“CovidNews | Από την Πανδημία του Covid19 στην πανδημία των FakeNews…” γράφει ο Αλέξανδρος Τανασκίδης

Faretra.info

03/05/2020, 09:27

Αλέξανδρος Γ. Τανασκίδης*

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ελευθερίας του Τύπου

Μέσα σε μια περίοδο που κύριο θέμα στα ΜΜΕ είναι η πανδημία του νέου κορωνοϊού #COVID19, η δημοσιογραφική παγκόσμια κοινότητα καλείται να αντιμετωπίσει μια ιδιαιτερότητα που θέτει σε κίνδυνο όχι μόνο τις ζωές μας, αλλά και την ψυχική μας υγεία. Ο νέος κορωνοϊός και όποια πληροφορία τον περικλείει, ξεχωρίζει από κάθε προηγούμενη κρίση υγείας που εκλήθη ο κόσμος μας να αντιμετωπίσει. Τα κοινωνικά δίκτυα, οι πλατφόρμες δωρεάν ενημέρωσης και η ηλεκτρονική δημοσιογραφία, ενίοτε, διαδραματίζουν έναν ρόλο καθοριστικό για την διασπορά ψευδών ή μη διασταυρωμένων ειδήσεων με απόλυτο και σοβαρό αντίκτυπο στους παγκόσμιους πληθυσμούς.

Οι ισχυρές ψηφιακές πλατφόρμες έχουν τη δύναμη να διαδίδουν και να αναπαράγουν πολύτιμες πληροφορίες και ενημερώσεις ειδήσεων, μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα, σε όλο τον κόσμο. Με την ίδια ικανότητα και ευκολία, αυτές οι ίδιες εργαλειοθήκες, έχουν επίσης ισχύ να διαδίδουν ψεύτικο ή παραπλανητικό περιεχόμενο, τα ονομαζόμενα #FakeNews, που μπορούν να διαταράξουν την ηρεμία αλλά και την ευημερία των πληθυσμών. Είναι σημαντικό πάντα – ή όποτε μπορούμε – να επαληθεύουμε τις πληροφορίες που λαμβάνουμε στον «ηλεκτρονικό κόσμο» το συντομότερο δυνατό. Έτσι θωρακίζουμε καλύτερα την αξιοπιστία της είδησης και λειτουργούμε τόσο ως κοινωνοί της είδησης ως δημοσιογράφοι ή και ως αναγνώστες, προληπτικά προς το κοινό καλό, διακόπτοντας την «επιμόλυνση» της πληροφορίας και προστατεύοντας κοινό και την ίδια την πληροφόρηση, από ψευδείς ειδήσεις.

Με ένα απλό κλικ, ειδήσεις που αφορούν σε ένα γεγονός που δεν έχει επαληθευθεί, θέματα – κυρίως ιατρικά – αλλά και όσα μπορεί να αφορούν κάθε έκφανση της ζωής μας στην #Covid19 εποχή – θέτουν σε κίνδυνο την εύθραυστη ισορροπία ενός υπογεγραμμένου και με πηγές κειμένου με εκείνο που απλώς διαδίδεται ως «είδηση» ή ως defacto γεγονός. Μη επαληθευμένες πληροφορίες συχνά, τροφοδοτούνται από ιστότοπους χωρίς συντάκτες και υπογράφοντες, εξαπατώντας τους ανυποψίαστους αναγνώστες που εν θερμώ και χωρίς επαλήθευση, διαδίδουν εύκολα και κυρίως ανέξοδα, υλικό παραπληροφόρησης, από μια απλή αντίληψη ή ανυπόγραφη άποψη, μέχρι και τις πιο επικίνδυνες θέσεις και προτάσεις για την ψυχική και την ατομική υγεία των παγκόσμιων πληθυσμών. Δεν είναι αθώο εξάλλου το ψευδεπίγραφο κείμενο στο οποίο ακόμη κι ο Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών βασίστηκε και διέσπειρε ως είδηση ιατρική στην Συνέντευξη Τύπου του για την κατανάλωση Χλωρίνης ή ακόμη και για τον εμβολιασμό με Αντισηπτικό…

Από την πιο αθώα προσέγγιση μέχρι και την πιο υστερόβουλη, η διάδοση μιας είδησης ή πληροφορίας που δεν ευσταθεί ή ακόμη δεν έχει καν ελεγχθεί για να εντοπιστεί και να διασταυρωθεί η πηγή της, αποτελεί κίνδυνο για εκείνους που αποφασίζουν να ενεργήσουν ενάντια στον κορωνοϊό με βάση ψευδή ή παραπλανητικά μηνύματα.

Ο δημοσιογράφος, ποτέ δεν πρέπει να ξεχνά πως στην ουσία του λειτουργήματός του – ακόμη κι αν αποτελεί αυτό το λειτούργημα, επάγγελμά του – οφείλει να προστατεύει και να φροντίζει κατά βάση τον δέκτη του (αναγνώστη, θεατή, ακροατή).

