Το παλιό έθιμο των Λιγουτσιαρέων αναβίωσε η νεολαία του Συλλόγου Βλάχων Βέροιας στους δρόμους της πόλης το πρωινό της παραμονής της Πρωτοχρονιάς. Από το πρωί, μια ομάδα νέων του Συλλόγου ντυμένοι με βαριές κάπες , με δεμένα ηχηρά κουδούνια στο σώμα τους και με σπαθιά περιφέρονταν στους δρόμους της πόλης κάνοντας εκκωφαντικό θόρυβο με τα κουδούνια τους και τραγουδούσαν τα κάλαντα (Κόλιντα) των Λιγουτσιαρέων προαναγγέλλοντας τον ερχομό της νέας χρονιάς.
Λιγουτσιάρης έρχεται
Γινάρης ξημερώνει
Φραγκίτσα δω Φραγκίτσα κει…
Οι Λιγουτσιαρέοι συνοδευόμενοι από το ΔΣ και άλλα μέλη του Συλλόγου επισκέφθηκαν και είπαν τα κάλαντα της Πρωτοχρονιάς στο μητροπολίτη μας, τον Αντιπεριφερειάρχη Ημαθίας, στον Δήμαρχο Βέροιας αλλά και στα καταστήματα της πόλης.
Παρακάτω παραθέτουμε λίγα λόγια για το έθιμο των Λιγουτσιάρηδων από το αρχείου του Τάκη Γκαλαίτση.
Μέσα στα βαθιά χαράματα της Πρωτοχρονιάς, στους δρόμους και τα σοκάκια της Βέροιας, ως και τη δεκαετία του ’60, έβγαιναν οι Λιγουτσιάρηδες. Ντυμένοι με τις βαριές κάπες και φορτωμένοι με πολλές σειρές κουδούνια ( είκοσι οκάδες το παιδί, τριάντα τα κουδούνια), για να εξορκίσουν με τον εκκωφαντικό θόρυβο τα κακά πνεύματα, , πήγαιναν παρέες παρέες σε σπίτια συγγενών και γνωστών και τραγουδούσαν ποικίλα κάλαντα.
Λιγουτσιάρης έρχιτι
Γινάρης ξημερώνει
Φραγκίτσα δω, Φραγκίτσα κει,
Φραγκίτσα πάειστη βρύση
με το γκιουρντάνι στο λιμό
με το σπαθί στη μέση
σα φέτο παλικάρια μου
σα φέτο και του χρόνου
Τα παιδάκια προσπαθούσαν να αναγνωρίσουν κάτω από τις χειροποίητες μάσκες κάποιο συγγενικό πρόσωπο, καθώς ο πατέρας τοποθετούσε νομίσματα πάνω στις πάλες, στα γυμνά σπαθιά τους. Μόνο ο αρχηγός ήταν ξέσκεπος. Τα τραγούδια των Λιγουτσιαρέων ήταν ποικίλα: στους τσελιγκάδες μιλούσαν για πρόβατα, στα παιδιά για γράμματα, στους νέους εύχονταν να βρουν ταίρι.
Δυο σημεία στο έθιμο των Λιγουτσιαρέων είναι άξια προσοχής. Αν ένα μπουλούκι από λιγουτσιάρηδες συναντιόταν με ένα άλλο, ακολουθούσε σύγκρουση. Αν υποχωρούσε το ένα και δήλωνε υποταγή, αναγκαζόταν να περάσει κάτω από το σχήμα Π που σχημάτιζε το μπουλούκι που νικούσε με τα σπαθιά του. Αυτό ανακαλεί στη μνήμη μας τη συνήθεια των Ρωμαίων που ανάγκαζαν τους ηττημένους να περνάνε κάτω από τα ακόντιά τους (sub iugulum iacere) σε ένδειξη υποταγής, συνήθεια που οδήγησε αργότερα στις αψίδες του Θριάμβου. Μνεία αυτού του εθίμου κάνουν οι άγγλοι αρχαιολόγοι Wace και Thomson στο βιβλίο τους Νομάδες των Βαλκανίων, οι οποίοι αναφέρουν ότι η σύγκρουση ανάμεσα σε δυο μπουλούκια , στη Βέροια γύρω στα 1911-1914, ήταν τόσο σφοδρή που ένας σκοτώθηκε, και από τότε αυτό το μέρος ονομάζεται ‘‘La ligutsiarlu’’
Το άλλο αξιοσημείωτο είναι ότι ενώ οι Βλάχοι της Βέροιας αυτό το έθιμο το έχουν την Πρωτοχρονιά, οι Βλάχοι της Πίνδου και της Θεσσαλίας το Μάρτη, στις Αποκριές. Η εξήγηση είναι φανερή: το έθιμο είχε σχέση με την Πρωτοχρονιά που παλιότερα ήταν η πρώτη του Μάρτη, όπως προαναφέρθηκε. Όταν αργότερα η αρχή του χρόνου μετατοπίστηκε το Γενάρη, οι Βλάχοι της Μακεδονίας μετέφεραν και το έθιμο το Γενάρη, ενώ οι υπόλοιποι το διατήρησαν το Μάρτη. Ορισμένοι το ταυτίζουν με το Rogatsiarlu , τα ρογκάτσια, από το λατινικό ρήμα rogo = ζητώ, και το ανάγουν στους ομίλους οπαδών που, στα ρωμαϊκά χρόνια, γυρνώντας από σπίτι σε σπίτι ζητούσαν ψήφο στις δημαρχιακές εκλογές. Μελετητές διαβλέπουν στο έθιμο ακόμη αρχαιότερες καταβολές και το συνδέουν με τη γέννηση του Δία και το χορό των Κουρητών, για να μην ακουστούν τα κλάματα του νεογέννητου Δία. Η επιστημονική ανάλυση και διερεύνηση του εθίμου θα επισημάνει τα διάφορα πολιτιστικά επίπεδα που συμφύρονται στο έθιμο αυτό.
Αυτό το έθιμο αναβιώνει ο Σύλλογος Βλάχων Βέροιας εδώ και χρόνια και δίνει ένα ιδιαίτερο χρώμα στην πόλη το βράδυ της Πρωτοχρονιάς και από τη μια συνδέει το παρόν με το παρελθόν και από την άλλη ζωντανεύει ένα κομμάτι από την παράδοση της πόλης.
