Θάνος Κυρίτσης “Σκοτεινός Θάλαμος” – Αναζητώντας με την ποίηση το χαμένο φως
Ανήσυχος και δημιουργικός ο Θάνος Κυρίτσης, συγκεντρώνει στον «Σκοτεινό Θάλαμο» την ποιητική σοδειά μιας δεκαετίας, καταγράφοντας τις παραμορφώσεις μιας εποχής και αναζητώντας το φως μέσα από το βαθύ σκοτάδι της.
Η επαγγελματική του πλευρά – τεχνολόγος ραδιοακτινολόγος στο Κέντρο Υγείας Λιτοχώρου και εκπαιδευτής της Ιατρικής Σχολής του Α.Π.Θ – περνά και στο εξώφυλλο της Συλλογής του, που είναι καμωμένο από τον ίδιο, «Σπείρα» σε ακτινολογικό φιλμ, χωρίς όμως να στερείται της απαιτούμενης αισθητικής, αφού ο ίδιος είναι συνάμα και εικαστικός με συμμετοχές σε συλλογικές εκθέσεις.
Εκείνο όμως που είναι σημαντικό, για να μπει κανείς στο κλίμα της ποίησής του, είναι τα μακρινά ταξίδια που έκανε με πλοία του Εμπορικού Ναυτικού από τα 17 του χρόνια, αποκτώντας άλλη άποψη του κόσμου, αλλά και η γνωριμία του με τον Γιάννη Ρίτσο αργότερα, στα χρόνια των σπουδών στην Αθήνα, γνωριμία που τον σφράγισε.
Χωρισμένη η Συλλογή σε τέσσερις ενότητες, (Λέξεις – Πριν το τέλος – Υπόγειο – Αμνήμονες), καταθέτει τους στόχους της κάθε μιας, που όμως τελικά υποτάσσονται στον τελικό στόχο της όλης Συλλογής, με τη μορφή μιας πικρής διαμαρτυρίας για όσα συμβαίνουν γύρω μας.
Οι λέξεις που πασχίζουν να γίνουν ποίηση τον βασανίζουν:
Λέξεις σε εκκρεμότητα
Τις νύχτες καμιά φορά
κοιτώ απ’ τον φεγγίτη
προς την κατεύθυνση των λέξεων,
περιμένοντας να επισκευαστεί
η καμπάνα.
Δεν έχει σημασία,
οι λέξεις
έμειναν πίσω από το φως της αυγής
σαν τις καμπύλες κάτω απ’ το φόρεμα.
Τρεκλίζει η νύχτα
Τρεκλίζει κι απόψε η νύχτα
κι οι λέξεις
σκοντάφτουν στα λυτά τους κορδόνια.
Ο κλήρος όμως
έλαχε στις λέξεις
να φτιάξουν στίχους
ανάμεσα σε ντουβάρια
άδειων σπιτιών.
Μα οι λέξεις κουράστηκαν,
και μία μία πεθαίνουν
παραδομένες
στα κρεματόρια των ημερών […]
Κι η Ποίηση τι είναι για τον ποιητή;
Προσωποποίηση
[…] Φορές το δεκανίκι της ψυχής
φορές βρόγχος,
φορές η ανάσα της ζωής,
φορές ο ρόγχος του θανάτου.
Κι άλλες φορές
στιχάκια αλλοπαρμένα,
σαλεμένα παιδιά, αλυσοδεμένα,
στο υπόγειο του παλιού σπιτιού […]
Αλλά δεν προσωποποιείται μόνο η Ποίηση. Ο Αύγουστος και ο Σεπτέμβρης παίρνουν μια άλλη διάσταση, καθώς η εικονοπλασία του Κυρίτση τούς δίνει το χρώμα του τέλους και της αρχής:
Αύγουστος
Αποβραδίς,
ο Αύγουστος ετοίμασε τις αποσκευές.
μάζεψε όλα τ’ άστρα
τις νοτισμένες πετσέτες
βραδινών κολυμβητών,
κάποιες υποσχέσεις.
Δρασκέλισε βιαστικά τον φράχτη
και χάθηκε.
Άφησε το φεγγάρι μισαναμμένο
να το σβήσει ο Σεπτέμβρης.
Σεπτέμβριος
Σήμερα
που η μέρα του ήταν αργή,
παρατήρησε ότι
άδειασαν οι χελιδονοφωλιές,
τα λεωφορεία με τους λουόμενους
παραθεριστές, τα υπαίθρια καφενεία,
και η άμμος τ’ Αυγούστου
απ’ τις τρύπιες τσέπες του.
Η ενότητα «Υπόγειο» σηματοδοτεί για τον ποιητή το κελί του «αναχωρητή», όπου το παρελθόν γίνεται οδοδείκτης για το παρόν, χώρος αυτοσυγκέντρωσης και καταχώρησης σκέψεων και συναισθημάτων που γίνονται ποίηση:
Επιδιορθώσεις υποδημάτων
Το βράδυ,
κάθισα στον πάγκο του υπογείου,
με τα παλιά εργαλεία,
να επιδιορθώσω τα φθαρμένα παπούτσια,
που περπάτησαν τις μέρες μου.
