της Κριστίνα Ηλέκτρα Μακνέα*
Η διαχείριση των συμβατικών και ανανεώσιμων πηγών ενέργειας ήταν και είναι από τα σημαντικότερα ζητήματα που καθόρισαν και θα καθορίζουν τις γεωπολιτικές ισορροπίες. Τα τελευταία χρόνια, η Ελλάδα έχει βρεθεί στο επίκεντρο ανταγωνισμών των εταιρειών που δραστηριοποιούνται στις ΑΠΕ κυρίως λόγω των μεγάλων δυνατοτήτων που προκύπτουν από τη γεωγραφική της θέση. Η κατάσταση γίνεται πιο περίπλοκη όσον αφορά στην παραγωγή αλλά και τη διαχείριση ενέργειας, λόγω της δρομολογημένης απελευθέρωσης της συγκεκριμένης αγοράς, σε συνδυασμό με τις δεσμεύσεις της χώρας, μέσω των μνημονίων που επέβαλε η Ε.Ε.
Στα χρόνια προβλήματα που πηγάζουν από τη χρήση των συμβατικών πηγών ενέργειας, με αποκορύφωμα το φαινόμενο του θερμοκηπίου, η αξιοποίηση των ήπιων ή ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ) ήταν η μοναδική λύση που προτάθηκε από την επιστήμη. Μιλάμε για την υδροηλεκτρική ενέργεια, την αιολική ενέργεια, την ηλιακή ενέργεια, τη βιομάζα, τη θαλάσσια ενέργεια και τη γεωθερμική ενέργεια. Η τεχνολογία των ΑΠΕ, ως προς τον τρόπο αποθήκευσης της ενέργειας που παράγουν, δεν έχει λύσει το συνολικό ενεργειακό πρόβλημα. Η αξιοποίηση τους μπορεί να συνδυασθεί με την προσπάθεια εξοικονόμησης των συμβατικών πηγών ενέργειας και με την ορθολογική διαχείριση των υφιστάμενων ενεργειακών πόρων.
Συγκεκριμένα, η αιολική ενέργεια έχει τεράστια δύναμη και μπορεί να συμβάλλει θετικά στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.
Γιατί όμως στο Βέρμιο;
Στο Βέρμιο, από την Πέλλα έως την Κόζανη, πρόκειται να κατασκευαστεί το μεγαλύτερο αιολικό πάρκο στην Ελλάδα, με 155 ανεμογεννήτριες (Α/Γ). Ενώ πανελλαδικά, η εγκατεστημένη ισχύς των Αιολικών Πάρκων είναι 2100 ΜW, γιατί μόνο στο Βέρμιο προβλέπεται η εγκατάσταση 1000 MW; Γιατί αυτή την πρόταση πρόσφεραν οι μεγάλες εταιρίες. Είναι δίκαιη η κατανομή; Όχι, γιατί δεν προκύπτει από σχεδιασμό του κράτους, σε πανελλαδικό επίπεδο. Ποια θα είναι τα οικονομικά οφέλη (η προστιθέμενη αξία στην οικονομία της Ελλάδας) όταν προβλέπονται επενδύσεις με 80% σε εισαγόμενο εξοπλισμό; Ελάχιστα. Πόσες θέσεις εργασίας θα δημιουργηθούν στην Ελλάδα; Μηδενικές, για τέτοια έργα.
Το Βέρμιο είναι ένα όμορφο βουνό όπως τόσα άλλα στην Ελλάδα. Δεν μπορούμε να το φορτώσουμε με τόσες ανεμογεννήτριες, διότι τότε δεν θα είναι βουνό αλλά ηλεκτρικό πεδίο.
Η αδειοδότηση 155 Α/Γ, 465 MW της Acciona Ενεργειακή Α.Ε. (ισπανικών συμφερόντων) στο Βέρμιο, συν 20 MW της ΤΕΡΝΑ Ενεργειακή, συν 40 MW της ΕΛΛΑΚΤΩΡ, συν 170 MW της RENEX Αιολική Βερμίου, δηλαδή συνολικά 695 MW στην ίδια περιοχή, καθιστά άτυπα το Βέρμιο ΠΑΠ (Περιοχή Αιολικής Προτεραιότητας) με δυσμενέστερους όρους από τις ήδη θεσμοθετημένες διότι η περιοχή του Βερμίου είναι υποπολλαπλάσια σε έκταση.
Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις, πολύ συνοπτικά, όπως αναφέρονται στη ΜΠΕ της Acciona Ενεργειακή μόνο, είναι: Στην κατασκευή εσωτερικής οδοποιίας για τη διασύνδεση των Α/Γ μήκους 104,5 χλμ, προβλέπονται 5 μέτρα πλάτος, ενώ οι διαστάσεις των στοιχείων του εξοπλισμού απαιτούν για την μεταφορά του, τουλάχιστον υπερδιπλάσιο πλάτος δρόμου. Για την έδραση των Α/Γ θα απαιτηθούν 160.000 τόνοι μπετόν και μετά το τέλος ζωής της δραστηριότητας, η αποκατάσταση του τοπίου στη αρχική κατάσταση είναι αμφίβολη. Το σύνολο των εκσκαφών του έργου θα είναι 3.280.000 m3 από τα οποία θα περισσέψουν 1.170.000 m3 και θα απαιτηθεί η δημιουργία αποθεσιοθαλάμου. Η πιθανότητα επηρεασμού ή εξαφάνισης σημείων υδροληψίας που υδροδοτούν τους οικισμούς, οι οποίοι βρίσκονται κατάντη των περιοχών εγκατάστασης των Α/Γ, είναι αρκετά μεγάλη.
Οι αναφερόμενες περιβαλλοντικές επιπτώσεις αποτελούν την επίσημη εκδοχή, των εταιρειών που θα κατασκευάσουν και θα λειτουργήσουν το έργο. Στην πράξη, οι συνέπειες θα είναι μεγαλύτερες και ανεπίστρεπτες.
Ποιος είναι ο ρόλος της Τοπικής Αυτοδιοίκησης;
Οι Περιφέρειες και οι Δήμοι πρέπει να έχουν το όραμα και το θεσμικό πλαίσιο για να δραστηριοποιούνται στο χώρο της παραγωγής ενέργειας μέσω ΑΠΕ, μόνοι τους ή σε συνεργασία με φυσικά πρόσωπα και συνεταιρισμούς. Στη Σίφνο υπάρχει Ενεργειακός Συνεταιρισμός με βιώσιμη μελέτη εφαρμογής. Η Ενεργειακή Αυτονομία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης με μικρές μονάδες ΑΠΕ θα προστατέψει το περιβάλλον και θα αποφέρει έσοδα στις τοπικές κοινωνίες.
Οι Περιφέρειες και οι Δήμοι πρέπει να αποκτήσουν νέο ρόλο. Ο χώρος των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και ο χώρος της Διαχείρισης Αποβλήτων μπορεί να γίνουν ο μοχλός για την Παραγωγική Ανασυγκρότηση της χώρας και η αρχή μιας νέας εποχής για την Τοπική Αυτοδιοίκηση. Αντί αυτών, οι τοπικοί άρχοντες στην Ημαθία όπως και σε όλη την Ελλάδα, εγκρίνουν τα φαραωνικά έργα στο βωμό ενός μικρού ποσού ανταποδοτικών, αγνοώντας την επόμενη μέρα της παράδοσης του έργου.
Τι πρέπει να γίνει; 1) Να τεθεί άμεσα, στο αρμόδιο Υπουργείο, στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας και στους εμπλεκόμενους Δήμους το θέμα των ΠΑΠ. Να μην γίνει το Βέρμιο, Περιοχή Αιολικής Προτεραιότητας / Ζώνη Αιολικών Εγκαταστάσεων. 2) Να ανασταλούν προσωρινά οι άδειες που έχουν εκδοθεί και να επανεκτιμηθεί η ανάγκη στην περιοχή τέτοιων φαραωνικών έργων, έχοντας υπόψη την βέλτιστη λύση, σχετικά με το μέγεθος της επένδυσης, μετά από τεχνικοοικονομική μελέτη και με δεδομένο ότι τα στοιχεία που αναφέρονται στην ΜΠΕ είναι λανθασμένα, σε σχέση με την πραγματική απόδοση του αιολικού πάρκου. 3) Να γίνει ένα συνολικό σχέδιο εγκατάστασης αιολικών πάρκων σε πανελλαδικό επίπεδο, όπου θα αναφέρεται ξεκάθαρα, πόση ενέργεια χρειαζόμαστε από ΑΠΕ και πόση από λιγνίτη και φυσικό αέριο, πόσα κατάλληλα σημεία υπάρχουν για την τοποθέτηση Α/Γ και με πόση ισχύ, πόσες Α/Γ μπορεί να δεχτεί το κάθε σημείο κ.α. Δηλαδή, η κάθε Περιφέρεια να πάρει το μερτικό της. 4)Να αλλάξει η φιλοσοφία των ΑΠΕ, δίνοντας τη δυνατότητα στην Τοπική Αυτοδιοίκηση να προσφέρει στην κοινωνία, αυτό που της ανήκει.
* Η Κριστίνα Ηλέκτρα Μακνέα είναι Msc Χημικός Μηχανικός, Περιβαλλοντολόγος
