Η Αντιμετώπιση των Ατόμων με Αναπηρία στο πέρασμα των αιώνων – Διαφορές του χθες με το σήμερα
Αλέξανδρος Καραϊωσήφ
Τα Άτομα με Αναπηρίες υπάρχουν από τη στιγμή που το ανθρώπινο είδος άρχισε να αφήνει τα αποτυπώματά του με τη συγκρότηση κοινωνιών. Η Σύμβαση του ΟΗΕ (2006) προβλέπει ότι Άτομα με Αναπηρία θεωρούνται τα άτομα με μακροχρόνια σωματικά, ψυχικά, πνευματικά ή αισθητηριακά προβλήματα που σε αλληλεπίδραση με διάφορα εμπόδια, μπορεί να παρεμποδίζουν την πλήρη και αποτελεσματική συμμετοχή τους στην κοινωνία, σε ισότιμη βάση με τους άλλους.
Η αναπηρία είναι αδιαμφισβήτητα ένα παγκόσμιο κοινωνικό φαινόμενο, μια πραγματικότητα, καθώς ένα σημαντικό ποσοστό του παγκόσμιου πληθυσμού (περίπου το 15%) αντιμετωπίζει κάποιου είδους αναπηρία, κινητική, νοητική, αισθητηριακή ή πάσχει από κάποια χρόνια πάθηση και το 1/5 αυτού αντιμετωπίζει σημαντικές δυσκολίες στην καθημερινότητά του. Στην Ελλάδα, ένα πολύ μεγάλο ποσοστό των ΑμεΑ., είναι αποκλεισμένο ακόμα από πολλά στοιχειώδη κοινωνικά δικαιώματα και αγαθά, όπως οι δημόσιες υπηρεσίες, τα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς, τα θέατρα και τα μουσεία λόγω αδυναμίας πρόσβασης. 
Σε κάθε ιστορική περίοδο υπήρχε διαφορετική αντιμετώπιση προς τα ΑμεΑ, που ήταν συνάρτηση των κοινωνικών συνθηκών και των κυρίαρχων αντιλήψεων που επικρατούσαν. Η αντιμετώπιση των ΑμεΑ από την κοινωνία σαφώς έχει βελτιωθεί στο πέρασμα των αιώνων, αλλά δεν υπήρξε ποτέ γραμμική ούτε ομαλή προς το καλύτερο. Βελτιωνόταν όταν επικρατούσαν υψηλά ιδανικά όπως στην Αρχαία Ελλάδα/Αναγέννηση/19ος αιώνας και από το 1960 και μετά, αλλά χειροτέρευε σε περιόδους παρακμής και σκοταδισμού όπως στο Μεσαίωνα στη Γερμανία του Χίτλερ κ.α..
Βρεφοκτονία, εγκλεισμοί, εγκατάλειψη, εκμετάλλευση, εμπαιγμός, απομόνωση και ελεημοσύνη ήταν οι πλέον συνηθισμένοι τρόποι αντιμετώπισης των ατόμων με αναπηρία από την προϊστορική εποχή. Στην Αρχαία Ελλάδα υπήρχε η αντίληψη ότι αναπηρία σημαίνει κοινωνική αχρηστία, πολλοί όμως φιλόσοφοι όπως ο Αριστοτέλης, ο Δημόκριτος και ο Θεόφραστος υποστήριζαν ότι θα έπρεπε να υπάρχει αγωγή, εκπαίδευση και πρόνοια για τα ανάπηρα παιδιά. Η αντίληψη που επικρατούσε μέχρι πρότινος ότι ο Καιάδας ήταν το αποθετήριο των αναπήρων παίδων των Σπαρτιατών, αντικρούεται από τα αρχαιολογικά ευρήματα και από το γεγονός ότι επιφανείς Σπαρτιάτες όπως ο Βασιλιάς Αγησίλαος και ο ποιητής Τυρταίος υπήρξαν ανάπηροι.