Ακούω τον ήχο από την περπατησιά τους,
στο χιόνι, στα βουνά, σε πορείες,
σε κηδείες συντρόφων, σε ύποπτα σοκάκια […]
Ο χρόνος πέρασε περήφανα
μέσα από τις τρύπιες σόλες τους […]
Χοντροκομμένα, παλιομοδίτικα
μαύρα παπούτσια,
πάντα φορεμένα με κόκκινες κάλτσες.
Θα ψάξουν κι απόψε
για νέα περάσματα.
Ο λόγος του περνά στην ενότητα «Αμνήμονες» από την προσωπική ενδοσκόπηση στη φωνή, που απευθύνεται σ’ αυτούς που τόσο εύκολα ξέχασαν όσα έπρεπε να θυμούνται, ξεπουλώντας ασύστολα στα παζάρια του κέρδους τη μνήμη και το χρέος που είχαν σε κείνους, που πάλεψαν για μια δικαιότερη κοινωνία. Ο λόγος του γίνεται καταγγελτικός:
Αμνήμονες
Λοιπόν,
ας εξηγηθούμε,
γιατί η ρητορική καλά κρατεί
και δεν μας αξίζει τέτοιο πένθος.
Η μνήμη όμως έχει την δικιά της φωνή και μελωδία.
Θυμάσαι;
Την ίδια αναπνοή μοιραζόμασταν κάποτε
τότε που εμπιστευόμασταν
τ` άστρα που βλέπαμε.
Μα η εξουσία
θολώνει τα μάτια
και τα γυαλιά της μνήμης.
Λοιπόν,
ας εξηγηθούμε
δαπανηρή ειν` η ζωή
και ο καθένας θα καταβάλει τους φόρους του.
Καταραμένα ειν` τα όνειρα που αγοράσατε
πουλώντας τις ψυχές σας.
Ο κόσμος συνεχίζει να ματώνει
και οι Άγγελοι συνωστίζονται στους ουρανούς.
Λοιπόν,
ας εξηγηθούμε.
Πνευματικές πόρνες των σαλονιών
Θυμάμαι τα βήματά σας.
Λογαριασμούς σε τράπεζες τώρα αυξάνετε.
Μα εγώ
φύλαξα τα σωστά φωνήεντα
και στη δικιά μου πατημασιά
βαδίζω ακόμα.
Έκανα τον χρόνο μου στη φυλακή.
Δεν ξέρω πλέον
πού να φυλάξω τις μνήμες,
το βράδυ τις σέρνω στις ράγες αγκομαχώντας.
και μια και η μοίρα
με λέξεις μου έλαχε ν` αντιπαλεύω
αντιγυρίζω σας μια λέξη
το πενιχρό σας βιογραφικό να εμπλουτίσετε:
Αμνήμονες!
Όμως η ευθύνη δεν βαραίνει μόνο τους πράττοντες, βαραίνει και όσους δέχονται χωρίς αντίδραση τα πραττόμενα, ασάλευτοι μέσα σ’ ένα καθεστώς εγκληματικής ύπνωσης:
Σκυφτοί
Σκυφτοί,
μα συνεργοί συνάμα,
στηθήκαμε σε ουρές επιδομάτων.
Εδώ στον μεγάλο βάλτο
συνένοχοι, καταθέσαμε την περηφάνια μας
στα γκισέ των μερισμάτων.
Ανακοινώσεις και διαγγέλματα
από τους αρμόδιους των οκτώ
ξέσκισαν τις σάρκες των χρόνων μας
και μαύρισαν τ’ αμπέλια μας από τον παγετό.
Σχηματισμοί τώρα καινούριοι
σωτηρία υπόσχονται και πάλι…
αυτοί που τα ποτήρια μας στράγγιξαν.
Η ποίηση του Κυρίτση είναι σαφώς πολιτική ποίηση, μια ποίηση όμως που δεν απωθεί με την έννοια του πολιτικού διδακτισμού. Ξεκινά από το ποιητικό εγώ, για να περάσει στον έξω κόσμο, κι από κει στο εμείς, αγκαλιάζοντας με τρυφερότητα την πληγωμένη πατρίδα, τα σπίτια, τους ανθρώπους της, και προπαντός προσπαθώντας να ξυπνήσει τη μνήμη, που έχει χάσει τη συλλογική της διάσταση.
Είναι ποίηση απλή, που δεν επιδιώκει τον εντυπωσιασμό, την ένταξη σε σχολές και την επιδοκιμασία των ομοτέχνων. Αναβλύζει καθαρή αναζητώντας το φως μέσα από τον «Σκοτεινό Θάλαμο» του καιρού μας.
Δεύτε λάβετε φως
Έξω να βγούμε,
ορθοί και πάλι.
μη φοβηθούμε τη βροχή.
Αυτή θα μας ξεπλύνει
από τη λίγδα των καιρών.
Κι ας τρίψουμε με σμύρη το πετσί μας.
Κι ας πάρουμε το νήμα απ’ την αρχή.
Στις κόγχες των σπιτιών
συνωστίζονται οι δικοί μας Άγιοι.
Να το φως.
Να κι η φλόγα.
«Δεύτε λάβετε φως.»