Η σημασία της φροντίδας του δέκτη, σημαίνει κάτι περισσότερο από απλώς την εμπέδωση της συμμόρφωσης όλων μας με τους προτεινόμενους υγειονομικούς κανονισμούς που καθορίζονται από τις διάφορες αρχές σε κάθε χώρα. Πέρα και πάνω από την ιατρικοποίηση της είδησης, οφείλουμε ως πομποί (οι δημοσιογράφοι) να επουλώνουμε πληγές των δεκτών μας, μέσα από την ίδια την προσοχή που οφείλουμε να επιδεικνύουμε καθ’ όλη τη διαδικασία της συγκέντρωσης του υλικού, της σύνταξης της είδησης και της διάδοσής της στο κοινό.

Για όλους εμάς, στα Διεθνή Δίκτυα Δημοσιογραφίας, στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών και στην UNESCO, η αστική και προσωπική – ατομική ευθύνη και η εγγύηση της πρόσβασης σε πληροφορίες σωστές, επαρκείς και διασταυρωμένες, σημαίνει φροντίδα τόσο για την ίδια την είδηση όσο και για την ψυχική υγεία του αναγνώστη, θεατή, ακροατή, μέσα από ποιοτική και εμπεριστατωμένη, τεκμηριωμένη ακλόνητη πληροφορία.

Οι δημοσιογράφοι και ρεπόρτερς, με αφορμή και την Παγκόσμια Ημέρα Ελευθερίας του Τύπου, οφείλουμε να παραμένουμε ανεπηρέαστοι από τις όποιες επιρροές και επιδράσεις εξωγενών αλλά και ενδογενών παραγόντων που ελέγχουν ή κατευθύνουν την είδηση για ίδιον όφελος. Το όχημα αυτό καθ’ εαυτό της ΕΙΔΗΣΗΣ, ως μέσου καταπολέμησης της διάδοσης ψευδών ειδήσεων που αποσκοπούν σε διαστρέβλωση της αλήθειας μέχρι και πιο σκοτεινές επιθυμίες ομάδων, θεσμών και ανώτερων κέντρων συνωμοσιολογίας, πρέπει να είναι πάντα έτοιμο να πέσει στη μάχη της πληροφορίας πάνοπλο από αλήθεια, διασταύρωση και επαλήθευση, ακρίβεια και επάρκεια.

Ο δημοσιογράφος δεν πρέπει ποτέ να υποδυθεί κάτι άλλο από αυτό που ορίζει η δεοντολογία του επαγγέλματός του. Τον ίδιο τον αγγελιοφόρο της είδησης. Οφείλει να παραμείνει ουδέτερος και κεντρικός παρατηρητής χωρίς να εκφράσει προσωπική άποψη ή θέση σε επίπεδο ακόμη και διαστρέβλωσης της είδησης ή και να μπει στην διαδικασία να αντικαταστήσει τους επιστήμονες που θα μπορούσαν με τεκμηριωμένες θέσεις να υποστηρίξουν το έργο του. Δεν είναι ο «φωτεινός παντογνώστης» και αν τον υποδυθεί πολύ απλά θα εκτεθεί ανεπανόρθωτα, θέτοντας σε κίνδυνο την ίδια την δημοσιογραφική του ιδιότητα και ακεραιότητα και εκθέτοντας το σύνολο του δημοσιογραφικού κόσμου, του οποίου είναι μέρος.

Η υπεύθυνη ειδησεο-ροή, είναι μια στάση ευθύνης, τόσο ατομικής όσο και συλλογικής. Στον ψηφιακό κόσμο που ο αναγνώστης είναι εκτεθειμένος σε έναν αβαθή ωκεανό, η υπηρεσία του δημοσιογράφου ως συλλέκτη των στοιχείων που απαρτίζουν μια είδηση, η διαδικασία της διασταύρωσης των στοιχείων αυτών και η επαλήθευση της πηγής της είδησης, πρέπει να καταστούν βήματα με σαφήνεια και σχεδόν να τηρούνται ευλαβικά.

Ο αναγνώστης οφείλει να επιδεικνύει την απαραίτητη σοβαρότητα και να δίνει την πρέπουσα προσοχή στο περιεχόμενο που λαμβάνει και αντιγράφει ή αναπαράγει μέσα από τα ηλεκτρονικά μέσα, ή με τη μορφή ήχων, ή και αλυσίδων κειμένου ή ακόμη και επιφανών δημοσιογραφικών ειδήσεων που φαίνεται εκ πρώτης όψεως πως διαδίδονται από επίσημες πηγές. Κι αυτό γιατί η ταχύτητα της διάδοσης της είδησης σε έναν κόσμο που κινείται πέρα και πάνω από κάθε μορφή ανταγωνισμού όπως είναι ο ψηφιακός, κάποιος δημοσιογράφος ή ακόμη και κάποιος μεγάλος ειδησεογραφικός όμιλος, μπορεί να διαδώσει άθελά του μια ψευδή είδηση.

