Η επίδραση του οικογενειακού περιβάλλοντος στη συναισθηματική κατάσταση των υποψηφίων ενόψει των Πανελλαδικών Εξετάσεων

Της ψυχολόγου Παρασκευής Αγγελή

Στη ζωή δίνουμε πολλές φορές εξετάσεις και με πολλούς τρόπους. Κανείς δεν πετάει από την χαρά του όταν προετοιμάζεται γι’ αυτές. Οι Πανελλαδικές εξετάσεις δεν είναι τίποτα άλλο από την πρώτη (συνήθως) μεγάλη μάχη που δίνει ο έφηβος για να πετύχει έναν στόχο. Δεν είναι εξετάσεις ζωής, απλά κρίνουν τις επιδόσεις του παιδιού σε ένα συγκεκριμένο γνωστικό πεδίο. Αποτελούν δε, μια καλή ευκαιρία να μάθει το παιδί τον τρόπο να αντιμετωπίζει τις εξετάσεις που θα κληθεί να δώσει στην πορεία της ζωής του.

Οι νέοι άνθρωποι καλούνται να συμμετάσχουν στις Πανελλαδικές εξετάσεις, σε μία περίοδο κατά τη διάρκεια της οποίας τους συμβαίνουν πολλές και έντονες αλλαγές, τόσο σε σωματικό και συναισθηματικό, όσο και σε κοινωνικό επίπεδο. Οι έφηβοι βιώνουν καθημερινά πολύ έντονα συναισθήματα και ψυχολογικές μεταπτώσεις. Οι απαιτήσεις των εξετάσεων τους φέρνουν συχνά αντιμέτωπους με ένα μεγάλο φορτίο άγχους. Είναι σύνηθες σε αυτήν την περίοδο να εκδηλώνονται ψυχοσωματικές δυσλειτουργίες. Αυτές αποτελούν ένδειξη πως ο μαθητής πιέζεται αρκετά και βιώνει στρες. Το άγχος κινητοποιείται από αρνητικές σκέψεις, μεγαλώνει μέσα απ’ αυτές και τελικά, στην χειρότερη περίπτωση, μπορεί να ακινητοποιήσει τα παιδιά και να τα οδηγήσει να εγκαταλείψουν την προσπάθειά τους.

Όταν στα παραπάνω έρχεται να προστεθεί μία πραγματική κρίση, όπως είναι ο κορωνοϊός και ο αναγκαστικός εγκλεισμός, τα πράγματα στο σπίτι μπορούν να γίνουν πραγματικά … εκρηκτικά!! Μια κατάσταση πρωτόγνωρη τόσο για τα παιδιά, όσο και για τους μεγάλους. Οι γονείς αναρωτιούνται με ποιο τρόπο μπορούν να βοηθήσουν πραγματικά τον έφηβο που δίνει εξετάσεις. Η συμβολή της οικογένειας στις Πανελλαδικές εξετάσεις παίζει σημαντικό ρόλο, καθώς η εμψύχωση προς τους υποψηφίους είναι απαραίτητη.

• Αρχικά, είναι καλό το σπίτι να διατηρείται ήσυχο, καθώς η ηρεμία είναι αυτό που χρειάζεται περισσότερο ο εξεταζόμενος. Στις εντάσεις που προκύπτουν, δεν πρέπει να δίνεται συνέχεια. Τα προβλήματα μπορούν να λυθούν μετά το πέρας των εξετάσεων.

• Η ψυχολογική στήριξη του παιδιού είναι απαραίτητη, ώστε να αντιληφθεί την εμπιστοσύνη των γονέων και να αποβάλλει τον πανικό και το άγχος του. Αυτό που έχει ανάγκη το παιδί σε αυτή τη φάση είναι οι γονείς να είναι εκεί και να το ακούν, να μοιραστεί μαζί τους τις ανησυχίες και τους φόβους του.

• Καλό είναι να μην δείχνετε το άγχος σας. Ακόμα κι αν θεωρείτε ότι τεμπελιάζει ο μαθητής, δεν πρέπει να πανικοβάλλεστε. Βοηθητικό είναι να τονώσετε τα κίνητρά του, θυμίζοντάς του τους στόχους του και δείχνοντάς του ότι πιστεύετε πως μπορεί να τους καταφέρει. Αποφύγετε τις συγκρίσεις με άλλα παιδιά, φέρνουν αντίθετα αποτελέσματα.