Στην Αρχαία Ρώμη, η βρεφοκτονία ήταν επίσης συχνή ενώ πολλές φορές τα ΑμεΑ χρησιμοποιούνταν ως υπηρέτες ή γελωτοποιοί. Στην εβραϊκή παράδοση, το ανάπηρο άτομο φέρνει την ευθύνη της κατάστασής του και αργότερα η χριστιανική αντίληψη είναι ότι τα ΑμεΑ πληρώνουν τις αμαρτίες των προγόνων τους. Στο Βυζάντιο ιδρύονται πρώτη φορά ιδρύματα όπου συγκεντρώνονταν τα ΑμεΑ, όπως και στα μοναστήρια, τα οποία βέβαια είχαν στόχο την παροχή βοήθειας και όχι την εκπαίδευση.
Το μεγάλο πισωγύρισμα παρατηρείται στο Μεσαίωνα, όπου η αναπηρία θεωρούνταν «τιμωρία» από τον Θεό και μέσω της Ιεράς Εξέτασης εξοντώθηκαν κατά χιλιάδες. Η κατάσταση βελτιώθηκε κατά την περίοδο της Αναγέννησης/Ευρωπαϊκό Διαφωτισμό, όπου ακούστηκαν οι πρώτες φωνές περί ισότητας και εμφανίστηκαν οι πρώτες προσπάθειες για την εκπαίδευση των ΑμεΑ. Άλμα προόδου σημειώθηκε στα τέλη του 19ου– αρχές 20ου αιων. όπου εμφανίστηκαν φωτισμένοι παιδαγωγοί που έστρεψαν το ενδιαφέρον τους στην εκπαίδευση των ΑμεΑ και την αποδοχή της διαφορετικότητάς τους από την κοινωνία και φτάνουμε στο σημείο της χειρότερης στάσης της ανθρωπότητας απέναντι στα ΑμεΑ, την περίοδο της Χιτλερικής Γερμανίας, όπου υπήρχε η αντίληψη της εξόντωσης αφενός όσων δεν ανταποκρίνονταν στο πρότυπο της Άριας φυλής, αφετέρου δε, όσων δεν ήταν ικανοί για εργασία.
Από το 1960 και μετά ξεκινάνε οι σύγχρονες αντιλήψεις για την αναπηρία. Αναπτύσσεται το αναπηρικό κίνημα με τα ΑμεΑ πλέον να αναλαμβάνουν οι ίδιοι την εκπροσώπησή τους μη δεχόμενοι πλέον τη φιλανθρωπική εκπροσώπηση από φίλους μη αναπήρους και ιδρύονται ενώσεις γονέων παιδιών μεΑ.
Στις μέρες μας πλέον ο αγώνας των συνανθρώπων μας με αναπηρία, συνοψίζεται όχι τόσο στη θεραπεία τους, όσο στο δικαίωμα και στο σεβασμό της διαφορετικότητάς τους. Είναι αγώνας για ισότητα, προσβασιμότητα, συν-εκπαίδευση, επαγγελματική ένταξη, κοινωνική συμμετοχή και οικονομική ανεξαρτησία. Είναι λίγα μόνο από τα πολλά Ανθρώπινα Δικαιώματα που εμείς συνεχίζουμε να υποστηρίζουμε και να προωθούμε στην πράξη την άποψη ότι κριτήριο πολιτισμού μιας κοινωνίας είναι η φροντίδα που παρέχει στα αδύναμα μέλη της.
*Μήνυμα του Α.Σ. ΑμεΑ “Εν Σώματι Υγιεί” Βέροιας για την Παγκ. Ημέρα ΑμεΑ 2018
Καραϊωσήφ Αλέξανδρος ΜRes
Καθηγητής Ειδικής Φ.Α. – Προπονητής ΑμεΑ
Ιδρυτής Α.Σ. Αμεα «Εν Σώματι Υγιεί» Βέροιας
