“Τοπωνύμια Σελίου” (2) γράφει ο Γιάννης Τσιαμήτρος
Στο πρώτο σημείωμα γράψαμε γενικά στοιχεία για τα τοπωνύμια του Σελίου και αναλύσαμε τα τοπωνύμια της περιοχής ‘Μαρούσιας’ (του χωριού). Σήμερα θα γράψουμε τοπωνύμια για το Μικρό Μερά, το ίδιο το χωριό και το Μεγάλο Μερά.
Μικρός Μεράς και Σέλι με τις παρυφές του.
– Στο Αλώνι: Είναι μια ανοιχτή και επίπεδη περιοχή μπροστά από τα παλιά σπίτια των Μ. Μίσσιου και Ν. Πάσχου, αριστερά του δρόμου προς το ξενοδοχείο ‘Σέλι’. Εκεί υπήρχε βρύση με ποτίστρες και στο σημείο αυτό κατέληγαν πολλές νύφες μετά την εκκλησία για χορό κυρίως τον 15Αυγουστο. Η ονομασία από τη μορφή του τοπίου.
– Στον Αναγνώστη: Ομώνυμη βρύση, στις παρυφές του χωριού, στα αριστερά του δρόμου για τη χιονοδρομική πίστα. Λέγεται ότι με το νερό αυτό βράζουν γρηγορότερα τα ‘άβραστα’ όσπρια. Αναγνώστης ονομάζεται και η γύρω περιοχή σε μικρή ακτίνα και το όνομα πάρθηκε από κάποιον Αναγνώστη (ιδρυτής της).
– Στο Αρσούμπασι: Βουνοκορφή ύψους 1.800 μέτρων γυμνή με κατηφορικές πλαγιές, ιδανικός τόπος για χιονοδρομίες όπου είναι και η δεύτερη μονάδα του σκι-λιφτ. Βρίσκεται στα νότια του χωριού, πίσω από το πολύ γνωστό χιονοδρομικό κέντρο γύρω στα 5.000 μέτρα από το χωριό. Ονομασία βλάχικη. Πιθανότατα συνθετικά: βλάχικο άρσου= καμένος, καψαλισμένος και τούρκικο μπας =κεφάλι κορυφή.
– Λα Γκρέντζι (δοκάρια, γριντιές): Ανοιχτή και ομαλή πλαγιά, εντελώς γυμνή, πίσω από τη γνωστή ‘Εικονίτσα’, στη βορεινή παρυφή της ‘Τζιάνας’. Εδώ συγκέντρωναν κορμούς δέντρων πελεκημένους για να τους προωθήσουν στο εμπόριο, απ’όπου και η ονομασία.
– Λα Γκούβ. ντι Σσαμπάλι (τρύπα της Σαμπάλι): Πρόκειται για λάκκο (μάλλον νεροφαγιά) στο τέλος γυμνής πλαγιάς, στα νότια της θέσης ‘Σαμπάλι’. Βρίσκεται στα δυτικά του χιονοδρομικού κέντρου, στα 500 μέτρα (βλέπε ‘Σσαμπάλι’). Βλάχικη ονομασία με το κύριο όνομα.
– Στο Μεσοχώρι: Έτσι ονομάζεται η ανατολική πλευρά της κεντρικής πλατείας του Σελίου, κάτω από την εκκλησία των Αγίων Αποστόλων. [Παλιά (πριν το 1930) το ‘μεσοχώρι’ ήταν κοντά στην Εκκλησία της Παναγίας (πληροφ. Τσιαπάρας Λεωνίδας)].
– Λα Μουρμίντζ. I (μνήματα): Τοποθεσία που μοιάζει με μικρή κοιλάδα στα αριστερά του δρόμου για το ξενοδοχείο ‘Σέλι’ μετά το ‘Αλώνι’. Παλιότερα ήταν τα μνήματα του χωριού. Η λέξη από το λατινικό monumentum.
