“Φωτίζοντας τόπους σκοτεινούς”. Εντυπωσίασε η ατμοσφαιρική εικαστική εγκατάσταση της ΕΦΑ στο Βυζαντινό Μουσείο Βέροιας

26/01/2020, 13:46

Σε μια διαδρομή από το σκοτάδι στο φως κι από το παρελθόν στο παρόν, η εικαστική εγκατάσταση της ΕΦΑ στο Βυζαντινό Μουσείο Βέροιας έπαιξε με δυνατές αντιθέσεις, εντυπωσιάζοντας με την πρωτοτυπία της και την ατμοσφαιρική της διάσταση.

Με τίτλο «Φωτίζοντας τόπους σκοτεινούς», η Εφορεία Αρχαιοτήτων Ημαθίας επέλεξε ως πρώτη δράση του ’20 μια εικαστική εγκατάσταση πρωτότυπη στη σύλληψή της και εξαιρετικά γοητευτική στην πραγμάτωσή της.

Η θρησκευτική πίστη, ως μοχλός αναζήτησης της αλήθειας, περνώντας από το σκοτάδι στο φως, οδήγησε σε μια ανάσταση του παρελθόντος μέσα από την κατάθεση συμβόλων του φωτός.

Μανουάλια και παλιοί πολυέλαιοι, κοντράστ ανάμεσα στην απόλυτη αφαίρεση από τη μια και την κρυστάλλινη αριστοκρατική εισβολή της ευρωπαϊκής επίδρασης από την άλλη, δημιούργησαν ένα οπτικό αποτέλεσμα που ξάφνιασε ευχάριστα τους επισκέπτες της έκθεσης στα χθεσινά της εγκαίνια.

Πολυέλαιοι που βρέθηκαν στα αζήτητα παλιών εκκλησιών του κάμπου συντηρήθηκαν από την ΕΦΑ και πήραν σύγχρονη λειτουργική μορφή με αντικατάσταση των κεριών από τον ηλεκτρισμό, που φώτισε εντυπωσιακά το σχήμα και το υλικό τους –κάποιοι φτιαγμένοι από παλιά κρυστάλλινα σερβίτσια εποχής – δίνοντας μια μοναδική αίσθηση επαφής με το χθες της Ορθοδοξίας.

Και δίπλα σ’ αυτά τα εκπληκτικά κρυστάλλινα κομμάτια, τα μπρούτζινα μανουάλια να επιζητούν κι αυτά την προσοχή των επισκεπτών με τη λιτότητα της κατασκευής τους και τα φτωχά κεριά τους να αντιστέκονται στην επιβολή της λάμψης των πολυελαίων.

Και τα δυο σύμβολα φωτός, πραγματικού και πνευματικού, να διαγράφονται υποβλητικά μέσα στο σκοτάδι του εκθεσιακού χώρου με υπόκρουση από βυζαντινούς ύμνους, πολλαπλασιάζοντας την ήδη υπάρχουσα ατμόσφαιρα της κατάνυξης και μεγιστοποιώντας με καθρέφτες έξυπνα τοποθετημένους τις προσλαμβάνουσες παραστάσεις.

Η Αγγελική Κοτταρίδη, Προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων, είπε για τη συγκεκριμένη έκθεση:

«Είναι μια έκθεση που τη σχεδιάζαμε και ετοιμάζαμε από πέρυσι. Μανουάλια και πολυέλαιοι από εκκλησίες της Ημαθίας, πεταμένα, άχρηστα. Έγινε μια συντήρηση περίπου ενός χρόνου, για να μπορούν να είναι εκθέσιμα.

Γι’ αυτήν την έκθεση, που θα τρέχει μέχρι τον Μάιο, θα ακολουθήσει μία επιστημονική έκδοση από την κ. Χειμωνοπούλου. Είναι κάτι πολύ δύσκολο, γιατί είναι αχαρτογράφητα νερά, είναι πράγματα που δεν τα ξέρουμε και χρειάζεται πολλή έρευνα για να καταλάβει κανείς το πώς και το πότε.

Οι πολυέλαιοι προέρχονται από εκκλησίες του κάμπου, από τον Άγιο Δημήτριο στην Ξεχασμένη και τον Άγιο Νικόλαο στο Ζερβοχώρι, υπάρχουν όμως και βεροιώτικοι.

Τα μανουάλια ήταν σε αποθήκες – κυριολεκτικά στα σκουπίδια – σκουριασμένα, αραχνιασμένα. Ήταν μια μεγάλη δουλειά ανάκτησης.