• Αποφύγετε να γίνεστε πιεστικοί προσπαθώντας να παρακινήσετε τα παιδιά σας να διαβάσουν και να επιτύχουν. Στερείτε έτσι από τον έφηβο την αίσθηση αυτοκαθορισμού, ότι δηλαδή ο ίδιος έχει την ικανότητα και δυνατότητα να καθορίζει σε κάποιο βαθμό τη ζωή του. Η αίσθηση αυτονομίας στον έφηβο συνδέεται με μεγαλύτερη σχολική επιτυχία.

• Ο βαθμός από μόνος του δεν σημαίνει τίποτα. Αποφορτίστε τον εξεταζόμενο τονίζοντας του ότι η επιτυχία στη ζωή του εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, και όχι μόνο από την επιτυχία στις εξετάσεις. Ο ίδιος θα πρέπει να προσπαθήσει όσο μπορεί, αλλά και σε περίπτωση αποτυχίας θα είναι εξίσου αποδεκτός. Η επιτυχία στις εξετάσεις δεν πρέπει να ταυτίζεται με την αξία του παιδιού σαν άνθρωπο.

• Είναι σωστό να επιβραβεύονται όχι μόνο οι επιτυχίες αλλά και οι προσπάθειες του παιδιού. Η επιβράβευση ενισχύει την θετική συμπεριφορά.

• Θα πρέπει να αποφύγετε υπερβολικές εκφράσεις, όπως «Θα σκίσεις! Είσαι ο καλύτερος!» Μπορεί να αγχώνουν περισσότερο το παιδί, καθώς αντιλαμβάνεται ότι υπάρχουν υψηλές προσδοκίες από τους γονείς. Προτιμότερες είναι ρεαλιστικές εκφράσεις, όπως: «Όλα καλά θα πάνε και είμαστε δίπλα σου πάντα. Σε αγαπάμε ό,τι κι αν γίνει». Κάτι τέτοιο προσφέρει δίχτυ ασφαλείας στο παιδί και του δίνει δύναμη να συνεχίσει την προσπάθειά του.

• Η πιο συνηθισμένη και ταυτόχρονα η πιο αποτυχημένη συμβουλή που μπορεί να δώσει ένας γονέας στο παιδί του ενόψει εξετάσεων είναι να μην έχει άγχος. Πως να μην έχει άγχος το παιδί όταν πρόκειται να δώσει τόσο σημαντικές εξετάσεις; Το μόνο που θα καταφέρει είναι να το φορτώσει με ένα ακόμα μεγαλύτερο άγχος: «το άγχος να μην έχει άγχος»! Εξηγείστε ότι η επιθυμία για την επίτευξη ενός υψηλού στόχου πάντα συνοδεύεται από άγχος και ότι μια από τις φυσικές λειτουργίες του άγχους είναι να μας ενεργοποιεί για μια δοκιμασία στην οποία αν πηγαίναμε χαλαροί μάλλον δεν θα είχαμε πολλές πιθανότητες επιτυχίας.

• Προετοιμάστε το παιδί σας για τα όσα ενδεχομένως θα νιώσει, τόσο πριν του δοθούν τα θέματα των εξετάσεων, αλλά και μετά. Πείτε του ότι μέχρι να του δοθούν τα θέματα είναι απόλυτα αναμενόμενο να νιώθει μεγάλη αγωνία, σαν να έχει κολλήσει ο χρόνος. Επίσης τονίστε του ότι είναι απόλυτα φυσιολογικό και συνηθισμένο, αφού πάρει τα θέματα στα χέρια του και στην πρώτη ματιά, ενδεχομένως να νιώσει ότι δεν ξέρει τίποτα. Μετά όμως, όταν θα αρχίσει να ασχολείται με το κάθε θέμα ξεχωριστά, θα καταλάβει ότι αυτό που αισθάνθηκε αρχικά δεν ήταν παρά μια ψευδαίσθηση.

