβαρδίζουν» ασταμάτητα και που επιδιώκουν να του κάνουν πλύση εγκεφάλου. Στην περίπτωση αυτή ,μάλιστα, η αμφισβήτηση των πολιτικών γεγονότων δύναται να οδηγήσει σε πολιτικές εξελίξεις.

«Όποιος ξεκινάει από αμφιβολίες καταλήγει σε βεβαιότητες» (Βάκων).

Ο ισοπεδωτικός κομφορμισμός

Συνάμα, το πνεύμα της γόνιμης αμφισβήτησης τροφοδοτείται από την επιβολή μιας γενικευμένης ομοιομορφίας στη σημερινή κοινωνία. Είναι αδιαφιλονίκητο το γεγονός πως η ετερογένεια συνιστά νόμο- κανόνα της κοινωνίας. Εντούτοις, στη σημερινή κοινωνία αυτός ο νόμος αναιρείται και τείνει να καταρρεύσει λόγω της επιβολής ενός ισοπεδωτικού κομφορμισμού. Η κυριαρχία του μαζικού πνεύματος σε όλες τις εκφάνσεις της ανθρώπινης ζωής έχει ως απότοκο τον θρυμματισμό των ιδιαίτερων γνωρισμάτων της ταυτότητας τους κάθε ατόμου χωριστά.

Ο μαζάνθρωπος αρέσκεται στο να ακολουθεί τυφλά την αγέλη, από την οποία αντλεί δύναμη και στους καθρέπτες της οποίας αναγνωρίζει το πρόσωπό του. Αποβάλλει, δηλαδή, το πρόσωπό του και υιοθετεί ένα προσωπείο πίσω από το οποίο κρύβει την εσωτερική του κενότητα- ρηχότητα. Μετασχηματίζεται σε απρόσωπο όργανο- εξάρτημα που γνωρίζει να υπακούει τυφλά στις επιταγές της αγέλης. Σε συνολικό επίπεδο, η κοινωνία θα μπορούσε να παραλληλιστεί με κοπάδι του οποίου τα μέλη οφείλουν πλήρη αφοσίωση και συμμόρφωση στον ηγέτη- λύκο.

Σε αυτή τη βάση ο νέος επιβάλλεται να εξεγερθεί και να αμφισβητήσει τις κοινά αποδεκτές αλήθειες και τους αφανείς μηχανισμούς που οδηγούν στον ολισθηρό δρόμο της μαζοποίησης- αγελοποίησης.

 Η συμπεριφορά των νέων

Ο νέος κατά την εφηβική του ηλικία διακατέχεται από υπαρξιακές ανησυχίες, ιδεολογικούς προβληματισμούς και ερωτήματα. Κατακλύζεται από μια άυλη εσωτερική δύναμη που τον παρακινεί να αμφισβητήσει τα καθιερωμένα σχήματα και τις παραδοσιακές αξίες. Οραματίζεται έναν ουτοπικό – φαντασιακό κόσμο απαλλαγμένο από τις αντιξοότητες και της κηλίδες του παρόντος.

Η επιθυμία για τη δόμηση του ιδεατού εκείνου κόσμου ωθεί τον νέο στην απόρριψη κάθε ιδεολογίας και αξίας που ακυρώνουν κάθε στοιχείο νεωτερισμού και ,συνεπώς, συνιστούν τροχοπέδη στην επίτευξη του στόχου του. Εκδηλώνει, δηλαδή, μια επαναστατική συμπεριφορά προς όλες εκείνες τις αυθεντίες που εμπεριέχουν στοιχεία απολυτότητας, δογματισμού και μονολιθικότητας. Διαμαρτύρεται για οτιδήποτε ταπεινώνει και ευτελίζει την βαθύτερη ουσία της ανθρώπινης ύπαρξης.

Ωστόσο, δεν είναι σπάνιες οι φορές που η τάση για αμφισβήτηση εκτρέπεται σε λανθασμένες ατραπούς και από υγιής δύναμη μετασχηματίζεται σε νοσηρό στοιχείο.  Είναι η περίπτωση κατά την οποία το ρεύμα της αμφισβήτησης συνοδεύεται από μια άγονη αντιδραστικότητα, έναν απόλυτο μηδενισμό και μια «εκ προοιμίου» άρνηση και απόρριψη των καθιερωμένων. Ως απόρροια εκδηλώνεται μια βίαιη συμπεριφορά που νομοτελειακά οδηγεί στην έξαρση φαινομένων κοινωνικής παθογένειας.

«Η αμφιβολία δηλητηριάζει τα πάντα χωρίς να σκοτώνει τίποτα» (Νίτσε).

 Η υγιής στάση ζωής

Επειδή η αμφισβήτηση δεν υφίσταται ως εγγενές στοιχείο στην ανθρώπινη φύση χρειάζονται οι ανάλογες προϋποθέσεις προκειμένου να εκφραστεί ορθά και να συμβάλλει στην ανανέωση και εξέλιξη. Αποτελεί προϊόν της πνευματικής ωρίμανσης και της εσωτερικής πληρότητας  του ατόμου.

O νέος που με θάρρος και τόλμη αντιστέκεται και δεν αρέσκεται στο να υπηρετεί το κοινωνικά αποδεκτό  μπορεί να εγείρει την αποδοκιμασία και την κατηγορία από τους αντιπρόσωπους του παλαιού, οι οποίοι υποστηρίζουν ένθερμα τις παραδοσιακές αξίες. Η λύση δεν έγκειται ούτε στην τυφλή απόρριψη των όποιων θετικών στοιχείων μας κληροδοτήθηκαν από τις προγενέστερες γενεές αλλά ούτε και στην απόλυτη προσκόλληση στις παραδοσιακές αξίες που συνοδεύεται από την πεποίθηση πως ο κόσμος τούτος δεν επιδέχεται κανένα νεωτεριστικό στοιχείο. Την πιο υγιή στάση ζωής συνιστά η αναζήτηση της αριστοτελικής μεσότητας.

«Σε όλα τα θέματα είναι υγιές πότε- πότε να κρεμάς ένα ερωτηματικό στα πράγματα που θεωρείς από καιρό δεδομένα»(Μπέρτραντ Ράσελ).