Μιλάμε για 19^ο αιώνα και πρώτο μισό 20^ου, μέχρι τη δεκαετία του ’60, όσον αφορά στους πολυέλαιους και όσον αφορά στα μανουάλια μπορούμε να φτάσουμε και στον 18^ο αιώνα.

Ο κεντρικός πολυέλαιος είναι πολύ σημαντικός για τη λατρεία. Οι παλιότεροι είναι όπως αυτοί στη Βυζαντινή Μητρόπολη. Κάποια στιγμή έρχεται η μόδα των κρυστάλλινων πολυέλαιων που είναι ευρωπαϊκή, μέσω Κωνσταντινούπολης. Είναι ένα κοσμικό στοιχείο που έρχεται στην εκκλησία.

Κάποιοι απ’ αυτούς εδώ έχουν γίνει από κρυστάλλινα σερβίτσια της πάστας ή της κομπόστας, τα οποία έχουνε τρυπηθεί και συνδεθεί με γυαλιά και κρύσταλλα. Οι περισσότεροι κατασκευάστηκαν από την αρχή, για να πάρουν κεριά. Σημαίνει ότι ήταν κρεμασμένοι στις εκκλησίες, πριν να έρθει το ηλεκτρικό ρεύμα. Πότε ακριβώς ήρθε το ηλεκτρικό στα χωριά του κάμπου δεν το ξέρουμε ακριβώς. Θα το μάθουμε.

Άλλοι είναι πριν το ’50 και κάποιοι θυμίζουν δεκαετία του ’30. Κάποιοι έχουν σαν παξιμάδι στη σύνδεση μια δεκάρα κι έτσι μπορούν να χρονολογηθούν. Φαίνεται ότι είναι αναθήματα κάποιων ανθρώπων, οι οποίοι επιθυμούν να δοξαστούν και να λαμπρυνθούνε οι μικρές εκκλησίες του χωριού τους. Είναι κι αυτή μια έκφραση πίστης.

Ο παλιότερος είναι εκείνος στο βάθος με το στέμμα, που δεν έγινε ποτέ ηλεκτρικός. Είναι με κεριά και είναι πραγματικά ιδιαίτερος. Αυτός πρέπει να ανήκει σε εκκλησία της Βέροιας.

Το φως είναι κεντρικό στοιχείο της λατρείας, «φως εκ φωτός…» και είναι ταυτόχρονα και η παρουσία του Θεού και η προσφορά η δική μας. Όλοι έχουμε ανάψει κεριά. Αυτή η έκθεση είναι και μια τέτοια προσφορά. Το κερί είναι ευχή και προσευχή.

Η δική μου ευχή είναι να ξανακαινουριώσουμε όσο γίνεται περισσότερες εκκλησίες, διότι έχουμε 150 μνημεία, από τα οποία πολλά κινδυνεύουν να καταρρεύσουν, πολλά απ’ αυτά είναι εκκλησίες και προσπαθούμε να βρούμε λεφτά να τα συντηρήσουμε και να αναδείξουμε όσα περισσότερα απ’ αυτά γίνεται.

Ενώστε τη φωνή σας με τη δική μας να βρεθούν οι πόροι, γιατί μερικά μνημεία μπορεί να μην υπάρχουν σε λίγα χρόνια, όπως είναι ο Άγιος Νικόλαος και ο Άγιος Δημήτριος.

Θέλω να ευχαριστήσω τον Ιάκωβο Σαρίογλου, ο οποίος ανέλαβε όλη την ευθύνη του καθαρισμού, της συναρμολόγησης, της συντήρησης, πράγμα πολύ δύσκολο, τη Μερόπη Χατζημιχάλη που έκανε όλο το στήσιμο, τον Γιώργο τον Κωνσταντινόπουλο και τον Σάκη τον Κοσφίτσκα που έστησαν όλο αυτό το υλικό και προκαταβολικά την Μαρία Χειμωνοπούλου για την έρευνα που θα κάνει.

Είναι πραγματικά μια αλλιώτικη έκθεση που θα τη χαρούμε!» ολοκλήρωσε η Αγγελική Κοτταρίδη.

Η έκθεση θα είναι ανοιχτή από τις 25/1 μέχρι και τις 31/5 2020 και ανεπιφύλαχτα αξίζει να την επισκεφτεί κανείς.

Φωτογραφίες: faretra.info