– Λα Μουρμίντζ. άλι Μαρούσσ. (μνήματα της Μαρούσιας): Χώρος περιφραγμένος με ξερολιθιά, όπου υπάρχουν ακόμα τάφοι. Ονομάζονται έτσι γιατί βρίσκονται στο ΝΑ τομέα του χωριού που λέγεται ‘Μαρούσια’, γιατί εδώ εγκαταστάθηκαν οι κάτοικοι, όταν έφυγαν από το παλιό χωριό ‘Μαρούσια’. Τα μνήματα βρίσκονται πίσω από την εκκλησία των Αγίων Αποστόλων.
– Λα Πλουάτσσι (πλάκες): Πλαγιά γυμνή και πετρώδης, απ’όπου έβγαζαν λίθινες πλάκες για τις οροφές παλιότερα. Βρίσκεται ΒΔ του χωριού στα 500 μέτρα. Η επεξήγηση τη λέξης υπάρχει στα τοπωνύμια του Ξηρολιβάδου.
– Στο Πύργο: Λόφος απότομος, πετρώδης και γυμνός στις ΒΔ παρυφές του χωριού. Στην κορυφή του βρίσκεται πρόχειρα καμωμένος με ξερολιθιά μικρός πύργος ύψους 3μέτρων περίπου. Βρίσκεται αριστερά από το δρόμο για το τουριστικό ξενοδοχείο ‘Σέλι’.
– Στη Σσαμπάλη: Μικρή κοιλάδα, ομαλή, κατηφορική, γεμάτη από μικρές οξιές. Βρίσκεται στα δυτικά του χιονοδρομικού κέντρου, σχεδόν στη συνέχεια με αυτό, ΝΔ του χωριού. Ονομασία βλάχικη.
– Στο Σέλι ή Κάτω Βέρμιο: Το ίδιο το χωριό. Βρίσκεται δυτικά της Βέροιας σε από-σταση 25 χιλιομέτρων και ΝΔ της Νάουσας περί τα 15 χιλιόμετρα.
– Στο Σκι-λιφτ (αναβατήρας του σκι): Με τη λέξη ‘Σκι-λιφτ’ ονομάζεται όλη η περιοχή με τις εγκαταστάσεις και τα έργα για τις χιονοδρομίες. Βρίσκεται δυτικά του χωριού σε απόσταση 1.500 μέτρων. Ονομασία αγγλική.
– Λα Σσόπουτλι ατσέ(α)λι μάρλι (οι μεγάλες βρύσες): Μια κτιστή βρύση με δυο σωλήνες και πολύ κρύο νερό. Ήταν και είναι οι κυριότερες του χωριού. Βρίσκονται νότια της κεντρικής πλατείας του χωριού, περί τα 100 μέτρα. Το ‘ατσέ(α)λι μάρλι’ είναι βλάχικες λέξεις.
– Λα Τζεάν. (φρύδι του βουνού): Γυμνός λόφος στα δεξιά του δρόμου προς το ξενοδοχείο ‘Σέλι’ στις βορεινές παρυφές του χωριού. Ανθρωπομορφική μεταφορά (μέλη του ανθρωπίνου σώματος). Η ονομασία από το λατινικό gena = βλέφαρο, μάγουλο, γνάθος και ποιητ. μάτι. Για περισσότερα βλ. ‘Σημασιολογικές μεταβολές από τα λατινικά σε βλάχικα & ιταλικά ιδιώματα’. Α. Μπουσμπούκη.
– Λα Τσσιίρι ατσεά μάρι (μεγάλο τσαϊρι): Πρόκειται για το μεγάλο λάκκωμα του χιονοδρομικού κέντρου, όπου σήμερα οι χώροι είναι οι χώροι παρκαρίσματος των αυτοκινήτων. Παλιότερα η έκταση ήταν σκεπασμένη με πλούσια χλόη. Βρίσκεται σε απόσταση 1.600 μέτρων δυτικά του χωριού. Η ονομασία από το τούρκικο ‘cayir’ και το βλάχικο ‘ατσεά’ (<λατ. ecceilla) και το ρουμαν. mare (<λατ. masmaris, mare «αρσενικός», «αντρικός», «δυνατό». Για περισσότερα βλ. ‘Σημασιολογικές μεταβολές από τα λατινικά στα βλάχικα & ιταλικά ιδιώματα’, Α. Μπουσμπούκη σελ. 318.