Μείνετε ήρεμοι απέναντι στον βομβαρδισμό πληροφοριών και να είστε ή να γίνετε από εδώ και πέρα προσεκτικοί – κοινοποιώντας μόνο περιεχόμενο που επαληθεύεται από αξιόπιστες πηγές. Και πάνω απ ‘όλα, ευαισθητοποιήστε το κοινό σας, τους ακόλουθους και τους διαδικτυακούς φίλους. Αναζητήστε με λέξεις κλειδιά για μια είδηση, την πιστότητά της και την ειλικρίνειά της. Διερευνήστε τις πιθανές βάσεις του πρώτου επιπέδου πηγής της είδησης, σε έναν ξένο ή εγχώριο ιστότοπο ώστε να μην εκτεθείτε τόσο εσείς όσο και το κοινό σας (πολλαπλάσια) σε μια «επιμόλυνση» είδησης που θα σας βλάψει τόσο από άποψη ψυχικής ισορροπίας όσο ακόμη και προσωπικά, ατομικά, ή συλλογικά ως μέρος της εργασίας, της κοινότητας ή και του έθνους σας. Τέλος, αναφέρετε πάντα τις προτεινόμενες πηγές και τα πρόσωπα που δημιούργησαν την είδηση που διαδίδετε ώστε να ελαχιστοποιήσετε την δυνατότητα έκθεσής και βλάβης σας σε περίπτωση που τελικά θεωρηθεί πως η είδηση αυτή δεν ευσταθεί ή δεν έχει επαρκή τεκμήρια για να ισχύσει. Τουλάχιστον τότε, θα μπορείτε να αποδείξετε πως δεν διαδώσατε την είδηση με δόλο.

Η UNESCO, ως οργανισμός των Ηνωμένων Εθνών που προωθεί την ελευθερία της έκφρασης και ενδυναμώνει το δικαίωμα της ελεύθερης και δωρεάν πρόσβασης στην ποιοτική και τεκμηριωμένη πληροφορία, σε συνεργασία με το UNDP (Οργανισμός Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών), θα συνεχίσουν να λανσάρουν μια σειρά ψηφιακού περιεχομένου με συστάσεις και τεκμηριωμένες πηγές, για να υποστηρίξουν την βέλτιστη πρακτική που οφείλει να γίνει τρόπος ζωής μας. Μια βελτιστοποίηση της λήψης και αναπαραγωγής της είδησης, μετά από επαλήθευση και διασταύρωση του περιεχομένου που λαμβάνουμε ως κοινό κατά τη διάρκεια της πανδημίας αλλά και της νέας πραγματικότητας που έπεται και στην οποία οφείλουμε να προσαρμοστούμε.

Ως μέλη της UNESCO καλούμε όλα τα μέσα ενημέρωσης, τους δημοσιογράφους, τις κυβερνητικές υπηρεσίες, τις οργανωμένες κοινωνίες των πολιτών και τους ψηφιακούς παράγοντες επιρροής και διάδοσης της πληροφορίας, να μοιραστούν με το κοινό τους, πρακτικές που προωθούν την επαληθευμένη πρόσληψη και διαχείριση του περιεχομένου. Ενός περιεχομένου που κυκλοφορεί στα κοινωνικά μέσα και το οποίο καλούμαστε να προστατέψουμε όλοι οι φορείς μαζί από τον διαρκή και εντεινόμενο επαπειλούμενο κίνδυνο της διάδοσης και αναπαραγωγής των #FakeNews.

Μέσα από τα παρακάτω βήματα που προτείνουμε και στο βίντεο που δημιούργησε η Ομάδα Επικοινωνίας της UNESCO, μπορεί ο καθένας από μας από τη θέση του αναγνώστη να επαληθεύσει την είδηση που λαμβάνει στα κοινωνικά δίκτυα για τον κορωνοϊό. Μείνετε ήσυχοι, διαβάστε προσεκτικά τις οδηγίες και προστατέψτε εσάς και τους γύρω σας από τον ιό της παραπληροφόρησης.

Βεβαιωθείτε πως οι Πηγές σας είναι Αξιόπιστες.
Ελέγξτε ποιος παρήγαγε την Είδηση, μέσα από Μηχανές Αναζήτησης Πληροφορίας όπως πχ η GOOGLE.
Διαβάστε όλο το κείμενο κι όχι μόνο τον τίτλο όσο δελεαστικός κι αν είναι.
Επαληθεύστε και δώστε προσοχή στην αναγραφόμενη ημερομηνία έκδοσης ή σύνταξης του άρθρου.
Συγκρίνετε και διασταυρώστε την πληροφορία με άλλες πηγές της φερόμενης ως είδησης.
Αποφύγετε να διαδίδετε ανώνυμα άρθρα, απόψεις ή θέσεις και μη αξιόπιστο υλικό ειδησεογραφίας ή πληροφορίας στα Κοινωνικά δίκτυα, σε γραπτή, οπτική, ηχητική ή βίντεο-μορφή.
Μοιραστείτε με το κοινό σας στα Κοινωνικά Δίκτυα ΜΟΝΟ υλικό που έχετε διασταυρώσει και επαληθεύσει για την πιστότητα, ακρίβεια και αξιοπιστία του.