“Στιγμιότυπα μιας εκδήλωσης του 1982…” γράφει ο Αριστοτέλης Παπαγεωργίου
“Ο μικρασιατικός ελληνισμός στο έργο του Ηλία Βενέζη”, Βέροια 1982
Σπαράγματα χρόνου… Επιστροφή, λοιπόν, 34 χρόνια πίσω, την Τετάρτη 10 Νοεμβρίου 1982. Σχεδόν ένα χρόνο πριν είχαμε συστήσει το Λογοτεχνικό Εργαστήρι με την καθοδήγηση της άξιας φιλολόγου κ. Δήμητρας Σμυρνή, της αγαπημένης δασκάλας.
Πολλοί είναι πραγματιστές ή φιλολογίζοντες εκπαιδευτικοί, λίγοι όμως φιλόλογοι! Ανήσυχοι έφηβοι λοιπόν εμείς τότε, με ζωτικότητα ανεξάντλητη, με ενθουσιασμό και έναν κοινό συντελεστή: την αγάπη για τη λογοτεχνία. Η εκδήλωση παρουσιάστηκε στην Αντωνιάδειο Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών. Ήταν μία εποχή, που η Βέροια παρουσίαζε – και τότε – πολιτισμική ευρωστία και κινητικότητα. Πιθανότατα ευνοούσε το κλίμα της εποχής.
Με τον εκλεκτό συμμαθητή μου Μιχάλη Βάσογλου συγγράψαμε το κείμενο. Πολύτιμοι συνεργάτες στην παρουσίαση η Μαργαρίτα Δαμιανίδου, ο Σπύρος Καραγιάννης, η Αφροδίτη Ταγκαλίδου. Είχα κρατήσει την αφίσα (εδώ ανασύρω από μνήμης τη φωτογραφία, που τη συνόδευε), το πρόγραμμα και κυρίως το κείμενο, δακτυλογραφημένο σε μια παλιά Olivetti. Ακόμη κάπου υπήρχε και ένα ηχητικό ντοκουμέντο, γραμμένο σε κασέτα, το βασικό μέσο μαγνητοφώνησης στη δεκαετία του’80. Κρίμα να μην υπάρχει η δυνατότητα του back up! Τι σώθηκε; Κάποια από τα χειρόγραφα, με άφθονες σημειώσεις πάνω τους, δυο φωτογραφίες, το προλόγισμα – χαιρετισμός προς το κοινό και… πολλή νοσταλγία. Το αρχείο μου κατέληξε να είναι πενιχρό, έτσι όπως ταλαιπωρήθηκε σε βάθος χρόνου από τις μετακομίσεις. Ας είναι! Η μνήμη είναι σεβαστή. Το παρελθόν μας το δεχόμαστε και το τιμούμε…
Εάν κάποιος από τους συμμετέχοντες ή από το πολυπληθές κοινό, που παρακολούθησε την εκδήλωση, μπορεί να προσκομίσει κάτι από εκείνη τη βραδιά θα είναι ευτύχημα. Προσωπικά όσο κι αν αναζήτησα τεκμήρια, δε στάθηκα τυχερός. Δεν ξέρω γιατί, αλλά καθώς πλησιάζω το μισό αιώνα ζωής, τόσο πιο δυνατά εγγράφονται εντός μου οι στίχοι του Σαίξπηρ:
Τα νιάτα πώς διαβαίνουν θα σου το πει ο καθρέφτης,
και το ρολόι πώς φεύγουν οι ακριβές στιγµές σου·
τη σκέψη σου οι λευκές σελίδες θα κρατήσουν,
κι απ’ ό,τι γράψεις ένα δίδαγμα θα πάρεις.
Πιστά ρυτίδες ο καθρέφτης θα σου δείξει,
που κάποιους τάφους ανοιχτούς θα σου θυμίσουν,
και θα σε μάθει αργός ο ίσκιος στο ρολόι
πώς προχωρεί προς την αιωνιότητα ο Χρόνος.
Πρέπει να εμπιστευθείς σε τούτα τ’ άδεια φύλλα
όσα η ανάµνησή σου δεν μπορεί να σώσει·
και κάποτε θα δεις μεγάλα αυτά τα τέκνα της σκέψης σου,
που έτσι ξανά θα τη γνωρίσεις.
Όσες φορές κοιτάξεις τον καθρέφτη, το ρολόι,
θα ωφεληθείς· και θα γεμίζουν οι σελίδες.
(Σονέτο LXXVII)
Η αποψινή εκδήλωση βγαίνει στο φως, έπειτα από προεργασία ενός ολόκληρου χρόνου. Η ιδέα της ξεκίνησε μέσα από τις συζητήσεις και το κλίμα που δημιουργήθηκε ανάμεσα στα μέλη της «ομάδας νέων» της Στέγης.
Καθώς δουλεύαμε το κείμενο, αντιμετωπίσαμε δυσκολίες που δεν οφείλονταν μόνο στην απειρία μας αλλά και στο ότι, πρώτ’ απ’ όλα η συνεργασία δύο ατόμων σ’ ένα κείμενο προκαλεί προβλήματα ενότητας ύφους και επιπλέον στο ότι το θέμα ήταν πολύ πλατύ και ιδιόμορφο.
Πρόθεσή μας δεν ήταν να κάνουμε μια ιστορική τοποθέτηση του μικρασιατικού ελληνισμού, ούτε μια παρουσίαση του λογοτέχνη Ηλία Βενέζη.
Απλά θελήσαμε να κινηθούμε σε καθαρά συγκινησιακά επίπεδα, αγγίζοντας μόνο το χώρο, προσπαθώντας να σας μεταφέρουμε την ατμόσφαιρα της εποχής.
Διαλέξαμε το Βενέζη ως σημείο αναφοράς, όχι μόνο γιατί ήταν Μικρασιάτης αλλά γιατί μπόρεσε ίσως όσο κανένας άλλος να μεταλλάξει τα βιώματά του σε τέχνη.
Θα θέλαμε, κλείνοντας, να ευχαριστήσουμε την κυρία Δήμητρα Σμυρνή για την ουσιαστική βοήθεια, που μας πρόσφερε.
Αριστοτέλης Αλ. Παπαγεωργίου
Φιλόλογος – Θεατρολόγος