– Λα Τσσιίρι ατσιά νίκα (μικρό τσαϊρι). Πρόκειται για το στενόμακρο και μικρότερο λάκκωμα, που βρίσκεται ανάμεσα στου δυο δρόμους πριν από τους χώρους παρκαρί-σματος του χιονοδρομικού κέντρου. Βρίσκεται στα δυτικά του χωριού περί τα 1.400 μέτρα. Η λέξη ‘νίκα’ ίσως από το ρουμαν. mic <λατ. micus, δωρικό μικός.
– Στο Χάνι: Έτσι ονομάζεται η ΒΔ πλευρά της κεντρικής πλατείας του Σελίου, γιατί παλιότερα υπήρχε χάνι.
Μεγάλος Μεράς (και όσα βρίσκονται εκεί)
– Λα Βουλοάγκ.λι, Βολόγ(γ)ες: «γούπατος», «κοίλωμα γης». Εκτεταμένος βοσκότοπος, ελαφρά κατηφορικός με πεύκα, οξιές και δρένια (δρυς) καθώς και πυκνή χλόη Βρίσκεται πριν φτάσουμε στα ‘Πριόνια’, ανατολικά από αυτά γύρω στα 1.500 μέτρα και δυτικά του χωριού περί το 6.000 μέτρα από αυτό. Η ονομασία ανάγεται στο σλαβικό ‘βολόγκα’
– Λα Γκ.μπτζέου: Περιοχή κατάφυτη με δέντρα, κατηφορική ομαλή πλαγιά, που βρί-σκεται στα ΒΔ του χωριού σε απόσταση 3.500 μέτρα. Πηγαίνουμε εκεί από το δρόμο για τα ‘Πριόνια’. Την τοποθεσία σημάδεψε η παρουσία του αγκαθωτού θαμνόδεντρου, που επιστημονικά μοιάζει με τον πυράκανθο κι ονομάζεται «κράταιγος ο μονόγυνος». Ο θάμνος ‘γκ.μπτζέου’ εντοπίζεται σε πολλά σημεία του Βερμίου.
– Λα Κ.νγκεάλι «Στα Καγκέλια»: Μονοπάτι με πολλές στροφές ανάμεσα από πεύκα και οξιές που οδηγεί από δυτικά της ‘Μπάρας’ προς τις ‘Βολόγες’ γύρω στο 2 χιλιόμετρα ΒΔ του χωριού. Στα βλάχικα η λέξη δηλώνει δρόμο ή μονοπάτι με πολλές στροφές σε ανήφορο (βλαχ. κ.νγκέλιου ουδ., κ.νγκεάλιε πληθ. θηλ. <αλβαν. κangjelle «κάγκελο»).
– Λα Κουάρντ. αλ Ταμπάρη (μαντρί του Ταμπάρη): Περιοχή με μικρό ξέφωτο ανάμεσα στις ‘Βολόγες’ και την ‘Σσουπουτίκ.’. Βλάχικη ονομασία και κύριο όνομα.
– Λα Σσουπουτίκ.: Βρυσούλα προχειροφτιαγμένη, βόρεια της θέσης ‘Γκ.μπτζέου’ και ΒΔ του χωριού σε απόσταση 4.000 μέτρων περίπου. Η ονομασία είναι υποκορισμός του σσόπουτου = βρύση από το σλάβικο sopot =καταρράκτης.
– Λα Στίζμα: Περιοχή προτού φτάσουμε στο οίκημα των δασοφυλάκων (Παλάτι), στα ανατολικά της περιοχής των ‘Πριονίων’. Είναι πλαγιά με πεύκα και υπάρχουν σ’αυτήν πολλά ερείπια από αγροτικό οικισμό, γιατί παλιότερα η έκταση ήταν καλλιεργήσιμη. Βλάχικα: στίσμα «κτίσμα».