• Συμβουλέψετε το παιδί σας να μην ασχολείται καθόλου με το μάθημα που μόλις έδωσε, προσπαθώντας να διαπιστώσει εάν έγραψε καλά, αφού «ότι έγινε, έγινε και δεν αλλάζει» και να αρχίσει αμέσως να ασχολείται με το επόμενο. Έτσι κι αλλιώς ασφαλή πρόβλεψη για την επίδοσή του δεν πρόκειται να λάβει και πάντα υπάρχει το ενδεχόμενο, αν διαπιστώσει ότι δεν πήγε καλά σε ένα μάθημα, να απογοητευτεί και να έχει μειωμένη προσπάθεια στα επόμενα.

• Είναι σημαντικό να γίνει ξεκάθαρο ότι το παιδί δίνει εξετάσεις, όχι οι γονείς. Αλλιώς το παιδί κουβαλάει τα όνειρα μιας ολόκληρης οικογένειας, που είναι μεγάλο φορτίο για τις νεανικές του πλάτες. Όσο θα βλέπετε το παιδί σαν προέκταση του εαυτού σας, τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα να θέλει εκείνο να εκπληρώσει τα ανεκπλήρωτα όνειρά σας. Και αν κάτι παρ’ ελπίδα πάει στραβά τότε θα νιώθει ότι απογοήτευσε και τους γονείς του.

• Συμβουλέψτε, επίσης, τα παιδιά σας:

• Να αφιερώσουν λίγο χρόνο καθημερινά για άσκηση και χαλάρωση. Να βρουν λίγο χρόνο μέσα στη μέρα για να ασχοληθούν με δραστηριότητες που τα χαλαρώνουν ή τα βοηθούν να εκτονώσουν την κούραση τους.

• Είναι προτιμότερο να διαβάζουν στον ίδιο πάντοτε χώρο. Επάνω στο γραφείο τους πρέπει να υπάρχουν μόνο τα απαραίτητα για το διάβασμα του συγκεκριμένου μαθήματος.

• Να κάνουν διαλλείματα για να ξεκουράζονται πνευματικά και σωματικά, πηγαίνοντας σε άλλο χώρο.

• Να μην διαβάζουν με εξαντλητικούς ρυθμούς κατά τη διάρκεια των εξετάσεων – το βασικό διάβασμα έχει προηγηθεί και τώρα απλά κάνουν επαναλήψεις.

• Το σωστό πρόγραμμα ύπνου εξασφαλίζει την απαραίτητη ενέργεια στον οργανισμό, ο οποίος χρειάζεται 8 ώρες ύπνου για να ξεκουραστεί και να αφομοιώσει αυτά που διάβασε. Πριν κοιμηθούν να μην ανοίγουν το κινητό. Το φως του δίνει εντολή στον εγκέφαλο να ξαγρυπνήσει.

• Ο καφές, το αλκοόλ και το κάπνισμα εντείνουν το άγχος, καθώς έχουν διεγερτικές ιδιότητες. Προκαλούν υπερδιέγερση και δεν βοηθούν στη συγκέντρωση.

• Να τρώνε σωστά, χωρίς πολλά γλυκά, αναψυκτικά, λιπαρά. Να πίνουν νερό, καθώς ακόμη και μία μικρή αφυδάτωση μπορεί να μειώσει την απόδοση, τόσο τη σωματική, όσο και την πνευματική.

• Να οργανώσουν τον χρόνο του διαβάσματός τους και να καταμερίσουν την ύλη τους. Η σωστή διαχείριση του χρόνου και της ύλης μειώνει την ανησυχία και την απαισιοδοξία.

Η περίοδος της προετοιμασίας σχεδόν τελειώνει, οι εξετάσεις πλησιάζουν και μια κουραστική χρονιά φτάνει στο τέλος της. Τα παιδιά χρειάζονται θετικές σκέψεις. Αυτές δεν είναι απλά μια τεχνική ή ένα κόλπο. Είναι στάση ζωής! Μας δυναμώνουν και μας τροφοδοτούν. Προετοιμαζόμαστε να υποδεχτούμε τα καλά αποτελέσματα, απελευθερωνόμαστε από άγχη και φόβους, αφομοιώνουμε ευκολότερα αυτά που διαβάζουμε.

 Καλή επιτυχία !!!